FOTOREPERTORIU:M VAN HET MEUBILAIR VAN DE BELGISCHE BEDEHUIZEN PROVINCIE OOST-VLAANDEREN Kanton Zele HUGONNE VERSCHRAEGEN MINISTERIE VAN NEDERLANDSE CULTUUR KONINKLIJK INSTITUUT VOOR HET KUNSTPATRIMONIUM BRUSSEL 1981
WOORD VOORAF h?. Ko,,_\ In 1967 hebben de Ministers van Cultuur, op initiatief van de Heer Pierre Wigny, aan het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium de dringende( '!!e 1 i 0 opdracht toevertrouwd een volledig, maar summier repertorium samen te stellen van het kunstbezit van het land., Dit repertorium, onder de vorm van korte identificatienotities aangevuld met fotografische opnamen, moet hoofdzakelijk een BEVEILIGINGSINVENTARIS zijn, de eerste fase in de organisatie van een meer doelmatige bescherming van het kunstbezit. Moet men inderdaad niet de opsomming maken van wat men bezit om er de schatten van te onderkennen en een actie te voeren voor hun bescherming of hun behqud, gesteund op hun waarde en onveiligheid? Het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium is gelast met het opstellen van die inventaris omdat het reeds meer dan dertig jaar ervaring heeft in dit soort onderneming en reeds vijfhonderdvijftigduizend inventarisfoto's bezit. Negen kunsthistorici, één per provincie, zijn gelast met het prospecteren van de kantons, terwijl negen particuliere fotografen de fotodocumentatie moeten samenstellen, dit als een vorm van beschrijving die sneller en doelmatiger is dan een geschreven tekst. Het werk werd aangevat in die sector van ons patrimonium die het meest in gevaar was, namelijk de kerken waarvan het meubilair dreigt te verdwijnen of veranderingen te ondergaan ingevolge de wijzigingen van de liturgie in 1963. Het resultaat van deze eerste fase van de beveiligingsinventaris krijgt vaste vorm door de publikatie, voor elk van de tweehonderd tweeëntwintig gerechtelijke kantons, van een aflevering van het Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen. Deze publikatie begon in 1972 met de kantons Limbourg en Maasmechelen. Op die wijze zal het Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen, dank zij de doeltreffende steun van de Ministers van Cultuur, zich stilaan ontwikkelen tot een nuttig werkinstrument voor hen die als taak hebben ons nationaal kunstpatrimonium te beschermen en te valoriseren. Het maakt namelijk de onmisbare basis uit voor de rangschikking van de kunstwerken, waarvan de beveiliging en de valorisatie moeten georganiseerd worden volgens de hiërarchie van de waarden. René SNEYERS Directeur f f' "
INLEIDING Het Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen is een versnelde inventaris, die zo volledig mogelijk tracht te zijn. Het neemt alle voorwerpen op die een artistieke, oudheidkundige, historische of volkskundige waarde hebben en maakt aldus niet alleen het werkinstrument uit waarop aangedrongen wordt door de verantwoordelijken voor de beveiliging van het nationaal kunstbezit, maar vormt tevens een rijke documentatie voor de kunstgeschiedenis. De werkmethode voor dit Fotorepertorium is dezelfde als die voor de inventaris die reeds sedert dertig jaar door het Instituut wordt samengesteld, maar beperkt de systematische opzoekingen en wetenschappelijke controles, die een remmende werking hebben, om slechts de essentiële identificatiegegevens te behouden. De voorbereiding, die voor elke provincie gedaan wordt door een kunsthistoricus, blijft bij een snelle raadpleging van de archieven, inventarissen, repertoria en andere gepubliceerde documenten die toelaten de kunstwerken te lokaliseren en te identificeren. TUdens de prospectie ter plaatse worden er aan de reeds bekende voorwerpen een aanzienlijk aantal toegevoegd die in die werken nog niet werden vermeld. De opnamen, van het formaat 56X72 mm, worden gemaakt door particuliere fotografen volgens de "opdrachtformulieren" - het programma - opgemaakt door de prospectors. De fotografische afdrukken (13 X 18 cm) worden gekleefd op grote analytische steekkaarten (30 X 24 cm), die de identificatiegegevens van het voorwerp en het negatiefnummer vermelden. Zij worden alfabetisch gerangschikt per gemeente in de fototheek van het Archief, waar elke navorser ze kan raadplegen aan de hand van de typologische, de iconografische en de auteurscatalogi. Gelijktijdig met het opnemen van de fotodocumenten in het Archief wordt de inventaris ervan gepubliceerd; die bevat tevens de fotografische opnamen gemaakt vóór die van het Repertorium. De publikatie gebeurt, voor elke provincie, PER GERECHTELIJK KANTON. De gemeenten worden alfabetisch gerangschikt, rekening houdend met de samenvoegingen, afschaffingen en nieuwe naamgevingen, ingevoerd vóór 1977. De bedehuizen worden onderverdeeld in parochiale kerken en kapellen bestemd voor de eredienst enerzijds en in minder belangrijke bidplaatsen, zoals wegkapellen of calvariebergen, anderzijds; om die laatste groep te onderscheiden zijn de inleidende notities gedrukt in een kleiner lettertype. In elk van de twee categorieën verloopt de rangschikking van de bedehuizen alfabetisch volgens de naam van de patroonheilige; die wordt eventueel gevolgd door de naam van de afgeschafte gemeente of de vroegere benaming van de gemeente, evenals de naam van het gehucht of de wijk; die laatste bepalen alleen de alfabetische rangschikking ingeval twee bedehuizen dezelfde patroonheilige hebben in één gemeente. In enkele gevallen komt een bedehuis niet voor in de publikatie, omdat het meubilair 3
4 ervan niet belangrijk is of omdat de kerk wegens restauratie niet toegankelijk was op het ogenblik van de prospectie. Een korte INLEIDENDE NOTITIE situeert elk bedehuis samen met zijn meubilair in het archeologisch en historisch kader aan de hand van elementaire gegevens : het ontstaan, de voornaamste bouwfazen, het bouwkundig type, de naam van de bouwmeester, enz. De RUBRICERING is gebaseerd op een SYSTEEM VAN TREFWOORDEN dat, spijts zijn onvolmaaktheden, sedert jaren zeer goede diensten bewijst aan het Archief van het Instituut. Door dit systeem worden de documenten in drie categorieën ondergebracht : het gebouw, de architecturale details en het meubilair. In de EERSTE GROEP worden onder de tref woorden en INTERIEUR respectievelijk de algemene buiten- en binnenopnamen van het gebouw samengebracht. Ze vertegenwoordigen nooit de volledige inventaris van de architectuur van het bedehuis, maar geven er toch een duidelijk beeld van en situeren tevens het meubilair binnen het gebouw. Daarenboven laten de vroeger gemaakte opnamen niet zelden toe het meubilair te identificeren dat intussen verwoest werd door oorlog of brand, of weggenomen werd ingevolge de liturgische vernieuwingen. De TWEEDE GROEP, gerangschikt onder het trefwoord ARCHITECTUUR (detail), brengt alle architecturale details samen die aan de hand van ondertrefwoorden worden gerubriceerd. Die detailopnamen maken hoofdzakelijk deel uit van de reeds bestaande documentatie en werden slechts in enkele gevallen aangevuld bij gelegenheid van het samenstellen van het Repertorium. De DERDE GROEP rangschikt de fotografische opnamen van het meubilair volgens trefwoorden en ondertrefwoorden. De VOORWERPEN ONDER HETZELFDE TREFWOORD gegroepeerd, worden in princiep chronologisch onderverdeeld, met uitzondering van de trefwoorden SCHILDERIJ en SCULPTUUR, waaronder de rangschikking alfabetisch gebeurt volgens de auteursnaam, vervolgens per school en ten slotte chronologisch voor de anoniemen. Wanneer bij een DUBBEL TREFWOORD slechts één voorwerp wordt beschreven, komt het trefwoord dat aan het ontbrekend voorwerp beantwoordt tussen haakjes te staan. Ingeval op EENZELFDE FOTOGRAFISCHE OPNAME meerdere voorwerpen voorkomen die onder VERSCHILLENDE TREFWOORDEN kunnen geëxploiteerd worden, wordt elk van die voorwerpen onder zijn respectief trefwoord beschreven en wordt een verwijzing gemaakt naar de andere trefwoorden. Elk voorwerp dat in het Repertorium wordt opgenomen, is GEÏDENTIFICEERD OP EEN SUMMIERE WUZE aan de hand van zijn essentiële karakteristieken : de benaming, de kunstenaar, de iconografische voorstelling, de herkomst, de datering, de stijl, de materie, de techniek en de afmetingen (hoogte, breedte, dikte). Behoudens anders vermeld, zijn de afmetingen van de schilderijen genomen binnen de lijst.
Ingeval de notitie MEERDERE IDENTIEKE VOORWERPEN beschrijft, wordt naast het trefwoord het aantal vermeld dat op de fotografische opname voorkomt. Voor de opgave van de ICONOGRAFISCHE VOORSTELLINGEN, wordt de terminologie gebruikt die in het Archief in voege is. In princiep is elk iconografisch onderwerp vermeld dat op het voorwerp zichtbaar is, waarbij echter de voorstellingen die op de foto niet zichtbaar of fotografisch niet exploiteerbaar zijn tussen rechte haakjes worden geplaatst. Na elke notitie wordt het NEGATIEFNUMMER vermeld, gevolgd door het jaar van de opname, Ingeval een geïnventariseerd VOORWERP NIET GEFOTOGRAFEERD werd, krijgt het niettemin zijn normale plaats in de tekst maar wordt de notitie gevolgd door de vermelding "niet gefotografeerd". De meest voorkomende motiveringen voor het ontbreken van fotografische opnamen zijn de materiële onmogelijkheid de foto te maken (een grafplaat onder een biechtstoel) en de afkeuring van de opname om technïsche redenen of omdat zij niet beantwoordt aan de eisen van het opdrachtformulier. Indien het ensemble van het meubilair van een kerk niet kon worden gefotografeerd, bijvoorbeeld ingevolge restauratiewerken, çlan wordt de lijst van het meubilair toch gepubliceerd, echter zonder negatiefnummers. De VOORWERPEN die zich NIET MEER TER PLAATSE bevinden op het ogenblik van de prospectie of van de fotografische zending, worden in het Repertorium opgenomen gevolgd door de vermelding "niet meer ter plaatse" of "waarschijnlijk niet meer ter plaatse". De wijze waarop de publikatie van het Repertorium is opgevat beantwoordt, in zijn summiere vorm, aan de opdracht die ons werd toevertrouwd. Daarbij mag echter niet uit het oog verloren worden dat de gelijktijdige raadpleging van de repertoriumlijsten en de fotodocumenten - de onmisbare aanvulling voor de identificatie van de voorwerpen -, aan de kunsthistorici een bron van opzoekingsmogelijkheden biedt, die door de toevoeging van de indexen van de voorwerpen, de onderwerpen en de kunstenaars nog verruimd zullen worden *. Raphaël v AN DE w ALLE Hoofd van het Departement van het Fotoarchief * Die fotodocumentatie kan door het publiek geraadpleegd worden in de leeszaal van het Archief van het Instituut (Jubelpark 1, ingang Renaissancelaan) op alle werkdagen van 9,30 u tot 12 u en van 14 u tot 17 u behalve op zaterdag. Fotografische afdrukken kunnen besteld worden in de leeszaal of per brief tegen volgend tarief: contactafdrukken E ( 9XJ2)= 15FB A (13X 18) = 25 BF B (l 8X24) = 40 BF C (24X30) = 70 BF D (30X40) = 120 BF F (40X40) = 150 BF De negatieven aangeduid met de letter M, van het formaat 56X72 mm, worden als vergrotingen van 13 X 18 cm geleverd. 5
LIJST DER AFKORT I NGEN aflc afkomstig kw. kwart alg. algemeen 1. lengte b. begin boven Lod. Lódewi.ik circa links br. breedte m. midden ca. monogr. monogram cf. confer N. noord(en) chronogr. chronogram N.-0. noordoost(cn). cl. cliché N.-W. noordwest(en) d. diepte niet-geïd. niet-geïdentificeerd diam. diameter o onder e. einde 0. oost(en) ext. exterieur polychr. polychroom ged. gedateerd r. rechts gepolychr. gepolychromeerd reprod. rcproduktie get. getekend resp. respccticvcli.ik h. helft tocg. toegeschreven hoogte tot. totaal H. Heilige W. west(en) HH. Heiligen z. zuid(en) herk. herkomstig z.d. zonder datum inscr. inscriptie Z.-0. zuidoost(en) int. interieur Z.-W. zuidwest(en) inv. inventaris
FOLKLORE Plan Retabel Kunstbloemen en -vruchten onder Plan van een gebouw Retabelfragment stolp Volksprent KAST RUSTMEUBEL Begijnekast Bank en bankje GEDENKTEKEN Broederschapslijst Bidstoel Commode Katheder GLASRAAM Handdoekrek Koorzitmeubel Kast Kruk GLASWERK Kastpaneel Stoel Achterglasschildering Kleerkast Tribune Glaswerk Legrek Troon Muurkast Zetel GRAFMONUMENT Sacristiekast SCHILDERIJ HANDSCHRIFT KERKMEESTERSBANK SCRIPTA HUISHOUDEN KLANK Archivalia Aquamanile Altaarcarillon Inscriptie Schenkkan en bekken Gong Ledenlijst Vaas Handbel Klok SCULPTUUR IJZER- EN BESLAGWERK Klokje, Hang- Hek Muziekinstrument SLUITSTUK Hengsel werk Orgel Koorkapgesp Muuranker Ratel Sleutel TABERNAKEL Sluitwerk KOFFER Baldakijn en troonhemel Torenkruis Koffer Expositietroon Trapleuning Koffertje Tabernakel INSIGNE KOORGESTOELTE TAFEL Banier Console Bladwijzer KOORLEZENAAR Credenstafel Borsthanger Tafel Ccremonicstaf KRUISWEG Gilde breuk TAPISSERIE Gilde of Corporatietoorts MINIATUUR Hellebaard van suisse TEXTIEL Hoofddeksel MOZAÏEK Albe Kerkmcestcrsstaf Antependium Kromstaf OFFERANDE Aurifrisia Kroon Collecteschaal Baldakijn en troonhemel Kruisdragende wereldbol Offerblok Banier en vlag Pelgrimsinsignc Schaal en schotel Borduurwerk Scepter Bursa PREEKSTOEL Corporale JUWEEL Ambo Dalmatiek Preekstoel Gekleed beeld KAART PLAN MAQUETI'E Handschoen Kaart RETABEL Hoofddeksel Maquette van een gebouw Besloten hofje Humeraal Maquette-reductie Huiskapel Jugum Domini 10
Kazuifel Berechtingslantaarn VOETSTUK Kelkvelum Godslamp Console Koorkap Kandelaar Sokkel Liturgisch gewaad Kandelaber Voetstuk Mijter Lantaarn Zuil Palla Lichtarm Stool en manipel Lichtkroon en kaarsenstaander WAPEN EN WAPENRUSTING Uniform Luchter Velum Processielantaarn WATER Snuiter Lavabo UURWERK Wandlicht Wijwaterbakje Klokkekast Wijwatervat Pendule VERWARMING WETENSCHAPSINSTRUMENTEN Uurwerk Handen verwarmer Barometer Zonnewijzer Kachel Maten en gewichten r VERLICHTING VOERTUIG Windwijzer Aansteker en domper Wagen ZEGEL
BERLARE ï... ' KERK SrNT-MARTINUS Van de kerk uit het midden van de vijftiende eeuw resten nog de westertoren samen met de eerste travee van de zijbeuken. De kerk werd een eerste maal vergroot in 1680, een tweede maal tussen 1719 en 1724. Zij werd gewijd in 1724 door Mgr. Philippus Erardus Van der Noot, bisschop van Gent. Het koor, het driebeukig schip en het transept werden herbouwd in 1910 naar de plannen van architect Henri Valcke, van Ledeberg. Het neoklassiek portaal dat tegen de westertoren was aangebouwd, werd in dat jaar verwijderd. De kerk werd gerestaureerd in 1967 naar de plannen van architect Fernand Weyers, van St.-Niklaas, van 1962. Alg. gezicht N.-0. (A 33542, voor 1910), Z.-W. (A 33541, vóór 1910; A 33543, vóór 1910), W. (A 37289'43); partieel gezicht N.-W., de toren (A 37286'43), Z.-W., toren, schip en kruisbeuk (A 37288'43), Z.-W., de toren (A 37287'43). INTERIEUR Alg. gezicht naar het koor (M 243298'76), naar het W. (M 243299'76) ; partieel gezicht Z.-W. (A 37290'43). CULTUSOBJECT AMPULLEN (EN -SCHAAL), Belgische merken (1831-1868), verguld zilver, h. 14 (M 243279'76). CIBORIE door Michiel De Grave, van Gent, op de voet [Mozes, Melchisedek, Elia en niet-geïd. figuur (Manasses?) ], op de knoop de symbolen van de Evangelisten, op de cuppa de Koperen Slang, [Jezus aan het kruis, Lam op het Kruis onder Oog Gods en het Offer van Melchisedek], merken: Gent, dekanaatsletter D en meesterteken, 1748-1749, verguld zilver, h. 55,5 (M 243273'76). KELK, drie niet-geïd. merken, ca. 1700 (?), zilver, h. 26 (niet gefotografeerd). KELK, op de voet kruis, op de cuppa engelenkopjes, merken : o.a. 82, 1782, zilver, h. 27,5 (M 243278'76). KRUIS, PROCESSIE-, met ged. schenkingsinscr. van de Rederijkerskamer (?) van Berlare, 1784, zilver, h. 65 (M 243277'76). KRUISBEELD, xvne (?), herk. uit voorm. kerk, verguld hout (M 243285'76). KRUISBEELD op sokkel met Lam van de Apocalypsis, xrxe, gerestaureerd, zilverplaat, h. 124 (M 243282'76). MONSTRANS, Stralen-, op de voet de [H. Martinus te paard deelt zijn mantel met een bedelaar en 0.-L.-Vrouw met Kind], merken: gekroonde PC (?), 1 (?), gekroonde Gen één niet-geïd., proefsteek, 2e h. xvrre, zilver, h. 72 (M 243272'76). MONSTRANS, Stralen-, op de voet, in medaillons Druiventros van Kanaän, [Manna, Lam op Kruis, Brood en Wijn], merken: gekroonde G, 91, niet-geîd. merk en meesterteken (?): sleutel, 1791, zilver, h. 49 (M 243275'76). RELIEKHOUDER van de H. Martinus van Tours, vier merken o.a. Y, m. xvme (?), zilver, II X 12 (M 243276'76). REuEKHOUDER van het H. Kruis, door van Daele, van Dendermonde, merken : Gent, gekroonde 60, en meesterteken : zespuntige ster boven staafje, 1760, zilverbeslag op hopt, h. 57 (M 243274'76). ALTAAR ALTAAR, Zij-, z. door D'Hondt, toegewijd aan de H. Martinus van Tours, met in het retabel beeld van de H. Martinus van Tours en reliëfs voorstellend de H. Martinus te paard deelt zijn mantel met een bedelaar en Dood van de H. Martinus, op de altaartafel Mariamonogram, 191 1, neogotisch, gepolychr. eik, h. beeld 155 (M 243293 '76). DECORATIE AFSLUlTING van de doopkapel, e. xvrre-b. xvme, eik, gedeeltelijk zicht (M 243286'76). DOKSAAL balustrade, 1776-1807, donkere eik (M 243294'76) (cf. ook KLANK, ORGEL). GLASRAAM met voorstelling van de HH. Andreas, Avelinus en So-, phia, geschonken door Ch. Van Havermaat-Van Driessche, in 1931 (volgens opschrift) (M 243292'76).
BERLARE GRAFMONUMENT van Camillus Emmanuel Carolus Ghislenus, graaf van Lichtervelde en Elfrida Justina Henrica, gravin van Vaemewyck d' Angest, met b. hun alliantiewapen, opgericht in 1859, arduin, 290x 155 (M 243295'76). KERKMEESTERS BANK - met H. Geest in de gedaante van een duif en putti, b. xvme (?), eik (M 243287'76). - ca. 1750, eik (M 243296'76). KLANK KLOK, toegewijd aan de H. Petrus apostel, gegoten te Leuven in 1816 (volgens inscr. en cbronogr.), brons (niet meer ter plaatse), zijde met voorstelling van H. Petrus apostel, met inscr. en chronogr. (A 55715'44). KLOK, met voorstelling van Jezus aan het kruis tussen engelen, H. Augustinus (?) en [ andere heiligen], 1921, brons (vermoedelijk niet meer ter plaatse) (A 51902'43). ORGEL i zijbeuk Z., lege orgelkast met de originele prospectpijpen afk. van het orgel gemaakt door Lambertus Van Peteghem, van Gent, tussen 1776 en 1807, het nieuw orgel geplaatst achter de orgelkast en er volkomen van afgezonderd, werd gebouwd door de gebr. Vereecken, omstreeks 1900, donkere eik (M 243294'76). OFFERANDE (SCHAAL EN) SCHOTEL, in de rand eenhoorn, honden en hert, in het plat tweekoppige adelaar onder een kroon, xvue, gegraveerd koper, diam. 49 (M 243271 '76). PREEKSTOEL xvne, eik (niet gefotografeerd) ; details : beelden onder de kuip voorstellend de H. Johannes de Doper (A 37293 '43), Maria Magdalena (A 37292'43), H. Petrus (A 37291 '43), Maria van Egypte (M 243291'76). RUSTMEUBEL BIDSTOEL, met voorstelling van het H. Aanschijn, met offerblok, e. xrxe, neogotisch, eik, voorstelling in gepolychr. was (M 243289'76). SCHILDERIJ - Vlaamse School, Golgotha, 2e h. xv1e, paneel,. 62,5 x 50 (M 243284'76). - Vlaamse School, de Lanssteek, copie naar Peter Paul Rubens, xvne, doek, ca. 190 x 150 (M 243297'76). - Vlaamse School, de Geboorte van Jezus,.xvue, doek, ca. 380X250 (M 243288'76). SCULPTUUR Beeldengroep, H. Martinus te paard deelt zijn mantel met een bedelaar, 2e h. XVIe, gerestaureerd door Geeraert, van Drongen, gegoten geelkoper, h. 28 (A 102443, vóór 1943 ; E 3198, z.d. reprod.). Beeld, H. Barbara, e. xrxe, neogotisch, gepolychr. hout, h. 150 (M 243290'76). TEXTIEL BANIER (EN VLAG), met voorstelling van de H. Franciscus Xaverius, met wapenschild, e. xrxe, rode stof, gestulpt goudborduurwerk, en naaldwerk (M 243281'76). GEKLEED BEELD, mantel van 0.-L.-Vrouw met Mariamonogram, geschonken door Franciska Van Puyvelde, 1869, rood fluweel (vernieuwd), gestulpt goudborduurwerk, afgehoord met imitatiepels (M 243283'76). LITURGISCH GEWAAD, rood, 1851, gestulpt goudborduurwerk : dalmatiek (2), ged. (niet gefotografeerd), kazuifel, rugzijde met Oog Gods (niet gefotografeerd), koorkap, rugzijde, op rugschild H. Geest in de gedaante van een duif (M 243280'76). VERLICHTING GODSLAMP, Ie h. xvme, zilver, h. ca. 30 (niet gefotografeerd). GODSLAMP, geschonken door Paulus Van Lokeren en Apollonia Van den Bergh, Ie h. xv11ie, gerestaureerd, zilver, h. ca. 60 (niet gefotografeerd).
OVERMERE ' i KAPEL 0.-L.-VROUW VAN ZEVEN SMARTEN (B ARELDONKKAPEL) De bedevaartkapel gebouwd op het einde van de dertiende of in het begin van de veertiende eeuw, werd in de vijftiende eeuw herbouwd in witte Aalsterse hardsteen, door toedoen van de familie de Mortagne de Potelles.. Zij werd, na de Geuzenberoerten, vanaf 1585 hersteld, onder impuls van kapelaan Denijs Blommaert. De kapel werd herwijd door Mgr. Van Eersel, bisschop van Gent, in 1774 (ook volgens datum in de westgevel). Dit naar aanleiding van de herstellingswerken van 1771-1774, tijdens dewelke o.m. de westgevel en het klokketorentje werden herbouwd, de vensters werden vernieuwd, en stucwerk werd aangebracht en tegen de zuidkant van het koor werd een kleine sacristie gebouwd. Grote restauratiewerken vonden plaats in 1954-1956. Toen werd ook het klokketorentje heropgetrokken in dezelfde stijl van het vorige. In 1959 kreeg de sacristie een voorportaal en in 1960 werden in het koor twee nieuwe ramen geplaatst. Alg. gezicht N.-0. (B 88486'45), N.-W. (B 88484'45); partieel gezicht Z.-0. (B 88487'45), Z., klokketorentje (B 88488'45), Z.-W., westgevel (B 88485'45). INTERIEUR Alg. gezicht naar het altaar (B 88489'45; M 243304'76), naar het doksaal (M 243305'76). ALTAAR ALTAAR, Hoofd-, portiekaltaar met b. de H. Geest in de gedaante van een duif tussen engeltjes met zon en maan, op de altaartafel Mariamonograrn, ca. 1779. Lod. xv, tabernakel, e. XIXe, neogotisch, gepolychr. hout (B 88490'45) (cf. ook SClilLDERIJ). BIECHTSTOEL samengesteld uit delen van de preekstoel, deels xvmedeels XJXe, eik (M 243302'76). CULTUSOBJECT KRUIS, PROCESSIE-, x,xe (?), koper, h. 73 (M 243300'76). GEBOUWTJE Beeldengroep (ext.) door Aloïs De Beule, van Gent, Jezus aan het kruis vereerd door noodlijdenden, 1935, geschilderde steen, h. van de beelden : staande man 144, knielende moeder met kindje 130, kreupele mah 160, heilige 170, Jezus 185, knielend meisje 163, engel 175 (B 88493'45; B 88494'45). KLANK KLOKJE, HANG-, met ged. schenkingsopschrift en monogr. M.F. van priorin en monogr. T.S.A.S., 1738, brons (niet gefotografeerd). SClilLDERJJ de Boodschap van de aartsengel Gabriël aan Maria, altaarstuk van hoofdaltaar, met l.o. wapenschild van de schenker (de familie Arents (?)), r.o. monogr. van de schilder A.B.S.Q., e. xvme, doek, 190 x 140 (B 88490'45) (cf. ook ALTAAR, ALTAAR, Hoofd-); detail : de aartsengel Gabriël en 0.-L.-Vrouw (M 243303'76). ARClilTECTUUR (detail) BEVLOERING, Overblijfsel van de eerste bevloering aangetroffen tijdens herstelling, in 1959, b. xrve, tegeltjes in gebakken klei, 5 x 5 (niet gefotografeerd). BEVLOERING, Huidige-, van het koor, 1779, tegels in zwarte leisteen en witte manner, waarvan één ged. (niet gefotografeerd). SCULPTUUR Reliëfs (7) (ext.) door Aloïs De Beule, van Gent, staties voorstellend de Zeven Smarten van 0.-L.-Vrouw, 1935, gepolychr. steen (thans witgeschilderd), 61 X 74: de Vlucht naar Egypte (B 88497'45), de Opdracht van Jezus in de tempel, get. l.o. (B 88496'45), Jezus ondervraagt de Schriftgeleerden : Maria en Jozef zoeken Jezus (B
OVERMERE 88495'45), Jezus ontmoet zijn Moeder (B 88498'45), de Lanssteek (B 88499'45), de Bewening (B 88500'45), Jezus wordt in het graf gelegd (B 88501 '45). Beeld, H. Eligius van Noyon, b. xvrne, gepolychr. bout (thans witgeschilderd), attribuut vernieuwd, b. met kleine sokkel 96 (B 88688'45). Beeld, H. Rocbus van Montpellier, b. xvme, gepolychr. bout (thans witgeschilderd), h. 84 (B 88492'45). Beeld, Piëta, xxe, steen (M 243303'76). TEXTIEL GEKLEED BEELD, 0.-L.-Vrouw met Kfod, xvrne (?), gepolychr. hout, h. met sokkel 127 (B 88491 '45). VERLICHTING KANDELAAR (1 van 2), ca. 1700 of XIXe, koper, h. 80 (M 241301 '76). KERK O. -L.-VROUW HEMEL v AART De driebeukige, neogotische kerk met de zijbeuken onder een lessenaarsdak, met een ingebouwde westertoren en een klein transept werd gebouwd naar de plannen van architect Theophiel Bureau, van Gent, van 1864-1866. De kerk vervangt een voormalig bedehuis dat afbrandde in 1862 en werd gerestaureerd in 1970-1972, door architect Fernand Weyers van Sint-Niklaas. Alg. gezicht Z.-W. (A 37577'43, reprod.), W. (B 88473'45); partieel gezicht Z.-W. (B 88474'45; B 88482'45). INTERIEUR Alg. gezicht naar het altaar (M 257094'77), naar het doksaal (M 257095'77). ALTAAR ALTAAR, Zij-, N., toegewijd aan 0.-L.-Vrouw, door Jean Baptist Van Biesbrouck, van Gent, in de nissen van het retabel beelden van 0.-L.-Vrouw, 0.-L.-Vrouw met Kind en H. Jozef, 1867, neogotisch, geschilderd en gedeeltelijk verguld hout (M 257104'77). ALTAAR, Zij-, Z., toegewijd aan de H. Blasius, door Jean Baptist Van Biesbrouck, van Gent, in de nissen van het retabel beelden van de HH. Barbara, Blasius en Apollonia (?), 1867, neogotisch, geschilderd en gedeeltelijk verguld hout (M 257105'77). ALTAAR, Hoofd-, door Jean Baptist Van Biesbrouck, van Gent, in de nissen van het retabel de Aanbidding der Wijzen, Opdracht van Jezus in de tempel, Vlucht naar Egypte, Terugvinding van Jezus in de tempel, Pinksteren : Nederdaling van de H. Geest over Maria en de apostelen en Dood van Maria, in de nissen van de altaartafel Boodschap van de aartsengel Gabriël aan Maria, Geboorte van Jezus en de Bezoeking, retabel bekroond met de Tenhemelopneming van Maria, 1871, neogotisch, geschilderd en gedeeltelijk verguld hout (M 257109'77). BIECHTSTOEL - (1 van 2) vennoedelijk door Camiel Lippens, van Gentbrugge, met boven middenvak Jezusmonograrn in vierpas, e. XIXe, neogotisch, eik (M 257102'77). - (1 van 2) vermoedelijk door Matthias Zens, van Gent, met boven middenvak passiewerktuigen, e. xrxe, neogotisch, eik (M 257101 '77). COMMUNIEBANK doorjean Baptist Van Biesbrouck, van Gent, 1869, eik (M 257107'77). CULTUSOBJECT AANWIJZER, Liturgische-, XIXe, zilver, handvat in zwartgeschilderd hout, l. 39,5 (M 257080'77). ALTAARLESSENAAR met Jezusmonograrn, xvue, verzilverd koper, h. 12 x 37 x 39,5 (M 257082'77). AMPULLEN (EN -SCHAAL) (2) vermoedelijk door Jan Baptist Buysens, van Antwerpen, 1730-1731, zilver, h. 14,5 (M 257076'77). (AMPULLEN EN) -SCHAAL door Jan Baptist Buysens, van Antwerpen, merken : Antwerpen, gekroonde dekanaatsletter Ven meesterteken: bloem, 1730-1731, zilver, 28,5 x 39 (M 257075'77). CHrusMATORrUM, twee vaatjes op schaaltje, merk : meesterteken (?): leeuwtje lopend naar links in schildje, le h. xvme, zilver, h. 7,5, één van beide kruisjes afgebroken (M 257069'77).
T CraoRIE door P. I. Sauvage, van Gent, merken: Gent, gekroonde 71 en meesterteken : druiventrosje, met ged. eigendomsinscr. van de kerk, 1771, zilver, h. 53 (M 257066'77). CIBORIE, x,xe, zilver, h. 33,5 (M 257067'77). KELK, met gegraveerd wapenschild op de voet, Utrecht's werk, merken o.a. letter Vin schildje, ca. 1600, verguld zilver, h. 22,5 (B 165803'56; M 257079'77). KELK door Peter Van Syehen, van Gent, merken: Gent, dekanaatsletter Men meesterteken, 1646, niet ged. eigendomsinscr. van de kerk : 1704 ( tweedehandse toevoeging), zilver, h. 25,5 (niet gefotografeerd). KRuts, PROCESSlE-, x1xe, zilver en koper, h. 84: voorzijde (M 257111 '77), rugzijde met voorstelling van 0.- L. Vrouw van Smarten met één zwaard doorboord, in medaillon (M 257112'77). KRUIS, TRIOMF-, vermoedelijk berk. uit de voonnalige kerk, xvue, gerestaureerd door Maurice De Maertelare, van Overmere, fruithout, vernieuwd kruishout, h. Christus 160 (M 257100'77). MONSTRANS, Stralen-, door P.I. Sauvage, van Gent, stam voorstellend de allegoriën van Geloof, Hoop en Liefde, o. de lunula de Pelikaan die zijn jongen voedt, merken : Gent, gekroonde 71 en meesterteken : gekroond druiventrosje, 1771, zilver, h. 74 (M 257078'77). P1x1s, ook gebruikt voor lunula's, xvme (?), zilver, h. 9 (M 257070'77). RELIEKHOUDER van de HH. Blasius en Rochus, in de vorm van een monstrans door Philippe Moerman de Jonge, met op voor-en achterzijde voorstelling van een heilige, merken: Antwerpen (weggesleten), gekroonde dekanaatsletter V (?) en meesterteken P M onder Franse lelie, proefsteek, met niet-geïd. halfuitgewiste schenkingsinscr., 1698-1699, hersteld en verzilverd in 1905 door de fa. Branzo-Limonghi, van Brussel, zilver, h. 30, zijde met voorstelling van H. Blasius (M 257068'77). RELIEKHOUDER, reliekkruis, Hollandse merken (1814-1831) en twee niet-geïd. merken, zilver en koper, h. 75 (M 257083'77). RELIEKHOUDER van Maria Margaretha Alacocque (osculatorium) door Frans Vincent Descamps (?), van Kortrijk, merk : DC onder bloem, vierkantig omschreven, xnce, Lod. XV, zilver, 13X 11,5 (M 257071'77). WIEROOKSCHEEPJE door Jan Baptist Buysens, van Antwerpen, merken: Antwerpen, dekanaatsletter V en meesterteken: bloem, 1730-1731, zilver,!. 16,5 (M 257072'77). WIEROOKVAT, ca. 1750 (?), zilver, h. 23,5 (M 257074'77). WIEROOKVAT, xnce (?), zilver, h. 24 (M 257073'77). OVERMERE DOKSAAL balustrade door Lippens van Gentbrugge, naar het plan van Modeste denoyette, van Ledeberg, 1889, neogotisch, eik (M 257113'77) (cf. ook KLANK, 0ROEL). DOOPVONT door Jean Baptist Van Biesbrouck, van Gent, 1868, neogotisch, marmer, deksel in eik, tot. h. 298, h. kuip 93, h. deksel 205 (M 257097'77). EX-VOTO ter ere van 0.-L.-Vrouw, xixe, zilverplaat, h. 18,5 (niet gefotografeerd). GLASRAAM - (1 van 2) 1. van zijaltaar N., met symbolen uit de litanie van Loreto, b. engelen met banderol, xnce (M 257 l 03 '77). - in zijbeuk N. 1 voorstellend de Calvarie, met o. wapenschild en b. engel, ca. 1930 (M 257115'77). - in de westrnuur, voorstellend de Bekoring van Jezus, geschonken door de familie De Schepper in 1937 ( vo)gens opschrift) (M 257114'77). - in zijbeuk N., voorstellend Laat de kleinen tot Mij komen, met o. alliantiewapen en b. engel met bazuin, ca. 1937 (M 257116'77). INSIGNE Paternoster voor beeld van 0.-L.-Vrouw (?), XIXe, zilver en amber (M 257099'77). KAST SACRISTIEKAST, met kruisbeeld, e. xvme-b. XIXe, eik (M 257081'77). KLANK KLOK door Severinus Van Aerschodt, van Leuven, gewijd onder het peterschap van M. C.R. van Cromphaut en S. De Wilde (volgens opschrift), met voorstelling van de apostelen o.a. de HH. Jacobus de Mindere, Matthias en Johannes, 1866, brons (A 51477'77). KLoK door Severinus Van Aerschodt, van Leuven, gewijd onder het peterschap van J.L. de Smet en P. van Bruyssel (volgens opschrift), met voorstelling van de apostelen o.a. de HH. Simon en Johannes, geschonken door Celestinus
UITBERGEN Romanus van Cromphauten Maria Rosalia van Hese (volgens opschrift), i866, brons (A 51476'77). ORGEL door de gebr. Vereecken, van Gijzegem, 1890, orgelkast zelfde tijd, neogotisch, eik (M 257113 '77) (cf. ook DOKSAAL). KOORGESTOELTE (l van 2) door Matthias Zens, van Gent, 1874, eik (M 25,7108'77). OFFERANDE (SCHAAL EN) SCHOTEL, XJXe (?), geelkoper, diam. 38 (M 257077'77). PREEKSTOEL door Matthias Zens, van Gent, o. de kuip vier profeten, in de nissen van de kuip de HH. Willibrordus van Utrecht (?), Bavo krijger, Eligius van Noyon, Livinus van Gent, en Franciscus van Sales (?), tussen kleinere beeldjes van de Westerse kerkvaders o.a. de H. Ambrosius van Milaan, klankbord versierd met de allegoriën van de acht Zaligheden en engelen met bazuin, bekroond met Christus Leraar in mando()a, 1874, eik, sokkel in marmer (M 257096'77). SCULPTUUR Beeld (2) door Jean Baptist Van Biesbrouck, van Gent, 1871, neogotisch, gepolychr. hout, h. ca. 135: H. Hart van Jezus (niet gefotografeerd), H. Hart van Maria (M 257106'77). TEXTIEL BANfER (EN VLAG), met 0.-L.-Vrouw Onbevlekte Ontvangenis in mandorla en o. medaillon met buste van de H. Aloysius van Gonzaga, toebehorend aan de Congregatie der Jongelingen, 1896, rood fluweel, goud- en zilverborduurwerk en halfedelstenen (M 257092'77). GEKLEED BEELD, 0. -L.-Vrouw met Kind, XJXe, ge pol ychr. hout, h. 129 (M 257098'77). KAZUIFEL, rugzijde met Oog Gods in Driehoek, xjxe, rood fluweel, gestulpt goud- en zi!verborduurwerk (M 257087'77). KooRKAP, rugzijde, op rugschild Mariamonogram in medaillon, xvme of xrxe, rood fluweel, gestulpt goud- en kleurzijdeborduurwerk (M 257091 '77). LITURGISCH GEWAAD, rood, door Prellaert-Grossé, van Gent, 1849, rood fluweel, gestulpt goudborduurwerk en zilverborduurwerk : dalmatiek (1 van 2) (M 257090'77), kazuifel, rugzijde met Lam van de Apocalypsis, hersteld door het huis De Vuyst-Van Acker, van Brugge, in 1923 (M 257089'77), koorkap, rugzijde, op rugschild H. Geest in de gedaante van een duif (M 257088'77). LITURGISCH GEWAAD, wit, door het huis De Vuyst-Van Acker, van Brugge, 1898, witte moor, rood fluweel, gestulpt goud- en kleurzijdeborduurwerk: dalmatiek (1 van 2) (M 257086'77), kazuifel, rugzijde met de Kroning van Maria, door Christus (M 257084'77), koorkap, rugzijde, op rugschild 0.-L.-Vrouw op wereldbol door engelen verheerlijkt (M 257085'77). VERLICHTING KANDELAAR (2), xvue, geelkoper, h. met piek resp. 36 en 37 (M 257093'77). KANDELAAR, Paas-, ca. 1750, geelkoper, h. 143,5 (M 2571 10'77). UITBERGEN KERK SrNT-PIETERSBANDEN De vieringstoren, daterend uit de elfde eeuw, heeft een Romaans-gotisch klokkenhuis. De driebeukige kerk heeft lage zijbeuken die, onder een lessenaarsdak, slechts doorlopen tot aan het transept. Het koor dateer uit de veertiende eeuw, het schip uit de zestiende eeuw. Verbouwingen vonden plaats in 1648 en in 1771. Het schip werd vermoedelijk in 1905, herbouwd tot aan het transept, o.l.v. architect J. Goethals, van Aalst. 18
T Alg. gezicht Z.-0. (A 80977'45), W. (B 88550'45); partieel gezicht N., het koor (B 88552'45), Z.-W., vieringstoren met viering (B 88553'45), Z.-W. (B 88551'45). INTERIEUR Alg. gezicht naar het koor (B 88554'45), naar het doksaal (M 243311'76). ALTAAR ALTAAR, Zij-, Z., toegewijd aan d H. Antonius abt, met in het retabel beeld van de heilige en reliëfs voorstellend Devotie tot de H. Antonius en Dood van de H. Antonius, ca. 1910, neogotisch, retabel en beeld: gepolychr. eik, altaartafel: marmer, h. beeld ca. 110 (M 243315'76). ALTAAR, Hoofd-, met retabel door Aloïs De Beule, van Gent: copie van het verbrande retabel van 1910, van dezelfde auteur, voorstellend de Wonderbare Visvangst, Jezus overhandigt Petrus de sleutels van het Opperherdersambt, een Engel bevrijdt de H. Petrus uit de gevangenis en de Kruisiging van de H. Petrus, tabernakel met de symbolen van de Evangelisten, le h. xxe, neogotisch, gedeeltelijk vergulde eik, altaartafel in marmer, tabernakel deels vergulde eik en zilver, expositietroon in koper (M 243314'76); details van het retabel : de Wonderbare Visvangst (B 88556'45), Jezus. overhandigt Petrus de sleutels van het Opperherdersambt (B 88557'45), een Engel bevrijdt de H. Petrus uit de gevangenis (B 88555'45), de Kruisiging van de H. Petrus (B 88558'45). CULTUSOBJECT CHRJSMATORJUM door Peter Van Sychen, van Gent, merken o.a. meesterteken : vijfpuntige ster in schild, le h. xvrre, zilver, h. 9,5 (M 243306'76). CrnoRIE, met wapenschild van de Bocarmé, xvne, deksel vermoedelijk xrxe, verguld zilver, h. 40,5 (B 88566'45). CreoRIE, xixe, zilver, h. 28 (M 243310'76). KELK, op de voet voorstelling van [het Offer van Melchisedek, Lam op het kruis en de Mannaregen], merken o.a. kleine gekroonde Gen gekroonde 75, 1775, verguld zilver, h. 28,5 (B 88567'45). KRUIS, PROCESSIE-, 4e kw. xvme of b. XIXe, koper, h. 71 (M 243312'76). KRUIS, PROCESsrE-, xrxe, gerestaureerd, zilver, h. 78 (M 243307'76). UfTBERGEN MONSTRANS, Stralen-, met op de voet in cartouche, buste van de H. Petrus apostel, merken o.a.. 3 (?), Je h. xvme, zilver, h. 81 (B 88563 '45); details: bovengedeelte (B 88564'45), benedengedeelte (B 88565'45). RELIEKHOUDER van de H. Antonius abt, 3e kw. xvuie, zilver (niet meer ter. plaatse) (B 88569'45) (cf. ook Re. LIEKHOUDER, XVUJe en RELIEKHOUDER (2), XTXe). RELIEKHOUDER van de H. Godelieve, xvrne, zilver (niet meer ter plaatse) (B 88569'45) (cf. ook RELIEKHOUDER, 3e kw. xvme en RELIEKHOUDER (2), XIXe). REUEKHOUDER (2), XJXe, zilver (niet meer ter plaatse) (B 88569'45) (cf. ook REuEKHOUDER, 3e kw. xvme en REUEKHOUOER, xvme). WrEROOKSCHEEPJE, Ie b. xvme, koper, 1. 18,5, h. 17 (M 243308'76). WIEROOKSCHEEPJE, xixe, zilver (?), 1. 18, h. 8 (M 243309'76). PREEKSTOEL op de panelen van de kuip voorstelling van [Jezus en zijn apostelen], Laat de kleinen tot mij komen, Prediking van Jezus, [Jezus en zijn apostelen en Jezus overhandigt Petrus de sleutels van het Opperherdersambt], e. xrxe, neogotisch, eik (M 2433 13'76). SCULPTUUR Beeld, H. Antonius abt, xvrre, gep_olychr. hout, moderne polychromie, h. 110 (B 88559'45). Beeld, H. Petrus, xvrre, steen, moderne polychromie (niet meer ter plaatse) (B 88561 '45). Beeldengroep, Anna en Maria, xvrre, steen, moderne polychromie, h. met sokkel ca. 165 (B 88560'45). Beeld, H. Godelieve, e. xvrre-b. xvme, hout, moderne polychromie, h. 97 (B 88562'45). TEXTIEL KAZUIFEL, xrxe, xvme-eeuwse stijl, bloemmotief op licht; groene stof (B 88570'45). VERLICHTING KANDELAAR (2), xv1e, geelkoper (B 88581 '45) (cf. ook KANDELAAR, b. xvue, Ie h. xvue, xvue). KANDELAAR (4), b. xvue, geelkoper (B 88581 '45) (cf. ook KANDELAAR, xvte, Ie h. xvue, xvne). 19
ZELE KANDELAAR (2), le h. xvue, geelkoper (B 88581 '45), (cf. ook KANDELAAR, xv1e, b. xvue, xvue). KANDELAAR (2), xvne, geelkoper (B 88581 '45) (cf. ook KANDELAAR, xv1e, b. xvue, Ie h. xvne),. WATER LAVABO, Sacristiefonteintje, ca. 1750, koper, h. 45 (B 88568'45). ZELE., KAPEL Ü.-L.-VROUW VAN ZEVEN WEEËN (KOUTER) De devotiekapel met achtkantige dakruiter werd gebouwd in 1645 (volgens chronogram boven de ingangsdeur). Dit ter vervanging van het,,lieve Vrauwenhuyseke op den Cauter", van 1556 (volgens chronogram in cartouche, in de voorgevel,- ingemetseld in het fronton). De voorgevel met portiek tussen twee pilasters en met attiek zou ontworpen zijn door Jacques Couplet. Het bouwen en stofferen van deze kapel gebeurde onder impuls van pastoor Jacobus van Wichelen, onderpastoor Christiaan Van der Borcht en van de leden van de Broederschap van 0.-L.-Vrouw van Zeven Weeën. De kapel werd gerestaureerd in 1871, door toedoen van J.B. Lavaut, de toenmalige direkteur van het Kapelhof. Het koor is opgehoogd en neemt een derde van de plaatsruimte in. Onder het koor bevindt zich een crypte. Alg. gezicht W. (B 84374'45) (cf. ook SCULPTUUR). INTERIEUR Alg. gezicht naar het altaar (B 57741 '43) (cf. ook AL TAAR). ALTAAR ALTAAR, portiekaltaar met trap en tweedelige balustrade die voortloopt in de trapleuningen, door Jacques Couplet, van Antwerpen, met b. buste van God de Vader tussen twee wenende engeltjes, 1. en r. van portiek beelden van de HH. Jozef en Johannes evangelist, b. altaartafel H. Graf: Jezus door twee engeltjes beweend, op de altaartafel HH. Harten als symbolen van Jezus en Maria, Hostiedragende Kelk en kruis, hier als symbolen van het H. Graf, 1. en r. van altaartafel buste van Jezus en Maria, in cartouche, op de trapstijlen 1. en r. de HH. Vrouwen op weg naar het H. Graf: beelden van Maria Magdalena en Maria Jacobi, op de balustrade twee cartouches met namen van de voornaamste schenkers, 1653, marmer (B 57741 '43) (cf. ook INTERIEUR, Alg. gezicht naar het altaar) ; details: altaar zonderde trap (B 84375'45), beelden van de HH. Jozef (B 84377'45) en Johannes (B 84378'45), beelden van Maria Magdalena (B 84382'45) en Maria Jaéobi (B 84381 '45), H. Graf: Jezus door twee engeltjes beweend (B 84379'45), Jezus (B 84380'45). CULTUSOBJECT KRUISBEELD Op sokkel, door Willem De Vos, van Gent, ca. 1650, geelkoper (B 84383'45) (cf. QOk VERLICHTING, KANDELAAR (4)). DOKSAAL balustrade, door Johannes Ykens, van Antwerpen, met musicerende putti en Mariamonogram, 1657, zwartgeschilderd (?) hout (B 57742'43) (cf. ook KLANK, OR GEL). KLANK ORGEL door Jan Bremser, van Mechelen, 1664, in 1703 hersteld door Carl Dillens, van Mechelen, in de xvme nagezien door Henricus de Pescheur en in 1850 door Pieter Karel Van Peteghem, alleen de houten pijpen en twee octaven zijn nog oorspronkelijk, orgelkast door Jacques Couplet, van Antwerpen, met 1. en r. musicerende putti, David Koning psalmdichter, H. Cecilia en muziekinstrumenten, ca. 1664, gerestaureerd in 1871, hout (B 57742'43) (cf. ook DOKSAAL). 20
,.. SCHILDERIJ - door Justus Daneels, van Antwerpen, Vlucht naar Egypte ( één der Zeven Smarten van Maria), copie naar een ets van het gelijknamig schilderij van P.P. Rubens in het museum te Kassel, geschonken door Egidius De Vrindt, pastoor van Berlare, 1648, doek, 118,5 x 184 (B 84367'45). - door Justus Daneels, van Antwerpen, de Lanssteek ( één der Zeven Smarten van Maria), copie naar de Lanssteek van Peter Paul Rubens, in het Kon. Museum voor Schone Kunsten te Antwerpen, geschonken door pastoor Daniel Van Wichelen in 1648 (volgens opschrift), doek, 123 x 184 (B 84369'45 ; B 57744'43). - door Justus Daneels, van Antwerpen, Jezus ondervraagt de Schriftgeleerden : Terugvinding van Jezus in de tempel (één van de Zeven Smarten van Maria), geschonken door Gilis Van Wesepoel, F. Martens en Magdaleen De Clerc in 1648, doek, 122 x 185 (B 84368'45). - door Justus Daneels, van Antwerpen, Graflegging (één van de Zeven Smarten van Maria), copie naar Antoon Van Dyck, geschonken door Catharina Van Wichelen in 1649 (volgens opschrift), doek, 124,5 X 186 (B 84370'45). - door Justus Daneels, van Antwerpen, Bewening (één van de Zeven Smarten van Maria), copie naar An toon Van Dyck, geschonken door Guilliarn De Clerq in 1649 (volgens opschrift), doek, 125 x 192 (B 57743'43 ; B 84371'45). - door Jean Baptiste Anthony en F. Delahaye, van Antwerpen, het Hooglied van Simeon (één van de Zeven Smarten van Maria), geschonken door de auteurs, 1874, doek, 123 X 187 (B 84372'45). - door E. Rumfels, Jezus ontmoet zijn Moeder (één van de Zeven Smarten van Maria), get. l.o., 1874, doek, 121 x 133 (B 84373'45). SCULPTUUR Beeld (ext.) in attiek boven ingangsdeur, 0.-L.-Vrouw van Smarten, 1833, gepolychr. steen (?) (B 84374'45) (cf. ook, Alg. gezicht W.). TEXTIEL GEKLEED BEELD door Johannes Ykens, van Antwerpen, van 0.-L.-Vrouw van Zeven Weeën, 1645-1646, hout, h. 140 (B 84376'45). VERLICHTING KANDELAAR(4) door Willem De Vos, van Gent, ca. 1650, ZELE geelkoper (B 84383'45) (cf. ook CULTUSOBJECT, KRUISBEELD). KANDELAAR (1 van 2), xvne, geelkoper (B 84385'45). LrcHTARM (1 van 2), xvne, geelkoper (B 84384'45). KERK 0.-L.-VROUW (AVERMAAT-MEERSKANT) Deze eenvoudige zaalkerk met klein, uitspringend portaal en met dakruiter werd gebouwd in 1955-1956, naar de plannen van architect Maurice Vermeiren, van Zele, onder het dekanaat van E.H. Frans Rooms. Alg. gezicht Z.-W. (M 217968'74), W. (M 217969'74). INTERIEUR Alg. gezicht naar het altaar (M 217970'74), naar het doksaal (M 217971 '74). KERKSINT-foZEFENANrONIUSVANPADUA(HEIKANT) De driebeukige kerk met dakruiter op het westen werd opgericht door vier leden van de familie Polfliet tussen 1854 en 1855. De eerste steenlegging vond plaats op 21 juni 1854 door Mgr. L. Josephus Delebecque, bisschop van Gent. De kerkwijding vond plaats op 13 juni 1855 eveneens door Mgr. Delebecque. De toren werd pas gebouwd in 1865, dit naar de plannen van architect en Augustijnenbroeder Prosper Venneman. INTERIEUR Alg. gezicht naar het koor (M 257048'77), naar het doksaal (M 257049'77). ALTAAR ALTAAR, Hoofd-, portiekaltaar met in de attiek beeldje van de H. Jozef met Kind, en Jozefmonogram, o. de attiek Jezusmonogram, portiek herk. uit de gesloopte Dominica-
ZELE nenkerk te Gent, xvne, altaartafel, tabernakel en topkruis, x1xe, gemarmerd en verguld hout (M 257056'77). ALTAAR, Zij-, N., portiekaltaar toegewijd aan 0.-L. Vrouw, met in de attiek beeld van 0.-L.-Vrouw tussen twee engelen met bloemen- en vruchtenmand op het hoofd, 1. en r.o. buste van Christus en 0.-L.-Vrouw, portiek herk. uit de gesloopte Dominicanenkerk te Gent, xvue, altaartafel met Mariamonogram, xixe, gemannerd en deels verguld en verzilverd hout (M 257052'77). ALTAAR, Zij-, Z., portiekaltaar toegewijd aan verschillende heiligen, met b. Christusmonogram, voorstelling van de Vlucht naar Egypte, HH. Anna- en Nikolaasmonogram, portiek herk. uit de gesloopte Dominicanenkerk te Gent, xvne, altaartafel met Rochusmonogram, XJXe, gemarmerd en verguld hout (M 257058'77). - door Leo Van den Abeele, van Zele, Opdracht van Jezus in de tempel, altaarstuk van zijaltaar Z., met r.o. monogr. L.V.D.A., 3e kw. x1xe, doek, ca. 270 X100 (M 257059'77). - door Leo Van den Abeele, van Zele, Verering van deh. Antonius van Padua, altaarstuk van hoofdaltaar, 3e kw. xixe, doek, ca. 300 x 197 (M 257057'77). - de Opvoeding van 0.-L.-Vrouw, xvue, copie naar Peter Pau] Rubens, doek, 85 X 60 (M 257062'77). - Ecce Homo, XIXe, doek, 69,5 x 57 (M 257063'77). KERK SINT-LUDGERUS / BIECHTSTOEL - met boven middenvak weegschaal, in cartouche, als symbool van de Rechtvaardigheid, ged. 1766, eik (M 257060'77). - met boven middenvak open boek en datum in cartouche, 1770 of 1778, eik (M 257051'77). COMMUNIEBANK twaalf panelen voorstellend o.a. de Evangelisten en het Lam van de Apocalypsis ca. 1744, eik, gedeelte 1. (M 257055'77), gedeelte r. (M 257054'77). CULTUSOBJECT KRu1s, PROCESSIE, x1xe, zilver, h. 100 (M 257064'77). DOOPVONT 3e kw. xcxe, zwart marmer, deksel in koper, tot. h. 238, h. kuip 138 (M 257050'77). PREEKSTOEL in de nissen van de kuip de Evangelisten, op het muurstuk Zegenende Christus Leraar, ged. 1644, eik (M 257061 '77). SCHILDERIJ - door Leo Van den Abeele, van Zele, Aanroepingen uit de litanie van 0.-L.-Vrouw, altaarstuk van zijaltaar N., opgedragen door de Confrerie van 0.-L.-Vrouw Onbevlekte Ontvangenis (volgens opschrift), 3e kw. XlXe, doek, ca. 270 x 192 (M 257053'77). De driebeukige barokk.erk van zeven traveeën, met doorlopend tongewelf en met een middenschip dubbel zo breed als de zijbeuken werd gebouwd omstreeks 1700 (ook volgens datum op de westgevel). De bouw werd begonnen in 1699 en was voltooid in 1701. Het afwerken van de toren bleef echter aanslepen tot in 1718. De kerk werd opgetrokken in baksteen met een bekleding in zandsteen. Zij werd gewijd in 1704, door Mgr. Philippus Erardus Van der Noot. Deze pseudo-basiliek, met een vrij diep koor, werd opgericht naar de plannen van architect en Augustijnenbroeder Jan Vrijeels, van Dendermonde. In 1878, onder het pastoraat van E.H. Livinus Marquenie, werd aan beide kanten van het hoofdkoor een sacristie bijgebouwd, naar de plannen van architect Van de Vijvere, van Brussel. De toren, opgetrokken achter het koor, heeft een achtkantige romp en een torenhelm bestaande uit een klokvormige pyrarnide met appel, een achthoekige lantaarn en peervormige spits. Het bedehuis werd gerestaureerd in 1935. De restauratiewerken aan de toren namen een - aanvang in december 1978. Hij werd gerestaureerd naar de plannen van Fernand Weyers, van St.-Niklaas. EXTERIBUR Alg. gezicht 0. met to.ren (A 2016, 1895; B 57745'43), Z.-W. (A 4132, 1895; A 10003'14-18; B 57747'43);.,.,.
ZELE partieel gezicht N.- 0., koor (B 84422'45), 0., toren (A 3392, 1895; E 19605, z.d.), 0., bovendeel van de toren (B 57746'43). INTERIEUR Alg. gezicht naar het koor(a 10004'14-18; B 57749'43 ; M 217893'74), van het hoofd.koor (B 57750'43), naar het doksaal (M 217894'74) (cf. ook KLANK, ÛRGEL). ALTAAR ALTAAR, Hoofd-, portiekaltaar ingewerkt in de koornis, door Charles van Poucke, van Gent, portiek met Verheerlijking van de H. Ludger, l'. en r. van altaartafel beelden voorstellend!. de Allegorie van het Geloof en r. de Allegorie van de Hoop, op altaartombe Driehoek met Oog Gods in stralenkrans, op deurtje van tabernakel Hostiedragende Kelk, geplaatst tussen 1794 en 1807, de beelden in 1808, marmer, zeer gedeeltelijk verguld en verzilverd, de beelden in witgeschilderde steen, gedeeltelijk verguld (B 57751 '43); details : benedengedeelte (B 86246'45; B 57752'43) (cf. ook SCHILDERIJ); details: de Allegorie van het Geloof, b. ca. 180 (B 57753'43), de Allegorie van de Hoop, h. ca. 190 (B 57754'43). ALTAAR, Zij- N., portiekaltaar toegewijd aan 0.-L. Vrouw, door J.-B. Voituron, van Gent, op altaartafel Mariamonogram, geplaatst tussen 1815 en 1818, gemarmerd hout en marmer (B 86247'45: M 217913'74). ALTAAR, Zij-, Z., portiekaltaar toegewijd aan de H. Sebastiaan, door J.B. Voituron, van Gent, op altaartafel Sebastiaanrnonogram, geplaatst tussen 1815 en 1818, gemarmerd hout en marmer (M 217914'74) (cf. ook SCULP TUUR, Beeld, xvme). BIECHTSTOEL - (1 van 2) door Willem Ignaas Kerricx, van Antwerpen, met binnenin de biechthokjes H. Maria Magdalena (?), Driehoek met Oog Gods in stralenkrans en H. Petrus (?), boven middenvak, datum en monogram met wapenschild van de schenker, pastoor Jan Van Wichelen, bouwheer van de kerk, 1713, in het fronton buste van de H. Paulus eraan toegevoegd door de gebr. Mareels, van Antwerpen, ca. 1850, eik (B 84353'45); detail: wapenschild van pastoor Jan Van Wichelen, zijn monogram en datum 1713 (B 84354'45). - door Egidius Adriaan Nijs, van Temse, met boven middenvak Thuiskomst van de Verloren Zoon, vóór middenvak en zijvakken beelden van David Koning psalm- dichter, de boetvaardige Petrus, de boetvaardige Maria Magdalena en H. Pelagia van Antiochië, de medaillons in de biechthokjes vem1oedelijk door Philips Nijs, van Temse, voorstellend buste van Christus, de H. Geest in de gedaante van een duif en deh. Johannes, ca. 1750, eik (B 57761 '43) ; details: beelden vóór middenvak voorstellend de boetvaardige Petrus en de boetvaardige Maria Magdalena (B 57762'43), Petrus (B 84355'45), Maria Magdalena (B 84359'45), beelden vóór zijvak!. : David Koning psalmdichter (B 57762'43 ; B 84363'45), en vóór zijvak r. : H. Pelagia (B 84356'45). - door Philips Nijs, van Temse, met boven middenvak, in cartouche, Maaltijd bij Simon de Farizeeër, vóór middenvak en zijvakken beelden van de rouwmoedige Tollenaar, de HH. Johannes de Doper, Johannes Nepomucemus en de Verloren Zoon, 1768, eik, gedeeltelijk zicht (B 57764'43 ; B 57765'43) ; details: beelden vóór middenvak voorstellend de H. Johannes de Doper (B 57766'43; B 84360'45) en H. Johannes Nepomucenus (B 84358'45), beelden vóór zijvak l. : de rouwmoedige Tollenaar (B 84361 '45), vóór zijvak r. : de Verloren Zoon (B 84357'45). - (2) door Philips Nijs, van Temse, ca. 1768, eik: met boven middenvak buste van H. Philippus Nerius, in cartouche (B 84349'45); detail : buste van H. Philippus Nerius, in cartouche (B 84350'45), met boven middenvak buste van H. Johannes Nepomucenus, in cartouche (B 84351 '45); detail: buste van H. Johannes Nepomucenus, in cartouche (B 84352'45). BOEKBAND van missaal, ca. 1700 (?), uitgave, ca. 1910 (?), zilverb slag, rood leder, 37 X 26 (M 217942'74). COMMUNIEBANK door Egidius Adriaan Nijs, van Temse en zijn zoon Philips Alexander, tien panelen met voorstelling van de Pelikaan die zijn jongen voedt, het dorstend Hert, de Mannaregen, Maaltijd met de Emmaüsgangers, Offer van Melchisedek, de Toonbroden, Jezus en de Samaritaanse vrouw bij de waterput, Triomferende Christus tussen de symbolen van de Evangelisten, de Opwiekende Duif (?), de Ark van het Verbond en twee panelen zonder voorstelling, get. en ged. volgens monogr. A.N. (Adriaan Nijs), 1750, eik, alg. gezicht van!. (B 57757'43); details van panelen: Maaltijd met de Emmaüsgangers (B 57759'43), Offer van Melchisedek en de Toonbroden (B 57758'43), Triomferende Christus tussen de symbolen van de Evangelisten (A 10007' 14-' 18) de Opwiekende Duif(?) (A 10008' 14-' 18). /
ZELE CULTUSOBJECT AANwuZER Liturgische-, xixe, zilver, handvat in hout, 1. 35 (M 217948'74). ALTAARLESSENAAR door H.F. Willick, van Dendennonde, met gegraveerde voorstelling van [ de HH. Ludger van Utrecht of van Munster], Rochus van Montpellier, en Lam met wimpel, Ie h. xvme, zilver, 32 x 40,5 (M 217940'74). AMPULLEN (en -schaal) door H.F. Willick, van Dendermonde, merken: Dendermonde en meesterteken H F W, le h. xvrne, zilver, h. 14,5 (M 217928'74). AMPULLEN (EN SCHAAL), le h. xvme, zilver, h. 14 (M 217929'74). CANONBORD (3), ca. 1750, zilver, resp. 43 x 49,5 en 35 x 28 (M 217939'74). CrnoRJE door Jan Moem1ans, van Antwerpen, op de voet [wapenschild van Zele) en de H. Ludger van Utrecht of Munster, [Laatste Avondmaal en Maonarege11] tussen engelenkopjes, cuppa en deksel met engelenkopjes, merken : Antwerpen, dekanaatsletter : gekroonde E en meesterteken: J M onder elkaar in driehoek, 1661-1663, zilver, topkruis in verguld zilver met edelsteen, h. 61 (M 217930'74). KELK, op de voet voorstelling van de HH. Ludger van Utrecht of Munster, Petrus, 0.-L.-Vrouw met Kind, Jezus met zijn kruis, de aartsengel Michaël vertrapt de duivel en de H. Paulus, merken : Antwerpen, dekanaatsletter: gekroonde P (?) en meesterteken : klaverblad in schild (?), proefsteek, Ie h. xvae, verguld zilver, h. 26,5 (niet gefoto gi;af eerd). KELK door Jan Moerroans, van Antwerpen, op de voet [Calvarie, H. Catharina en Laatste Avondmaal], greep gevormd door drie cherubijntjes met fruitkorf, cuppa met [Jezus in de Olijfhof, door een engel getroost, Geseling en Doomenkroning], merken : Antwerpen, dekanaatsletter Y I en meesterteken J M onder elkaar in driehoek, per testament aan de Kouterkapel geschonken door het begijntje Catharina Van den Bossche, in 1656 (volgens inscr.), verguld zilver, h. 31,5 (A 108971 '51; M 217937'74), pateen met gegraveerde voorstelling van Jezus aan het kruis en passiewerktuigen, verguld zilver, diam. 15 (niet gefotografeerd). KELK, met wapenschild, xvme of XIXe, verguld zilver, h. 27 (M 217938'74). KBLK, één niet-geïd. merk, e. xvme-b. xixe, zilver, h. 27 (M 217936'74), lepeltje met gebogen steel (niet gefotografeerd). KRUIS, PROCESSrE-, 4e kw. xvrre, koper, h. 58 (M 217951'74). KRUIS, PROCESSIE-, Ie h. XIXe, verzilverd metaal, h. 88 (M 217952'74). KRUIS, PROCESSIE-, xrxe, zilver, h. ca. 60 (M 217953'74). KRu1s, PROCESSIE-, xrxe, koper, h. 82 (M 217915'74). MONSTRANS, CruNDER-, door Peter Van Sychen, van Gent, met l. en r. van de torenvormige bekroning beeldjes van de HH. Ludger van Utrecht of Munster en Rochus van Montpellier, in de eerste geleding beeldje van O. -L.-Vrouw met Kind, in de tweede de aartsengel Michaël vertrapt de duivel, bekroond met Pelikaan die zijn jongen voedt, 1641, lunula bezet met edelstenen in 1824, verguld zilver, h. 87,5 (B 2863'05; M 217923'74). MONSTRANS, Stralen-, twee niet-geïd. xixe-eeuwse merken, geschonken door de parochianen van Huivelde, ged. (volgens chronogr.) 1848, zilver, h. 60 (M 217935'74). PIX1sdoorH. De Curte (?), van Gent, twee merken: meesterteken en één niet-geïd., X1Xe, zilver, b. 10,5 (M 217933'74). RELIEKHOUDER van de H. Margareta van Cortona, ca. m. xvme, zilver, 21,5 x 12,5 (M 217931 '74). RBLIEKHOUDER van de H. Dominicus Guzman ( osculatorium), met buste van de heilige, Belgische merken (1831-1868), zilver, 15,5 x 11 (M 217932'74). RELIEKHOUDER van het H. Kruis, x1xe, zilver, h. 106 (M 217943'74). WIEROOKSCHEEPJE, e. xvrre-b. xvme, koper, h. 14,5, 1. 15,5 (M 217941'74). WIEROOKSCHEEPJE, drie merken o.a. 84, 1784, zilver, 1. 21 (M 217949'74). WIEROOKVAT, X1Xe, zilver, h. 30 (M 217950'74). DECORATIE AFSLUITING van de doopkapel, op het noordwesten, door WillemlgnaasKerricx, van Antwerpen, b. de ingangsdeur medaillon voorstellend Doop van Jezus in de Jordaan en twee engeltjes waarvan één met hart in de hand als symbool van de Liefde, 1738, eik (B 84341'45; B 84342'45; A 37220' 43); details : medaillon met Doop van Jezus in de Jordaan (B 84343'45), engeltje met verdwenen attribuut (B 84345'45), engeltje met hart in de hand, als symbool van de Liefde (B 84344'45). AFSLUITING van het zijportaal, op het zuidwesten, door Willem IgnaasKerricx, van Antwerpen, b. de ingangsdeur medaillon voorstellend Jezus verdrijft de kooplieden uit de tempel en twee engeltjes, het ene met kruis als symbool van het Geloof of van het Gebed, het andere met beker en schotel als symbool van de Offerande, 1738, eik (A 37219'43); details: medaillon voorstellend Jezus drijft de kooplieden uit de tempel (B 84346'45), engeltje met kruis
r I,, als symbool van het Gebed of het Geloof (B 84347'45), engeltje met beker en schaal als symbool van de Offerande (B 84348'45). DOOPVONT - thans gebruikt als wijwatervat, xv1e, Doornikse hardsteen, h. 104 (geen deksel) (B 84366'45). - door Willem Ignaas Kerricx, van Antwerpen, 1738, kuip en voetstuk in albast, deksel in koper, tot. h. 180, h. kuip 120 (A 37221'43; B 84363'45); details: kuip (B 84364'45), deksel (B 84365'45). GEBOUWTJE Calvariegroep (ext.) door Willem lgnaas Kerricx, van Antwerpen, geplaatst aan de voet van de toren, met o. Vagevuur, 1729-1730, gepolych. steen, h. van de beelden ca. ISO (B 57748'43). GLASRAAM - met b. Aanbidding der Wijzen, o. de H. Barbara, de H. Anna leert Maria lezen en deh. Catharina van Alexandrië, met herinneringsopschrift aan het jubileum van pastoor Egidius Van Oosthuyse in 1873 (volgens chronogr.) (M 217918'74). - door Capronier, van Brussel, Keizer Karel overhandigt in bijzijn van Alcuinus, aan de H. Ludger van Utrecht of Munster de Pauselijke breve waardoor deze tot bisschop van Munster wordt benoemd, o. HH. Rochus van Montpellier, Jozef met Kind Jezus en Egidius, met herinneringsopschrift van het jubileum van pastoor Egidius Van Oosthuyse, in 1873 (volgens chronogr.) (M 217919'74). - met Offer van Melchisedek, aan de deken geschonken door de parochianen, ter gelegenheid van diens jubileum, ged. volgens chronogr. 1923 (M 217921 '74). IJZER- EN BESLAGWERK HEK, rondom preekstoel, door J.-B. Nobels, van Zele, met vooraan medaillon met buste van de H. Ludger van Utrecht of Munster, en op de zijkant twee medaillons met [Mariamonogram], get. en ged. 1781, ijzer, geel- en roodkoper (M 217896'74). INSIGNE CEREMONTESTAF, bekroning van-, met beeldje van de H. Ludger van Utrecht of Munster, ca. 1700 (?), verzilverd koper, h. met voetstuk 25,S (M 217934'74). ZELE HELLEBAARD v AN SUISSE, e. XJXe-b. xxe, verguld zilver ' h. 37,S (M 217954'74). KAST BROEDERSCHAPSLIJST, van broederschap van het H. Sacrament des Altaars (volgens opschrift), b. Aanbidding van de Eucharistie, xrxe, eik (M 217920'74). KAST, voor het opbergen van relieken, bekroond met kruisbeeld, xrxe, eik (M 217944'74). KERKMEESTERSBANK (2) door Henri De Smedt, medaillons door Willem Ignaas Kerricx, van Antwerpen, 1738, eik: met, in medaillon, Driehoek met Oog Gods in stralenkrans (M 21790_9'74), met, in medaillon, Tafelen der Wet tussen twee kruisen (M 217910'74). KLANK KLOK door Andreas Van den Gbeyn, van Leuven, toegewijd aan de H. Andreas (?) en Ludger (?) van Utrecht of Munster, in cartouche voorstelling van de H. Ludger, ged. volgens chronogr. 1804, brons (niet meer ter plaatse) (A 51485'43). KLOK door Andreas Ludovicus J. Van Aerschodt-Van den Gheyn, van Leuven, toegewijd aan de H. Jozef onder peterschap van Charles Aimé Schicks-Van Goethem en Marie Josepha Rosseels-Rubens, versierd met [heiligen], 1865, brons (A 51484'43). ORGEL door Lambertus Benoit Van Peteghem, van Gent, met wapenschild van Mgr. Philippus Erardus Van der Noot, wijbisschop van de kerk en datum van de kerkwijding (1704), 1777 of 1786, hersteld in 1840 door Smits, van Keulen en gewijzigd in 1946 door Loncke, van Diksmuide (Esen), eik (M 217894'74) (cf. ook INTE RIEUR, Alg. gezicht naar het doksaal). KOORGESTOELTE door Willem Kerricx, van Antwerpen, (sommige delen door zijn zoon, Willem Ignaas?), 1712-1713, geplaatst in 1714, eik: N., met op de rugzijde bustes van de HH. Gregorius, Theresa van Avila, Michaël, Augustinus van Hippo, Hieronymus, Ambrosius van Milaan, Catharina van Alexandrië, niet-geïd. mannelijke heilige en Barbara (B 57756'43) ; details: rugzijde met de HH. Gregorius, Theresa van Avila, Michaël en Augustinus van Hippo (A 37222'43), met de HH. Hieronymus, Ambrosius van Milaan, Catharina van Alexandrië, niet-geïd. mannelijke heilige en Barbara (A 37223 '43), Z., met op de rugzijde 25
ZELE bustes van de Goede Herder, H. Johannes (?) (tweede van 1.), H. Ludger van Utrecht of Munster (vijfde van!.), H. Jacobus van Compostella (achtste van 1.), H. Anna (?) (negende van!.) en andere niet-geïd. heiligen (o.a. vermoedelijk de patroonheiligen van de verschillende genootschappen te Zele) (B 57755'45) ; details: rugzijde met de Goede Herder, H. Johannes (?), H. Ludger van Utrecht of Munster en andere heiligen (A 37225'43), met de H. Jacobus van Compostella, H. Anna (?) en andere heiligen (A 37224'43). KRUISWEG (2 van 14 staties) door Baziel De Loose, van Zele, 1873, doek, 125 X 100: Simon van Cyrene helpt Jezus' kruis dragen (M 217907'74), Jezus ontmoet Veronica (M 217908'74). OFFERANDE (Sc EN) SCHOTEL door Jan Moermans, van Antwerpen, in de rand putti met passiewerktuigen, merken: Antwerpen, dekanaatsletter Z en meesterteken J M onder elkaar in driehoek, in 1656 per testament aan de Kouterkapel geschonken door het begijntje Catharina Van den Bossche, zilver, 35 x 42,5 (M 217927'74). (SCHAAL EN) SCHOTEL door Hubertus Franciscus Willick van Dendermonde, in de rand kleine medaillons met bus tes van de HH. Barbara, Rochus van Montpellier, Ludger van Utrecht of Munster, Sebastiaan en adelaars, merk : meesterteken H F W, le h. xvme, gegraveerd zilver, 29 x 37 (M 217926'74). PREEKSTOEL do? r Willem Ignaas Kerricx, van Antwerpen, onder de kuip beeldengroep voorstellend Elia in de woestijn door een engel gevoed, op de kuip engelenkopjes, rondom klankbord putti met medaillons voorstellend de HH. Petrus, Paulus en Christus, rand van klankbord versierd met dierenriem, tussen klankbord en kuip, zwervende engeltjes die gordijn ophouden, o. de trap hermebeelden voor:,tellend _ Mozes en Aäron, geschonken door de parochianen m 1716 (volgens chronogr.), eik (A 10005'14-'18); details: beeldengroep o. de kuip: Elia in de wo stijn door een engel gevoed (A 37217'43), kuip (A 37216 43), klankbord (B 57767'43), trapleuning met hennebeelden (A 37218'43; A 10006'14-'18), Aäron en Mozes (B 57768'43), Aäron (A 38275'43), Mozes (A 38276'43), kruisbeeld, gepolychr. eik, h. Christus ca. 70 (M 217895'74). SCHILDERIJ - toeg. aan Carravaggio en aan Francisco Zurbaran, Vervoering van de H. Franciscus van Assisi, xvue, geschonken door pastoor Pieter Franciscus Sinave, in 1807, ter gelegenheid van zijn zilveren jubileum, gerestaureerd door Jozef Trotteyn, van Gent, in 1955, doek, ca. 200 x 135 (M 217905'74). - doorgaspard De Crayer, Golgotha, afk. van het voorm. hoofdaltaar, 1608, gerestaureerd door JozefTrotteyn, van Gent, in 1955, doek, ca. 260 x 220 (M 217903'74). - door Jan Jozef De Loose, van Zele, Aanbidding der Herders, 1806, doek, ca. 270X 200 (M 217900'74). - door Jan Jozef De Loose, van Zele, H. Ludger van Utrecht of Munster, patroon van Zele, ontvangen door Karel de Grote, ged. volgens chronogr. 1809, gerestaureerd door Jozef Trotteyn, van Gent, in 1955, doek, ca. 300 x 220 (M 217899'74). - door Jan Jozef De Loose, van Zele, H. Ludger van Utrecht of Munster, patroon van Zele, ontvangt zijn zending uit de handen van paus Adrianus 1, ged. volgens chronogr., geschonken in 1811, gerestaureerd door Jozef Trotteyn, van Gent, in 1955, doek, ca. 300 x 220 (M 217904'74). - door Jan Jozef De Loose, van Zele, Boetvaardige Maria Magdalena, geschonken door de auteur, ged. volgens chronogr. 1812, gerestaureerd door Jozef Trotteyn, van Gent, in 1955, doek, ca. 220 x 140 (M 217898'74). - door Jan Jozef De Loose, van Zele, de Marteldood van de H. Sebastiaan, geschonken door de St.-Sebastiaansgilde, ged. volgens chronogr. 1816, gerestaureerd door Jozef Trotteyn, van Gent, in 1955, doek, ca. 200 x 350 (M 217906'74). - door Jan JozefDeLoose, van Zele, Laatste Avondmaal, geschonken door de familie Engelbertus De Decker-De Belie, in 1816, gerestaureerd door Jozef Trotteyn, van Gent, in 1955, doek, ca. 200 X370 (M 217902'74). - door Jan Jozef De Loose, van Zele, H. Cecilia van Rome aan het orgel met musicerende engelen, geschonken door muziekgenootschap van Zele, ged. volgens chro ogr. 1817, gerestaureerd door Jozef Trotteyn, van Gent, m 1955, doek, ca. 200 x 350 (M 217897'74). - door Jan Jozef De Loose, van Zele, H. Johannes evangeust, 1818-18 9, gerestaureerd door Fernand Boussery, van Brussel, m 1956, ovaal doek, 163 x 135 (M 217911'74). - door Jan Jozef De Loose, van Zele, H. Lucas evangelist, 1818-1819, gerestaureerd door Fernand Boussery, van Brussel, in 1956, ovaal doek, 163 x 135 (M 217912'74). - door Jan Jozef De Loose, van Zele, H. Marcus evan-,:.,,. 26
ZELE gelist, 1818-1819, gerestaureerd door Fernand Boussery, van Btussel, in 1956, ovaal doek, 163 x 135 (niet gefotografeerd). - door Jan Jozef De Loose, van Zele, H. Mattheus evangelist, 1818-1819, gerestaureerd door Fernand Boussery, van Brussel, in 1956, ovaal doek, 163 X 135 (niet gefotografeerd). - door Jan Jozef De Loose, van Zele, de Zegepraal van de katholieke Godsdienst over de vier Werelddelen en de voornaamste Ketters en Scheurmakers: Luther, Calvijn, Johannes Hus, Hiëronymus van Praag e.a., geschonken door de parochianen in 1822 of 1823, gerestaureerd door Jozef Trotteyn, van Gent, in 1955, doek, ca. 200 x 370 (M 217901'74). - de Verheerlijking van de H. Ludger van Utrecht of Munster, ca. 1803, grauwschildering op doek (trompe! reil), engeltjes en wolken in stucwerk (B 57752'43) (cf. ook ALTAAR, ALTAAR, Hoofd-). SCULPTUUR Buste door Willem Ignaas Kerricx, van Antwerpen, H. Ludger van Utrecht of Munster, 1714, met sok.kêl van dezelfde tijd, gepolychr. en vergulde eik, polychromie verwijderd na 1943, h. met sokkel ca. 170 (A 57334'43}. Buste door Willem Ignaas Kerricx, van Antwerpen, H. Rochus van Montpellier, 1717, met sokkel van dezelfde tijd, gepolychr. en vergulde eik, polychromie verwijderd na 1943, h. met sokkel 160 (A 57335'43). Beeld toeg. aan Artus Quellien de Oude, 0.-L.-Vrouw met Kind, 1640-1645, door pastoor Sinave in 1806 afgekocht van beeldhouwer Charles Van Poucke die het vermoedelijk bij de likwidatie van één van de kloosterkerken, tijdens de Franse revolutie, in zijn bezit had gekregen, marmer, h. 140 (B 57760'43); detail: bovengedeelte (A 57333'43). Beelde H. Sebastiaan, xvrre, gepolychr. hout, h. 160 (M 217924'74). Beeld, H. Sebastiaan, xvme, marmer (M 217914'74) (cf. ook ALTAAR, ALTAAR, Zij-, Z.). TABERNAKEL (BALDAKIJN) EN TROONHEo/fEL, voor beeld van de H. Ludger van Utrecht of Munster, geschonken door de parochianen van de wijk Dijk en Veldeken in 1850, zilverplaat, h. 190 (M 217955'74). (BALDAKIJN) EN TROONHEMEL, voor beeld van de H. Jozef, XIXe, zilverplaat, h. 200 (M 217956'74). (BALDAKIJN) EN TROONHEMEL, voor beeld van 0.-L.-Vrouw met Kind, xixe, zilverplaat, gedeeltelijk verguld, h. 190 (M 217957'74) (cf. ook TEXTIEL, GEKLEED BEELD). (BALDAKIJN) EN TROONHEMEL, voor beeld van H. Rochus van Montpellier, xrxe (?), zilverplaat, h. 190 (M 217958'74). TAFEL CREDENSTAFEL, met engelenkopje, m. xvme, marmer en witte steen, b. ca. 50 (M 217916'74). TEXTIEL BANIER (EN VLAG), met voorstelling van de H. Franciscus Xaverius, b. wapenschild, ged. o. 1877, donkerrood fluweel, gestulpt goudborduurwerk, h. ca. 150 (M 217959'74). BANJER(ENVLAG), met torenmonstrans, x1xe, rood fluweel, gestulpt goud- en zilverborduurwerk, h. met kruis 270 (M 217960'74). BANIER (EN VLAG), met H. Ludger van Utrecht of Munster, in medaillon, drager met monogr. van de heilige, e. XIXe, donkerrood fluweel, goud- en zilverborduurwerk, medaillon: doek, h. 215 (M 217961'74). GEKLEED BEELD, 0.-L.-Vrouw met Kind, xvme of XJXe, gepolychr. hout, b. ca. 100 (M 217957'74) (cf. ook TA BERNAKEL, (BALDAKIJN EN) TROONHEMEL). KOORKAP, rugzijde, op rugschild kruis onder stralende ster, XIXe, zwart fluweel, gestulpt zilverborduurwerk (M 217945'74). LITURGISCH GEWAAD, wit, XIXe (?), vernieuwde damastzijde en goudlaken, licht gestulpt goudborduurwerk: dalmatiek (niet gefotografeerd), kazuifel, rugzijde met Lam van de Apocalypsis (M 217946'74), koorkap, rugzijde, op rugschild Lam van de Apocalypsis (M 217947'74). VERLICHTING GODSLAMP, x1xe, koper, h. zonder Iampeglas ca. 47 (M 217917'74). KANDELAAR (! van 4), e. xvne, koper, b. resp. 178 en 190 (M 217962'74). KANDELABER ( 1 van 2), Zevenarmige-, XIXe, geelkoper, h. 155 (M 217963'74). KANDELABER (1 van 2), Vijfarrnige-, merken : J M boven ster, cijfer 40 boven ME, e. xixe-b. xxe, verzilverd koper van Anjou, h. 48 (M 217925'74). WATER WIJWATERVAT (1 van 2), 1700, marmer, 37 X45 (M 217922'74). 27
ZELE KAPEL Ü. -L. -VROUW DEN TUYMELEIR Het kapelletje met smeedijzeren kruis, gelegen op het kruispunt van de Stok-, Paradijs-, Raven- en Kaodelaarstraat, werd in 1760 herbouwd in opdracht van Jan Baptist Haegens ( ook volgens datum op de gevel). In 1826 werd het nogmaals herbouwd in opdracht van Catharina De Block. Alg. gezicht W. (M 217977'74). KAPEL 0.-L.-VROUW HUYSEKE Het bakstenen kapelletje met kleine dakruiter, smeedijzeren kruis en haantje, werd heropgebouwd tijdens een choleraepidemie, in 1830 en toegewijd aan 0.-L.-Vrouw ter Nood. Het werd grondig hersteld in 1903. Het is gelegen op de hoek van de Durmenbaan en de Kapellestraat (eertijds Brantstraat). Alg. gezicht N.-W. (M 217967'74). KAPEL 0.-L.-VRouw TER Nooo (AvERMAAT) KAPEL Ü.-L.-VRouwTER Nooo (Bos),, De kapel met bepleisterde voorgevel en smeedijzeren kruis werd gebouwd in 1813 ( volgens chronogram op de gevel). Alg. gezicht W. (M 257065'74). KAPEL 0.-L.-VRouw TER Nooo (HEIKANT) Het kapelletje, met smeedijzeren kruis, gebouwd in 1824 (volgens chronogram op de voorgevel), is ook gekend onder de naam kapel van 0.-L.-Vrouw der nagelgaten. Alg. gezicht W. (M 217976'74). KAPEL SINT-ANNA (HOEK) De kapel met dakruiter en smeedijzeren kruis werd gebouwd naar de plannen van onderpastoor Felix De Veinnan, in 1877. Zij werd gewijd door pastoor Livinus Marquenie, in 1878. Alg. gezicht W. (M 217966'74). ALTAAR ALTAAR, 1878, hout (niet gefotografeerd). Het bakstenen kapelletje werd herbouwd na 1880, door toedoen van Dhr. Alfred De Smedt, van Zele, en werd in 1933 vergroot, in opdracht van de familie Waterschoot. Alg. gezicht W. (M 217973'74). SCULPTUUR Beeld, Jezus aan het kruis, afk. van de Calvarieberg op de wijk Grote Dijk, b. x1xe, hout (niet gefotografeerd). KAPEL SCNT-ANTONIUS VAN PADUA (HEIKANT) De bakstenen kapel werd opgericht in 1898 door toedoen van Delphine Hillaert, van Lokeren. De verbouwing, in 1902, tot een kruisvormige kapel met torentje, smeedijzeren kruis en haantje werd eveneens dor haar bekostigd (beide ook volgens data op de zijgevel). Alg. gezicht W. (M 217671 '74). p- 28
f KAPEL SINT-CLARA (HEIKANT) Het bakstenen kapelletje met smeedijzeren kruis werd gebouwd naar het voorbeeld van de Sint-Antonius van Paduakapel op dezelfde wijk. Zij werd opgericht in 1899, in opdracht van Adelaïde Verburcht, van Gent (volgens opschrift), zuster van de toenmalige pastoor van de Sint Jozef en Antoniuskerk te Zele (Heikant). Alg. gezicht W. (M 217964'74). KAPEL SINT-GODELIEVE (HEIKANT-BOOKHAMERS) Alg. gezicht W. (M 217978'74). KAPEL SINT-ROCHUS ZELE Het bakstenen kapelletje, gelegen op de hoek van de Eisten de Raakstraat, werd herbouwd tussen 1800 en 1843. Het werd vergroot in 1899 en, in 1952, wegens urbanisatiewerken, nogmaals heropgebouwd. Alg. gezicht N.-W. (M 217980'74).,; De kapel werd gebouwd in opdracht van Mej. H. Schelf(h)out, van Brussel, in 1914, als dankbetuiging voor een bekomen genezing. Alg. gezicht N.-W. (M 217974'74). KAPEL SINT-JOZEF Het eenvoudig, bakstenen kapelletje, gebouwd vóór 1843, vermoedelijk ter vervanging van een boomkapelletje, is gelegen op de hoek van de Stok- en de Driesstraat. De voorgevel werd gerestaureerd. Alg. gezicht N.-W. (M 217975'74). KAPEL SrNT-ROCHUS (WEZEPOEL) Het bepleisterde, bakstenen kapelletje met kleine dakruiter en smeedijzeren kruis werd gebouwd in 1832. In 1833 werd er een broederschap gesticht teneinde de bidplaats te kunnen onderhouden en er de schutsheilige te kunnen vereren. Alg. gezicht Z.-W. (M 217979'74). CALVARIE (MEERSKANT) CALVARIEGROEP, geplaatst onder een afdak, 1902, gepolychr. hout of steen (?), alg. gezicht (M 217972'74). KAPEL SINT-NIKOLAAS VAN TOLENTIJN De bakstenen kapel gelegen op het punt Elst, Dries en Langemunt werd gebouwd in 1873 (ook volgens gevelsteen). CALVARIE (R!NKHoUT) CALVARIEGROEP, 1881 (?), Christus in gegoten ijzer, Maria en Johannes geschilderd op geprofileerde ijzeren platen, alg. gezicht (E 20770, z.d.; E 2077 1, z.d.).
! INHOUDSTAFEL Woord vooraf................. 1 Inleiding........................................................... 3 Lijst der afkortingen.................................................. 7 Trefwoordenlijst..................................................... 9 r BERLARE OVERMERE UITBERGEN Kerk Sint-Martinus..... 13 Kapel 0.-L.-Vrouw van Zeven Smarten (Bareldonkkapel). 15 Kerk 0.-L. -Vrouw Hemelvaart... 16 Kerk Sint-Pietersbanden............................. 18 'il ZELE Kapel 0.-L.-Vrouw van Zeven Weeën (Kouter)......... 20 Kerk 0.-L.-Vrouw (Avermaat-Meerskant).............. 21 Kerk Sint-Jozef en Antonius van Padua ( eikant)........ 21 Kerk Sint-Ludgeros................................ 22 Kapel 0.-L.-Vrouw den Tuymeleir................... 28 Kapel 0.-L.-Vrouw Huyseke........................ 28 Kapel 0.-L.-Vi:ouw ter Nood (Avermaat).............. 28 Kapel 0.-L.-Vrouw ter Nood (Bos)................... 28 Kapel 0.-L.-Vrouw ter Nood (Heikant)... 28 Kapel Sint-Anna (Hoek)............................ 28 Kapel Sint-Antonius van Padua (Heikant).............. 28 Kapel Sint-Clara (Heikant).......................... 29 Kapel Sint-Godelieve (Heikant-Bookhamers)............ 29 Kapel Sint-Jozef................................... 29 Kapel Sint-Nikolaas van Tolentijn.................... 29 Kapel Sint-Rochus................................. 29 Kapel Sint-Rochus (Wezepoel)....................... 29 Calvarie (Meerskant)...,.............. 29 Calvarie (Rinkhout)................................ 29 31