KULAK 8 februari 2012 Drijfveren van ons al of niet ethisch handelen 1 Hoofddrijfveren voor gedrag Consequentie met hoogste verwachte opbrengst bepaalt keuze van gedrag een negatiev e consequentie v oorkomen een positiev e consequentie realiseren angst cre atie duwkracht trekkracht behoedt je voor ongeluk afhankelijk brengt je naar geluk onafhankelijk Je kan je zelf inzetten Om je te positioneren tov de andere om je te handhaven - angstdrijfveer - negatief zelfbeeld Om te creëren, iets te realiseren - creatiedrijfveer - positief zelfbeeld angstdrijfveer overleven is moeten omstandigheden voorkomen heeft direct effect werkt op korte termijn maakt je alert kan leiden tot paniek Reactief van buiten naar binnen Ik -gericht bescherming status quo Creatiedrijfveer (bewust) leven is willen keuze - visie realiseren is duurzaam werkt op lange termijn is positief motiverend kan leiden tot blindheid Proactief van binnen naar buiten Ik en de andere(n) creatieve vernieuwing
KULAK 8 februari 2012 Drijfveren van ons al of niet ethisch handelen 2 Authentiek gedrag: onderscheid tussen ZELF en EGO Welke is de diepste drijfveer van ons handelen? Als de intentie is om je omgeving (andere, wij,omgeving) op een hoger plan te brengen, of iets mee te geven waardoor je missievisie leidend is, dan is je authenticiteit (ZELF) leidend Als de intentie is om jezelf ten opzichte van de ander te positioneren, of door anderen iets gevonden te worden, dan is je ego leidend Eenzelfde gedrag kan ontstaan uit uiteenlopende drijfveren De onderliggende drijfveer maakt ons gedrag al of niet authentiek Positieve ervaring vertellen om applaus te krijgen om anderen te laten leren Hulp weigeren uit vrees om van eigen voetstuk te vallen het is boeiend zelf de klus te klaren Zwijgen op een teamvergadering uit angst om een fout te maken om anderen een kans te geven Compliment geven om waardering terug te krijgen (of iets anders) om iemand te erkennen en te laten groeien Advies geven om anderen afhankelijk te maken, zelf onmisbaar te zijn (paternalisme) om de andere onafhankelijk te maken Directief optreden om zelf je leiderschap te bevestigen omdat de doelstelling (missie) zou gerealiseerd worden Kritiek geven om de andere te kleineren (afgunst) om de ander te laten groeien Uiten van klachten om in de slachtofferrol te blijven omwille van de onrechtvaardigheid Reactie bij het maken van een fout ik voel me mislukt ik kan hieruit iets leren (groeien)
KULAK 8 februari 2012 Drijfveren van ons al of niet ethisch handelen 3 Kunnen wij ons gedrag of onze drijfveren veranderen Logische niveaus van verandering volgens R Dilts: o Gedrag wordt bepaald door omliggende niveaus zoals: omstandigheden, vaardigheden, waarden, identiteit, missie, visie o Veranderingen van gedrag gebeuren door veranderingen op een ander (hoger) logisch niveau Logische niveaus van Dilts Visie Missie Identiteit Waarden Vaardigheden Gedrag Omstandigheden Vraagstelling per niveau Visie o in welk ruimer perspectief zie ik dit? Ecologische aspect (spirit) Missie o waarvoor ga ik? Identiteit: o wie ben ik? welk persoonlijkheidstype heb ik? Waarden & overtuigingen: o wat is belangrijk voor mij? van waaruit doe ik dit? (Waarom?) Vaardigheden o hoe doe ik het? wat kan ik? Gedrag o wat doe ik? Omstandigheden o waar? wanneer?
KULAK 8 februari 2012 Drijfveren van ons al of niet ethisch handelen 4 Overtuigingen en waarden Vanuit voorgaande zien we dat ons gedrag, al of niet bewust, mee bepaald wordt door waarden en overtuigingen Overtuiging: Wij hebben een eigen beeld of kaart van de werkelijkheid Deze kaart of dit beeld is gaandeweg opgebouwd uit ervaringen uit het verleden, beslissingen en maken dat wij de werkelijkheid die tot ons komt filteren Het beeld van de werkelijkheid is onmisbaar Het helpt ons om dagelijkse gebeurtenissen te snappen, te interpreteren en om te voorspellen van wat er gaat gebeuren Het beeld dat wij van de werkelijkheid hebben geeft houvast en wordt beleefd als de waarheid Alle omschrijven die wij geven van de werkelijkheid noemen wij overtuigingen: het zijn generalisaties van ervaringen die voor de waarheid worden aangezien Belemmerende overtuigingen: Belemmerende overtuigingen zijn eerder negatieve opvattingen of interpretaties die je bewust of onbewust over jezelf en de wereld om je heen er op na houdt en die belemmerend werken Belemmerende overtuigingen remmen je ontwikkeling en deze van anderen, waardoor gedragsverandering onmogelijk wordt Ze werken een status quo in de hand(cf Niveau van RDilts) Enkele voorbeelden: om echt goed te zijn moet ik altijd ja zeggen tegen de mensen als ik mijn mening zeg tegen de mensen zal ik ze kwetsen het getuigt van desinteresse als iemand zich niet aan de afspraken houdt ik ben dikwijls ziek want ik heb een zwak gestel enz Positieve overtuigingen Positieve overtuigingen zijn eerder positieve opvattingen of interpretaties die je bewust of onbewust over jezelf en de wereld om je heen er op na houdt en die stimulerend werken Positieve overtuigingen werken ontwikkeling, creatie,evolutie in de hand Ze kunnen ook verblindend zijn Enkele voorbelden: de mens is zelf verantwoordelijk is voor zijn handelen ik geloof in de groeikracht van mensen iedere dag een kwartier mediteren is goed voor de gezondheid zowel naar geest en lichaam ik geloof dat er onder ieder destructief gedrag een positieve intentie schuilt, een goede kwaliteit enz
KULAK 8 februari 2012 Drijfveren van ons al of niet ethisch handelen 5 Verband tussen Overtuigingen en Ethisch gedrag Wat is Ethisch gedrag? Ethische gedrag = vanuit ethische optiek Communicatiekaart: onze manier van spreken wordt bepaald door het respect voor de persoon en creëert betrokkenheid Ethische optiek: de benadering dat mensen het uiteindelijk goede behoren te doen uiteindelijk goede: wat ten goede komt aan de mens en de samenleving, menswaardig doen : praktisch handelen (identiteit) behoren te doen onderscheid tussen wat is en wat behoort te zijn verwachting, norm, visie (imago) Wat is menswaardig? euthanasie bij dementerenden? is pijn menswaardig en waar ligt het ontoelaatbare? wat is ontoelaatbaar gedrag? is confrontatie menswaardig? is het vermijden van confrontatie menswaardig? Gevolgen ethiek als het gevolg van ons handelen uiteindelijk goed is, dan is de handeling ethisch goed(vb utilitisme) Beginsel ethiek ons handelen is ethisch als het gestuurd wordt door beginselen: eerbied en respect voor de waardigheid en eigenheid van de mens: vrijheid, zelfontplooiing, groei (Socrates: het ethische doorbreekt de onverschilligheid) recht op de waarheid: eerlijkheid, transparantie gericht op verbondenheid en solidariteit mijn handelswijze kan basis zijn voor algemene wet (Emmanuel Kant) de Andere in de andere appelleert mij en stuurt mijn handelen (Emmanuel Levinas)
KULAK 8 februari 2012 Drijfveren van ons al of niet ethisch handelen 6 Positieve overtuigingen leiden meestal tot ethisch gedrag Belemmerende overtuigingen kunnen leiden tot onethisch gedrag Casussen Casus 1: Een leraar wordt in vertrouwen genomen door een leerling die zwaar depressief is Die leerling wil hier met niemand over praten De leraar respecteert dit De vertrouwensband neemt toe De gedrevenheid bij de leraar om te helpen is zodanig groot dat de leerling geregeld in het gezin van de leerkracht verblijft Hoe zou de leraar denken in deze situatie, welke waarden en overtuigingen kunnen hierachter steken (positieve en belemmerende?) Wat drijft de leerkracht om zover te gaan? Wat wil hij bereiken? Hoe denk jij over deze situatie? Wat zou jij zelf doen en waarom? Zijn er herkenbare situaties in je betrokkenheid op leerlingen? Casus 2: In een les over het Bijbelverhaal van David en Betsabe, waarbij de Profeet Natan op een kritische wijze het onethisch gedrag van David blootlegt vraagt de leraar of er situaties zijn waar wij ons ook geroepen voelen om onrecht aan de kaak te stellen Hierop reageren de leerlingen op bezorgde wijze over gedrag van een bepaalde leraar Hij roept en tiert en vernedert de leerlingen Zijn gedrag is onvoorspelbaar Dan plots begint hij schunnige seksistische moppen te vertellen waardoor de meisjes in verlegenheid worden gebracht Deze leraar zet zich sterk in voor de buitenschoolse activiteiten en is een gevestigde waarde Hoe denk jij over deze situatie? Hoe voelt dit aan? Wat zou je willen? Wat zou jij zelf doen en vanuit welke overtuiging (motivatie)? Casus 3: In je lessen worden je vragen gesteld door enkele leerlingen als: Ga jij nog naar de kerk? Moeten je kinderen die onze leeftijd hebben naar de kerk gaan? Bid jij regelmatig? Wat geloof je eigenlijk zelf? Andere o Is dit herkenbaar? o Hoe ga je hiermee om? o Dien je in alle openheid op alles een antwoord te geven? o Wat als je zelf in een periode zit waarin je nogal zoekende bent? o Wat wil je bereiken en wat wil je vermijden?