Quickscan arbeidsmarkt Langdurige zorg Achtergrond In de langdurige zorg zijn de afgelopen jaren grote veranderingen doorgevoerd. Als gevolg van een groeiende zorgvraag nam de werkgelegenheid in de sector sterk toe tot 212. Daarna zorgden hervormingen, decentralisaties en kleinere budgetten voor krimp, met name bij de lagere functies. Dit was aanleiding voor de verschillende initiatieven om mensen uit de langdurige zorg naar ander werk te begeleiden, bij te scholen of om te scholen naar een nieuwe functie. Zo hebben sociale partners in de verschillende branches een aantal sectorplannen opgesteld en uitgevoerd. Vanuit de resterende middelen uit de regeling cofinancering sectorplannen is UWV gevraagd aanvullende persoonlijke dienstverlening in te zetten aan WW ers uit de langdurige zorg. Ook is bij de scholingsvouchers apart budget gereserveerd voor WW ers uit de langdurige zorg. Deze extra inzet van UWV is in de eerste helft van 216 gestart. Inmiddels blijkt het aantal gesproken WW ers uit de langdurige zorg en het aantal ingezette scholingsvouchers voor deze groep achter te blijven bij de verwachtingen. In deze notitie wordt gekeken of dit is te verklaren vanuit de recente arbeidsmarktontwikkelingen in de sector. Werkgelegenheidskrimp (bijna) ten einde Ontwikkeling aantal banen werknemers per branche 275. 225. 175. 125. 75. 212 213 214 215 216 217 Geestelijke gezondheidszrog Gehandicaptenzorg Verpleging en verzorging Thuiszorg Bron: UWV prognoses januari 217 (Panteia, gebaseerd op CBS) Tot 212 groeide het aantal banen in de branches binnen de langdurige zorg. Daarna nam de werkgelegenheid af als gevolg van de overheidsmaatregelen om de zorgkosten te beheersen. Sinds 212 is het aantal banen in de langdurige zorg met 9% gekrompen. Hieraan lijkt inmiddels een einde te komen. In 217 verwacht UWV voor het eerst weer enige groei (1%), en dan met name in de thuiszorg en de GGZ (zie tabel). Realisaties zullen ook in belangrijke mate afhangen van de (verder) door het ministerie van VWS beschikbaar gestelde budgetten, maar ook van de mate waarin deze daadwerkelijk worden vertaald in personele bezetting bij aanbieders.
Ontwikkeling aantal banen 212-216 Prognose 216-217 Verpleging en verzorging -14% % Thuiszorg -9% +3% Geestelijke gezondheidszrog -5% +1% Gehandicaptenzorg -3% % Langdurige zorg totaal -9% +1% Bron: UWV prognoses januari 217 (Panteia, gebaseerd op cijfers CBS) De UWV-prognoses zijn gebaseerd op de CPB Decemberraming 216. Zeer binnenkort verschijnen ook in het kader van het Arbeidsmarktprogramma Zorg en Welzijn nieuwe prognoses. Deze konden nog niet in deze notitie worden meegenomen. In een kamerbrief van november 216 geeft de minister van VWS al wel aan dat de werkgelegenheid in de VVT de komende jaren zal stijgen. Instroom WW in 216 al fors afgenomen Schatting WW-instroom langdurige zorg Op basis van relevante beroepen van inschrijving 25 2 15 5 211 212 213 214 215 216 Bron: UWV (een persoon kan in een jaar tijd meerdere WW-uitkeringen hebben) In de WW-cijfers is het niet mogelijk om te zien in welke branche binnen zorg en welzijn mensen hebben gewerkt voordat ze werkloos werden. De figuur geeft een benadering op basis van het beroep van inschrijving. Geteld worden alle nieuwe WW-uitkeringen die zijn toegekend aan mensen die zich inschreven voor een beroep dat relevant is voor de langdurige zorg (bijvoorbeeld helpenden, verzorgenden, verpleegkundigen psychiatrie) 1. De figuur geeft daarmee de best mogelijke indicatie van de instroom vanuit de langdurige zorg. Als gevolg van diverse maatregelen om de zorgkosten te beheersen en vooruitlopend op de decentralisaties in 215 nam de instroom in de WW vanuit de langdurige zorg in de periode 211 tot en met 215 sterk toe. In 216 lijkt deze golf ten einde. Met name in de tweede helft van 216 is een sterke daling in de WW-instroom zichtbaar. In totaal werden er in 216 ruim 15. nieuwe WW-uitkeringen toegekend aan mensen met een relevant zorgberoep (tegen meer dan 22. in 215). De daling doet zich voor in alle relevante beroepsgroepen. Vacaturemarkt trekt aan Het aantal vacatures vanuit de de langdurige zorg neemt al toe sinds 214. Ook voor 217 verwacht UWV een stijging. Alleen voor de Verpleging en Verzorging wordt een stabilisatie verwacht, in de overige branches stijgt het aantal vacatures. Het aantal vacatures stijgt dus al enkele jaren terwijl de 1 Hierbij kijken we naar het beroep van inschrijving. Werkzoekenden kunnen echter dire wensberoepen opgeven, waarvan er een wordt aangemerkt als beroep van inschrijving. De bijlage geeft een overzicht van de beroepen die hierbij zijn meegenomen (het zijn de beroepen waarmee ook binnen UWV de selectie wordt gemaakt van klanten uit de langdurige zorg die worden uitgenodigd voor een persoonlijk gesprek). Quickscan arbeidsmarkt Langdurige zorg 1
werkgelegenheid eigenlijk pas volgend jaar zal aantrekken. De vacaturemarkt loopt daarmee voor op het aantal banen. Hoewel er in jaren van krimpende werkgelegenheid geen sprake is van uitbreidingsvraag is er wel vervangingsvraag. De vervangingsvraag neemt toe naarmate het bestand vergrijst. Ook kunnen verschuivingen van aanbestedingen in de zorg zorgen voor nieuwe vacatures. Door reorganisaties worden bovendien vaker tijdelijke contracten geboden dan voorheen, waardoor het personeel gemiddeld vaker wordt vervangen. 2 Ontwikkeling vacaturemarkt langdurige zorg Som van vacatures uit VVT, GGZ en GHZ 6 5 4 3 2 212 213 214 215 216 217 Bron: UWV prognoses januari 217 (Panteia, gebaseerd op CBS) Bovenstaande figuur geeft de ontwikkeling van alle vacatures uit de betreffende branches, waarbij zorgèn niet-zorgberoepen zijn meegeteld. In de figuur hieronder wordt de ontwikkeling gegeven van het aantal vacatures voor de beroepen die relevant zijn voor de langdurige zorg. Deze figuur is gebaseerd op dezelfde selectie van beroepen als in de figuur over de WW-instroom. Het geeft het beste inzicht in de ontwikkeling van het aantal vacatures voor de ingestroomde WW ers uit de vorige paragraaf. De figuur geeft een schatting van de totale vacaturemarkt per kwartaal (dus niet alleen de vacatures die bij UWV worden gemeld of op werk.nl worden geplaatst). Ook hier zien we een stijging van het aantal vacatures sinds 213. In 216 is deze stijging zelfs fors. Schatting nieuwe vacatures voor relevante zorgberoepen per kwartaal Totale vacaturemarkt op basis van selectie van voor de langdurige zorg relevante beroepen 12 8 6 4 2 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III 211 212 213 214 215 216 Bron: UWV. Jobfeed gewogen naar CBS totalen. 2 Zie de Sectorbeschrijving beschrijving Zorg, juni 215. Quickscan arbeidsmarkt Langdurige zorg 2
Op alle niveaus is sprake van een stijging van het aantal vacatures. Daarbij lijkt er een upgrading te zien in de vacature-ontwikkeling: er is in vergelijking met 211 relatief minder vraag naar helpenden en verzorgenden en meer vraag naar verpleegkundigen op mbo-niveau 4 en hbo. Wel lijkt het aantal vacatures voor helpenden op dit moment juist sterk aan te trekken. Exacte cijfers zijn niet te geven, aangezien het gaat om schattingen die naarmate het detailniveau groter wordt ook een grotere onzekerheidsmarge kennen. Weer meer moeilijk vervulbare vacatures In februari 217 brengt UWV een nieuw landelijk overzicht uit met zogenaamde krapteberoepen (ofwel moeilijk vervulbare vacatures). Met het aantrekken van de vacaturemarkt zijn er ook weer meer moeilijk vervulbare vacatures. In de eerste maanden van 216 domineerden faillissementen en reorganisaties in de zorg nog het nieuws, maar inmiddels zijn er duidelijke tekenen dat het voor bepaalde functies alweer lastig is om vacatures te vervullen. Daarbij gaat het binnen de langdurige zorg om beroepen vanaf mboniveau 3 3 : Verzorgende ig (mbo-niveau 3) Verpleegkundige mbo-niveau 4 Wijkverpleegkundigen Specialisten ouderengeneeskunde en psychiaters Op de lagere niveaus is op dit moment geen sprake van krapte, wel dus van een stijgend aantal vacatures. Door de tekorten onder verzorgende ig (mbo-niveau 3) ziet UWV in de praktijk soms creatieve oplossingen door niveau 2,5 of niveau 2+ te creëren: met bijscholing en/of een extra certificaat mag deze medewerker net iets meer doen dan niveau 2 en kan hiermee de verzorgende IG worden ontlast. Ook voor deze functie zijn in sommige regio s al tekorten aan het ontstaan. Conclusie De kansen op werk binnen de langdurige zorg zijn dus het afgelopen jaar sterk toegenomen, met name vanaf mbo-niveau 3. Ook op de lagere niveaus neemt het aantal vacatures weer toe. Waar het de afgelopen jaren voor werkzoekende helpenden zinvol was om te kijken naar kansen op werk in andere sectoren, ligt het inmiddels weer meer voor de hand om binnen de sector te kijken naar kansen op werk. Waar mogelijk kan scholing naar een hoger niveau de perspectieven nog verder verbeteren. Daarbij zou de route niveau 2+ ook kansen kunnen bieden voor een deel van de momenteel werkzoekende helpenden. UWV [Afdeling Arbeidsmarktinformatie en -advies] 3 februari 217 Mechelien.vanderaalst@uwv.nl 3 Te verschijnen in februari 217: Kansrijke beroepen. Waar is de arbeidsmarkt krap? Landelijk overizcht. UWV. Quickscan arbeidsmarkt Langdurige zorg 3
Bijlage: Selectie relevante beroepen voor de langdurige zorg Manager instelling geestelijke gezondheidszorg Manager psychiatrische inrichting Arts voor verstandelijk gehandicapten (AVG) Psychiater Specialist ouderengeneeskunde Verpleeghuisarts Afdelingshoofd bejaardenhuis Afdelingshoofd psychiatrische inrichting Geriatrisch verpleegkundige Hoofdverpleegkundige psychiatrie Hoofdverpleegkundige verstandelijk gehandicaptenzorg Sociaal-psychiatrisch verpleegkundige Teamleider geestelijke gezondheidszorg Teamleider verpleging ouderenzorg Teamleider verzorging ouderenzorg Verpleegkundig specialist GGZ Verpleegkundige B Verpleegkundige psychiatrie Verpleegkundige verstandelijk gehandicapten Verpleegkundige Z Wijkverpleegkundige Groepsleider verstandelijk gehandicapten Woonbegeleider gezinsvervangend huis, wooncentrum Begeleider terminale zorg Alfahulp Zorghulp Verpleeghulp Assistent-woonbegeleider gezinsvervangend huis / wooncentrum Gezinsverzorgende in de thuiszorg Helpende Helpende instelling Helpende thuiszorg Verzorgende Verzorgende individuele gezondheidszorg (ig) Verzorgende instelling Verzorgende thuiszorg Bejaardenverzorgende in de thuiszorg Teamleider thuishulp / teamleider thuiszorg Arbeidsmarktcijfers kunnen worden uitgesplitst op bovenstaande referentie-beroepen. Bij ieder referentieberoep horen nog een aantal synoniemen. Die zijn wel gebruikt bij de selectie van werkzoekenden uit de langdurige zorg. Ze staan niet in bovenstaande lijst, maar de selectie op referentieberoep dekt ook de bijbehorende synoniemen. Quickscan arbeidsmarkt Langdurige zorg 4