14 www.bankingreview.nl Belemmert regelgeving innovatie? Schaf toezichtrol AFM en DNB af: huidig toezicht belemmert ontwikkeling van de financiële sector. Met deze prikkelende uitspraak haalde Petrosjan Damen, principal consultant bij Kirkman Company en promotieonderzoeker aan de Nyenrode Business Universiteit, medio februari de landelijke pers. Voor Banking Review was dit aanleiding om hem uit te nodigen een inleiding te verzorgen voor het BR Discussion Dinner met als thema Regelgeving of Innovatie. Het werd een inspirerende avond. Een open dialoog waarbij het uitwisselen van visies, inzichten en ervaringen centraal stond. tekst: Wim Assink en Philip Overkleeft beeld: Hermien Lam De serie BR Discussion Dinners is bedoeld om met elkaar in discussie te gaan over actuele onderwerpen. Persoonlijke ontmoetingen tussen professionals met verschillende perspectieven, afkomstig uit Finance, ICT en Consultancy. Deelnemers aan deze bijeenkomst waren Ingrid Kromheer (Group Director Complicance SNS Reaal), Barbara van der Loo de Kanter (Director Corporate Affairs NIBC), Jan de Dood (Hoofd Risicomanagement Private Banking Rabobank Nederland), Han Dieperink (Chief Investment Officer Rabobank Private Banking), Kaeso de Jager (CEO Financial Services Capgemini) en Erik ten Bruggencate (Sector Director Financial Services SAP). Inleider was Petrosjan Damen, die in het kader van zijn promotieonderzoek kijkt naar het effect van formele controlemechanismen, zoals wet- en regelgeving, op het resultaat van samenwerkingsverbanden tussen financiële instellingen. Het gesprek werd geleid door Wim Assink, hoofdredacteur van Banking Review. Afvinkcultuur Damen heeft zijn uitspraak bewust sterk aangezet. Ik zoek de dialoog. En de AFM was sportief genoeg om me
www.bankingreview.nl 2011 juni/juli 15 Opinion leaders V.l.n.r.: Erik ten Bruggencate, Wim Assink, Ingrid Kromheer, Jan de Dood, Han Dieperink, Barbara van der Loo - Kanter, Petrosjan Damen, Kaeso de Jager. direct uit te nodigen voor een gesprek. In mijn onderzoek liep ik er regelmatig tegen aan dat regelgeving en toezicht zijn doorgeschoten. Regels worden opgesteld met een bepaalde bedoeling. Te vaak wordt alleen gekeken naar de letter van de wet. Organisaties concentreren zich op de vraag wat wel en wat niet mag en zetten alles in om daaraan te voldoen. Zo ontstaat een afvinkcultuur die weinig relatie meer heeft met de geest waarvoor het in oorsprong is bedoeld. Het artikel ging over de rol van de AFM en DNB, maar deze ontwikkeling zie ik inmiddels overal. Ik doel dan ook niet alleen op formele wetgeving maar ook op interne protocollen, richtlijnen, procedures en samenwerkingsovereenkomsten en de wijze waarop daarmee wordt omgegaan. Alle aanwezigen zijn het er over eens dat in het verleden producten zijn verkocht die niet altijd in het belang van de klant waren. Het is dan ook begrijpelijk dat de politiek gehoor heeft gegeven aan de maatschappelijke druk tot verdergaande regulering van de sector. Wetgeving is op zich een waardevol en noodzakelijk instrument. Ergens moeten immers de regels van het spel worden bepaald. Ingrid Kromheer: De intentie van de wetgeving is beslist goed: de klant beschermen. Dat is nodig, zo is de afgelopen jaren wel gebleken. Maar de toegenomen regeldruk leidt wel af en kost veel tijd, capaciteit en energie. Wetgeving is noodzakelijk maar de toegenomen regeldruk leidt wel af en kost veel tijd, capaciteit en energie Overregulering werkt verlammend. En wetten, richtlijnen en procedures hebben nu eenmaal de neiging om alleen maar toe te nemen. Jan de Dood: We hebben afgelopen jaren met elkaar een enorm complex financieel systeem gebouwd. En steeds nieuwe regels verzinnen, is een krampachtige poging om die complexiteit in de hand te houden. Dat maakt het systeem niet veiliger, eerder
16 www.bankingreview.nl instabieler. Er ontstaan steeds weer nieuwe systeemrisico s en daar is niemand mee geholpen. Klantgerichte innovatie Ten Bruggencate constateert: Banken zijn in een vicieuze cirkel geraakt. Ze willen het vertrouwen herstellen maar krijgen zo veel regels te verstouwen dat er te weinig tijd en aandacht is voor de klant. En toch moet het uiteindelijk om de klant gaan. Het aan de man Mensen verlangen naar de eenvoud van een eeuw geleden, maar dan wel in de context van nu brengen van complexe producten is niet meer van deze tijd. Mensen verlangen naar de eenvoud van een eeuw geleden, maar dan wel in de context van nu. Niet terug naar af maar een verdere evolutie, met bewustzijn van de maatschappelijke rol van banken. En ook banken willen weer simpele en transparante producten maken. Niet omdat dat moet van de wetgever of de politiek, maar vanuit de eigen wil en de wens van de klant. Het moet eenvoudiger, voor de klant, maar ook voor de banken zelf. Barbara van der Loo: Als je aan bestuursleden van banken vraagt of ze al hun eigen producten snappen, moet je erop kunnen vertrouwen dat ze met eer en geweten ja durven zeggen. Daar moeten we heen. De sector moet zichzelf opnieuw uitvinden en haar dienstverlening innoveren. Onder innovatie wordt aan tafel verstaan: Het ontwikkelen en toepasbaar maken van nieuwe ideeën, met als primaire doel waarde te creëren voor de klant. En daar gaat het om in dienstverlening: waarde toevoegen. Welke ondernemingsmodellen daarvoor het meest geschikt zijn, is nog niet helemaal uitgekristalliseerd. De richting is duidelijk. Klompencriterium Maar worden financiële instellingen in hun ambities om te vernieuwen beperkt door de toenemende regeldruk en toezicht, zoals Damen suggereert? Zonder twijfel tast een overdaad aan regels de slagvaardigheid en innovatieve kracht van banken aan. En veel van die regels stimuleren een afvinkcultuur terwijl we nou juist vooral moraliteit en verantwoordelijkheidsgevoel willen terug brengen.
www.bankingreview.nl 2011 juni/juli 17 Opinion leaders De Dood is de eerste om te erkennen dat regelgeving en toezicht soms in de weg staan van vernieuwing. Maar het hoort ook bij het nemen van verantwoordelijkheid als je bereid bent de discussie aan te gaan over het nut van bepaalde regels. Mijn ervaring is dat wetgevers en De discussie over principle based of rule based is nog lang niet klaar toezichthouders best voor rede vatbaar zijn als je kunt beargumenteren dat regelgeving op een bepaald gebied niet meer zinvol is, verkeerde criteria hanteert is of zelfs contra-productief is. De Jager spreekt over een industrieel paradigma : Stel, je neemt als bedrijf een hoogopgeleide econoom aan. Die econoom gaat zich dan bezighouden met het opvolgen van regels omdat zijn werk dat van hem vraagt. Ondertussen maakt hij zijn potentieel niet waar; hij denkt namelijk niet voor zichzelf na, omdat daarvoor geen ruimte en geen incentive is. En waarom heb je dan eigenlijk een hoogopgeleide econoom aangenomen? Aan tafel wordt gepleit voor een verschuiving van de focus van wetgeving. Niet langer reguleren hoe instellingen opereren, maar sturen op output. En sociale controle moet weer belangrijk worden, dat werkt sneller en is beduidend effectiever. De wetgever kan nooit voor elke situatie een regel bedenken en zal altijd achter de feiten aan blijven lopen. Veel beter is het om te vertrouwen in het besef van normen en waarden van bankiers en in hun intrinsieke wil compliant en transparant te worden en te blijven. Zelfdenkend vermogen en verantwoordelijkheidsgevoel zijn daarbij cruciaal. Dat geldt voor productontwikkeling maar ook voor de dienstverlening richting klant. De Dood vat het samen onder de term klompencriterium : Als je op je klompen aanvoelt dat het niet klopt, dan klopt het meestal ook niet. Natuurlijk is deze roep om beginselwetgeving begrijpelijk. Maar kan de sector die verantwoordelijkheid nu wel aan? Ruimte moet je verdienen en dat doe je vooral door goed gedrag. De wil om te veranderen is voelbaar bij alle aanwezigen. De eerste aanzetten zijn gemaakt: producten zijn tegen het licht gehouden en alles wat niet
18 www.bankingreview.nl de moedertest doorkomt geëlimineerd. Vereenvoudiging en transparantie zijn sleutelbegrippen en de discussies gaan weer over toegevoegde waarde voor de klant. Uiteindelijk is een nieuw beleid nodig, met regels die dat verantwoordelijkheidsgevoel als uitgangspunt en eindpunt beschouwen. Regels als leidraad, als manier om je ervan te blijven verwittigen dat je acties in het belang zijn van de klant en het systeem geen schade berokkenen. In deze context zou je daarom beter kunnen spreken van grondbeginselen. Grondbeginselen die klantgericht beleid, klantgerichte, innovatieve producten en klantgerichte, innovatieve dienstverlening faciliteren en tegelijkertijd de bandbreedte van wat mogelijk en wenselijk is aangeven. hoe organiseren we het? Vanaf de zijlijn is de oplossing gemakkelijk: dwingende regels bepalen de randen van het speelveld. Beginselen beschrijven de spelregels. Het publiek houdt het spel nauwlettend in de gaten al zijn de toezichthouders uiteindelijk de bevoegde scheidsrechters. Maar welk team speelt met de meest betrokkenheid en wint de harten van haar publiek? «Conclusie Regelgeving is noodzakelijk, daar is iedereen het over eens. De discussie over principle based of rule based is nog lang niet klaar. Dwingende regels leiden al snel tot een afvinkmentaliteit en beperken het intrinsieke verantwoordelijkheidsgevoel als basis voor het handelen. Een te grote beleidsvrijheid kan evenzeer tot ongewenste situaties leiden, dat hebben we inmiddels wel geleerd. En toch moet de sector zich kunnen ontwikkelen. De wil is er, maar