Activiteitenplan 2010. Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid

Activiteitenplan 2010 Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid Hilversum, december 2009

1 Woord vooraf Voor u ligt het activiteitenplan 2010 van het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid. Sinds 2006, het jaar waarin de media experience zijn deuren opende, de Digitale Voorziening in gebruik werd genomen, en het kabinet het groene licht gaf voor het Beelden voor de Toekomst-programma, heeft het instituut een stormachtige ontwikkeling doorgemaakt. Nu, met 2010 in het vizier, is de aanloopfase voorbij. Komend jaar is het eerste jaar van een nieuwe fase waarin behaalde successen zullen worden verankerd en verder uitgebouwd. Een nieuw meerjarenplan, dat nu in de maak is, zal hiervoor de plannen ontvouwen. Na een nog aarzelende start in 2007 is de zakelijke dienstverlening, met als belangrijkste afnemer de landelijke publieke omroep, vergaand gedigitaliseerd. Al deze zomer werd het voor dit jaar begrote aantal van 30.000 digitale bestellingen gehaald. Voor 2010 is een verdere groei tot 100.000 downloads voorzien. De omvang van het digitale archief neemt even hard toe. Door de dagelijkse instroom van de volledige productie van de publieke omroepen, en in sterkere mate nog door de digitaliseringsactiviteiten in het kader van Beelden voor de Toekomst. Alleen al voor video is de digitalisering van 23.000 programma-uren begroot. Het intensieve gebruik van de digitale infrastructuur heeft in 2009 soms een wissel getrokken op de performance van het systeem. Ook in 2010 is een gerichte investering in techniek en procedures - voorzien om die op peil te brengen en te houden. In november werd bekend dat het ministerie Beeld en Geluid een ontwikkelbudget toekent om een digitale archieffunctie voor de regionale publieke omroepen op te zetten. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de digitale archieffunctie (ProArchive) die de afgelopen twee jaar via pilottrajecten is ontwikkeld voor het beheer van verspreide av-collecties in de erfgoed- en mediasector. Met de digitale archieffunctie voor de regionale omroepen wil het ministerie bevorderen dat regionale omroepen aansluiting met hun publiek in een veranderend medialandschap behouden, zoals ook bepleit in het onderzoek Kracht in de Regio (IPO en ROOS) en de initiatiefnota Stemmen in de regio van CDA-kamerlid Atsma. Parallel aan de groei van het Digitale Archief wint het thema digitale duurzaamheid aan relevantie. Op nationaal niveau wordt dit thema geadresseerd in de Nationale Coalitie Digitale Duurzaamheid, waarvan Beeld en Geluid lid is van het bestuur. In het Beelden voor de Toekomst-budget zijn middelen gereserveerd om te participeren in het EU-project Presto Prime. In dit project werken vooraanstaande av-archieven en technologiepartners aan de ontwikkeling van strategieën en scenario s voor duurzaam beheer van digitale av-bronnen. Presto Prime zal uiteindelijk resulteren in een competence-network dat de opgebouwde kennis zal onderhouden en verspreiden. Ook in Nederland werkt Beeld en Geluid aan kennisdisseminatie op het gebied van av-beheer in het digitale domein. Nog dit jaar wordt een online Kennisbank gelanceerd, voor av-beheerders binnen en buiten de erfgoedsector. De Kennisbank gaat tevens functioneren als een platform voor het dit jaar opgerichte AVA-net, netwerkorganisatie voor av-archieven waarvan Beeld en Geluid het secretariaat voert. Omdat voor veel av-archieven de stap naar digitalisering nog maar net is gezet, is het te betreuren dat OCW de stimuleringsgelden voor digitaal erfgoed per 2010 beperkt. Deze middelen stelden Beeld en Geluid in staat om zijn digitale knowhow te delen met beheerders van audiovisuele archieven in de erfgoedsector zodat die kunnen profiteren van de bij Beeld en Geluid reeds aanwezige infrastructuur en kennis. Via het pilotproject ProArchive waarbij beheerders gebruik maken van die digitale infrastructuur en via de hierboven genoemde Kennisbank. Desalniettemin zal Beeld en Geluid ook voor 2010 een subsidieaanvraag indienen. Beelden voor de Toekomst stelt Beeld en Geluid sinds 2007 in staat zijn dienstverlening aan het onderwijs sterk te verbeteren. De eerste resultaten worden najaar 2009 zichtbaar. Na Teleblik, de gratis bronnenbank voor primair en voortgezet onderwijs, introduceert Beeld en Geluid ED*IT, een Beelden voor de Toekomst-project, waarin ook andere erfgoedinstellingen participeren. ED*IT ontsluit (audiovisuele) bronnen voor het onderwijs in een onderwijskundige context, en biedt uiteenlopende verwerkingsapplicaties. Aansluiting bij het project Wikiwijs, waarmee het ministerie van OCW, de ontwikkeling van open digitale leermiddelen wil stimuleren, ligt voor de hand. In 2010-2011 moet ED*IT een marktaandeel van 13% realiseren, en een bijdrage gaan leveren aan de terugverdienverplichting die het Rijk aan de Beelden voor de Toekomstsubsidie heeft gesteld. N e d e r l a n d s I n s t i t u u t v o o r B e e l d e n G e l u i d 2

Beeld en Geluid bereikt de doelgroep jongeren ook in toenemende mate via de experience. Het aandeel jongeren maakt inmiddels 40% uit van het totale bezoek. Dat ligt ruim boven de oorspronkelijke doelstelling van 25%. De rol als nationaal loket Mediawijsheid, die Beeld en Geluid sinds mei dit jaar vervult, sluit hier goed bij aan. Inmiddels is bekend dat het ministerie voor 2010 330.000 beschikbaar stelt voor de verdere ontwikkeling van de loketfunctie voor het Mediawijsheidnetwerk. Voor de experience in het algemeen geldt dat Beeld en Geluid ernaar streeft de bezoekomvang op peil te houden, voor 2010 wordt gemikt op 185.000 bezoekers, wat nog steeds een plaats in de top-20 van cultuurattracties betekent. 2 Begroting op hoofdlijnen Bij de begroting over 2009 is al aangegeven dat de groei in structurele taken (onderwijs, publiek, beheer digitaal archief), de toenemende ict-component en de vele projecten hogere organisatiekosten en een grotere personele bezetting vereisen dan uit de reguliere begroting bekostigd kan worden. Voor de succesvolle experience zijn geen extra middelen beschikbaargesteld. Traditioneel blijft de compensatie voor prijsstijgingen achter bij de werkelijkheid. De hogere organisatiekosten kunnen redelijk opgevangen worden zolang er sprake is van een substantiële omvang aan projectgelden zodat een deel van de kosten daarop verhaald kan worden. Met het beëindigen van het grote Beelden voor de Toekomst project in 2014 ontstaat dan ook een structureel substantieel tekort in de begroting. In de begroting 2010 is daarom een eerste stap gezet om in ieder geval een deel van dit toekomstig tekort op te kunnen vangen. Met name in de kosten verbonden aan de experience hebben reducties plaatsgevonden, zowel in de personele bezetting als in de omvang waarin vernieuwingen van de experience worden doorgezet. Verder wordt een lichte prijsverhoging van het entreebewijs toegepast en wordt de sluitingstijd vervroegd. De begrote bezoekomvang van de experience wordt voor 2010 op 185.000 gesteld. Voorts is organisatiebreed een pakket aan kleinere maatregelen doorgevoerd. De aldus bewerkstelligde ruimte van ongeveer één miljoen euro is structureel van aard en biedt ruimte voor tijdelijke activiteiten die de positie van Beeld en Geluid verstevigen en de begroting op langere termijn kunnen ontlasten. In 2010 wordt genoemde ruimte ingezet voor versterking van de administratieve organisatie, versteviging van de ict-functie als een vervolg op het in 2009 uitgevoerde KPMG-onderzoek en verbetering van de inkoop. Het doel van deze investeringen is het versterken van de ict-kerntaken zowel in de archivering als in de dienstverlening en het beter toerusten van de organisatie door het invoeren van een meer centrale administratieve aansturing. Een belangrijk hulpmiddel bij het beheersen van de kosten, het vergroten van inzicht in de kosten van activiteiten en de gewenste begrotingsdiscipline is de introductie van Activity Based Costing (ABC). Hiermee is in 2009 een aanvang gemaakt zodat de eerste effecten in 2010 zichtbaar zullen worden. Tot slot zal Beeld en Geluid de komende jaren moeten inspelen op structureel stijgende storagelasten. Eind 2010 wordt de vaste vergoeding van 2 mln voor de opslag en uitlevering van publiekeomroepmateriaal ( de dagelijkse aanwas ) ontoereikend, wat wil zeggen dat de 1,3 Petabyte waarop de vergoeding is gecalculeerd, wordt overschreden. In 2010 kunnen de extra kosten nog worden bestreden uit het accrès op de vaste vergoeding. In de meerjarenbegroting die Beeld en Geluid in het voorjaar van 2010 presenteert zullen de financiële consequenties van de groei van het digitaal archief verder inzichtelijk worden gemaakt. Het programma Beelden voor de Toekomst, dat loopt tot medio 2014, maakt grofweg de helft van de begroting van het instituut uit. In het activiteitenplan is steeds expliciet vermeld welke activiteiten uit dit budget worden gefinancierd. In de begroting is een separate staat van baten en lasten van Beelden voor de Toekomst opgenomen. Zoals in de vorige paragraaf vermeld zal Beeld en Geluid in 2010 de ontwikkeling van een digitale archieffunctie voor de regionale publieke omroepen onderzoeken. De regionale omroep pleit al geruime tijd voor digitale archivering van programma s zodat het materiaal eenvoudig via nieuwe platforms (themakanalen, websites) beschikbaar gemaakt kan worden. In het onderzoek wordt in kaart gebracht welke eisen worden gesteld aan een archiefsysteem voor de regionale omroepen. Daarnaast N e d e r l a n d s I n s t i t u u t v o o r B e e l d e n G e l u i d 3

is het van belang te onderzoeken welk deel van de programmaproductie voor archivering in aanmerking komt. Aan de opslag daarvan zijn immers structurele kosten verbonden. Het ontwikkelbudget van 300.000 dat het ministerie in 2010 beschikbaar stelt is opgenomen in de begroting.. 3 Instroom & Archivering Actuele Programma s De omvang en breedte van de dagelijkse instroom van audiovisueel materiaal is de afgelopen jaren sterk toegenomen. Voor de belangrijkste opdrachtgever, de publieke omroep, archiveert Beeld en Geluid sinds de ingebruikname van de Digitale Voorziening vrijwel het complete aanbod van radio- en televisieprogramma s, met uitzondering van buitenlands materiaal. Sinds 2008 worden in opdracht van ECV (Eredivisie) alle eredivisievoetbalwedstrijden, ca 890 programma-uren per jaar, gearchiveerd. Mogelijk gaat Beeld en Geluid in 2010 in opdracht van de NVPI een archief van muziekclips zowel actueel als historisch materiaal archiveren. Daarnaast neemt Beeld en Geluid elk jaar in eigen beheer een selectie programma s van commerciële zendgemachtigden op als ook het jaarlijks aanbod televisiecommercials dat via de STER wordt uitgezonden. Sinds vorig jaar loopt een proefneming met het bewaren van webbased content, ofwel audiovisueel materiaal dat uitsluitend via internet wordt verspreid. Deze proef wordt in 2010 voortgezet. In 2008 is Beeld en Geluid begonnen met het selecteren, archiveren en presenteren van voor het web gemaakte av-producties. Beperkt tot de content die voor Nederland of door Nederlanders geproduceerd wordt, is op grond van inhoudelijke criteria een schifting te maken tot enkele tientallen producties per maand. Denk bijvoorbeeld aan virals van politieke partijen, webcasts van festivals, online game-rages, wereldwijd erkend talent op het gebied van mashing en machinima, die aldus voor ons beeld van de 21 ste eeuw bewaard blijven. De instroom en archivering van televisie- en radioprogramma s van de publieke omroep verloopt sinds eind 2006 respectievelijk 2008 digitaal. In 2009 is begonnen met de digitale verwerking van muziek, in elk geval voor Nederlandse handelsmuziek en concertregistraties uitgezonden door Radio 4. In opdracht van GfK metadateert en digitaliseert Beeld en Geluid alle Nederlandse producties. De besparing op het inkoopbudget van cd s die aldus wordt gerealiseerd wordt benut om de muziekcatalogus geschikt te maken voor digitale raadpleging en beschikbaarstelling. De voorbereidingen hiertoe worden in 2010 voortgezet. In de dienstenovereenkomst tussen Beeld en Geluid en de NPO, staat de omvang van de instroom en archivering precies omschreven, evenals de diepte en snelheid van ontsluiting. Door professionalisering van de werkprocessen en digitalisering nam die snelheid de afgelopen jaren toe. Nog maar enkele jaren terug werd het merendeel van de instroom pas na een half jaar of langer in de catalogus ontsloten. Inmiddels geldt voor televisie dat programma s 4 uur na uitzending terugvindbaar zijn in de catalogus. De diepere ontsluiting van televisieprogramma s is na uiterlijk 3 maanden gereed. Veelgevraagd nieuws- en actualiteitenmateriaal is doorgaans de werkdag na uitzending al diep ontsloten. Ruim 75% van de televisieprogramma s is binnen anderhalve maand na uitzending via de catalogus ontsloten. In 2010 blijft Beeld en Geluid zich inzetten die snelheid te handhaven of nog te vergroten. In november van dit jaar werd bekend dat het ministerie middelen beschikbaar stelt om een digitale archieffunctie voor de regionale publieke omroepen te ontwikkelen. Hiermee geeft het ministerie gevolg aan een pleidooi uit het rapport Kracht in de regio dat in opdracht van ROOS en IPO werd opgesteld. In samenspraak met de ROOS zal een plan van aanpak worden opgesteld, met als centrale focus het onderzoeken van een generieke oplossing voor het aansluiten op de digitale infrastructuur van de regionale publieke omroep, en het testen daarvan met een of meer regionale omroepen. Tot slot wordt de omvang geraamd van de voor de regionale omroep te archiveren programma. N e d e r l a n d s I n s t i t u u t v o o r B e e l d e n G e l u i d 4

INSTROOM EN ARCHIVERING RTV 2008 2009 tm Q2-09 2010 TELEVISIE (speeluren) NPO instroom 7.951 7.640 3.899 8.440 NPO archivering niveau 1.745 1.990 980 2.030 1 NPO archivering niveau 1.533 1.485 832 1.620 2a NPO archivering niveau 1.697 1.060 635 1.630 2b NPO archivering 1, 2a, 4.975 4.535 2.447 5.280 2b NPO archivering niveau 3.223 3.105 1.323 3.160 3 NPO archivering totaal 8.198 7.640 3.770 8.440 Commerciële televisie 579 500 273 500 instroom en registratie WNTV 2.699 3.360 1.704 3.400 Sterspots 4.000 4.000 4.000 4.000 RADIO (speeluren) NPO instroom (inclusief 22.230 22.100 11.808 24.150 WNR) (speeluur) NPO archivering basaal 18.939 19.000 8.366 20.880 niveau 1,2a, 2b(speeluur) NPO archivering diep 3.663 3.100 1.666 3.270 niveau,3 (speeluur) NPO archivering totaal 22.602 22.100 10.032 24.150 Commerciële radio 3.768 5.000 1.832 4.000 instroom en registratie (incl WNR) WNR instroom en registratie * (speeluur) 3.773 3.900 1.699 3.940 * de 3900 uur die jaarlijks in het kader van de WNR wordt opgenomen, wordt deels al verworven bij de reguliere instroom van publieke en commerciele radio. In week 10 en week 40 worden daarnaast nog enkele tientallen uren aanvullend materiaal opgenomen. INSTROOM EN ARCHIVERING MUZIEK 2008 2009 tm Q2-09 2010 CD S EN DVD S Instroom 8.696 11.500 5.741 11.500 (exemplaren) - waarvan klassiek 3.214 3.800 2.121 3.800 - waarvan licht 5.482 7.700 3.620 7.700 Archivering klassiek - 800 0 basaal (exemplaren) Archivering klassiek 3.094 3.000 1.794 3.800 diep (exemplaren) Archivering licht 1.810 5.000 2.403 5.000 basaal (exemplaren) Archivering licht diep 2.536 2.700 1.045 2.700 (exemplaren) Archivering totaal 7.440 11.500 5.242 11.500 Archivering 2.219 2.000 1.067 2.000 achterstand licht MOZ Instroom (programma s) 938 850 425 850 N e d e r l a n d s I n s t i t u u t v o o r B e e l d e n G e l u i d 5

Archivering (programma s) 890 850 330 850 4 Instandhouding en beheer historische collecties Verreweg de meeste activiteiten op het gebied van instandhouding en beheer worden gefinancierd uit het budget van Beelden voor de Toekomst. Het reguliere budget wordt vooral ingezet voor acquisitie en registratie, en voor de instandhouding van collecties die niet onder Beelden voor de Toekomst vallen, dat wil zeggen de voorwerpen-, papier- en muziekcollecties. film (Beelden voor de Toekomst) Beeld en Geluid heeft drie succesvolle Europese aanbestedingen gedaan: conservering van acetaatfilm, conservering van perfoacetaatfilm en filmdigitalisering op SD-formaat. In 2010 volgt een aanbesteding filmdigitalisering op HD-formaat. Naast de analoge conservering op polyester, zal Beeld en Geluid in 2010 ook de mogelijkheden van digitale conservering onderzoeken. Dit is een bij aanvang van het project nog niet voorziene categorie. Waar (analoge) conservering gaat over het creëren van een nieuwe analoge film, en filmdigitalisering over formaten ten behoeve van beschikbaarstelling is digitale conservering digitalisering op de formaten DPX of een mathematically lossless codec. Bij digitale conservering wordt kwaliteitsverlies ten opzichte van het origineel, net als bij analoge conservering, derhalve vermeden. Deze digitale conserveringsformaten brengen enorme opslag met zich mee en zijn niet geschikt voor rechtstreeks gebruik op televisie of in bioscoop. Ten opzichte van analoge conservering echter lijkt er een businesscase mogelijk. video (Beelden voor de Toekomst) In 2010 wordt de digitalisering/encodering van de digibetabanden voortgezet zoals in 2009. Tevens wordt geprobeerd de productiecijfers nog enigszins te verhogen. Begin januari en februari wordt de voorbereiding ter hand genomen voor het digitaliseren/encoderen van andere normen dan digibetabanden. Hierbij gaat het onder meer om verschillende videoformaten, zoals BVU, Umatic, IVC en VHS. Aangezien het hierbij om veelal oudere, niet meer gangbare dragers gaat, in een veelheid aan formaten, is het omzetten van het materiaal op de drager naar een digitale file, een arbeidsintensief en gespecialiseerd proces. Er dient dan ook zorgvuldig naar de spaarzame leveranciers te worden gezocht die dit proces aankunnen, en over de juiste apparatuur beschikken. Toch zal het resultaat op het gebied van video-encoding mede door de grote bulk van digibetabanden tot een resultaat leiden dat beduidend hoger ligt dan dat begroot voor 2009. audio / gesproken woord (Beelden voor de Toekomst) De digitalisering/encodering van kwartinchtape en DAT-banden verloopt in 2010 volgens plan. De nieuwe encodingapparatuur functioneert dan waardoor de kwaliteitscontrole nog effectiever is en vrijwel volledig geautomatiseerd wordt uitgevoerd. De inventarisatie van zowel gesneden 78- toerenplaten als geperste handelsplaten heeft in 2009 plaatsgevonden. In 2010 kan de digitalisering van dit nu kwetsbare materiaal een aanvang nemen. Ook dit doet Beeld en Geluid in eigen huis, in de daartoe ingerichte audiostraat. Inventarisatie en selectie van de oude collecties is een arbeidsintensief proces dat meer tijd in beslag neemt dat indertijd voorzien kon worden. Veel tijd is gemoeid met het invoeren dan wel corrigeren van de metadata in de centrale database, opdat het materiaal later geautomatiseerd terugvindbaar is. Daarnaast wil Beeld en Geluid het ingesten van 150.000 uur radio zendlijnmateriaal op compact disc in 2010 onderzoeken. Dit maakt geen onderdeel uit van het oorspronkelijke projectplan. Echter: opslag op cd blijkt kwetsbaarder dan eerst gedacht. Voordeel is dat het materiaal al digitaal is. Het ziet ernaar uit dat met een betrekkelijk kleine inspanning dit materiaal in het Digitaal Archief kan binnenstromen, waarmee de kwaliteit gezekerd is en de toegankelijkheid van de collectie sterk toeneemt. Ook hiervoor geldt dat de prestaties uit het projectplan slechts aangepast worden als daadwerkelijk wordt overgegaan tot instroom van radio zendlijnmateriaal foto (Beelden voor de Toekomst) In 2010 zal de digitalisering van de 6 x 6 zwart-wit negatieven zoals aangevangen in 2009 worden voortgezet. Tevens zal een aanvang gemaakt worden met de digitalisering van de kleinbeeld zwart/wit negatieven. Gunning van de opdracht zal het resultaat zijn van een Europese aanbesteding, indien N e d e r l a n d s I n s t i t u u t v o o r B e e l d e n G e l u i d 6

mogelijk opnieuw in samenwerking met het Nationaal Archief. Het digitaliseringsproces zal gebruik maken van een innovatieve en efficiënte selectiemethode waarbij eerst digitale contactsheets van de negatieven in de verpakkingen zullen worden gemaakt, waarna het selectieproces kan worden uitgevoerd met een digitaal selectietool. De conservering van negatieven zal zich in 2010 vooral concentreren op het dupliceren van negatieven die momenteel nog goed te dupliceren zijn, maar waarbij in de nabije toekomst ernstig verval door azijnzuursyndroom verwacht kan worden. In 2010 zal het ompakken van het kleinbeeld materiaal, zoals aangevangen in 2009, worden voortgezet. De negatieven worden verpakt in polyester zodat het mogelijk is om van het omgepakte materiaal contactsheets te maken. audio / muziek (regulier) In 2010 wordt de digitalisering van de MOZ-collectie (concertregistraties van de publieke omroepen) voortgezet. In dit traject wordt nauw samengewerkt met Radio 4, en de bespelers van deze zender. depot, acquisitie, objecten, registratie (regulier) In 2010 worden door Depotbeheer verdere stappen gezet om van de gehele collectie film de standplaatsgegevens in de centrale catalogus op te nemen. Verder zal de afdeling Depotbeheer taken van de afdeling Uitleen overnemen, waarmee een besparing wordt gerealiseerd. Vooruitlopend op het ontwikkelen van een speciale acquisitiemodule in immix zullen de bestaande tools verder worden gemodelleerd om de werkprocessen beter te ondersteunen. Acquisitie verwacht ook in 2010 veel aanbiedingen. De zichtbaarheid van het instituut draagt hier veel aan bij. De grote collectie objecten van Beeld en Geluid geeft de geschiedenis van de audiovisuele media in Nederland weer. In 2010 wordt een plan ontwikkeld om de objectendatabase toegankelijker te maken voor het grote publiek. In 2010 zullen de gegevens uit de Filmscheidingsdatabase grotendeels worden geconverteerd naar immix. Verder worden resterende gegevens in de database zelf niet verder gemuteerd. Hiermee wordt opnieuw een legacy-database uitgefaseerd. CONSERVEREN, DIGITALISEREN 2008 2009 tm Q2-09 2010 AUDIO bvdt encodering audio tape en DAT (speeluren) bvdt digitaliseren/encoder en 78-toerenplaten (speeluren) bvdt digitaliseren/encoder en gesneden platen (speeluren) regulier encodering MOZ (speeluren) 15.084 17.059 10.192 17.957 nvt 824 nvt 867 nvt 152 nvt 160 1.561 5.000 3.479 5.000 VIDEO bvdt digitalisering / encodering (speeluren) FILM bvdt filmfilmconservering acetaat (speeluur) bvdt conservering perfo-acetaat (speeluur) bvdt conserveren nitraatfilm bvdt digitalisering / encodering (speeluur) 11.745 20.273 11.832 23.440 74 401 101 417 571 1.199 631 1.226 nvt 34 nvt 36 1.121 2.702 731 3.033 FOTO N e d e r l a n d s I n s t i t u u t v o o r B e e l d e n G e l u i d 7

bvdt verpakken (stuks) bvdt conserveren (stuks) bvdt digitaliseren (stuks) nvt 100.000 nvt 100.000 nvt 4.000 nvt 4.000 1.079 150.000 nvt 200.000 N e d e r l a n d s I n s t i t u u t v o o r B e e l d e n G e l u i d 8

5 Dienstverlening: professionals, onderwijs en particulieren zakelijke dienstverlening Omvang en niveau van de dienstverlening aan de publieke omroep is vastgelegd in een dienstenovereenkomst. Belangrijk punt daarin is de norm waaraan de snelheid van downloaden moet voldoen. In de loop van 2009 is het niet altijd gelukt die norm te halen. Oorzaak ligt in het intensieve gebruik, en vaker dan verwacht downloaden van complete programma s. Het onderwerp is punt van overleg met de NPO en Technicolor. Een combinatie van technische en procedurele aanpassingen moet in 2009 al een eerste verbetering laten zien. Het aantal downloads groeit in 2010 verder door, maar niet zo explosief als in 2009. Voor 2009 is de prognose 80.000 downloads. In 2010 groeit het totaal door naar 100.000. Het aantal uitleningen fysieke beelddragers daalt navenant. De teruggang naar 30.000 lijkt scherper dan in werkelijkheid. Tot en met 2009 werden de uitleningen nog inclusief intern gebruik geteld. De 30.000 uitleningen zijn uitsluitend externe leningen. De cijfers voor 2009 en eerdere jaren zullen nog worden geschoond voor intern gebruik. Voor radio zal de omslag naar digitaal zoals gerealiseerd voor beeld in 2008/2009 in 2010 plaatsvinden. Het effect zal naar verwachting niet direct in de fysieke uitleencijfers zichtbaar zijn. In 2010 stroomt een grote hoeveelheid gedigitaliseerde audiobronnen (output Beelden voor de Toekomst) het Digitaal Archief in; het aantal downloads zal hierdoor stijgen. De uitleen van muziekcd s blijft gestaag afnemen door de groeiende beschikbaarheid van muziekbronnen op internet, en door eigen digitale muziekcollecties bij de radiozenders. Het onderzoek naar de mogelijkheden om de uitlevering van muziek te digitaliseren is nog niet afgerond. In 2009 wordt onderzoek naar de klanttevredenheid gedaan, streven is dit onderzoek in 2010 te herhalen. Naar verwachting zullen in 2010 ca 60 partijen zijn aangesloten op immix. De inkomsten hieruit compenseren het wegvallen van leenvergoedingen en van de inkomsten uit de verhuur van viewingruimtes. B2B Broadcastprofessional 2008 2009 tm Q2 09 2010 beeld downloads 29.879 30.000 34.186 100.000 in programma-uren 7.472 ntb % born digital (na 010107) 64% 60% uitleningen 56.680 60.000 33.752 30.000 audio/gesproken woord downloads 0 1.000 342 5.000 uitleningen 15.745 10.000 10.276 15.000 muziek uitleningen cd/dvd 45.178 60.000 27.755 50.000 uilteningen MOZ 3.116 6.598 5.000 klanttevredenheid Real 2005 cijfer 75% 62% 75% immix-aansluitingen Real 2008 derden Aansluitingen (cumulatief) 12 50 26 60 Naast de belangrijkste opdrachtgever, de NPO, archiveert Beeld en Geluid ook in opdracht van andere partijen. Zo werd in 2009 begonnen met het archiveren van voetbalwedstrijden in opdracht van de Eredivisie. Met de NOC*NSF en de NVPI wordt ook gesproken over archiveren van content (sportmateriaal respectievelijk muziekvideoclips). Op dit moment is nog niet bekend of deze partijen definitief nieuwe opdrachtgevers zullen worden. N e d e r l a n d s I n s t i t u u t v o o r B e e l d e n G e l u i d 9

In het kader van Beelden voor de Toekomst kan Beeld en Geluid investeren in de ontwikkeling van nieuwe diensten. Zo is in 2009 project gestart om de internationale markt te bedienen: Cliparchief Dutch Footage. Het cliparchief zal de (inter)nationale markt eenvoudig kunnen bedienen met uniek materiaal uit de collecties van Beeld en Geluid. Het gaat hierbij met name om typisch Nederlandse thema s zoals landschappen, steden, gebeurtenissen, koninklijk huis etc) Het betreft hier materiaal van Beeld en Geluid (Polygoon, RVD) maar ook materiaal van de publieke omroepen die daartoe toestemming hebben gegeven. Vanwege de eenvoudige en snelle procedure voor licentiëring en aanschaf is de verwachting dat het cliparchief zal zorgen voor groei in de levering aan voornamelijk de internationale klanten. Dutch Footage (www.dutchfootage.com) ging begin september 2009 live. onderwijs (Beelden voor de Toekomst) Teleblik Na uitvoerig overleg met OCW en de Teleblikpartners Kennisnet en Teleac, is besloten om Teleblik als basisdienst voor het po, vo en mbo gratis aan de eindgebruikers ter beschikking te blijven stellen. Deze basisdienst bevat geen redactionele content of onderwijskundige context, zoals eerdere versies die wel hadden. Het is een streaming video-basisplatform met een selectie van duizenden uren educatieve en informatieve programma s uit de archieven van Beeld en Geluid. ED*IT In 2009 is het nieuwe onderwijsplatform ED*IT ontwikkeld. In dit platform worden bronnen van verschillende erfgoedinstellingen ontsloten voor het onderwijs. Naast de av-content die Beelden voor de Toekomst genereert, worden ook externe erfgoedbronnenbanken aangeboden en onderwijskundig gemetadateerd en gecontextualiseerd. ED*IT biedt daarnaast online verwerkingsapplicaties voor o.a. werkstukken, presentaties, videomontages, dossiers en digitale lessen. Naast de consortiumpartners ontsluiten Naturalis, het Rijksmuseum van Oudheden, Rijksmuseum voor Volkenkunde, Kennislink en ANNO hun digitale bronnen via ED*IT. De prognose is dat ED*IT in het schooljaar 2010-2011 een marktaandeel van 13% in het po en vo verwerft en 5% in het mbo. Les 2.0 Les 2.0 is een project dat wordt uitgevoerd onder de M&ICT-regeling. Het betreft een opschalingsproject voor digitaal lesmateriaal dat voor 50% gefinancierd wordt onder deze regeling. In Les 2.0 werken partijen uit het onderwijs (DigilessenVO), erfgoedinstellingen (Beeld en Geluid, Nationaal Archief, Filmmuseum, Naturalis, Oudheden en Volkenkunde) en marktpartijen (Pantamedia en Edutude) samen aan de ontwikkeling van open digitaal lesmateriaal op basis van erfgoedbronnen. Het lesmateriaal wordt ontwikkeld voor het VO. Het project loopt tot 31 juli 2010. Tot die tijd is het digitale lesmateriaal gratis beschikbaar voor het onderwijs. In het schooljaar 2010-2011 wordt het materiaal tegen betaling aan scholen aangeboden. Hoger onderwijs Voor het Hoger onderwijs wordt de collectie van de al bestaande dienst Academia uitgebreid met historisch en actueel video, film, audio- en fotomateriaal. Op basis van input van het veld worden evt. extra applicaties ter ontsluiting van het materiaal (zoals ZoEp) aan het platform toegevoegd. N e d e r l a n d s I n s t i t u u t v o o r B e e l d e n G e l u i d 10

ONDERWIJS bvdt TELEBLIK Geregistreerde scholen (cumulatief) aantal POlicenties aantal MBO licenties aantal VO licenties aantal uren beschikbaar (cumulatief) Bekeken video s bvdt ED*IT marktaandeel po marktaandeel vo marktaandeel mbo bvdt ACADEMIA Geregistreerde gebruikers NL Aanbod van progamma s in aantallen 2008 2009 tm Q2-09 2010 6.884 7.285 6.900 5.600 100 1.200 5.000 5.900 5.091 7.500 4.340.185 3.997.040 5.000.000 13% 13% 5% 490.000 460.000 460.000 500.000 20.605 30.000 23.702 36.000 consumenten (Beelden voor de Toekomst en regulier) Binnen de sector Diensten houdt de afdeling Special Products zich bezig met het ontwikkelen van producten (goederen en diensten) gericht op consumenten. Hoofddoelstelling is het toegankelijk maken van (gedigitaliseerd) materiaal en inkomsten te realiseren door zakelijke exploitatie. Het merendeel van deze activiteiten wordt gefinancierd uit Beelden voor de Toekomst-budget. Voor deze activiteiten zoekt Beeld en Geluid waar mogelijk en nodig samenwerking met partners die ervaring hebben met of beschikken over infrastructuur voor commerciële exploitatie van av-materiaal. De afstemming tussen de sector Diensten en de experience op het vlak van diensten en producten voor consumenten zal verbeterd worden met als doel het bestaande klanten/bezoekbestand te activeren. Dit moet leiden tot effeciencywinst, kwaliteitsverbetering en meer inkomsten. De uitwerking is pas gestart, dus opbrengsten zijn nog niet begroot. De webshop voor Nederlandse muziek die niet meer in de handel verkrijgbaar is, FONOS, heeft in de huidige opzet zijn plafond bereikt. In 2010 zal worden bekeken in hoeverre samenwerking met een hightrafic-partner (bijvoorbeeld bol.com) die binnen de bestaande kanalen voor actueel en internationale muziek FONOS kan aanbieden, met als oogmerk het bereik te vergroten. Omdat op dit moment niet valt te voorspellen of en wanneer een dergelijke samenwerking zijn beslag krijgt, is voortzetting van het huidige volume begroot. De webshop voor on-demand archiefbestellingen heeft in 2009 de omzet meer dan verdubbeld, terwijl de kosten door koppeling met het Digitaal Archief en door automatisering van het betaalverkeer zijn gedaald. Een gerichte marketinginspanning kan het bereik nog vergroten. Grootste probleem is fullfillment (de technische capaciteit bij Technicolor is nu begrensd). Als dit is opgelost kan de verkoop verder toenemen. Een groei naar 6.000 items is in elk geval haalbaar. Uitgeefprojecten (Beelden voor de Toekomst en regulier) Beeld en Geluid heeft veel expertise opgebouwd om in samenwerking met derde-partijen zoals distributeurs, uitgevers en omroepen dvd- en cd-producties te ontwikkelen. Deze activiteit wordt in N e d e r l a n d s I n s t i t u u t v o o r B e e l d e n G e l u i d 11

2010 verder uitgebreid. Voor uitgaven en inkomsten is een verdeling van 2/3 e ten behoeve van Beelden voor de Toekomst en 1/3 e ten behoeve van de reguliere begroting gemaakt. Doelstelling is om minstens 24 producties te realiseren, die voor de consument beschikbaar zullen komen (via retail, webshops, of anderszins) en die een zodanige commerciële impact hebben dat de geïnvesteerde manuren en out of pocket-kosten minimaal terugverdiend worden. Filmotech (Beelden voor de Toekomst) Filmotech [werktitel] is een Video on Demand-dienst die ontwikkeld wordt in samenwerking met de Nederlandse Vereniging van Speelfilmproducenten en het Nederlands Filmmuseum. Filmotech heeft als doel om het gehele Nederlandse filmaanbod direct toegankelijk te maken voor de consument: speelfilms, documentaires en TV-drama is te bestellen en te bekijken via TV of PC. Begin 2010 wordt Filmotech gelanceerd. Beeld en Geluid stelt content en infrastructuur beschikbaar en ontvangt een deel van de inkomsten. Filmotech zal niet alleen aan consumenten via het internet leveren maar ook via distributiepartners, zoals kabelmaatschappijen Crossmediale Webdiensten (Beelden voor de Toekomst en regulier) Naast diensten en producten zal Beeld en Geluid webdiensten ontwikkelen met een digitaal aanbod, waarbij samenwerking met andere partijen wordt gezocht. Binnen de reguliere begroting is de koppeling tussen Uitzending Gemist en immix is hiervan een voorbeeld. In het kader van Beelden voor de Toekomst is een collectie-website zoals de Barend en Van Dorp-site een voorbeeld. Streven is in 2010 minstens 4 van deze projecten te realiseren. B2C/particulieren 2008 2009 tm Q2-09 2010 FONOS verkochte cds 10.993 12.500 4.325 12.500 WEBSHOP verkochte dvd s 2.141 5.000 2.233 6.000. UITGEEFPROJECTEN aantal producties 10 4 30 Crossmediale webdiensten 4 administreren en clearen van rechten (Beelden voor de Toekomst) De rechten op het materiaal dat in het kader van Beelden voor de Toekomst wordt gedigitaliseerd zijn veelal niet of niet compleet geadministreerd. Naast het op orde brengen van de noodzakelijke rechteninformatie wordt er gewerkt aan het clearen van rechten. Deze activiteit loopt nog door tot medio 2014, en wordt gefinancierd uit het Beelden voor de Toekomstbudget. AUTEURSRECHTEN 2008 2009 tm Q2-09 2010 Clearen rechten bvdt film (speeluren) nvt 1.473 nvt 1.473 video (speeluren) 18.203 11.760 5.687 8.000 audio (speeluren) 36.397 10.620 1.775 4.000 Administreren rechten bvdt film (speeluren) 418 1.473 0 1.500 video (speeluren) 21.252 10.000 7.927 8.390 audio (speeluren) nvt 10.620 0 10.620 N e d e r l a n d s I n s t i t u u t v o o r B e e l d e n G e l u i d 12

6 Beeld en Geluid experience De voorspelbare val in publiekscijfers die we in 2008 beleefden na het succesvolle openingsjaar heeft zich in 2009 gestabiliseerd. Maar we zijn wel kwetsbaar gebleken. Zonder het sterke merk Studio Sport zouden de cijfers minder fraai zijn. Kijk! dat is Freek trekt de aandacht, maar spreekt vooral een relatief kleine groep fans aan. Voor het educatief bezoek gelden andere wetmatigheden, daar wordt de stijgende lijn gestaag doorgezet. Door in te zetten op reële omzetgroei (o.a. door lichte prijsstijgingen) en kostenbeperkingen en efficiency (m.n. de inzet van Publieksbegeleiders) zal het resultaat van de experience gunstiger uitvallen. Duidelijk is dat we een sterke programmering nodig hebben waarmee we effectief en eenduidig kunnen communiceren. We moeten zelf een sterk merk worden. We hebben een effectieve en krachtige marketing nodig die de juiste instrumenten op het juiste moment voor de juiste doelgroep inzet. Dat zijn de prioriteiten voor de komende jaren. programmering (regulier) In de experience komt het erfgoed uit ons archief tot leven en bieden we unieke ervaringen, kennisoverdracht, context en inzicht in de geschiedenis van de audiovisuele media. Dat vergt onderhoud en programmering om het aanbod op peil te houden in een hevig concurrerende markt en (herhaal)bezoek te stimuleren. Onderhoud staat voor het fysieke en digitale op peil houden van de publieksruimtes, de exhibits, de hard- en software. Het staat ook voor het gericht investeren in vernieuwingen om niet stil te blijven staan en weg te zakken. De bezoekers van de experience zullen bijvoorbeeld tijdens en na het bezoek toegang krijgen tot contextinformatie.met de 'meer weten'knop. Tentoonstellingen: in 2010 wordt ingezet op 1 grote tentoonstelling, van medio februari tot eind oktober. Een groot deel van het succes hangt hiervan af. Met het thema Nederlands TV-drama wordt recht gedaan aan de rijke traditie van de Nederlandse televisie met zijn talloze soaps, sitcoms en overige series als spiegel van de huiskamer. Het geeft ons bovenal de kans om uiterst populaire genres in te zetten om een breed publiek te bereiken (waar mogelijk samen met de omroepen). Evenementen: net als bij 50 jaar Studio Sport in Beeld worden evenementen als een schil om de tentoonstelling heen gelegd. Door o.a. meet en greets en workshops met bekende acteurs en programmamakers te organiseren worden bereik en aantrekkingskracht van de tentoonstelling fors vergroot. Hiernaast zullen door het jaar heen diverse andere evenementen worden georganiseerd. Arrangementen: rondom de tentoonstelling zullen nieuwe arrangementen worden ontwikkeld. Daarnaast vindt onderhoud op bestaande arrangementen plaats en zullen er doelgroep- (en soms ook vraag-)gericht nieuwe arrangementen worden ontwikkeld. Paviljoens: vernieuwing van de paviljoens is nodig om het aanbod van de experience zelf op peil te houden. In 2010 wordt er minimaal 1 paviljoen vernieuwd. Om onze fonografische collectie de plek te geven die hem toekomt, en naar aanleiding van twee jubilea (50 jaar Edison en 40 jaar Toppop) ontwikkelen we een muziekpaviljoen met een brede aantrekkingskracht (op de locatie van Achter de Schermen). educatie (regulier en projectbudget Mediawijsheid) In 2010 zet Educatie de lijn door om onze positie in het lokale en regionale onderwijs- en cultuureducatieveld te versterken. Door een sterkere verbinding met ED*IT en Mediawijsheid krijgt het onderwijs een helderder beeld van Beeld en Geluid en zijn educatieve producten en -diensten. Er worden bovendien nieuwe initiatieven ontwikkeld voor samenwerking met omroepen. Ook contextualisering van de experience staat op de agenda, om de bezoekerservaring o.a. via de zogenaamde meer weten knop een mooie mix te laten zijn hebben van ervaring en informeel leren. De rol van Beeld en Geluid als 'clubhuis'van het mediawijsheid expertisecentrum, waarvoor OCW in 2010 een budget van 330.000 beschikbaar stelt, zal verder vorm krijgen, zowel inhoudelijk als qua zichtbaarheid, binnen en buiten Beeld en Geluid. marketing en publiek (regulier) De ingezette professionalisering van de marketing van de experience zal in 2010 zijn beslag krijgen. Met het marketingplan en dankzij versterking van de marketingexpertise kan hier veel winst worden behaald. Prioriteiten zijn het opzetten van doelgerichte promotieactiviteiten, het versterken van in- en externe samenwerkingsverbanden (synergie) en het opzetten van een online klantenstrategie waarin diensten en producten in samenhang worden aangeboden. Hiermee wordt de eerste stap naar N e d e r l a n d s I n s t i t u u t v o o r B e e l d e n G e l u i d 13

professionalisering van onze CRM gezet (aan de consumentenzijde). Ook de invoering van een jaarkaartsysteem valt hieronder. We proberen hiermee een vastere relatie met onze gasten aan te gaan ( vriend van ), die moet leiden tot herhaalbezoek en een grotere productafname. publicaties (Beelden voor de Toekomst) In 2010 wordt de ingeslagen lijn voor symposia voor professionals en de opbouw van de Beeld en Geluidwiki in het kader van Beelden voor de Toekomst voortgezet. Het vergaren, bundelen en uitdragen van collectiegerelateerde kennis staat hier centraal. Hoofdstuk 10 van dit activiteitenplan gaat hier nader op in. Ook de werkzaamheden voor het standaardwerk Een eeuw van Beeld en Geluid zullen onverminderd doorgang vinden. EXPERIENCE 2008 2009 tm Q2 09 2010 bezoekcijfers bezoekers 192.833 175.000 98.783 185.000 - voor tijdelijke expo 65.610 50.000 60.000 90.000 - in schoolverband 21.000 25.000 14.187 26.250 - voor evenementen 8.000 6.000 8.000 publiekstevredenheid cijfer 7,5 7,5 7,9 7,9 tijdelijke tentoonstellingen / evenementen tijdelijke expo s 3 2 1 grote eigen evenementen 4 10 >10 N e d e r l a n d s I n s t i t u u t v o o r B e e l d e n G e l u i d 14

7 Webpresence WEBBEZOEK (unieke bezoekers) 2008 2009 tm Q2-09 2010 totaal 494.953 700.000 312.803 700.000 experience+educatie*** 201.814 250.000 108.245 250.000 In 2010 wordt bezien of de inrichting van een centrale internetafdeling de webpresence van Beeld en Geluid kan versterken. 8 ICT De collectie van Beeld en Geluid wordt hoog tempo digitaal. Naast de dagelijkse instroom van actuele programma s stroomt via Beelden voor de Toekomst jaarlijks nog eens circa 30.000 tot 40.000 uur legacy-materiaal het Digitaal Archief in. De digitalisering van de collectie en de bijbehorende werkprocessen brengt diverse vraagstukken en uitdagingen met zich mee: De ict-functie moet op haar taak zijn toegerust. Op dit moment is de sector niet goed gedimensioneerd. Door professionalisering van de relevante werkprocessen en door adequate dimensionering kan een hoger niveau worden bereikt. Met het KMPG rapport in de hand start in 2009 een verbetertraject met een doorlooptijd van enkele jaren. Ten tweede vraagt de digitale collectie net zoveel zorg als de analoge. De vraagstukken zijn echter van een geheel andere aard. Een grote digitale collectie, waar fysieke dragers zijn ingeruild voor digitale files op een storage-omgeving, vraagt om zeer zorgvuldige procedures en richtlijnen voor beheer. Een trusted digital repository is precies zo n stelsel van afspraken waarmee een adequate beheeromgeving geborgd kan worden. In het AV-domein is zo n stelsel van afspraken nog niet uitgekristalliseerd. Beeld en Geluid wil daar een voortrekkersrol in spelen. Toenemende digitalisering leidt tot toenemende storagekosten. Daarbij is er een trend naar steeds grotere formaten en leven er wensen om meer materiaal op te slaan. De opslag ten behoeve van de dagelijkse digitale aanwas (via DDV) zal eind 2010 meer bedragen dan de 1,3 Pb waarvoor Beeld en Geluid een vergoeding krijgt. Daarbij zijn de storagekosten na afloop van Beelden voor de Toekomst reden om te kijken naar mogelijkheden om de kosten te drukken. Als laatste is er een langzamerhand toenemende noodzaak om de back up te gaan managen. Back up is bewust buiten de opzet van de DDV gehouden. De vraag is echter hoe lang de noodzaak om tot een goede back up voorziening te komen kan worden uitgesteld. Tot slot brengt succes ook nieuwe vraagstukken met zich mee. De immix-architectuur is succesvol. Het aantal downloads neemt sterk toe. Echter: de architectuur is niet geschaald op voortdurend en sterk toenemend gebruik. Door te investeren in een grondig revisie traject kan de robuustheid van immix worden vergroot. De performance zal hierdoor verbeteren. Beperkingen aan de storage kant kunnen echter een belemmering blijven voor de gewenste perfomance. 9 Onderzoek en innovatie (BvdT- en regulier budget) Met Beelden voor de Toekomst loopt Nederland ook op Europees niveau voorop met het veiligstellen en digitaliseren van audiovisueel erfgoed en de daaraan gekoppelde ontwikkeling van diensten. Om het beschikbaar komen van vernieuwende toepassingen voor digitaal beheer, ontsluiting en doorzoekbaarheid te stimuleren en om de duurzame toegankelijkheid van de digitale collecties te verzekeren, investeert Beeld en Geluid in technologisch onderzoek en innovatie. Hiertoe zijn in de Beelden voor de Toekomstbegroting middelen gereserveerd. Deze worden aangevuld met 175.000 uit het reguliere budget, en met Europese projectsubsidies. De opbrengsten van deze onderzoekstrajecten zullen zich niet beperken tot de partners in het consortium Beelden voor de Toekomst, maar ook ten goede komen aan av-beheerders in de erfgoeden mediasector. wetenschapsomgeving De afdeling R&D van Beeld en Geluid is belast met het (mede) vormgeven van de verdere ontwikkeling van immix. Dit gebeurt onder meer door te participeren in nationale en internationale onderzoeksprogramma s en het uitvoeren van evaluaties in een speciaal daarvoor ingerichte N e d e r l a n d s I n s t i t u u t v o o r B e e l d e n G e l u i d 15

wetenschapsomgeving. Deze omgeving biedt de mogelijkheid om te experimenteren met automatische transcriptie en metadataproductie, community tagging, webcrawling en presentatievormen. onderzoeksagenda Beeld en Geluid heeft in een convenant de strategische samenwerking met respectievelijk de Universiteit van Amsterdam, de Vrije Universiteit en de Universiteit Twente geformaliseerd. In dit convenant worden hoofdthema s gedefinieerd waaromheen het onderzoek gepositioneerd wordt, namelijk: Ontwikkeling en uitrol (semi-) automatische ontsluiting van materiaal. Effectief en kostendekkend (her)gebruik van collecties. Doeltreffend inspelen op veranderende rol gebruiker. Borging digitale duurzaamheid. Bereiken van semantische, syntactische en linguïstische interoperabiliteit en aanbevelingstechnologie (recommendation). Bijdragen aan internationale standaardisering binnen bestaande organen als W3C en EBU. Deze thema s worden gebruikt voor het clusteren en positioneren van de projecten. Als zevende thema is Mobiel toegevoegd. Bijdragen uit diverse lopende en nieuwe Europese en nationale onderzoeksfondsen worden gematcht met Beelden voor de Toekomst-budget. Ontwikkeling en uitrol (semi-) automatische ontsluiting van materiaal In Spraak als Metadata project wordt de eerste stap gezet om te komen tot de koppeling van handmatig en automatisch gegenereerde metadata op basis van spraak, zoals afkomstig van ondertitels (888) of verkregen via spraakherkenningstechnologie, aan immix. In 2009 is met succes een pilot afgerond. In deze pilot werd gewerkt met radio materiaal, representatief voor materiaal dat niet al uitgebreid handmatig ontsloten wordt. Het gebruik van beide vormen van metadata wordt geëvalueerd in de immix- wetenschapsomgeving. Er is een selectie gemaakt van radiomateriaal voor de pilot en de audiofiles zijn verzameld in de wetenschapsomgeving. De spraakherkenning werd uitgevoerd binnen de wetenschapsomgeving. Er is een eenvoudige demonstratie applicatie gebouwd, gekoppeld aan de wetenschapsomgeving, om intern de functionaliteit van spraakherkenning te laten zien. In het 40 jaar Pinkpop project (winnaar ideeëncompetitie MultimediaN) is een omgeving gebouwd die op verschillende manieren toegang geeft tot de Pinkpop collectie van Beeld en Geluid. De collectie wordt geïndexeerd met behulp van beeldherkenningstechnologie door UvA waardoor er op basis van visuele kenmerken door het videomateriaal kan worden genavigeerd (gitarist, drummer, publiek, etc). Daarnaast zijn interviews ontsloten met behulp van automatische spraakherkenning. De omgeving gaat in december 2009 live en in 2010 zal een evaluatierapport worden opgeleverd. In het Vidi-VIDEO project is met dezelfde technologie een demonstratie gebouwd voor nieuwsmateriaal. Dit Europees project wordt in 2010 afgerond. Binnen het project Video Fingerprinting werkt Beeld en Geluid samen met TNO, Ziuz, Joanneum research en de redactie van Andere Tijden aan een demonstrator die begin 2010 opgeleverd wordt. Door het gebruik van fingerprints is het mogelijk om een link te leggen tussen materiaal zoals dat gebruikt is in een televisieproductie en het (archief)materiaal dat hiervoor gebruikt is. CLARIN-NL heeft als doelstelling het ontwerpen, implementeren, valideren en exploiteren van een onderzoeksinfrastructuur die nodig is om te voorzien in een onderhoudbare en persistente e-science werkomgeving voor onderzoekers in de geesteswetenschappen en de bestudering van taal in het bijzonder. Er is een Europese CLARIN organisatie die verantwoordelijk is voor de coördinatie van het Europese project. In ieder deelnemend land (nu 25) is er een nationale organisatie die dan ook door de nationale overheid betaald wordt: in Nederland is dit CLARIN-NL. Beeld en Geluid is lid van het consortium. Binnen CLARIN-NL zal onder meer gewerkt worden aan de ontwikkeling van componenten t.b.v. automatisch indexeren op basis van spraak. N e d e r l a n d s I n s t i t u u t v o o r B e e l d e n G e l u i d 16

IIPCreate: ICT Innovation Platform for the Creative Industry. Beeld en Geluid is een van de initiatiefnemers van dit platform. In 2009 het het initiatief genomen voor het programma Diensteninnovatie in de Creatieve en Financiële sector. In 2010 gaat dit project van start. Beeld en Geluid richt zich op de ontwikkeling van technologie waarmee audio- en videobestanden aan teksten gekoppeld kan worden ten behoeve van een dynamische nieuwsdienst. COMICT is een omvangrijk onderzoeksprogramma dat in 2009 is ingediend bij het FES Fonds. Beeld en Geluid is een van de kern consortiumpartners. Naar verwachting wordt dit project gehonoreerd. Binnen COMICT zal Beeld en Geluid op grote schaal het gebruik van automatische indexeertechnologieën evalueren aan de hand van praktische scenario's. De drie convenant partners maken deel uit van het COMICT consortium. Effectief en kostendekkend (her)gebruik van collecties Beeld en Geluid werkt binnen Beelden voor de Toekomst aan een contextdatabase die immix-records koppelt aan relevante interne en externe (tekst-) documenten en daarmee een belangrijk hulpmiddel is bij het contextualiseren van collecties. Uitgangspunt is om bronnen in de productieomgeving van radio- en televisieprogramma s integraal deel te laten uitmaken van de bestaande kennisinfrastructuur. Hiervoor zou een opslagplaats, oftewel contextdatabase, voor allerlei (typen) gegevens die een relatie hebben met de film-, video-, audio- en fotocollectie worden ingericht. Door betrokkenheid bij projecten als CHOICE, BRIDGE, CATCH Plus, LiWA, de Beeldengeluidwiki, Open Beelden en Spraak als Metadata, is duidelijk geworden dat nog veel meer interne en externe bronnen relevant zijn voor de kennisinfrastructuur van Beeld en Geluid en dat de uiteindelijke integratie van deze bronnen sterk samenhangt met de activiteiten binnen deze projecten. Na de afronding van een voorbereidend project in 2009, begint in 2010 de ontwikkeling van een Context Data Platform. Ook wordt een begin gemaakt met het creëren van een collectie bronnen. Verschillende consortiumpartijen hebben interesse getoond in de functionaliteit van dit platform, dat in open source gebouwd wordt en aldus beschikbaar is voor externe partijen. Als onderdeel van dit project wordt in 2010 gestart met het grootschalig scannen van omroepgidsen. In 2010 gaat het EU project CoSyne van start, waarbinnen i.s.m. Wikipedia Foundation en UvA gewerkt wordt aan het ontwikkelen van technologie waarmee wiki pagina s vertaald kunnen worden. Binnen het project Multiply (gefinancierd uit CATCHplus) wordt gewerkt aan de consolidatie van resultaten uit met het CHOICE project (dat dit jaar afgerond wordt) en wordt de Beeld en Geluid catalogus via het OAI-PHM protocol toegankelijk gemaakt. Er wordt onder meer gewerkt aan een Documentalist Support Systeem voor het aanbieden van automatisch gegenereerde trefwoordsuggesties, inclusief de koppeling van de GTAA thesaurus in immix. Doeltreffend inspelen op veranderende rol gebruiker Doelstelling van het project Gebruikersonderzoek immix was het uitvoeren van een systematische analyse van het gebruik van immix dat geldt als nul-meting en model voor vervolgonderzoek. Het gebruikersonderzoek is gecoördineerd door R&D. Ook de afdelingen Klantenservice, Applicatiebeheer en de Sector Mediadocumentatie is nauw betrokken geweest bij het onderzoek, met name bij het formuleren van aanbevelingen voor de verbetering van immix. Een belangrijke bron van informatie zijn de query logs die door de query log module gegenereerd worden. Het onderzoek is in oktober 2009 afgerond en heeft geleid tot aanbevelingen voor de korte termijn en de lange termijn. Deze kunnen in 2010 opgepakt worden. De onderzoekslijn Crowdsourcing onderzoekt op welke wijze Beeld en Geluid op een innovatieve manier gebruik kan maken van de kennis van externen. Beeld en Geluid heeft in 2009 in samenwerking met de KRO in 2009 het annotatiespel Waisda? gelanceerd. In dit spel zitten onder meer Polygoonitems, afleveringen Boer zoekt Vrouw en uitzendingen van Barend en van Dorp. In 2010 worden de resultaten geëvalueerd met de Vrije Universiteit, waarbij opgeschreven wordt hoe de resultaten van de annotaties kunnen terugvloeien in de systemen van Beeld en Geluid ten behoeve van toekomstig hergebruik. Open Beelden is een deelproject van Beelden voor de Toekomst, getrokken door Beeld en Geluid in samenwerking met Kennisland. Open Beelden (openbeelden.nl) is een open media platform, waar Beeld en Geluid een selectie archiefmateriaal onder een Creative Commons-licentie aan het publiek N e d e r l a n d s I n s t i t u u t v o o r B e e l d e n G e l u i d 17

vrijgeeft voor (creatief) hergebruik. Daarnaast worden derden, zowel instellingen als individuen, aangemoedigd om ook materiaal aan het platform toe te voegen. De 'open'benadering wordt ook in de techniek doorgevoerd door gebruik te maken van open formaten en open source-software. Bovendien komt alle software die in het kader van Open Beelden wordt ontwikkeld tevens als open source-software beschikbaar. In 2009 is het platform gelanceerd, met enkele honderden items. In 2010 komen ten minste 1.200 additionele items beschikbaar via het platform. Kennisland zal in samenwerking met Beeld en Geluid instellingen binnen en buiten het consortium betrekken bij het project waardoor meer collecties beschikbaar komen. Beeld en Geluid participeert in Communia, het netwerk over het publieke domein in het digitale tijdperk. 51 organisaties uit verschillende Europese landen hebben de ambitie om de komende drie jaar de spreekbuis voor het publieke domein te worden. Beeld en Geluid is voorzitter van de Werkgroep Memory Institutions. Deze werkgroep onderzoekt de specifieke (on)mogelijkheden voor geheugeninstellingen (bibliotheken, musea en archieven) om in digitale vorm toegang tot cultureel erfgoed te bieden. Borging digitale duurzaamheid In Op Europees niveau zal veel aandacht uitgaan naar het in het kader van het project PrestoPRIME (looptijd 2009-2013) te ontwikkelen competence centre. Dit Europees kenniscentrum zal uit verschillende afdelingen bestaan. Beeld en Geluid richt in Hilversum het hoofdkwartier in. Ontwikkeling van standaarden voor digitale duurzaamheid en open standaarden voor videocompressie en uitwisseling van data staat hier centraal. Daarnaast resulteren de onderzoeksprojecten in nieuwe technologieën op het gebied van spraakherkenning, beeldherkenning en multimodal search. In 2010 is de implementatie van automatische indexeringstools op basis van spraaktechnologie in de catalogus voorzien. LiWA Living Web Archives is een driejarig Europees onderzoeksproject dat in februari in Hannover werd gelanceerd. Het doel van LiWA is technologie te ontwikkelen om webcontent op een efficiënte en duurzame manier te archiveren. Beeld en Geluid zal de technologie inzetten voor het conserveren en duurzaam toegankelijk maken van mediagerelateerde webcontent (zowel tekstbronnen als AV materiaal). In 2009 is een start gemaakt met het archiveren van omroep gerelateerde webcontent, in 2010 werkt R&D aan een beleidsadvies aangaande het inzetten van deze technologie in de toekomst. CATCHplus is een project gericht op het consolideren van resultaten uit het CATCH programma. Beeld en Geluid is penvoerder en verantwoordelijk voor de ontwikkeling van centrale diensten (m.n. persistente identifiers en een centrale vocabulaire repository). met een persistent identifier krijgt elk digitaal object een nummer dat tot het einde der tijden dit digitaal object representeert. Voor het realiseren van digitalie duurzaamheid is dit een belangrijke voorwaarde. Semantische, syntactische en linguïstische interoperabiliteit en recommendation technologie Het best practice network EUscreen is het vervolgproject op Video Active. Net als in Video Active wordt televisie materiaal van verschillende Europese archieven online beschikbaar gemaakt via een gratis website. Uniek aan het project is het gebruik van één standaard op het gebied van metadata en auteursrechten en het aanbieden van materiaal dat een televisie item in een bredere context plaats, zoals foto s en artikelen. Het project wordt gefinancierd door het econtenplus programma van de Europese Commissie. EUscreen start in oktober 2009 en heeft een duur van 3 jaar. Aan het einde van het project zullen meer dan 35.000 items (video's, foto's, artikelen en andere contextinformatie) online beschikbaar zijn. Het project is een samenwerking tussen 27 partners uit 17 landen. Het project wordt gecoördineerd door de Universiteit Utrecht. De technische coördinatie is in handen van Beeld en Geluid. Verder is Beeld en Geluid workpackage leader van WP7, dissemination, en verantwoordelijk voor het aanleveren van content (3000 items). EUscreen zal tevens fungeren als één van de grootste contentleveranciers voor Europeana. Een tweede best practice network waarin Beeld en Geluid participeert is ECLAP, en richt zich op het domein van theater, ballet, muziek en dans. Het consortium bestaat uit 19 partners. Het recommendation technologie betreffende project Zieook bouwt aan generiek inzetbare software die op basis van kenmerken zoals gebruik, populariteit, semantische gelijkenis betekenisvolle relaties legt tussen objecten. Hierdoor wordt de breedte en diepte van de collecties gepresenteerd aan de N e d e r l a n d s I n s t i t u u t v o o r B e e l d e n G e l u i d 18

gebruikers van het platform. Begin 2010 wordt gestart met de daadwerkelijke ontwikkeling van het platform dat conform plan van aanpak in 2011 als open source platform beschikbaar komt. Ook wordt in 2010 onderzoek gedaan naar de manier waarop fingerprinting technologie ingezet kan worden voor recommendation doeleinden. Ook hier spelen (net als bij het Gebruikersonderzoek (zie hierboven) query logs een belangrijke rol. Bijdragen aan internationale standaardisering R&D is verantwoordelijk voor het Beeld en Geluid deel van WP4 Metadata van PrestoPRIME. In 2009 is gewerkt aan de definitie van verschillende scenario s die aan de basis zullen staan voor de activiteiten in de komende jaren: Semantic Tagging Extractie meta tags op basis van heterogene teksten Integratie data in Europeana Binnen deze scenario s worden webstandaarden als SKOS en RDF ingezet. Binnen het Best Practice Network Europeana V1.0 wordt de operationele Europeana portal gebouwd, die naar verwachting in 2011 10 miljoen items zal bevatten. Beeld en Geluid is partner en participeert in Werkgroep 1 Users. Hier wordt gewekt aan een implementatie van de relatief nieuwe web standaard OAI-ORE. Mobiel Binnen deze themalijn starten in 2010 projecten die zich richten op de inzet van mobiele technologie, zoals het gebruik van zogenaamde QR-Codes en augmented reality technologie die de camera-, GPS- en de kompasfunctie van de mobiele telefoon verbindt. Ook wordt in een project geëxperimenteerd met het gebruik van Open Street Map. kennisdisseminatie (projectsubsidie Digitalisering Erfgoed) Na een door de overheid opgelegde bezuiniging in 2005 was Beeld en Geluid genoodzaakt de activiteiten op dit terrein op een laag pitje te zetten. De afgelopen twee jaar heeft het instituut dankzij stimuleringsgelden voor erfgoeddigitalisering van OCW weer kunnen inzetten op het beschikbaar stellen van deskundigheid voor av-beheerders in de erfgoed- en mediasector. Dit gebeurt op twee manieren. Enerzijds door het openstellen van de digitale infrastructuur voor avbeheer via de dienst ProArchive; anderzijds door het beschikbaar stellen van kennis. Voor deze activiteiten stelde OCW sinds 2007 een extra subsidie beschikbaar (via de enveloppe digitalisering erfgoed). Of, en in hoeverre, deze subsidie in 2010 wordt gecontinueerd is onzeker nu bekend is dat de beschikbare middelen in 2010 en de jaren erna sterk zullen worden ingekrompen. Desalniettemin zal Beeld en Geluid voor 2010 een projectaanvraag indienen om deze activiteiten te kunnen continueren. N e d e r l a n d s I n s t i t u u t v o o r B e e l d e n G e l u i d 19

10 Kennis van context / contextualiseren (BvdT) De toegankelijkheid van de collecties neemt door digitalisering sterk toe. Beeld en Geluid definieert die toenemende toegankelijkheid niet uitsluitend in termen van kwantitatieve verruiming van het aanbod, maar ziet hier juist ook een kans om de collecties kwalitatief aan te kunnen bieden, omdat er overzichten en vergelijkingen mogelijk worden, waardoor de kennis over de collecties wordt vergroot. Dit betekent dat naast het contextualiseren van de collecties ook werk gemaakt zal worden van het ontwikkelen en uitdragen van collectiegerelateerde kennis, door het bieden van een platform om dit type onderzoek samen te brengen, te synthetiseren en weer naar buiten te brengen. Participatie van onderzoekers, journalisten en gebruikers wordt hierbij nadrukkelijk gezocht. Aan 2 universiteiten (VU en UvA) wordt een onderzoeksprogramma opgezet. Doelstelling gedurende de looptijd van Beelden voor de Toekomst is minstens 300 studenten aan deze programma s te verbinden. De verworven kennis wordt via een symposiumprogramma, publicaties en programmering voor het algemeen publiek verspreid. Voorts zet Beeld en Geluid het contextualiseren op titelniveau voor het grote publiek voort. Daarnaast figureert de Beeld en Geluid collectiewiki als instrument om tot een meer kwalitatieve interpretatie van de collecties te komen. CONTEXTUALISERING 2008 2009 tm Q2-09 2010 bvdt foto metadata nieuwe foto s tbv nvt 4.150 nvt 4.150 algemeen publiek contextualisering foto s tbv nvt 4.150 nvt 4.150 algemeen publiek bvdt audio contextualisering audio tbv 53 1.400 nvt 1.500 algemeen publiek bvdt film/video contextualisering film/video 6.520 7.327 2.785 6.200 tbv algemeen publiek bvdt Beeld en Geluid wiki lemma s 2.708 5.000 2.008 6.400 geregistreerde gebruikers 1.500 1.497 1.500 bvdt kennisacquisitie /publicatie symposia 2 2 1 2 publicaties (print en web) - 4 2 N e d e r l a n d s I n s t i t u u t v o o r B e e l d e n G e l u i d 20