VVE-RAPPORT DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE BASISSCHOOL J.P. MINCKELERS Locatie : Brinnummer : 19DR Plaats : Hilversum Registratienummer : 3310078 Onderzoeksnummer : 7534 Datum onderzoek : 12-04-2012 Datum vaststelling rapport : 19-07-2012 VVE-rapport 7534 Onderzoeksdatum: 12-04-2012 Pagina 1 van 7
1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Dit rapport is gebaseerd op versie 2.2 van het VVE-toezichtkader (zie de internetsite van de onderwijsinspectie). Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. 2. HET TOTAALBEELD De Minckelersschool is gevestigd in Hilversum en valt met negen andere scholen onder het bevoegd gezag van de Stichting Openbaar Basisonderwijs Hilversum. De school is gehuisvest in een mooi, oud gebouw in Dudok-stijl. De school heeft 25% gewichtenleerlingen; er is dan ook bij een aanzienlijk aantal leerlingen sprake van een taalachterstand doordat Nederlands niet de eerste taal is. Daarnaast bezoeken ook kinderen de school die meer dan het basisaanbod van de kleuters aankunnen. Dit maakt dat de school een grote mate van differentiatie moet realiseren in de klassen. VVE-rapport 7534 Onderzoeksdatum: 12-04-2012 Pagina 2 van 7
In het omgaan met de NT2-problematiek probeert de school een antwoord te vinden. Zo heeft de school een schakelklas groep 3, hanteert zij kleine groepen en is zij bezig met het opstellen van een taalbeleid en de scholing van een taalcoördinator. Dit staat echter nog in de kinderschoenen aangezien de school hier dit schooljaar mee is gestart. De school hanteert geen specifieke VVE-methode. Aandachtspunten zijn onderdelen van het ouderbeleid en de kwaliteitszorg; met name de evaluatie van de opbrengsten. Op dit moment heeft de school nog weinig zicht op de oorzaken van goede en/of slechte opbrengsten. Hierdoor ontneemt de school zich de mogelijkheid ervan te leren, de minder goede dingen te verbeteren en de goede zaken te borgen. Tenslotte kan de school zich nog verbeteren door de zorg voor leerlingen planmatiger uit te voeren en voor alle leerlingen die extra begeleiding of zorg nodig hebben, te analyseren wat de oorzaken van de achterstand is. Zo zijn alle leerlingen ingedeeld in een groepsplan, maar daarin zijn de doelen weinig concreet. Ook in het opstellen van handelingsplannen zijn nog verbeteringen mogelijk. De sterke punten van de school liggen vooral in de taalrijke inrichting van de lokalen en de leraren die kans zien leerlingen uit te dagen tot veel (mondeling) taalgebruik. 3. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS 3 Naam gemeente Hilversum A CONDITIES A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Kleuterplein/Rekendoelen PO-raad A3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") 3 A5 Kwaliteit leidsters/leerkrachten A5.4 Alle leidsters zijn toereikend geschoold (voor het vve-programma) n.v.t. Omdat voor een aanzienlijk deel van de leerlingen de doelstellingen van Piramide te laag liggen, heeft de school besloten om over te stappen op het programma Kleuterplein. Om tegemoet te komen aan de onderwijsbehoeften van de doelgroepleerlingen is er onder andere voor gekozen om kleine groepen te hanteren. Daarnaast is er twee keer per week per groep een tutor beschikbaar. Als gevolg van geplande bezuinigingen, staat dit mogelijk op de tocht. B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 2 B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd 2 B3 Intake 3 B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen 3 B5 Participatie in VVE-activiteiten in de vroegschool 3 B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind 3 B7 Rekening houden met de thuistaal Geen oordeel B1 De school hecht veel waarde aan goede contacten met ouders maar heeft dit niet vertaald in een specifiek ouderbeleid voor VVE. VVE-rapport 7534 Onderzoeksdatum: 12-04-2012 Pagina 3 van 7
De Minckelersschool heeft niet vastgelegd wat haar visie is op ouderbetrokkenheid en ouderparticipatie en welk belang zij hecht aan ouderbetrokkenheid in relatie tot vergroting van onderwijskansen van leerlingen. Een positief punt is dat de directie momenteel bezig is het ouderbeleid verder vorm te geven en vast te leggen. Dit heeft dus zeker de aandacht van de directie. B2 Hierdoor is het ook niet mogelijk ouders hierover te informeren. B4 De school organiseert wel activiteiten die tot doel hebben de ouders aan te zetten thuis met hun kinderen ontwikkelingsstimulerende activiteiten uit te voeren. Leraren benadrukken het belang van (voor)lezen en bezoeken aan de bibliotheek. Ook bezoeken aan de voorleesexpres worden gestimuleerd, waarbij elke woensdagmiddag in het buurthuis of de bibliotheek voorgelezen wordt aan kinderen die thuis geen Nederlands spreken. Tenslotte is er een dagelijkse spelinloop. Ouders krijgen de themabrief van Kleuterplein mee naar huis en woordplaatjes om thuis met de kinderen mee te oefenen. B7 Deze indicator beoordeelt de inspectie niet. Er zijn geen afspraken op gemeentelijk niveau over hoe scholen omgaan met de thuistaal. C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma 3 C1.2 Werken met een doelgerichte planning 3 C1.3 Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend 3 C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd 3 C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 Het pedagogisch handelen van de leerkrachten is respectvol 3 C2.2 De leerkrachten hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen 3 C2.3 De leerkrachten stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke 3 competenties van de kinderen C2.4 De leerkrachten tonen respect voor de autonomie van het kind 3 C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taaluitlokkend 4 C3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C3.1 Het educatief handelen van beide leerkrachten is goed op elkaar 3 afgestemd C3.2 Er worden de hele 'dag' effectieve en gerichte activiteiten voor de 4 taalontwikkeling uitgevoerd C3.3 De leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen 3 C3.4 De leerkrachten stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en 3 verrijken het spelen en werken C3.5 De leerkrachten bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag 3 (strategieën) bij de kinderen C3.6 Het gedrag van de leerkrachten met de kinderen is responsief 3 C3.7 De leerkrachten stemmen de activiteiten af op verschillen in de 3 ontwikkeling van de individuele kinderen C1 De school gebruikt de methode Kleuterplein. Dit is weliswaar geen specifieke VVE-methode maar de school realiseert daarnaast een aanbod waarmee het aan de doelgroepkinderen tegemoet komt. Deze keuze heeft de school gemaakt omdat de schoolpopulatie naast de doelgroepkinderen ook nog uit een aanzienlijk aantal kinderen bestaat dat meer aankan dan het standaardaanbod uit VVE-methodes. VVE-rapport 7534 Onderzoeksdatum: 12-04-2012 Pagina 4 van 7
De school gebruikt daarom tevens de rekendoelen van de PO-Raad, Met Sprongen Vooruit, fonemisch bewustzijn, fonologisch bewustzijn en Wat Zeg Je? (ten behoeve van de auditieve taalontwikkeling en woordenschat). De leraren zijn in voldoende mate in staat om zodanig te differentiëren binnen de groep dat aan de onderwijsbehoeften van alle kinderen wordt tegemoetgekomen. Met hulp van het groepsplan, de tutorwerkzaamheden en divers materiaal worden alle kinderen begeleid. C2 De inrichting van de lokalen is van goed niveau. Dit geldt voor de algemene inrichting als de indeling van de hoeken, de aanwezigheid van een woordveld, een letter- en cijfermuur en heel veel boeken. Tevens geldt dit voor de inrichting volgens het thema. Bij binnenkomst is voor de kinderen en voor de ouders direct duidelijk welk thema er op dat moment behandeld wordt. Dit is zeker een sterk punt van de school. Een aandachtspunt is nog wel de aanwezigheid van meer sleutelwoorden. C3 Opvallend is dat leerkrachten er in slagen de hele dag kinderen uit te dagen tot taalgebruik. De inzet van de extra leermiddelen draagt hier toe bij, maar zeker ook de inzet van de leraren zelf die hier bewust mee bezig zijn. In de kring lezen kinderen de namen voor, tellen de meisjes en de jongens en schrijven cijfers op het bord. Ook het interactief voorlezen wordt regelmatig ingezet. Op die manier worden er constant gerichte en effectieve taaloefeningen gedaan waarbij de kinderen zelf vooral veel aan het woord zijn. Ook dit is een sterk punt van de school. D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen 3 D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en 3 het individuele kind D1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg 2 D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling 3 D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg 3 nodig hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de 3 voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2.3 De leidsters/leerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra 3 zorg bijhouden D1.1 De school neemt op gezette tijden de CITO-toetsen Taal voor Kleuters en Rekenen voor Kleuters af. De resultaten hiervan worden besproken met de intern begeleider en op basis hiervan wordt een groepsplan opgesteld. Daarnaast maakt de school gebruik van soemokaarten (sociaal emotionele ontwikkeling). D1.2 De school controleert tevens na elk thema van Kleuterplein in hoeverre de leerlingen de aangeboden woorden beheersen. Op basis hiervan worden kinderen ingedeeld in meer - en weer -groepjes. De weer groepjes worden begeleid door de tutor. D1.3 Voor kinderen die extra hulp nodig hebben, maken leraren nog weinig individuele handelingsplannen. Alle kinderen worden ingedeeld in het groepsplan en alleen als er sprake is van een extern onderzoek, wordt er een individueel handelingsplan opgesteld. De hulpvragen in het groepsplan zijn echter voor het grootste deel te algemeen gesteld, waardoor het moeilijk is een gerichte aanpak vorm te geven en te evalueren. Zo trof de inspectie plannen aan waarbij als doel gesteld wordt de woordenschat uit te breiden. VVE-rapport 7534 Onderzoeksdatum: 12-04-2012 Pagina 5 van 7
De groepsplannen zijn hiermee wel van toepassing als preventieve hulp, maar niet meer als er sprake is van achterstanden. In die gevallen zal de school meer gerichte hulp, met concrete doelen, in moeten zetten om de achterstanden in te halen. E KWALITEITSZORG BINNEN DE VROEGSCHOOL E1 Er is VVE-coördinatie in de vroegschool 3 E2 De vroegschool evalueert de kwaliteit van VVE regelmatig 2 E3 De vroegschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen 3 E4 De vroegschool formuleert op basis van evaluaties verbetermaatregelen en 3 voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 De vroegschool borgt de kwaliteit van haar educatie 3 E6 In de kwaliteitszorg van de basisschool wordt ook specifiek naar VVE 2 gekeken E1 De school heeft een coördinator voor de VVE-activiteiten. Dit is de tutor. E2 en E6 De school heeft geen specifiek VVE-beleid. De kwaliteit en resultaten van VVE worden niet geëvalueerd. Zo monitort de school niet of er verschillen zijn in resultaten tussen doelgroepkinderen die VVE hebben gevolgd vanaf de leeftijd van 2,5 jaar en doelgroepkinderen die dit niet hebben gedaan. De school kan bovendien niet duidelijk aangeven welke leerlingen tot de doelgroep behoren. De gemeente hanteert een brede doelgroepdefinitie (naast gewichtenleerlingen ook leerlingen met een daadwerkelijke taalachterstand en leerlingen met een door de GGD verstrekte sociaal/ medische indicatie). De school heeft slechts zicht op welke leerlingen onder de gewichtenregeling vallen. Om deze redenen kan de school niet aangeven of VVE het gewenste effect heeft. F DOORGAANDE LIJN F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool 2 F3 De basisschool wint doelmatige informatie in bij de voorschool over de 2 instromende peuters en maakt daar aantoonbaar gebruik van F4 Het aanbod van de vroegschool is afgestemd op dat van de voorschool 2 F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de vroegschool is 2 afgestemd op dat van de voorschool F6 De manier om met ouders om te gaan op de vroegschool is afgestemd op 2 die van de voorschool F7 De interne begeleiding en zorg op vroegschool zijn afgestemd op die van de 2 voorschool F In Hilversum hebben de peuterspeelzalen een wijkfunctie en zijn niet per se aan een school verbonden. De samenwerkingsafspraken over doorstroming, (warme) overdracht, afstemming van programma s en werkwijzen, ouderbeleid en zorg voor kinderen zijn verwaterd. De gemeente heeft dit in 2009 geconstateerd en er zijn stappen gezet om onder andere samen met de Hilversumse bovenschoolse directeuren VVE weer op de agenda van de scholen te zetten. Ook hebben vertegenwoordigers van het onderwijs zitting in de Hilversumse Regiegroep VVE. Voor de Minckelersschool hebben de acties om tot een hernieuwde samenwerking en afstemming te komen tot nu toe weinig effect gehad. De school heeft geen specifieke samenwerking meer met één van de voorscholen in de wijk. Er is ook geen sprake van een systematische warme overdracht van de peuterspeelzalen naar de school. De school ontvangt incidenteel, maar wel steeds vaker, een overdrachtboekje met hierin onder andere de resultaten van de peutertoetsen. VVE-rapport 7534 Onderzoeksdatum: 12-04-2012 Pagina 6 van 7
Het overdrachtsformulier wat binnen de gemeente geïntroduceerd is, wordt nog niet systematisch gebruikt. Ook is bij de overdracht niet bekend welke leerlingen een VVE-indicatie hebben. G OPBRENGSTEN VAN VVE G1 De resultaten worden gemeten conform de gemeentelijk afspraken Geen oordeel G2 De resultaten zijn van voldoende niveau Geen oordeel G3 Verlengde kleuterperiode 3 G1 De inspectie geeft geen oordeel over de opbrengsten van VVE. Er is door de gemeente, noch de voor- en vroegschool aangegeven wat de resultaten van VVE moeten zijn. Er bestaat alleen een afspraak over het aanleveren van de resultaten. 4. VERVOLGAFSPRAKEN Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. VVE-rapport 7534 Onderzoeksdatum: 12-04-2012 Pagina 7 van 7