ZWEMWATERPROFIEL ZANDVOORT AAN ZEE

ZWEMWATERPROFIEL ZANDVOORT AAN ZEE Rijkswaterstaat Zee en Delta Februari 2014

Colofon Titel: Verantwoordelijke organisatie: Oorspronkelijke versie (2008) uitgevoerd door: Actualisatie door: Opdrachtgever: Opmaak: Zwemwaterprofiel Zandvoort aan Zee Rijkswaterstaat Zee en Delta Grontmij / DHV RPS / Tauw / KWR Rijkswaterstaat Water, Verkeer en Leefomgeving Grontmij / DHV Datum actualisatie: Februari 2014 Status: BWID-code zwemwaterlocatie: Donar-code zwemwaterlocatie: Definitief (R122/NC13180107) NLBW95_ZANDVBSD ZANDVBSD OSWOP-code zwemwaterlocatie: 4515 Numind-code zwemwaterlocatie: 473200001 Disclaimer Dit zwemwaterprofiel heeft de status van een onderzoek. Aan de inhoud van dit zwemwaterprofiel kunnen geen rechten worden ontleend. De in dit zwemwaterprofiel opgenomen informatie is met de grootst mogelijke zorg samengesteld, de volledigheid en actualiteit kan echter niet worden gegarandeerd. Let hiervoor ook op de datum van het opstellen of actualiseren van het zwemwaterprofiel. RWS aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor schade als gevolg van onjuistheden in en/of onvolledigheid van de aangeboden informatie noch voor schade die geleden wordt als gevolg van het gebruik, op welke wijze dan ook, van de aangeboden informatie in dit onderzoek. RWS aanvaardt geen verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de in dit rapport voorgestelde maatregelen. 1

INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING ZWEMWATERPROFIEL... 3 1.1 Zwemwaterprofiel... 3 1.2 Kwaliteitklassen en normen... 3 1.3 Routekaart zwemwaterprofiel... 4 2 AANPAK... 5 3 GEBIEDSBESCHRIJVING ZANDVOORT AAN ZEE... 7 3.1 Algemeen... 7 3.2 Hydromorfologie en ecologie... 9 3.3 Riolering en afvalwaterzuivering... 10 3.4 Begrenzing... 10 3.5 Gezondheidsrisico s... 11 4 ANALYSE VAN HISTORISCHE DATA... 12 4.1 Bacteriële parameters... 12 4.2 Historische data-analyse in relatie tot weersomstandigheden... 13 5 POTENTIËLE VERONTREINIGINGSBRONNEN EN ROUTES... 14 6 BRONNENANALYSE... 15 7 EVALUATIE EN CONCLUSIES... 15 7.1 Zwemwaterkwaliteit... 15 7.2 Bronnenanalyse... 15 8 AANBEVELINGEN VOOR MAATREGELEN... 15 6 LITERATUUR... 16 BIJLAGE 1 BIJLAGE 2 Verslag veldbezoek Betrokken organisaties 2

1 INLEIDING ZWEMWATERPROFIEL De Europese Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EG) is begin 2006 vastgesteld. Het doel van deze richtlijn is het beschermen van de gezondheid van zwemmers in oppervlaktewateren. In de richtlijn worden bepalingen neergelegd met betrekking tot de monitoring en de indeling van de zwemwaterkwaliteit in kwaliteitsklassen (uitstekend, goed, aanvaardbaar en slecht) alsmede de verstrekking van informatie daarover aan het publiek en de Europese Commissie. Een pro-actief beheer van de zwemwaterkwaliteit wordt voorgeschreven, risico s moeten in kaart worden gebracht in een zwemwaterprofiel en maatregelen moeten worden uitgevoerd om minimaal een aanvaardbare kwaliteit te kunnen bereiken en blootstelling van zwemmers aan verontreiniging te voorkomen. 1.1 Zwemwaterprofiel Van iedere zwemwaterlocatie moet worden ingeschat welke emissiebronnen via welke verspreidingsroutes de zwemwaterkwaliteit negatief beïnvloeden. Hierbij spelen de locatiespecifieke eigenschappen van het zwemwater een belangrijke rol. Alle bevindingen komen samen in een zwemwaterprofiel van de desbetreffende zwemwaterlocatie. Het opstellen van een zwemwaterprofiel is een verplichting volgens de zwemwaterrichtlijn. Op basis hiervan kan de beheerder maatregelen nemen om het risico op besmetting van de zwemmer (verder) te reduceren. Het zwemwaterprofiel, eventueel aangevuld met een aantal extra metingen, maakt het mogelijk om eventuele beheersmaatregelen beter te onderbouwen. Een zwemwaterprofiel is bedoeld om inzicht te verkrijgen in de fecale verontreinigingsbronnen en routes en richt zich op de indicatoren voor fecale verontreinigingen (Escherichia coli en intestinale enterococcen) zoals die in de richtlijn gedefinieerd zijn. In dit zwemwaterprofiel wordt ook aandacht besteed aan eventuele overige gezondheidsrisico s. 1.2 Kwaliteitsklassen en normen In de Europese zwemwaterrichtlijn wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende kwaliteitsklassen, die vastgesteld worden aan de hand van de concentraties intestinale enterococcen en Escherichia coli (E.coli). Beide typen bacteriën (micro-organismen) zijn afkomstig van feces van mensen en dieren en worden daarom fecale bacteriën genoemd. Deze typen bacteriën zijn indicatorsoorten voor een grotere groep van ziekteverwekkende fecale bacteriën en kunnen leiden tot voornamelijk maag- en darmklachten. De indeling van kwaliteitsklassen is toegelicht in tabel 1.1. Tabel 1.1. Parameter Normen voor de verschillende kwaliteitsklassen voor zoute kustwateren en overgangswateren wat betreft intestinale enterococcen en Escherichia coli. Uitstekende Goede kwaliteit * kwaliteit * Intestinale enterococcen (kve/100 ml) 100 200 185 Escherichia coli (kve/100 ml) 250 500 500 * gebaseerd op een 95-percentiel ** gebaseerd op een 90-percentiel Aanvaardbare kwaliteit ** Referentiemethoden voor de analyse ISO 7899-1 of ISO 7899-2 ISO 9308-3 of ISO 9308-1 De beoordeling van elke zwemwaterlocatie en de indeling in de kwaliteitsklassen vindt plaats op basis van de metingen zoals die 4 jaar voorafgaand aan het moment van beoordelen verzameld zijn. Naast deze Europese beoordeling hanteert Nederland ook signaalwaarden voor het beoordelen van afzonderlijke metingen gedurende het badseizoen (tabel 1.2). Indien op een zwemwaterlocatie concentratie van E.coli hoger is dan 1800 kve/100 ml en/of de concentratie intestinale enterococcen 3

Evalueren? Actieprogramma hoger is dan 400 kve/100 ml wordt een extra monster genomen. Als dit extra monster bevestigt dat er sprake is van overschrijding van de signaalwaarde, wordt tijdelijk een negatief zwemadvies ingesteld. Zodra uit nieuw genomen monsters blijkt dat de signaalwaarde niet langer wordt overschreden, wordt het negatief zwemadvies weer ingetrokken. Tabel 1.2. Signaalwaarden voor intestinale enterococcen en Escherichia coli. Parameter Signaalwaarde Referentiemethoden voor de analyse Intestinale ISO 7899-1 of ISO enterococcen 400 7899-2 (kve/100 ml) Escherichia coli (kve/100 ml) 1800 ISO 9308-3 of ISO 9308-1 1.3 Routekaart zwemwaterprofiel Sinds 2005 is een algemeen protocol voorhanden voor het opstellen van een zwemwaterprofiel. Hierin is een routekaart opgenomen (zie figuur 1.1) die voor het opstellen van de zwemwaterprofielen wordt gebruikt. De aanpak volgens de routekaart resulteert in een algemeen beeld van de zwemwaterlocatie, zijn omgeving en de mogelijke bronnen van fecale verontreiniging, met een indicatie van de grootte van bijdrage van deze bronnen op de waterkwaliteit in de zwemlocatie. Beschrijving gebied/hydromorfologie Veldbezoek Historische waterkwaliteit Lijst: bronnen routes Meetprogramma Richtgetallen Analyseren Evalueren Zwemwater profiel Figuur 1.1. Algemene routekaart om te komen tot een zwemwaterprofiel. In 2008 is voor het eerst een zwemwaterprofiel opgesteld voor Zandvoort aan Zee met gebruikmaking van de Handreiking voor het opstellen van een zwemwaterprofiel (Grontmij, RWS-RIZA, 2005). In 2013 hebben RPS, Tauw en KWR het zwemwaterprofiel geactualiseerd en de zwemzone aangepast met gebruikmaking van het rapport Optimalisatie van zwemzones Noordzee (Royal HaskoningDHV, 2012). 4

2 AANPAK Voor het opstellen van het zwemwaterprofiel zijn, aan de hand van de Handreiking voor het opstellen van het Zwemwaterprofiel, alle stappen doorlopen. Hieronder is aangegeven in welke onderwerpen deze stappen terugkomen en waar in de rapportage deze zijn terug te vinden. De gepresenteerde aanpak kan dan ook worden gezien als leeswijzer. Hoofdstuk 1 Inleiding De achtergrond voor het opstellen van een zwemwaterprofiel wordt hierin beschreven, alsmede de normen en kwaliteitsklassen volgens de zwemwaterrichtlijn. Hoofdstuk 2 Aanpak Hoofdstuk 3 Gebiedsbeschrijving Hierin wordt de zwemlocatie meer in detail beschreven op basis van de in de handreiking genoemde stappen locatiebeschrijving, gebiedsbeschrijving en veldbezoek. Hydromorfologie en ecologie. Deze paragraaf omvat de benodigde informatie over stromingen, peilen, flora en fauna (veldbezoek, hydromorfologie, gebiedsbeschrijving). Begrenzing. Het protocol Noordzee uit het rapport KRW en oppervlaktewater: Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water (DHV, 2005) is gebruikt om de begrenzing van een zwemzone voor te stellen. Bij de actualisatie in 2013-2014 is de zwemzone aangepast met gebruikmaking van het rapport Optimalisatie van zwemzones Noordzee (Royal HaskoningDHV, 2012). Gezondheidsrisico s. In deze paragraaf wordt beschreven of er meldingen van gezondheidsklachten zijn geweest. Hoofdstuk 4 Analyse van historische data Analyse historische data. De microbiologische data van de zwemwaterbemonsteringen van de laatste vier jaar vormen de basis voor de analyse van de historische waterkwaliteit. Conform de Europese Zwemwaterrichtlijn zijn de parameters intestinale enterococcen en Escherichia coli geanalyseerd. Een nadere analyse wordt alleen uitgevoerd wanneer er sprake is geweest van een beoordeling in de klasse slecht of aanvaardbaar, of wanneer er een overschrijding is van de signaalwaarden. In een nadere analyse wordt gekeken naar: de invloed van weersomstandigheden, bijvoorbeeld indien overschrijdingen of verhogingen altijd optreden na hevige neerslag; een relatie met bepaalde bronnen, bijvoorbeeld wanneer alleen hoge waarden gevonden worden bij een hoge recreatiedruk; de relatie met een bepaalde periode in het jaar waarop verhogingen plaatsvinden; verhogingen kunnen van jaar tot jaar plaatsvinden op verschillende tijdstippen, maar ze kunnen ook altijd in dezelfde periode plaatsvinden. Hoofdstuk 5 Potentiële bronnen van bacteriële verontreiniging Potentiële bronnen van verontreiniging. Op basis van het veldbezoek, de analyse van de historische data, de gegevens van de waterkwaliteitsbeheerder en de plattegronden is een lijst van alle potentiële verontreinigingsbronnen en -routes voor fecale verontreiniging opgesteld. Alle potentiële bronnen en routes zijn op deze lijst gezet ook al lijken ze niet van belang. Soms blijkt dat juist een bron die vooraf niet als relevant werd beschouwd toch verhoogde waarden veroorzaakt óf dat door samenloop van omstandigheden 5

meerdere bronnen samen verantwoordelijk zijn voor verhoogde waarden. Elke bron kan dan meetellen. Hoofdstuk 6 Bronnenanalyse Indien de waterkwaliteit over de jaren 2010-2013 niet als uitstekend of goed te beoordelen is, of wanneer er overschrijdingen zijn van de signaalwaarden, zijn de potentiële verontreinigingsbronnen nader geanalyseerd met behulp van het eenvoudige spreadsheetmodel ZWEMPROF. Hiermee wordt geschat in hoeverre een bepaalde bron of bronnen een bijdrage leveren aan fecale verontreiniging van het betreffende water. Het model geeft als resultaat aan of er a) geen invloed, b) geringe invloed, c) wezenlijke invloed of d) grote invloed is van belangrijke fecale verontreinigingen. Bij een uitstekende of goede beoordeling van de zwemwaterkwaliteit zijn de conclusies uit de ZWEMPROF-modellering van de vorige versie van dit zwemwaterprofiel vermeld. Dit is het geval voor Zandvoort aan Zee. Hoofdstuk 7 Evaluatie en conclusies Analyse en evaluatie van gegevens. Alle gegevens die afkomstig zijn uit de voorgaande stappen zijn naast elkaar gelegd en bekeken. Hierbij is vooral onderzocht welke potentiële bronnen die uit de analyse van de data van de waterkwaliteitsbeheerders, het veldbezoek en de plattegronden volgen, relevant zijn voor de zwemwaterkwaliteit op de locatie en zijn de resultaten van de spreadsheet modellering (ZWEMPROF) gebruikt. Daarnaast is een soort rangschikking van belangrijke bronnen gemaakt. Op deze manier is duidelijk waar de mogelijke knelpunten zitten en waar eventueel maatregelen genomen zouden moeten worden. Conclusies. De belangrijkste bevindingen en de (mogelijke) consequenties hiervan zijn op een rij gezet. Hoofdstuk 8 Aanbevelingen voor maatregelen Maatregelen en bevindingen. Indien er geen problemen zijn geconstateerd, bestaat er in beginsel weinig aanleiding om maatregelen te nemen. Indien er wel relevante verontreinigingsbronnen zijn gevonden of indien er onduidelijkheid is over de betrouwbaarheid van (enkele) resultaten, wordt in deze paragraaf een doorkijk gegeven naar mogelijke maatregelen. Eventueel worden preventieve maatregelen genoemd om de huidige goede situatie in stand te houden. 6

3 GEBIEDSBESCHRIJVING ZANDVOORT AAN ZEE 3.1 Algemeen De zwemwaterlocatie Zandvoort aan Zee is een blauwe vlag locatie aan de Noordzee (zie paragraaf 3.5). Het strand strekt zich uit over 9 km en is gemiddeld 50 tot 100 m breed. Het strand is via 45 ingangen gratis toegankelijk. De drie meest noordelijke strandopgangen horen bij de zwemwaterlocatie Bloemendaal aan Zee. Aan de noordwestkant ligt achter het strand een uitloper van het Nationaal Park Zuid-Kennemerland. Tussen Zandvoort en het park ligt het racecircuit. Aan de zuidwestkant liggen de Amsterdamse Waterleidingduinen. In de onderstaande afbeelding (figuur 3.1) is de zwemwaterlocatie en de omgeving weergegeven. In bijlage 1 is een verslag opgenomen van het veldbezoek (augustus 2013) inclusief foto s van de zwemwaterlocatie. Noordzee Bloemendaal aan Zee Nationaal Park Zuid- Kennemerland Circuit Zandvoort Zandvoort aan Zee Bentveld Amsterdamse Waterleidingduinen Figuur 3.1. Overzicht van de omgeving van Zandvoort aan Zee Beheer Het strand van Zandvoort valt onder de verantwoordelijkheid van de gemeente. Zij is onder andere verantwoordelijk voor de staat van het strand, de openbare voorzieningen en beleid omtrent het strand. De waterkwaliteit langs het strand valt onder de verantwoordelijkheid van Rijkswaterstaat Zee en Delta. Zij is onder andere belast met het bemonsteren van de waterkwaliteit op deze zwemlocatie. De provincie Noord-Holland is toezichthouder op de zwemwaterkwaliteit van het oppervlaktewater op deze en overige zwemwaterlocaties in de provincie. In bijlage 2 is een overzicht van de betrokken organisaties en contactpersonen opgenomen. Indeling strand Het grootste deel van het strand, ter hoogte van de badplaats en de boulevard, is regulier badstrand. Het strand ten zuiden van de badplaats, tussen kilometerpaal 68 en 71, is aangewezen als naaktstrand. Verder heeft de gemeente drie officiële aan- en afvaartplaatsen aangewezen waar het tevens is toegestaan voor kitesurfen, zie figuur 3.2. Op deze locaties is een watersportvereniging actief, die 7

de betreffende zones op het strand markeren met borden. De locaties zijn tevens weergegeven op de informatieborden, zie foto A. Figuur 3.2. Locaties voor watersport Activiteiten Op het strand staan diverse strandpaviljoens, beachclubs en strandtenten (zie foto D), waarvan er enkele het gehele jaar geopend zijn. De overige strandpaviljoens hebben een vergunning van 1 februari tot 1 november. Op het strand bij Zandvoort worden verschillende evenementen georganiseerd, zoals zeil- en jetskiwedstrijden. Informatieborden attenderen de bezoekers op de regels en de gevaren op het strand. De website van de gemeente voorziet eveneens in informatie (www.zandvoort.nl). Het vliegeren met bestuurbare vliegers op het strand zelf is alleen toegestaan tussen 1 oktober en 1 maart. Het is toegestaan om met een hond op het strand te lopen van 15 april tot 1 oktober, tussen 19.00 en 09.00 uur. De hondenbezitters zijn verplicht ervoor te zorgen dat de uitwerpselen van de hond onmiddellijk worden verwijderd. Paardrijden op het strand is verboden tussen 15 mei en 15 september, dit geldt niet voor de maneges die hiervoor een ontheffing hebben. Over het algemeen worden de bovenstaande regels goed nageleefd. Gedurende de zomermaanden houdt de Zandvoortse Reddingsbrigade toezicht op de aanwezige badgasten. In de wintermaanden is de brigade bij calamiteiten op afroep actief. De Zandvoortse Reddingsbrigade is een vrijwilligersorganisatie, die ongeveer 450 leden telt. 80 leden zijn actief bij het bewaken van het strand. De strandbewakers zijn verdeeld over twee strandposten en houden met elf boten en verschillende strandwagens de badgasten in de gaten. In de zomermaanden is op stranddagen de EHBO-post van 10.00 tot 18.00 uur geopend. Deze EHBO-post ligt centraal bij de strandafgang Badhuisplein tussen strandtent 9 en 10. Faciliteiten Het strand van Zandvoort biedt de bezoekers een groot aantal faciliteiten. Bij alle strandopgangen zijn één of meerdere strandpaviljoens aanwezig. Tevens zijn er ook mobiele horecagelegenheden te vinden. Bij de paviljoens zijn toiletten en douches aanwezig, waarvan de badgasten gebruik kunnen maken. Op het strand staan om de 50 m vuilniscontainers opgesteld. Op drukke stranddagen worden de containers minimaal één keer per dag geleegd. De gemeente Zandvoort is verantwoordelijk voor het inzamelen en transporteren van afval naar de milieustraat. De gemeente Zandvoort en de pachters 8

van de strandpaviljoens zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor het onderhoud van het strand. Het onderhoud gebeurt veelal in samenwerking met een aannemer. Zwerfvuil vanaf de paviljoens tot aan de waterlijn dient door de paviljoenhouder zelf opgeruimd te worden. Zandvoort aan Zee heeft in 2013 een score van 9,3 ontvangen bij de verkiezing van het schoonste strand van Nederland. Dit houdt in dat het strand schoon tot zeer schoon is (weinig zwerfafval aanwezig). Voor mensen die gebonden zijn aan een rolstoel, bestaat de mogelijkheid om een strandrolstoel te huren. Deze strandrolstoelen zijn van 1 april tot 1 oktober beschikbaar bij enkele strandpaviljoens en kunnen vooraf gereserveerd worden. Langs het strand van Zandvoort is sprake van recreatie- en/of beroepsvaart. Voor het verplaatsen van boten door particulieren moet een ontheffing aangevraagd worden. Het transport van vaartuigen van en naar het water wordt gratis door een exploitant verzorgd. In Zandvoort aan Zee zijn voldoende mogelijkheden voor het parkeren van de auto of de fiets. Op mooie stranddagen wordt geadviseerd met het openbaar vervoer naar Zandvoort te komen. Het strand is zowel met de trein als de bus goed te bereiken. In de zomer rijdt bij mooi weer ook een strandbus langs de parkeerplaatsen en strandtenten in Zandvoort. Op drukke dagen worden extra pendelbussen ingezet, die vertrekken vanuit Haarlem. De strandopgangen bij het naaktstrand zijn alleen per fiets of lopend bereikbaar. Bezoekersaantal Het strand bij Zandvoort is populair bij veel mensen, zodat het tijdens zomerse dagen zeer druk kan zijn. Schattingen over het maximaal aantal mensen dat het strand bezoekt, liggen tussen 100.000 en 200.000 mensen per dag. Waterkwaliteitsbemonstering Vanaf 2013 vindt de monitoring van het zwemwater tijdens het zwemseizoen afhankelijk van de klasse tweewekelijks (klasse slecht/aanvaardbaar) of vierwekelijks (klasse goed/uitstekend) plaats door Rijkswaterstaat. Bij het zwemstrand bevindt zich één monsternamepunt waar de bacteriologische en fysisch-chemische zwemwaterkwaliteit wordt gemeten van de zwemwaterrichtlijn. In figuur 3.3 is dit meetpunt weergegeven. Actuele informatie over de zwemwaterkwaliteit is te vinden op www.zwemwater.nl en bij de belangrijkste strandopgangen. 3.2 Hydromorfologie en ecologie Hydromorfologie Het talud in de zwemzone heeft als gevolg van de stroming een variërend patroon. De waterdiepte varieert sterk door de dynamische zandbanken en muien. De waterdiepte op 50 m vanaf de laagwaterlijn is ongeveer 1 à 3 m. In de directe omgeving van Zandvoort aan Zee zijn geen duikers, gemalen of sluizen aanwezig. Ecologie De Noordzee is een natuurgebied met vele soorten vissen, schelpdieren, krabben, garnalen en wormen enzovoorts. De kustwateren zijn belangrijke kraamkamers voor de gehele Noordzee en het rijkst aan dierenleven. Waarschijnlijk komen bij deze locatie de soorten voor die algemeen langs de Nederlandse kust voorkomen. Hiertoe behoren de vissoort kleine pieterman en kwallen, die een risico kunnen vormen voor badgasten. De kleine pieterman heeft gifstekels. Het gif van deze vissoort kan heftige pijnen veroorzaken, als een zwemmer op de vis trapt. Kwallen schieten bij aanraking zogenaamde netelcellen af, die zorgen voor een sterke irritatie aan de huid. De badgasten worden doorgaans gewaarschuwd als deze soorten zich voor de kust bevinden. Tijdens het veldbezoek zijn geen grote populaties meeuwen of andere vogelsoorten aangetroffen. De locatiebeheerder geeft aan dat vooral op het zuidelijke deel van het strand ter hoogte van de Amsterdamse Waterleidingduinen natuurlijke meeuwenpopulaties aanwezig zijn. Soms komen ook enkele damherten vanuit de duinen op het strand. 9

3.3 Riolering en afvalwaterzuivering De gemeente Zandvoort is verantwoordelijk voor het rioolstelsel in de omgeving van de zwemlocatie en voor het beleid. Zij geeft aan dat in de verharde boulevard diverse hemelwaterkolken aanwezig zijn. De gemeente heeft beleid over de riolering vastgelegd in een gemeentelijk rioleringsplan, deze is te raadplegen op de internetpagina van de gemeente (www.zandvoort.nl). De gemeente Zandvoort ziet geen mogelijke bronnen van verontreiniging in de omgeving van de zwemlocatie. De paviljoens zijn aangesloten op de (pers)riolering, het onderhoud van de aansluitingen is voor eigen rekening en wordt uitgevoerd door een aannemer. Vanaf de pompput(ten) valt de riolering onder het gezag van de gemeente Zandvoort. Tijdens het hoogseizoen zijn 600 strandhuisjes aanwezig op het strand. Deze huisjes hebben geen sanitaire voorzieningen, het chemische afvalwater kan geloosd worden in de beschikbare toiletunits. Deze toiletunits beschikken over toiletten en douches. De toiletunits zijn eveneens aangesloten op de persriolering. Via pompinstallaties wordt het rioolwater afgevoerd. Het hoogheemraadschap van Rijnland is verantwoordelijk voor de waterkwaliteit in het achterliggende gebied. Daarmee is zij onder andere verantwoordelijk voor de waterzuivering. In Zandvoort staat een zuiveringsinstallatie met een capaciteit van 30.000 inwonerequivalent. Uit de informatie van het hoogheemraadschap blijkt dat deze niet in de omgeving van de zwemlocatie aanwezig is. Het hoogheemraadschap slaat water vanuit het beheergebied op de Noordzee uit bij Katwijk en via het Noordzeekanaal, dat bij IJmuiden uitmondt. Bij Zandvoort is geen lozingspunt. 3.4 Begrenzing Deze zwemwaterlocatie betreft een Noordzeestrand ter hoogte van Zandvoort. Er zijn geen drijflijnen, strekdammen of paalbegrenzingen aanwezig op deze zwemwaterlocatie. De begrenzing van de zwemwaterzone is vastgesteld aan de hand van het rapport KRW en oppervlaktewater, Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water (DHV, 2005). Op basis van het protocol zwemwaterlocaties in de Noordzee is de zwemwaterzone bepaald. In 2013 is de zwemzone aangepast op basis van het rapport Optimalisatie van zwemzones Noordzee (Royal HaskoningDHV, 2012). De nieuwe zwemzone van Zandvoort van Zee is weergegeven in figuur 3.3. De zwemzone is aan de zuidkant opgerekt tot de provinciegrens met Zuid- Holland en sluit aan op de zwemzone van Noordwijkerhout. Aan de noordkant sluit de zwemzone nu exact aan op de zwemzone van Bloemendaal aan Zee. De zwemzone is ca. 9 km lang en strekt zich uit tot 50 m uit de laagwaterlijn. 10

Figuur 3.3. Begrenzing zwemzone en ligging meetpunt 3.5 Gezondheidsrisico s In de periode vanaf 2010 heeft de provincie Noord-Holland geen negatieve zwemadviezen uitgebracht of zwemverboden ingesteld voor Zandvoort aan Zee. Op 30 juni 2011 is een algemene waarschuwing afgegeven voor de stranden van Zandvoort aan Zee t/m Bergen aan Zee in verband met het aanspoelen van ampullen op het strand van Bergen aan Zee. De waarschuwing is na een week weer ingetrokken. In de periode van 2004 t/m 2013 heeft Zandvoort aan Zee jaarlijks de Blauwe Vlag gekregen. Dit is een internationale onderscheiding die jaarlijks wordt toegekend aan stranden en jachthavens die veilig en schoon zijn. In de praktijk betekent dit dat genomineerden moeten voldoen aan een aantal belangrijke criteria zoals schoon (zwem)water (waaronder fecale bacteriën), goede sanitaire voorzieningen en een hoge mate van veiligheid. De Blauwe Vlag is één jaar geldig: jaarlijks wordt opnieuw aan de hand van controles bekeken of de stranden en jachthavens nog aan de vereisten voldoen. 11

kve/100ml 4 ANALYSE VAN HISTORISCHE DATA 4.1 Bacteriële parameters Het zwemwater van Zandvoort aan Zee valt voor zowel E.coli als intestinale enterococcen in kwaliteitsklasse uitstekend. Dit is hetzelfde als in de jaren 2003-2007. Tabel 4.1 geeft de klassenbeoordeling van het zwemwater, gebaseerd op de normen zoals aangegeven in tabel 1.1. Tabel 4.1. Kwaliteitsklasse bepaling 2010-2013 Zwemwaterklasse op basis van Logpercentielen aant. waarn. 2010-2013 oordeel Intestinale enterococcen 52 uitstekend Escherichia coli 52 uitstekend De concentraties van intestinale enterococcen en E.coli in de zwemseizoenen van 2010-2013 zijn weergegeven in figuur 4.1 en 4.2. Ook de signaalwaarden voor intestinale enterococcen (400 kve/100 ml) en voor E.coli (1800 kve/100 ml) zijn in de figuren weergegeven. Er zijn geen overschrijdingen van deze signaalwaarden gemeten in de afgelopen 4 jaar. In het zwemseizoen 2010 zijn op deze locatie in de maand juli de hoogste waarden voor de enterococcen gemeten, tot ca. 300 kve/100ml. Ook de E. coli concentratie was op dat moment verhoogd, ca. 700 kve/100ml. Intestinale enterococcen 2010 2011 2012 2013 Signaalwaarde 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 apr mei jun jul aug sep okt Figuur 4.1. Concentratie intestinale enterococcen van 2010 tot 2013. 12

kve/100ml Escherichia coli 2010 2011 2012 2013 Signaalwaarde 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 apr mei jun jul aug sep okt Figuur 4.1. Concentratie E.coli van 2010 tot 2013. 4.2 Historische data-analyse in relatie tot weersomstandigheden Zandvoort aan Zee valt in de kwaliteitsklasse uitstekend voor beide indicatororganismen. Tevens zijn er geen overschrijdingen geweest van de signaalwaarden. Er is daarom geen nadere historische dataanalyse uitgevoerd voor Zandvoort aan Zee. 13

5 POTENTIËLE VERONTREINIGINGSBRONNEN EN ROUTES Op basis van de historische data, de gebiedsbeschrijving, gegevens van beheerders, een analyse van de plattegronden, internetbronnen en het veldbezoek kan voor de zwemwaterlocatie Zandvoort aan Zee een aantal mogelijke bronnen voor verontreiniging worden aangemerkt die de zwemwaterkwaliteit negatief beïnvloeden. Uit de historische data-analyse voor de periode 2010-2013 blijkt dat deze bronnen niet zorgen voor overschrijding van de signaalwaarden. Bezoekers De bezoekers kunnen zelf een bron van besmetting zijn op de zwemlocatie. Op een drukke dag kan beperkte lichaamshygiëne van badgasten en/of het poepen van met name (kleine) kinderen in de zwemzone tot verhoogde concentraties aan fecale indicatororganismen leiden. Daarnaast kan ook het achterlaten van afval op het strand en in de zwemzone van invloed zijn op de zwemwaterkwaliteit. Op zomerse dagen zullen ongeveer 200.000 zwemmers per dag van de zwemlocatie gebruik maken. Gemiddeld betreden 100 à 2.500 bezoekers per dag het strand. Honden Van 15 april tot 1 oktober zijn honden toegestaan tussen 19.00 en 9.00 uur. Gedurende de rest van het jaar zijn honden de gehele dag toegestaan. Gemiddeld komen 25 honden per avond op het strand, op zomerse dagen kunnen dit er 250 per dag zijn. In principe moet hondenpoep opgeruimd worden, maar dat gebeurt niet altijd. Door getijdenwerking kan de hondenpoep dan mogelijk in de zwemwaterzone terecht komen, waar het een negatieve invloed heeft op de zwemwaterkwaliteit. Paarden Paardrijden op het strand is verboden tussen 15 mei en 15 september, dit geldt niet voor de maneges die hiervoor een ontheffing hebben. Gedurende de rest van het jaar zijn paarden op het gehele strand toegestaan. Het strand wordt niet elke dag door paarden betreden; wanneer door manegebedrijven buitenritten worden georganiseerd zijn dit maximaal 50 paarden per dag. Gemiddeld betreden ongeveer 10 paarden per dag het strand. Door getijdenwerking komt paardenpoep mogelijk in de zwemwaterzone terecht, waar het een negatieve invloed heeft op de zwemwaterkwaliteit. Damherten In de Amsterdamse Waterleidingduinen leeft een damhertenpopulatie van ca. 1.500 stuks. Soms komt een aantal damherten op het strand, gemiddeld zijn dit er ongeveer 5 per dag. De hoeveelheid uitwerpselen van 2 herten kan vergeleken worden met de uitwerpselen van 1 paard. Uitwerpselen van herten hebben tevens een negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit. Watervogels Tijdens het zwemseizoen zijn (water)vogels op het strand en in de zwemzone aanwezig. De zeemeeuw is een veel voorkomende watervogel, vooral op de zuidgrens met Noordwijk komen grote populaties voor. Op zomerse dagen met voldoende voedsel bestaat de meeuwenpopulatie uit circa 1.000 vogels per dag. Op het strand komen daarnaast ook waterhoentjes en kraaien voor. Door getijdenwerking komen uitwerpselen mogelijk in de zwemwaterzone terecht. Vogelpoep heeft over het algemeen een negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit. Recreatie- beroepsvaart Op een rustige dag zijn maximaal 25 recreatieve vaartuigen in de buurt van de zwemzone aanwezig, op zomerse dagen zijn dit er ongeveer 100. Verder is het mogelijk dat op drukke dagen ongeveer 25 beroepsvaartuigen zich in de buurt van de zwemzone bevinden. Door onjuist gebruik van chemische toiletten kunnen vaartuigen een negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit hebben. 14

6 BRONNENANALYSE ZWEMPROF ZWEMPROF is een spreadsheetmodel waarmee berekend wordt welke effecten verschillende bronnen van verontreiniging op de zwemwaterlocatie kunnen hebben. In het spreadsheet worden de potentiële bronnen voor fecale bacteriën ingevuld die op de locatie aanwezig zijn, evenals de grootte ervan en de afstand ervan tot de zwemzone. Daarnaast worden de dimensies van het watersysteem ingevuld. Het model berekent voor elk van de bronnen of er een significant negatieve invloed van uit kan gaan op de zwemwaterkwaliteit in de zwemzone. Hierbij geldt hoe groter de bron, hoe meer invloed, en ook hoe dichterbij een bron, hoe meer invloed. Bronnenanalyse met behulp van ZWEMPROF wordt alleen uitgevoerd wanneer er sprake is van een beoordeling in de klasse slecht of aanvaardbaar, of wanneer de signaalwaarde wordt overschreden (zie paragraaf 1.2). Voor Zandvoort aan Zee is dit niet geval. Daarom is de conclusie uit het zwemwaterprofiel van 2008 overgenomen. Deze luidt: Uit de berekeningen is naar voren gekomen dat de potentiële bronnen geen invloed hebben op de zwemwaterkwaliteit. 7 EVALUATIE EN CONCLUSIES 7.1 Zwemwaterkwaliteit De zwemwaterkwaliteit van Zandvoort aan Zee wordt beoordeeld als uitstekend voor wat de intestinale enterococcen concentraties betreft en tevens als uitstekend voor wat de E.coli concentraties betreft. In de periode van 2003-2013 heeft de provincie Noord-Holland geen negatieve zwemadviezen uitgebracht of zwemverboden ingesteld voor Zandvoort aan Zee. 7.2 Bronnenanalyse Er zijn diverse verontreinigingsbronnen die de zwemwaterkwaliteit negatief kunnen beïnvloeden. Uit de historische data-analyse voor de periode 2010-2013 blijkt dat deze bronnen niet zorgen voor overschrijding van de signaalwaarden. Met ZWEMPROF is in 2008 al berekend dat de potentiële bronnen geen invloed hebben op de zwemwaterkwaliteit. 8 AANBEVELINGEN VOOR MAATREGELEN Aangezien de zwemwaterkwaliteit uitstekend is, zijn er geen maatregelen nodig om de zwemwaterkwaliteit te verbeteren. Om te voorkomen dat potentiële bronnen in de toekomst wellicht tot problemen leiden, is het wel belangrijk om de bronnen voor bacteriologische parameters klein te houden. Aanbevolen wordt het honden- en paardenverbod te handhaven. 15

6 LITERATUUR DHV, 2005. KRW en oppervlaktewater, Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water. In opdracht van het Ministerie van Verkeer & Waterstaat, Rijkswaterstaat, RIZA. Europese Unie, 2006. Richtlijn 2006/7/EG van het Europees Parlement en de Raad van 15 februari 2006 betreffende het beheer van de zwemwaterkwaliteit en tot intrekking van Richtlijn 76/160/EEG. Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Rijkswaterstaat, 2005. Handreiking bij het opstellen van een zwemwaterprofiel. RIZA-Grontmij 21-06-05. Ministerie van V&W, 2000b. Anders omgaan met Water; Waterbeleid voor de 21e eeuw. Den Haag: Ministerie van V & W. Provincie Noord-Holland, 2007. Folder Veilig zwemmen. Rijkswaterstaat Directie Noordzee, 2002. Emissiebeheersplan 2002-2006; Van signalering tot samenwerking. Royal HaskoningDHV, 2012 Optimalisatie van zwemzones Noordzee; Mogelijkheden om bestaande meetpunten voor zwemwaterkwaliteit breder te benutten. In opdracht van het Ministerie van Verkeer & Waterstaat, Rijkswaterstaat Waterdienst. Websites Ecologie Noordzee: www.zeeinzicht.nl. Waterkwaliteit zwemwater: www.noord-holland.nl. Gemeentelijk Rioleringsplan Zandvoort: www.zandvoort.nl. Informatie voor zwemmers: www.zwemwater.nl. 16

BIJLAGE 1 Verslag veldbezoek Locatie: Datum: Wie gesproken?: Weer: Foto's: Checklist bronnen Feces aanwezig op strand Zandvoort aan Zee 27-aug-13 Pascal Honig, handhaver milieu bij gemeente Zandvoort Zon, 22 C Diverse foto's (onderaan verslag) Geen Huisdieren: Honden of paarden op strand Vogels op in zwemzone en op het strand Rioolwaterzuiveringen (kaart) Riooloverstorten (kaart) Honden toegestaan tussen 19.00 uur en 9.00 uur (periode 15 april tot 1 oktober). Paarden niet toegestaan tussen 15 mei en 15 september met uitzondering van ontheffinghouders (maneges). Op het drukbezochte deel van het strand zijn enkele meeuwen en kraaiachtigen aanwezig. Op het zuidelijke, rustige, deel is een grote natuurlijke meeuwenpopulatie. Op het zuidelijke deel komen soms ook damherten op het strand vanuit de waterleidingduinen. Geen Geen Ongezuiverde lozingen Drijvend vuil Geen ongezuiverde lozingen, alle voorzieningen zijn aangesloten op het persriool. Geen Industrie in omgeving (kaart) Watersysteem en bodem Waterdiepte Geen Aflopend in zee Doorzicht Maximaal 0,5 m Geur Geen bijzonderheden Schuim Geen (alleen branding) Drijflagen Geen

Voorzieningen in en bij zwemzone Toiletten Bij de strandpaviljoens zijn toiletten en tevens losse toiletunits bij de strandhuisjes. Douches Bij de strandpaviljoens zijn douches aanwezig. Strandtent/paviljoen Informatieborden (foto) Vuilnisbakken Speeltoestellen in/bij het water Aanlegsteigers of ankerplaats Bij alle afslagen zijn één of meer strandpaviljoens aanwezig. Ter hoogte van de badplaats Zandvoort is een aaneengesloten zone met strandtenten en paviljoens. Zie foto C en D. Informatieborden zijn actueel, zie foto A (infobord provincie en gemeente) en foto B (infobord gemeente). Voldoende vuilnisbakken: 1 grote container of 2 kleine containers per ca 50 m. Op drukke dagen worden de bakken minimaal 1 keer per dag geleegd. Geen Geen aanlegsteigers. De gemeente heeft drie locaties aangewezen waar boten mogen aan- en afmeren. Beheer Beheer strand Op drukke dagen wordt het strand dagelijks geëgaliseerd, zie foto F. Controle en schoonmaken strand Controle door handhaver van gemeente. Bij mooi weer wordt dagelijks gesurveilleerd door het strandteam politie, die handhaven op gedrag, honden en (zwerf)vuil. Openstelling plas Aantal bezoekers/badgasten Gemiddeld: paar 100 tot paar 1.000 bezoekers (jaarlijks/dagelijks ) Op een topdag: maximaal 100.000 à 200.000 bezoekers Toezicht In het zomerseizoen is dagelijks toezicht vanuit twee posten van de Reddingbrigade, zie foto H. Inrichting Ingrepen in het gebied de afgelopen jaren Geen Toekomstige plannen inrichting Nevengebruik/activiteiten Nevengebruik Activiteiten in het zwemseizoen Activiteiten buiten het zwemseizoen Geen concrete plannen. De gemeente heeft wel ideeën om het zuidelijke deel meer af te schermen voor mensen ten behoeve van de natuur. Er zijn drie locaties aangewezen voor kitesurfers en het aan- en afmeren van boten. Op deze locaties is een watersportvereniging actief (zie foto G). De locaties worden dagelijks gemarkeerd op het strand en zijn weergegeven op het betreffende informatiebord (zie foto A). Met name in de beachclubs. Met name in de beachclubs.

Foto s genomen tijdens veldbezoek 2013 A B C D E F G H

BIJLAGE 2 Betrokken organisaties Terreinbeheerder Gemeente Zandvoort dhr. R. Willigers en dhr. P. Honig (handhaver milieu) Postbus 2 2040 AA Zandvoort Telefoon: 06-51123407 E-mail: r.willigers@zandvoort.nl / p.honig@zandvoort.nl Waterbeheerder locatie Rijkswaterstaat Zee en Delta Quinty Duivestein Lange Kleiweg 34 2288 GK Rijswijk Telefoon: 06-50522758 E-mail: quinty.duivestein@rws.nl Waterbeheerder achterliggend gebied Hoogheemraadschap van Rijnland Johan Oosterbaan Postbus 156 2300 AD te Leiden Telefoon: 071-306 3374 E-mail: johan.oosterbaan@rijnland.net Rioleringsbeheerder Gemeente Zandvoort dhr. J. Pietersen Postbus 2 2040 AA Zandvoort E-mail: j.pietersen@zandvoort.nl Provincie Provincie Noord-Holland Corine van den Berg en Rowena Kuijper Postbus 3007 2001 DA Haarlem Telefoon: 023-5143186 E-mail: bergc@noord-holland.nl / kuijperr@noord-holland.nl