Passend onderwijs en hoogbegaafdheid Conferentie 9 november 2016 Jan Kuipers Passend onderwijs Wat is de leerbehoefte van de leerling? Hoe realiseer je een passend onderwijsaanbod? Excellente en (hoog)begaafde leerlingen Weerbarstigheid in de praktijk Passend Onderwijs Maatwerk voor de lichtere gevallen gaat steeds beter, maar bij een complexere problematiek ontbreekt de benodigde ondersteuning veelal. 54% van de leraren heeft een negatieve houding tegenover Passend Onderwijs. 66% vindt dat leraren op dit terrein te weinig scholing hebben gehad (Van der Woud & Beliaeva 2015). 1
Passend onderwijs voor excellente en (hoog)begaafde leerlingen Succesfactoren Intentie Visie Pedagogisch klimaat Organisatie Onderwijskundig leiderschap Passend onderwijs voor excellente en (hoog)begaafde leerlingen, wat vraagt dat? De intentie Een school is een plek waar......iedereen welkom is...iedereen wordt gezien...leerlingen en volwassenen actief leren Dit geldt ook voor (hoog)begaafde en excellente leerlingen. De intentie, de inclusiviteitsgedachte Hoe ga je om met leerlingen die afwijkend van de norm functioneren? L. Stevens We kunnen niet van alle kinderen dezelfde sterren maken. Maar we kunnen ze wel allemaal laten schitteren. Is afwijkend van de norm positief of een probleem dat moet worden opgelost? 2
Ontwikkel een visie en een missie (en hou het simpel) Ontwikkeling is altijd een gevolg van interactie tussen aanlegfactoren en omgevingsfactoren. Excellente en /of begaafde leerlingen hebben een aanvullende leerbehoefte. Bij ontwikkeling hoort er ook sprake te zijn van een transfer van informeel naar formeel leren. Ontwikkelen van talent gaat altijd gepaard met de ontwikkeling van durf en wilskracht. Ik ben belangrijk voor de leerling Ik probeer maatwerk te bieden Ik help het leergedrag van de leerling te versterken Ik leer de leerling mentale en sociale veerkracht te ontwikkelen Doorleef deze missie, wat doe ik? Kennis vergaren Lesmateriaal aanpassen Ervaring opdoen Reflecteren op denken/handelen en jezelf blijven ontwikkelen Een goed pedagogisch klimaat is de belangrijkste voorwaarde om tot leren te komen (Klamer-Hoogma,2012) Niet (hoog)begaafde leerlingen: De leraar is duidelijk, kan mij helpen en weet wat ik nodig heb. Een positieve houding ten opzichte van (hoog)begaafdheid is belangrijk in de begeleiding (De Boer & Booij, 2010, De Boer, 2011) De leraar vooral als leider, organisatorisch en didactisch (Hoog)begaafde leerlingen: De leraar luistert naar mij, begrijpt me en geeft mij moeilijke dingen. De leraar meer als begeleider, pedagogisch en relationeel (De Boer, 2011)) 3
Een goed pedagogisch klimaat geeft (hoogbegaafde) leerlingen de mogelijkheid om out of the box te denken en te handelen. Lesgeven is topsport (Foppe de Haan) De leerkracht Streven naar verbetering Het beste uit anderen/ het beste uit jezelf Verleg je je grenzen? Je bent belangrijk voor het team Vind je je werk nog leuk? Passend onderwijs voor excellente en (hoog)begaafde leerlingen, wat vraagt dat? De organisatie, management Hoe manage ik mijn onderwijs zo, dat elke leerling in mijn groep het meest optimale onderwijsaanbod krijgt? 4
Niveaus van zorg Vraagt basisdeskundigheid: waarnemen/signaleren leerbehoefte in kaart brengen planmatige passende inhoud en begeleiding contacten met ouders Niveau 1 80 90 % zó vreselijk moeilijk is dit niet Niveaus van zorg Niveau 2 5 10 % extra ondersteuning Niveau 1 zó vreselijk moeilijk is dit niet Niveaus van zorg Niveau 3 1 5% specialistische onderst. Niveau 2 5 10 % extra ondersteuning Vraagt psychologische en/of orthopedagogische deskundigheid: Externe ondersteuning / setting Speciaal onderwijs Niveau 1 zó vreselijk moeilijk is dit niet 5
Organisatie van zorg Niveau 3 SWV specialistische onderst. Complex slim Zorg voor heldere procedure externe hulp Wie is verantwoordelijk voor wat? Niveau 2 school Zorg voor eigen geschoolde specialist(en) extra ondersteuning Wie is verantwoordelijk voor wat? Hulpbehoevend slim Niveau 1 groep Prettig slim Succesfactor 4 Vergaar kennis, oefen en maak beleid Waarnemen/signaleren Leerbehoefte in kaart brengen Planmatige passende inhoud en begeleiding Zorg voor passende inhoud Contacten met ouders Zorg voor structuur Weerbarstigheid in de praktijk Passend Onderwijs Maatwerk voor de lichtere gevallen gaat steeds beter, maar bij een complexere problematiek ontbreekt de benodigde ondersteuning veelal. 54% van de leraren heeft een negatieve houding tegenover Passend Onderwijs. 66% vindt dat leraren op dit terrein te weinig scholing hebben gehad (Van der Woud & Beliaeva 2015). Organisatie van zorg Niveau 3 SWV specialistische onderst. Complex slim Zorg voor heldere procedure externe hulp Wie is verantwoordelijk voor wat? Niveau 2 school Zorg voor eigen geschoolde specialist(en) extra ondersteuning Wie is verantwoordelijk voor wat? Hulpbehoevend slim Niveau 1 groep Prettig slim Succesfactor 4 Vergaar kennis, oefen en maak beleid Waarnemen/signaleren Leerbehoefte in kaart brengen Planmatige passende inhoud en begeleiding Zorg voor passende inhoud Contacten met ouders Zorg voor structuur 6
Passend onderwijs voor excellente en (hoog)begaafde leerlingen, wat vraagt dat? Onderwijskundig leiderschap 'Superstars won't save the day Stephen Exley "If you want to be a champion in football, you don't necessarily need to have all the best players. It's enough to have good players, if they're well coached and there's a mission, a vision to follow." Taak voor directeuren: Succesfactor 5 Coach je team in het uitvoeren van Succesfactor 1 Alle kinderen hebben mijn zorg. Succesfactor 2 Voer je missie uit, maar het hoeft niet perfect. Succesfactor 3 Geniet van (de pareltjes in je) werk. Succesfactor 4 de missie Ik ben belangrijk voor de leerling Ik probeer maatwerk te bieden Ik help het leergedrag van de leerling te versterken Ik leer de leerling mentale en sociale veerkracht te ontwikkelen Zorg voor structuur en scholing. Veel leraren voelen zich onzeker over deze leerlingen, door gebrek aan voldoende kennis en ervaring. Dat is jammer, want zó vreselijk moeilijk is het niet. Het vraagt vooral lef om het te doen en durven te reflecteren op het eigen handelen. (Schrover, 2015). Succesfactor 6 7
Dank u j.kuipers@cedin.nl 8