Bezoekadres Stadhuis, Amstel 1 1011 PN Amsterdam Gemeente Amsterdam Postbus 202 1000 AE Amsterdam Telefoon 020 552 9111 Fax 020 552 3426 www.amsterdam.nl Retouradres: BDA, Postbus 202, 1000 AE Amsterdam Aan de leden van de gemeenteraad Datum 9 december 2014 Behandeld door Egon van Wees (DWI) Doorkiesnummer 06-20458314 E-mail egon.vanwees@dwi.amsterdam.nl Onderwerp Reactie op Initiatiefvoorstel De impact van Social Impact Bonds Geachte raadsleden, Het College heeft met veel interesse kennisgenomen van het Initiatiefvoorstel De impact van Social Impact Bonds van het raadslid Poot (VVD). Het Initiatiefvoorstel vraagt aandacht voor (jeugd)werkloosheid en bevat de volgende voorstellen op het gebied van Social Impact Bonds in Amsterdam: 1. De mogelijkheden te onderzoeken om in Amsterdam de werkloosheid te bestrijden door middel van een Social Impact Bond constructie waarbij het rendement wordt uitbetaald vanuit het Fonds zorg & werk. 2. Op basis van de bevindingen van dit onderzoek een pilot te starten en de uitkomsten van deze pilot voor te leggen aan de gemeenteraad. In deze brief vindt u de bestuurlijke reactie van het College. Allereerst vindt u een algemene reactie en daarna een reactie op de twee voorstellen van de indiener. Aandacht voor werkloosheid en hoofdlijnen beleid Het College deelt de zorgen van de indiener van het initiatiefvoorstel. De hoge werkloosheid in Amsterdam verdient alle aandacht. Te veel Amsterdammers kunnen geen baan vinden. De jeugdwerkloosheid is te hoog. Het College neemt maatregelen die het beleid van de gemeente gaan vernieuwen met als doel om meer banen naar Amsterdam te halen en deze te matchen met Amsterdamse jongeren. Met het aanvalsplan Jeugdwerkloosheid investeert het College op de aanpak. Daarnaast ontwikkelt het College nieuw aanbod zoals bijvoorbeeld speciaal op de doelgroep toegesneden perspectiefbanen, een aanpak gericht op 50+ers. Voorstel Social Impact Bonds en reactie op initiatiefvoorstellen In het initiatiefvoorstel stelt de indiener voor om te bekijken in hoeverre een Social Impact Bond-constructie ingezet kan worden in de strijd tegen de (jeugd)werkloosheid en om de financiering te dekken uit het fonds Zorg en Werk. Het stadhuis is bereikbaar per metro en tram (lijnen 9 en 14), halte Waterlooplein
Pagina 2 van 5 Het College heeft kennisgenomen van de verschillende vormen van Social Impact Bonds die er bestaan 1. Over het algemeen gaat het bij deze sociale prestatiecontracten om een contract tussen een overheidsorganisatie, een of meerdere investeerders en een of meerdere uitvoerders. De investeerders investeren hierbij in een maatschappelijk vraagstuk door middel van de financiering van een (reeks) aan interventies van uitvoerende partij(en) en financieren de activiteiten van de uitvoerders voor. De overheidsorganisatie betaalt de investeerders op basis van sociaal maatschappelijke resultaten die door het project worden gerealiseerd. Vaak wordt er met een intermediaire organisatie gewerkt die uitvoerders inschakelt en die de uitbetaling regelt richting de verschillende betrokkenen. Een onafhankelijke beoordelaar bepaalt of resultaten zijn behaald. Naast deze vorm zijn ook alternatieven mogelijk zoals revolverende fondsen waarbij met leningen interventies worden gefinancierd. Het revolverende karakter van het fonds ontstaat doordat uitgeleende bedragen steeds weer terugstromen in het fonds waardoor steeds weer nieuwe partijen een beroep kunnen doen op het fonds. In het initiatiefvoorstel geeft de indiener voorbeelden van Social Impact Bonds in binnenen buitenland. Het College volgt deze initiatieven met interesse en het experiment in Rotterdam in het bijzonder. Het College staat dan ook positief tegenover het voorstel om de mogelijkheden te onderzoeken die Social Impact Bonds kunnen bieden aangezien ze elk instrument dat effectief kan bijdragen aan het verminderen van de werkloosheid, serieus wil overwegen. De eerste resultaten van een Social Impact Bond in de Britse Petersborough gevangenis 2 zijn voorzichtig positief. Het College kijkt met interesse uit naar de resultaten van andere lopende Social Impact Bonds. In Rotterdam worden de eerste resultaten verwacht in 2015. Waarschijnlijk zal pas aan het eind van de Collegeperiode goed zicht zijn op de meerwaarde van Social Impact Bonds. Het College wacht deze resultaten niet af en vindt het van groot belang om ook in Amsterdam op kleine schaal te experimenteren om zo goed conclusies te kunnen trekken over de effectiviteit van Social Impact Bondconstructies binnen de Amsterdamse context. In Amsterdam loopt er op dit moment nog geen Social Impact Bonds-experiment. Wel zijn er al voorzichtige verkenningen gestart naar kleinschalige experimenten met een Social Impact Bond-constructie. Verschillende constructies en partnerschappen worden onderzocht. Hierbij is door het bestuur van stadsdeel Nieuw West gesproken met potentiële investeerders. Uit deze eerste gesprekken blijkt dat er interesse bestaat voor een Social Impact Bond-experiment rondom de doelgroep alleenstaande ouders. Een 1 Zie onder andere: Society Impact en EY (2013). Social Impact Bonds. Een werkdocument van Society Impact Platform en Ernst & Young. Juni 2013. www.rijksoverheid.nl/bestanden/documenten-enpublicaties/rapporten/2013/06/03/social-impact-bonds/social-impact-bonds.pdf 2 In dit Engelse experiment (start 2010) hebben investeerders 5 miljoen pond geïnvesteerd in een programma gericht op het verlagen van recidive. Investeerders krijgen hun investering terugbetaald als het aantal exgedetineerden dat opnieuw de fout in gaat voldoende vermindert in vergelijking met een groep ex-gedetineerden in andere Britse gevangenissen. De potentiële beloning bedraagt 8 miljoen pond na zes jaar. 2
Pagina 3 van 5 experiment met Social Impact Bonds voor deze doelgroep heeft meerwaarde in de ontwikkeling van nieuw aanbod en kan mogelijk bijdragen aan het vergroten van inzichten in de meest effectieve interventies voor de doelgroep. Arbeidsintegratie van alleenstaande ouders blijkt een flinke uitdaging. De ouders worstelen vaak met meerdere belemmeringen. Daarnaast zijn zij veelal beperkt beschikbaar en is de flexibilisering van de arbeidsmarkt juist voor hen een obstakel, omdat de kinderopvang nog lang niet voldoende meegaat in die flexibilisering. Verder zijn er in de stad verkenningen op het gebied van revolverende fondsen. In Noord is deze verkenning het meest concreet waarbij in de wijk Plan van Gool op dit moment gekeken wordt naar de mogelijkheden om een revolverend buurtfonds met Social Impact Bond-elementen op te zetten. Bewoners en lokale stakeholders zijn samen begonnen met het oprichten van een eigen revolverend buurtfonds om te werken aan economische zelfstandigheid van bewonersinitiatieven en bewonersbedrijven. Onder begeleiding wordt gewerkt aan een organisatiestructuur voor democratische besluitvorming en het verkrijgen van de eerste financiële middelen. Geen dekking vanuit fonds Zorg en Werk Het College ziet geen mogelijkheid voor het dekken van een Social Impact Bond vanuit het Fonds Zorg en Werk 3 zoals de indiener voorstelt. Het fonds Zorg en Werk is bedoeld als een noodfonds dat wordt ingesteld om onvoorziene tegenvallers en risico s in de uitvoering van de drie decentralisaties te dekken en is dus niet bedoeld voor het dekken van (nieuwe) beleidsinitiatieven die niet aan deze criteria voldoen. Alternatieve financieringsmogelijkheden worden betrokken bij het onderzoek naar Social Impact Bonds. De uiteindelijke financiële constructie is afhankelijk van de vorm van de Social Impact Bond, de doelgroep en de kosten en baten. Het College zal in lijn met het Rotterdamse experiment nadrukkelijk ook de uitgespaarde uitkeringsgelden als financieringsbron betrekken bij de verkenning. Randvoorwaarden en aandachtspunten bij lopende verkenningen: Het College zal bekijken hoe bij de lopende verkenningen aandacht kan worden besteed aan een aantal randvoorwaarden en aandachtspunten die uit eerdere experimenten met Social Impact Bonds naar voren komen (zie bijlage 1). Voor de realisatie van de Social Impact Bond schetst de indiener terecht dat het belangrijk is om inzicht te hebben in de maatschappelijke kosten en baten. In de Social Impact Bonds zijn meetbare resultaten van groot belang. Om de impact van de Social Impact Bonds te bepalen kan gewerkt worden met controlegroepen (groepen die geen dienstverlening van de partijen uit de Social Impact Bond ontvangen) of met vooraf vastgestelde nulmetingen. Voor het voorstel van de indiener is met name het verlagen van de uitkeringslasten een belangrijke indicator. De Vrije Universiteit zal gevraagd worden om bij de opzet van de Social Impact Bond te adviseren. 3 In begroting 2015 heet dit fonds Zorg, Werk & Jeugdzorg 3
Pagina 4 van 5 Het College hecht bij de verkenningen in de stad aan een open proces waarin meerdere partijen een propositie kunnen doen. In het buitenland worden inkoopprocedures gebruikt voor de selectie van uitvoerders, intermediairs en andere partijen. Het College zal haar contacten met de Amsterdamse charitatieve instellingen waar mogelijk benutten en contact faciliteren tussen de fondsen en de verkenningen die lopen. De gemeente Amsterdam en de in Amsterdam investerende charitatieve vermogensfondsen hebben recent in een convenant vastgelegd dat zij als partners willen optrekken inzake het publieke belang. De gemeente Amsterdam en de investerende charitatieve vermogensfondsen hebben met elkaar afgesproken dat ze de komende jaren inzetten op kennisdeling en waar mogelijk hun beleid en investeringen op elkaar afstemmen. Starten pilot Op basis van het vooronderzoek, de verkenningen uit de stad en op basis van onder andere de resultaten uit Rotterdam zal het College besluiten of er gestart kan worden met een pilot. Hierbij zijn de randvoorwaarden uit bijlage 1 van belang (o.a. een duidelijk gedefinieerde doelgroep, voldoende omvang, besparingen moeten hoger dan uitvoeringskosten interventies, meetbare uitkomsten etc.). Bij het vooronderzoek wordt op dit moment onderzocht welke mogelijkheden er zijn om een uitvraag voor een Social Impact Bond te organiseren. Ook zijn er gesprekken gaande met de VU over hoe de resultaten van een Social Impact Bond het beste kunnen worden gemeten. Als onderdeel van de marktverkenning wordt begin 2015 met potentiële investeerders gesproken. Het College verwacht de Raad medio 2015 nader te kunnen informeren over de mogelijkheden om een pilot te starten. Hoogachtend, Namens het College van burgemeester en wethouders Arjan Vliegenthart Wethouder Werk en Inkomen 4
Pagina 5 van 5 Bijlage 1 aandachtspunten en randvoorwaarden Social Impact Bonds: Goed gedefinieerde doelgroep. De doelgroep moet dusdanig gedefinieerd zijn dat het niet mogelijk is voor de uitvoerders om hiermee te manipuleren. Voorkomen moet worden dat uitvoerders alleen de makkelijk bemiddelbare doelgroep uitkiezen en de risicovolle moeilijk bemiddelbare burgers links laten liggen. Social Impact Bonds moeten voldoende omvang hebben om voordelen te behalen. De interventies moeten resulteren in een verbeterde sociale situatie voor de doelgroep en voorkomen dat sociale problemen zich voordoen of verergeren. Besparingen hoger dan uitvoeringskosten interventies. De besparingen voor de overheidspartij moeten hoger zijn dan de kosten voor het uitvoeren van de programma s en de kosten die gemoeid zijn met het opzetten en uitvoeren van de SIB. Hierbij is het ook van belang om te onderzoeken waar de besparingen worden gerealiseerd. Meetbare uitkomsten. De maatschappelijke uitkomsten moeten merkbaar en meetbaar zijn. Investeerders zullen geen financiële middelen ter beschikking stellen als de resultaten niet op een betrouwbare wijze kunnen worden geëvalueerd. Het causale effect tussen de genomen preventieve maatregelen en de behaalde resultaten moet duidelijk zichtbaar worden. Vooraf moet ook (om investeerders te kunnen aantrekken) bewijsmateriaal aanwezig zijn dat de preventieve interventies effect hebben (bijvoorbeeld omdat op lokaal niveau eerder successen zijn behaald). Om de impact van de Social Impact Bonds te bepalen kan gewerkt worden met controlegroepen (groepen die geen dienstverlening van de partijen uit de Social Impact Bond ontvangen) of met vooraf vastgestelde nulmetingen. Waarborgen tegen schadelijke effecten doelgroep. Er mogen geen of slechts beperkte negatieve gevolgen voor de doelgroep zijn als de uitvoerder besluit dat de afgesproken uitkomsten niet te kunnen behalen en zijn diensten stopzet. Intermediaire organisaties moeten flexibel kunnen zijn om gaandeweg bij te kunnen stellen, bijvoorbeeld door het wisselen van uitvoerder als een gekozen aanpak niet effectief blijkt. Dit mag geen nadelige gevolgen voor de doelgroep hebben (zoals het tijdelijk geen gebruik kunnen maken van producten of diensten). SIB s vragen geduld en commitment van alle betrokken partijen. Resultaten zijn over het algemeen pas op de lange termijn te meten. De aanlooptijd voor een SIB moet niet worden onderschat. 5