25/09/13 Het versterken van betekenis en motivatie Mijn missie Ellen Excelmans Psycholoog/tabakoloog VRGT Oefenen is niet presteren Taal is een probleem 1
25/09/13 Valkuilen van taal Valkuilen van taal Taal is ons grootste hulpmiddel in een rookstopbegeleiding Taal is een oplossing 2
25/09/13 Hoe kunnen we taal ombuigen in een bruikbaar middel? Taal als een gedrag Taal als gedrag Dit is betere wijn Taal als gedrag Relational Frame Theory Transformatie van onze omgeving Beïnvloeding van ons gedrag Leggen van verbanden tussen gebeurtenissen Relateren Transformeren Beïnvloeden 3
25/09/13 Bron van duurzame bekrachtiging Ontwikkelen van betekenis en motivatie Overkoepelende onuitputtelijke bekrachter Bouwen van een duurzame bron van bekrachtiging Specifiek doel Actie Specifiek doel Actie Deel van Als dan Actie Identificeren van duurzame bronnen van bekrachtiging Gedrag binnen een bepaald domein Niet afhankelijk van specifieke gedragingen Intrinsiek bekrachtigend Niet afhankelijk van een specifiek doel of resultaat Kwaliteit van het gedrag Identificeren van duurzame bronnen van bekrachtiging Niet afhankelijk van de bekrachtiging van anderen Positief bekrachtigend Niet afhankelijk van negatieve bekrachtiging Waar? Hoe? 4
25/09/13 Praktijk: identificeren van duurzame bekrachtigingsbronnen Identificeer de hogere functie van gewenste acties of specifieke doelen Waarom wil je stoppen met roken? Waarom is dit belangrijk voor jou? Wat hebben al deze acties/doelen/interesses met elkaar gemeen? Als je stopt met roken, wat zou dat betekenen voor jou? Gebruik de keerzijde van de medaille Op wat voor een manier zou je leven verbeteren, als je hiervan verlost zou zijn? Hou zou je leven anders zijn? Waartoe zou je in staat zijn? Onderzoek vroegere of huidige bekrachtigende acties Ontmoet Kristof Jij kan me niet helpen. Niemand kan het! Verander het perspectief (ik-hier-nu) Als je in de tijd zou kunnen reizen en jezelf over 10 jaar zien, wat zou je dan willen zien? Als ik aan je beste vriend(in) zou vragen wat voor jou het meest telt in het leven, wat zou hij/zij dan zeggen? Stel dat je was, hoe zou je je dan gedragen? Praktijk: identificeren van duurzame bekrachtigingsbronnen Feedback: identificeren van duurzame bekrachtigingsbronnen Patiënt Er is geen enkele positieve reden om in leven te blijven Je bent sceptisch, maar geëngageerd Antwoord natuurlijk, als je de therapeut je nieuwsgierigheid opwekt. Tabakoloog Kies één strategie om in te oefenen Probeer zoveel mogelijk uit binnen deze strategie Observator Merk op welke strategie de tabakoloog oefent en wat het effect is op de patiënt Observator: Welke strategie? Effect? Eén aandachtspunt voor verbetering Patiënt: Reacties die anderen niet konden zien? Shift in ervaring op een bepaalde punt? Tabakoloog: Vragen voor patiënt en observator Waar zat je vast? Waar heb je meer oefening nodig? 5
25/09/13 Identificeren van brede betekenisvolle gedragspatronen Ontwikkelen van betekenis en motivatie Bouwen van brede betekenisvolle gedragspatronen Identificeer acties die verbonden zijn met de duurzame bekrachtigingsbron op de top van de hiërarchie Wat kan je doen dat in de lijn van ligt? Wat kan je hier en nu doen dat jou dichter bij een effectieve rookstoppoging brengt? Als je stopt met roken, wat zou je anders dan doen? Stel dat je een jaar verder bent en terugblikt naar dit moment, hoe zou je dan weten dat je gestopt bent met roken? Ontwikkel variabiliteit aan de basis van de hiërarchie Wat kan je nog doen? Indien bepaalde acties onmogelijk lijken: wat zou je toch nog kunnen doen als je ziek bent en niet meer kan? Praktijk: identificeren van brede betekenisvolle gedragspatronen Ontmoet Yolande Ik weet echt niet meer wat ik nog kan doen Patiënt Je bent hopeloos, maar niet gefrustreerd; niets lijkt te werken Antwoord natuurlijk, als de tabakoloog je effectief engageert Tabakoloog Help de patiënt om acties te formuleren die verbonden zijn met de onuitputtelijke bekrachtiger Probeer tot een zo breed mogelijke variëteit van acties te komen Observator Merk op wat de tabakoloog doet en wat het effect ervan is 6
25/09/13 Feedback: identificeren van brede betekenisvolle gedragspatronen Observator: Wat deed de tabakoloog precies? Effect? Eén aandachtspunt voor verbetering Ontwikkelen van betekenis en motivatie Bouwen van bruggen om vol te houden Patiënt Reacties die anderen niet konden zien? Shift in ervaring op een bepaald punt? Tabakoloog Vragen voor patiënt en observator Waar zat je vast? Waar heb je meer oefening nodig? Bouwen van bruggen om vol te houden Verbind acties steeds met de duurzame bekrachtigingsbron Andere tips bij de voorbereiding Formuleer slimme doelen Waarom wil je dit weer doen? Denk klein Op welke manier dient stoppen met roken? Werk met bekrachtiging i.p.v. straf Ik herinner me dat stoppen met roken veel voor jou betekende, Anticipeer op obstakels Obstakels zijn normaal: het zal niet gemakkelijk zijn Transformeer obstakels in value markers omdat Confronteer met de kosten Overwin excuses: er is altijd wel een reden om iets niet te doen Zet sociale steun op Gebruik herinneringen 7
25/09/13 Andere tips bij de nabespreking Praktijk: ontwikkelen van duurzame motivatie Stel meer directieve vragen dan Hoe was je week? Hoe verliep het stoppen met roken afgelopen week? Als patiënten zich aan hun doelen hielden: Hoe was dat voor jou? Welk verschil maakte dat voor jou? Welk effect had dit op jouw omgeving? Hoe kan je meer doen van dat? Hoe kan je dit toepassen in andere levensgebieden? Als patiënten zich niet aan hun doelen hielden: Barrières onderzoeken Hoe kan je dit vermijden de volgende keer? Patiënt: Voorbereiding van een rookstoppoging door een huisarts die haar roken niet kan verzoenen met haar beroep Nabespreking van een gelukte rookstoppoging door iemand met een lage self-efficacy Tabakoloog: Verbind de rookstoppoging met de duurzame bekrachtigingsbron Identificeer en transformeer mogelijke obstakels Stimuleer de patiënt om contact te maken met de natuurlijke positieve gevolgen van zijn rookstoppoging Feedback: ontwikkelen van duurzame motivatie Observator: Wat deed de tabakoloog precies? Effect? Eén aandachtspunt voor verbetering Patiënt Reacties die anderen niet konden zien? Shift in ervaring op een bepaald punt? Tabakoloog Vragen voor patiënt en observator Waar zat je vast? Waar heb je meer oefening nodig? 8