Voeding en gezondheid anno 2016 Anke van den Brand, stafmedewerker gezonde voeding, VIGeZ Diabetessymposium Gent, 14 november 2016 1
AANDACHT VOOR GEZONDE VOEDING EN GEZONDHEID NEEMT TOE 2
Aandacht voor gezonde voeding en gezondheid neemt toe 3
INHOUD Tegenstrijdige boodschappen Wetenschappelijk onderzoek Vertaling van wetenschap naar praktijk Wat kan ik zelf doen? De actieve voedingsdriehoek onder de loep 4
TEGENSTRIJDIGE BOODSCHAPPEN 5
TEGENSTRIJDIGE BOODSCHAPPEN 2 niveaus: Wetenschappelijk onderzoek zelf Vertaling van wetenschap naar praktijk 6
WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK 7
Wetenschappelijk onderzoek Dynamisch proces Kwaliteit kan sterk verschillen Relatie voeding en gezondheid is multifactorieel 8
Hierarchy of Evidence (Evidence Pyramid) Experimenteel onderzoek Observationeel onderzoek Klinisch niet relevant, achtergrondinfo Bron: Medical Research Library of Brooklyn 9
Labo- en dieronderzoek rond voeding Niet mogelijk om uitspraken te doen over effect bij de mens Waarom dan toch gedaan? Startpunt voor verder onderzoek bij mensen Veiligheidscheck vóór onderzoek op mensen 10
Case-control en cohort Case-control Groep met (case) en groep zonder aandoening (control) worden vergeleken door te kijken naar het verleden Cohort Groep mensen wordt gevolgd in de tijd en er wordt op regelmatige basis info over leefstijl verzameld Op een bepaald punt wordt gekeken naar een link tussen de leefstijl en het ontwikkelen van een aandoening Bv. Nurses Health Study (Harvard, USA) 11
Observatie? Veel kans op misinterpretatie 12
Randomised Controlled Trial (RCT): de gouden standaard Cross-over Dubbelblind Maar: Zeer duur Methodologisch zeer ingewikkeld 13
Systematic review & meta-analyse Systematic review Literatuuroverzicht van beschikbare studies rond een bepaald thema of onderzoeksvraag (verkregen via een systematische zoekactie) Meta-analyse Systematic review waarbij de resultaten worden gebundeld en herberekend om een uitspraak te doen over het globale effect 14
The weight of evidence Aantal studies: één zwaluw maakt nog geen zomer Gewicht van deze studies (kwaliteit) 15
Over publicatiedruk en impact factor Publicatiedruk Onderzoekers worden beoordeeld op aantal publicaties Impact factor (wetenschappelijk tijdschrift) Bepaald op basis van aantal citaties van artikels uit dat tijdschrift door andere auteurs en in andere tijdschriften Indicator voor omvang, niet noodzakelijk voor kwaliteit! Vertekend Kwantiteit ten koste van kwaliteit? 16
Waarom onderzoek naar voeding verwarrend is (1) Onderzoek naar voeding is nog jong Wat je eet heeft geen onmiddellijk effect op gezondheid Voedingsinname: moeilijk te objectiveren Meetinstrumenten hebben altijd beperkingen Voedingsstof versus voedingsmiddel versus voedingspatroon 17
Waarom onderzoek naar voeding verwarrend is (2) Vaak gefinancierd door belanghebbende organisaties 18
Waarom onderzoek naar voeding verwarrend is (3) Meeste onderzoek naar voeding is observationeel Geen oorzaak-gevolg, maar associatie Experimenteel onderzoek naar voeding: Ethisch onverantwoord Praktisch onmogelijk Verstorende variabelen Effecten op lange termijn Moeilijke keuze controlegroep Hoog kostenplaatje Onderzoek uitvoeren is moeilijk, erover rapporteren zelfs moeilijker 19
VERTALING NAAR DE PRAKTIJK 20
Rol van de media Nieuwswaarde van voedingsonderzoek? Enkel wat nieuw/controversieel is Een journalist is geen wetenschapper Weinig genuanceerd: zwart wit Zelden rekening houdend met kwaliteit studie Zelden gekaderd in huidige wetenschappelijke kennis omtrent het thema Vaak benaderd vanuit één invalshoek of gezondheidseffect Tegenstijdige en verwarrende boodschappen 21
WAT KAN IK ZELF DOEN? 22
Kritisch omgaan met pers en internet Lees verder dan de titels of krantenkoppen en zoek meer info over het betreffende onderzoek Google en Wikipedia: interessant om je te oriënteren, te zien wat er bestaat en leeft, maar geen garantie op correcte info Consulteer werknemers of websites van gekende en betrouwbare organisaties (en eventueel de links waarnaar zij verwijzen) 23
Voorbeeld http://www.demorgen.be/wetenschap/studie-ontbijtoverslaan-is-dan-toch-geen-ramp-bf69f4bb/ 24
Wetenschappelijk nieuws in populaire media (1) Wordt er over één studie gerapporteerd? Wat zeggen andere studies over dit onderwerp? Hoe groot is de studie? Is de studie uitgevoerd bij dieren of bij mensen? Welke populatie werd ondervraagd? Werd er gekeken naar uitkomsten op niveau van een ziekte (bv. hartziekten, osteoporose) of naar markers voor deze aandoening (bv. atherosclerose, verlaagde botdensiteit)? Hoe werden de voedingsgewoonten bevraagd? Wanneer werd het onderzoek gepubliceerd? 25
Wetenschappelijk nieuws in populaire media (2) Door wie werd het onderzoek betaald? Welk soort onderzoek werd er uitgevoerd? Welke populatie werd ondervraagd? Werd het onderzoek nagelezen door onafhankelijke wetenschappers? (peer-review) Welke beperkingen heeft het onderzoek? Wie communiceert over het onderzoek? Overheidsinstanties, professionele en erkende gezondheidsorganisaties vs. commerciële instellingen en organisaties 26
Gezond verstand 27
DE ACTIEVE VOEDINGSDRIEHOEK ONDER DE LOEP 28
Voedingsvoorlichtingsmodel Visuele voorstelling van de praktische aanbevelingen voor evenwichtige voeding Praktische aanbevelingen = vertaling van de theoretische aanbevelingen voor voedingsstoffen in aanbevelingen voor voedingsmiddelen Gericht op intermediairs Bijbrengen kennis gezonde voeding, als basis voor individueel voedingsadvies, samenstellen volledige dagvoeding, bestaand menu aanpassen en vervolledigen, voedingsfouten ontdekken en verbeteren Steeds bijkomende uitleg nodig! 29
De actieve voedingsdriehoek door de jaren heen 1997 2000 30 2004 2012
Nu: herziening Steeds grotere interesse Wat is nu echt gezond? En wat niet? Huidige actieve voedingsdriehoek: Ideale wereld Uitleg professional Aanbevelingen blijven wel gelden tot publicatie FBDG van HGR (verwacht in 2018) Ook gebaseerd op andere bronnen (zoals WHO) en FBDG uit het buitenland 31
Aanbevelingen Hoge Gezondheidsraad September 2016: nieuwe aanbevelingen voedingsstoffen http://www.health.belgium.be/sites/default/files/uploads/fi elds/fpshealth_theme_file/hgr_9285_avis_voedingsaanbev. pdf Basis nieuw model VIGeZ 2018: vertalen naar Food-Based Dietary Guidelines VIGeZ betrokken via werkgroepen 32
Voedselconsumptiepeiling Oktober 2016: VCP 2014 https://fcs.wivisp.be/nl/sitepages/resultaten.aspx?wikipagemode=ed it&initialtabid=ribbon.editingtools.cpedittab&visibilit ycontext=wsswikipage Basis nieuw model VIGeZ Prioritaire boodschappen? 33
Nieuw model Onafhankelijke gezondheidsexperten van VIGeZ Samenwerking met verschillende experten en doelgroepen Rechtstreeks naar burger Haalbare en praktische adviezen Nadruk ligt niet op aanbevolen hoeveelheden (FBDG 2018) 2017 34
BEDANKT VOOR JULLIE AANDACHT! Anke van den Brand Stafmedewerker gezonde voeding Anke.vandenBrand@vigez.be 35