Advies aan de gemeenteraad

Advies aan de gemeenteraad Postregistratienummer *15.0012711* 15.0012711 Raadsvergadering: 17-12-2015 Voorstel: 8.60 Agendapunt: 11 Onderwerp WerkSaam: Analyse tekort inkomensdeel 2015 Datum 8 december 2015 Beslispunten 1. Kennis te nemen van de analyse van de oorzaak en omvang van het te verwachten tekort op het BUIG-budget 2015 en de maatregelen die zijn of worden ingezet om tot een reductie van dit tekort te komen. 2. Kennis te nemen van de verwachte effecten op grond van de Vangnetregeling, de hoogte van de verwachte eigen bijdrage en de gevolgen hiervan voor de begroting. 3. Uw opvattingen ten aanzien van de analyse en de maatregelen kenbaar te maken. Inleiding In juni 2015 zijn wij geïnformeerd over de nieuwe vangnetregeling binnen de Participatiewet. Eén van de voorwaarden om voor de vangnetuitkering in aanmerking te komen, is dat de colleges de gemeenteraden informeren over voorziene tekorten in 2015. Naast de omvang en een globale analyse van het te verwachten tekort, moet de raad ook worden geïnformeerd over de maatregelen die zijn of worden genomen dan wel worden overwogen om tot een tekortreductie te komen. Dit advies gaat in op deze analyse, omdat blijkt dat de gemeente Opmeer een hoger tekort verwacht dan 5% van het inkomensdeel uit het BUIG-budget. Beoogd effect Voldoen aan de voorwaarden voor het recht op de vangnetuitkering over 2015. Klaproos 1 1716 VS Opmeer Postbus 199 1715 ZK Spanbroek telefoon: 0226-363 333 fax: 0226 363 330 e-mail: gemeente@opmeer.nl www.opmeer.nl KvK nummer 37159195 IBAN-nummer NL94 BNGH 028.50.06.584

Argumenten Inleiding Per 1 januari 2015 is de Participatiewet in werking getreden. Met de komst van deze wet is er ook een nieuw verdeelmodel voor het inkomensdeel/buig 1 -budget geïntroduceerd. Hoewel dit nieuwe verdeelmodel moet zorgen voor een betere verdeling van de middelen over de gemeenten, kan niet worden uitgesloten dat gemeenten worden geconfronteerd met (grote) tekorten op hun bijstandsbudget. Voor deze situaties voorziet de wet in een nieuwe vangnetregeling. Tot en met 2014 bestond onder de WWB voor tekortgemeenten de mogelijkheid om onder voorwaarden in aanmerking te komen voor een aanvullend budget. De incidentele aanvullende uitkering (IAU). Bij structurele tekorten kon een beroep worden gedaan op de meerjarige aanvullende uitkering (MAU). Met ingang van 1 januari 2015 is ook dit stelsel van aanvullende uitkeringen ingrijpend gewijzigd. Hiervoor is één integrale vangnetuitkering in de plaats gekomen, waarbij 2015 geldt als invoeringsjaar. In 2015 wordt volstaan met een eenvoudige procedure, waardoor gemeenten niet gehinderd worden de Participatiewet goed in te voeren. Dit geeft het kabinet tevens de ruimte om op een zorgvuldige wijze te werken aan een meer definitieve vormgeving van een nieuwe vangnetregeling vanaf 2016. Wat houdt de vangnetuitkering voor 2015 in? De vangnetuitkering biedt gemeenten financiële compensatie voor grote tekorten op het bijstandsbudget. Om aanspraak te kunnen maken op de vangnetuitkering 2015 dienen gemeenten aan een aantal voorwaarden te voldoen. De voorwaarden gelden in beginsel voor alle gemeenten, ongeacht de gemeentegrootteklasse waartoe zij behoren en ongeacht of de gemeente de wet zelfstandig uitvoert of de uitvoering heeft ondergebracht in een samenwerkingsverband met een openbaar lichaam. In voorgaande jaren gold een eigen risico van 10% van het aan de individuele gemeente toegekende budget. De nieuwe vangnetuitkering wordt trapsgewijs opgebouwd, met voor elke trede een afzonderlijk risico. De eerste trede heeft betrekking op het tekort dat 5% of minder bedraagt (aanvankelijk wilde het kabinet dit op 7,5% bepalen, maar o.m. na overleg met de VNG is voor een verdere versoepeling gekozen). Dit deel van het tekort wordt niet gecompenseerd vanuit de vangnetuitkering. De tweede trede heeft betrekking op het tekort dat meer bedraagt dan 5% tot aan een maximum van 10%. Voor dit deel van het tekort wordt 50% gecompenseerd. De derde trede heeft betrekking op het tekort dat meer dan 10% bedraagt. Dit deel van het tekort wordt volledig gecompenseerd vanuit de vangnetuitkering. Hiermee wordt het eigen risico van gemeenten dus nog verder teruggedrongen. De toekenning van een vangnetuitkering gebeurt niet automatisch, maar uitsluitend op verzoek van het college van burgemeester en wethouders en nadat is vastgesteld dat aan alle geldende eisen is voldaan. 1 Bundeling Uitkeringen Inkomensvoorzieningen Gemeenten

Voorwaarden voor het recht op de vangnetuitkering over 2015 Om met succes een beroep op een vangnetuitkering over 2015 te doen, moet aan de volgende voorwaarden zijn voldaan: 1. Het verzoek moet uiterlijk op maandag 15 augustus 2016 zijn ingediend. 2. Bij het verzoek dient het college de volgende documenten te voegen: a. een globale analyse van de mogelijke oorzaak en de omvang van het tekort; b. een brief, of vergelijkbaar document, waarmee het college de raad heeft geïnformeerd over zijn analyse en de maatregelen die worden genomen dan wel worden overwogen om tot tekortreductie te komen; c. een document waaruit de opvattingen van de gemeenteraad hieromtrent blijken; d. een overzicht wat de gemeente in 2015 feitelijk heeft gedaan om het tekort het hoofd te bieden en hoe zij het effect daarvan kwalificeert. 3. Het tekort op het budget bedraagt meer dan 5%. Globale analyse en informeren van de gemeenteraad Via dit document informeren wij u over het te verwachten tekort voor onze gemeente in 2015. Voor de cijfermatig onderbouwing hiervan verwijzen wij u naar de bijlage. Op grond van de ontwikkeling van het klantenbestand en de bijstandsuitgaven in het eerste half jaar van 2015, voorzien wij een tekort van 293.788. Dit komt overeen met 26,6% van het (voorlopig) aan ons toegekende budget over 2015. Zoals uit de bijlage blijkt is in het eerste halfjaar van 2015 het klantenbestand van Opmeer gestegen met 10. Met de oprichting van WerkSaam Westfriesland is beoogd een daling van het aantal klanten te realiseren. Dat WerkSaam hierin nog niet is geslaagd heeft meerdere oorzaken: 1. Als eerste (en niet onbelangrijkste) noemen we de invoering van de Participatiewet en de komst van de nieuwe GR/uitvoeringsorganisatie WerkSaam Westfriesland per 1 januari 2015 die de Participatiewet voor de 7 regiogemeenten uitvoert. Wij zien dat WerkSaam goede vorderingen maakt. Wij realiseren ons echter ook dat de combinatie van de invoering van een nieuwe wet èn de oprichting van een totaal nieuwe (uitvoerings)organisatie, niet vanaf de eerste maand een optimaal functionerende bedrijfsvoering mogelijk maakt. Wij hebben er alle vertrouwen in dat dit binnen niet al te lange termijn het geval zal zijn en dat dit ook in de resultaten zichtbaar zal worden. 2. In het 1 e half jaar van 2015 is door WerkSaam veel aandacht besteed aan het fusieproces, het vormen van één organisatie, die doet waarvoor ze in het leven geroepen is: iedereen met arbeidsvermogen laten participeren. Het liefst in regulier werk, maar als het echt niet anders kan, beschut, en eventueel met een (aanvullende) uitkering. Om iedereen met arbeidsvermogen te laten participeren zijn er tenminste drie randvoorwaarden nodig: - WerkSaam moet al haar cliënten kennen; - WerkSaam moet de werkgeversvraag kennen en de werkgever motiveren om mensen uit de doelgroep te plaatsen en zo nodig de vacatures aan te passen op de mogelijkheden van de doelgroep; - WerkSaam heeft een voortdurend werkaanbod nodig in haar leerwerkbedrijven. Aan deze randvoorwaarden is door WerkSaam in de eerste maanden van 2015 keihard gewerkt. WerkSaam Westfriesland heeft inmiddels een goede bekendheid in de regio. Ook worden er steeds meer vacatures aangeboden en wordt WerkSaam door werkgevers gevraagd om een bedrijfsscan te doen om te bezien hoe vacatures geschikt gemaakt

kunnen worden. Voorts is sprake van een royaal werkaanbod voor de leerwerkbedrijven (inclusief lange termijn opdrachten). 3. Ook landelijk is sprake van een iets grotere toename van het aantal klanten in het eerste kwartaal van 2015 t.o.v. het laatste kwartaal van 2014. Dit wordt onder meer toegeschreven aan de invoering van de Participatiewet per 1 januari 2015. 4. De na-effecten van de economische crisis. Dat het aantal personen met bijstand in het eerste kwartaal van 2015 verder is gestegen laat zien dat het herstel van arbeidsmarkt nog niet duidelijk zichtbaar is in de bijstand. Zoals het CBS eerder heeft gepubliceerd, vinden personen in de bijstand - door hun grotere afstand tot de arbeidsmarkt - doorgaans minder snel een baan dan andere werkzoekenden. De landelijke cijfers sluiten aan bij de ervaringen van WerkSaam. Het aantal aanvragen van personen die een beroep doen op bijstand blijft hoog. Het economisch herstel in West-Friesland laat nog even op zich wachten. Het percentage in West-Friesland is iets hoger dan landelijk maar dit is een trend die we uit het verleden ook hebben gezien. Onze regio loopt altijd iets achter bij de landelijke ontwikkeling. 5. Onze verantwoordelijkheid voor de nieuwe doelgroepen. 6. De verhoogde taakstelling voor de huisvesting van statushouders. 7. De aanpassingen in de Wet Werk en Zekerheid. Op grond hiervan is o.m. het ontslagrecht versoepeld waardoor eerder en vaker een beroep op bijstand zal worden gedaan. 8. Tot slot zien wij dat de 2 gemeenten waarvoor het budget op basis van hun inwonertal (> 40.000) volledig gebaseerd is op het objectief verdeelmodel, aan de goede kant van de score blijven en dat het budget van de 4 gemeenten waarvoor wij een tekort groter dan 5% voorzien, deels dan wel volledig op het historisch aandeel in de bijstandsuitgaven is gebaseerd. Mede in het licht bezien van stijgende klantenaantallen, lijkt het historische aandeel ongunstig uit te pakken voor deze (kleinere) gemeenten. Reductiemaatregelen In het eerste half jaar is bij WerkSaam veel geïnvesteerd in naamsbekendheid en het opbouwen van goede relaties met werkgevers. Dit begint zijn vruchten af te werpen en WerkSaam ziet dit terug in het aantal vacatures dat aangemeld wordt. Aan de andere kant heeft WerkSaam ook veel geïnvesteerd in de kennis van haar klanten. Iedereen die kan werken heeft inmiddels een arbeidsof een ontwikkelcoach. Een gerichte inzet van trajecten moet leiden tot een intensivering van de uitstroom. De basis is dus gelegd om naar de toekomst toe, zeker als de economie weer wat sterker en stabieler wordt, het bestand te laten dalen. Inmiddels is een werkwijze tot stand gekomen waarbij nieuwe cliënten binnen een week worden gesproken en een Plan van Aanpak wordt opgesteld. Ook m.b.t. de caseload die is overgekomen vanuit de gemeenten, wordt gewerkt om deze cliënten te leren kennen en ook hiervoor te komen tot een plan van aanpak. Het restant (ca. 500 cliënten) wordt in het 3 e kwartaal versneld gezien om te komen tot een juiste indeling op de Participatieladder en hun mogelijkheden vast te stellen. WerkSaam verwacht continu 100 cliënten te re-integreren middels een leer-werktraject op MBUbasis binnen de leerwerkbedrijven. MBU staat voor werken met behoud van uitkering. Inmiddels is aan 81 cliënten een traject aangeboden, maar continu 100 plekken bezetten lukt nog niet. Het inzetten van MBU is nodig om de kandidaten actiever te maken en hierdoor de afstand naar regulier werk te verkleinen.

Er is veel geleerd van de ervaringen met de MBU inzet in het 1 e half jaar. Op basis van deze ervaringen is een nieuwe werkwijze opgezet die per 1 september ingaat. Om de trajecten succesvoller te kunnen gebruiken worden de MBU-trajecten binnen de leer-werkbedrijven opsplitsen in twee programma s: Arbeidsgroei voor cliënten met een grotere afstand tot werk en Arbeidsfit voor cliënten met een kleine afstand tot werk. Er zal ook meer aandacht zijn voor ondersteunende trainingen, zoals sollicitatietraining, het voeren van elevator pitches, gebruik van sociale media etc.. Deze trainingen worden nu voorbereid en zullen in september starten. Bij de overdracht van de verschillende debiteurenbestanden van de gemeenten naar WerkSaam, is sprake geweest van systeemtechnische en inhoudelijke belemmeringen, waardoor de incasso in het 1 e half jaar niet optimaal is geweest. De resultaten van terugvordering en verhaal lopen hierdoor achter op de begroting. Met de individuele gemeenten zijn inmiddels afspraken gemaakt om de debiteuren inclusief historie beter inzichtelijk te krijgen. In het 2 e half jaar zal dit weer moeten leiden tot een adequate incasso. Een mooi succes is de samenwerking die WerkSaam met Fiolet taaltrainingen is aangegaan op het gebied van inburgering. Inburgeraars worden nu na 3 maanden taaltraining opgenomen in een pilot om het leren van de taal te combineren met werk. Voorheen werd deze groep vrijgesteld van de arbeidsverplichtingen en verbleef zo automatisch lange tijd in een uitkeringssituatie. De nieuwe aanpak is zo succesvol dat er inmiddels al verschillende cliënten zijn uitgestroomd naar betaald werk. WerkSaam heeft in haar begroting aangegeven in 2015 500 plaatsingen te willen realiseren. In het 1 e kwartaal van 2015 is de taakstelling hiervoor niet gehaald, maar met een totaal van 240 plaatsingen in het 2e kwartaal hebben zij de achterstand van het 1e kwartaal al ingelopen. WerkSaam verwacht deze stijgende lijn na de zomermaanden vast te kunnen houden en zo de doelstelling te behalen. Door de (licht) oplopende instroom is het echter nog noodzakelijker om de uitstroom optimaliseren. De maanden september, oktober en november zijn traditioneel wel de maanden waarin goede resultaten geboekt worden. Een aantal grote klanten/werkgevers hebben reeds aangegeven de piekperiode na de zomer met WerkSaam te willen opvangen. Zo loopt er een project met verkeersregelaars waarbij stapsgewijs 60 cliënten kunnen instromen. De Action in Zwaagdijk geeft aan 30 tot 40 orderpickers extra nodig te hebben in de maanden september en oktober. Ook de samenwerking tussen WerkSaam en het UWV gaat steeds beter. WerkSaam profiteert van het door het UWV opgebouwde relatienetwerk en ziet ook een bijdrage van WW-kandidaten in het vervullen van de openstaande vacatures. De gezamenlijke werkgeversbenadering krijgt bovendien steeds meer vorm en inhoud. Het aantal actieve relaties neemt toe en inmiddels zijn er 557 relaties waar WerkSaam in contact is. Afgelopen half jaar is gebleken dat er nieuwe werkwijzen en instrumenten nodig zijn om de kansen op de flexmarkt beter te benutten. Om deze reden gaat WerkSaam samenwerken met Flextentie. Flextentie is een sociale onderneming die inspeelt op de flexibilisering van de arbeidsmarkt in de vorm van ondersteuning aan gemeenten bij het ontsluiten van de flexmarkt voor (langdurig) werkzoekenden.

Normaliter brengt het verrekenen van tijdelijke en maandelijks wisselende inkomsten met de uitkering hoge administratieve lasten met zich mee. Daarnaast willen werkzoekenden graag een uitzendklus accepteren, maar zien zij op tegen het feit dat ze daarna een nieuwe aanvraag moeten indienen om vervolgens in onzekerheid te moeten zitten of deze wel of niet (tijdig) wordt toegekend. Flextentie voorziet in een concept waarbij facturatie plaatsvindt aan de werkgevers en een afdracht en uurvergoeding aan de uitlener (WerkSaam) en de kandidaten. Daarnaast heeft Flextentie een aantal landelijke partnerships afgesloten met o.a. MKB Nederland, Locus, de Rabobank, de ABU, de NBBU en landelijk opererende ondernemingen en uitzendbureaus. Deze partners zijn bereid hun netwerk aan te spreken in gemeenten waar Flextentie actief is. In september start WerkSaam met een pilot. Het uitgangspunt is hiermee weer meer kansen te bieden aan onze werkzoekenden. In het 1 e kwartaal van 2015 is WerkSaam in samenwerking met Westfriese werkgevers gestart met sollicitatieworkshops. Werkzoekenden vaardigheden laten opdoen door deel te nemen aan sollicitatieworkshops is nodig om de aansluiting met werk te vinden. In samenwerking met de Westfriese uitdaging (bedrijvennetwerk dat bedrijven uitdaagt om maatschappelijk betrokken te ondernemen om daarmee stichtingen en verenigingen in West-Friesland te ondersteunen) probeert WerkSaam werkgevers te stimuleren om tijd vrij te maken en hieraan hun bijdrage te leveren. Na de eerste evaluatie van dit project hebben zij in het 2 e kwartaal dit project verder aangescherpt. Kanttekeningen Niet van toepassing. Financiën De gemeente Opmeer heeft over vorige jaren (2012 tot en met 2014) een IAU (Incidentele Aanvullende Bijdrage) aangevraagd wegens hogere uitgaven BUIG ten opzichte van het rijksbudget. Dit betreft: 2012 102.480, waardoor feitelijk tekort 71.902 bedraagt; 2013 105.674, waardoor feitelijk tekort 89.075 bedraagt; 2014 40.215, waardoor feitelijk tekort 133.742 bedraagt. Voor 2015 wordt op basis van de verwachte uitgaven van 1.399.000 een tekort verwacht van 293.788 ten opzichte van de rijksvergoeding. Een berekening van de aanvraag Vangnetregeling komt uit op een vergoeding van 183.267. Het eigen aandeel (tekort) van de gemeente komt dan uit op 82.891. Dit valt binnen de bij de begroting 2015 geraamde eigen bijdrage van 104.696. Uitvoering De opvattingen worden toegezonden aan WerkSaam Westfriesland. Bijlagen digitaal en in raadsleeskamer 1. Bijlage bij Vangnetregeling Overzicht BUIG 2012 tm 2014 def. Burgemeester en wethouders gemeente Opmeer

Raadsbesluit De raad van de gemeente Opmeer, gelezen het voorstel van de burgemeester en wethouders van 8 december 2015, gelet op het advies van de Commissie Samenlevingszaken van 2 december, besluit: 1. Kennis te nemen van de analyse van de oorzaak en omvang van het te verwachten tekort op het BUIG-budget 2015 en de maatregelen die zijn of worden ingezet om tot een reductie van dit tekort te komen. 2. Kennis te nemen van de verwachte effecten op grond van de Vangnetregeling, de hoogte van de verwachte eigen bijdrage en de gevolgen hiervan voor de begroting. 3. De opvattingen ten aanzien van de analyse en de maatregelen kenbaar te maken. Dit is besloten in de openbare vergadering van de gemeenteraad van Opmeer op: 17-12-2015. Mevrouw M.C.G.M. de Vree-Bekker Raadsgriffier de heer G.J.A.M. Nijpels Raadsvoorzitter