Vakwerk! Plantenteelt

Vakwerk! Plantenteelt

Plantenteelt Docentenboek Projectenboek Studio Maan - Andrea Oostdijk eerste druk, 2005

Artikelcode: 21161 Colofon Auteur(s): Illustraties: Redactie: Onderwijskundige: Resonans: Studio Maan - Andrea Oostdijk Verbaal - Bureau voor Visuele Communicatie Studio Maan - Marga Winnubst Studio Maan - Manon Limmen Peter Norder Het Ontwikkelcentrum heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Bent u desondanks van mening dat we u hebben benadeeld, dan kunt u contact met ons opnemen. 2005 Ontwikkelcentrum, Ede, Nederland Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, hetzij mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het Ontwikkelcentrum. 4 PLANTENTEELT

Inhoud 1 Eindprojecten 6 2 Een beroep onder de loep 12 3 De grote, praktische opdracht 20

1 Eindprojecten Opdracht 1.1 Een diepgravende opdracht Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: grondboor; potlood, kleurpotloden en papier; centimeter; 3 potjes; ph-meter of lakmoespapier; computer met internetaansluiting en Word; vakliteratuur; bijlage 1, 2, 3 en 4. Code eindtermen KB/BB LN/K/16 Teeltwerkzaamheden 1 LN/K/17 Teeltmedium 2 Eindtermen 1 de noodzaak van het gebruik van organische en anorganische meststoffen herkennen (KB: noemen). 3 de rol van voedingselementen noemen (alleen KB). 6 met behulp van een computerprogramma (grond)onderzoek een bemestingsadvies en een keuze voor meststoffen maken. 1 eigenschappen van het teeltmedium herkennen (KB: noemen). 2 onder begeleiding het teeltmedium aanpassen aan de eisen van de teelt. 5 onder begeleiding de ph en de EC van het teeltmedium meten (alleen KB). 6 EINDPROJECTEN

Tijd Tips en bijzonderheden 16 uur Bij deze opdracht hebben de leerlingen de bijlagen 1, 2, 3 en 4 nodig. De bijlagen staan op de cd-rom (in Word). U kunt deze digitaal of uitgeprint aan de leerlingen geven. Zorg dat elke leerling het werkplan (bijlage 1), het formulier met eigenschappen van de grondmonsters (bijlage 2), het werkplan voor een optimale bodem (bijlage 3) en het formulier voor de voorbereiding van de presentatie (bijlage 4) heeft. Let bij het bespreken van het werkplan op de volgende zaken. Is de takenlijst compleet? Zijn de taken gelijk verdeeld? Is de planning realistisch? Noteer de data, de tijdstippen en de plaats van de overlegmomenten. Zoek verschillende plaatsen op waar de leerlingen kunnen boren. Deze plaatsen moeten met de fiets bereikbaar zijn. Het is het interessantst als deze plaatsen een duidelijk verschil vertonen wat betreft bodemprofiel en eventueel grondsoort. Zo kunt u leerlingen boringen laten doen in een bos, op een akker, aan de voet van de duinen, in een park, in een weiland, in een gebied waar al lang huizen staan of akkers worden bewerkt of in een pas ontgonnen gebied. Vraag altijd toestemming aan de eigenaar van het gebied. Voorbeelden van bodemprofielen zijn o.m. te vinden op www.bodemdata.nl. Controleer even of deze site nog actueel is. Demonstreer de leerlingen hoe ze met de grondboor om moeten gaan. Demonstreer, indien nodig, ook hoe je de zuurte (ph) van grond kunt meten. U kunt de leerlingen laten proberen het gewas van hun keuze in de grondsoort te telen. Ze voegen voedingsstoffen, water en zure of basische stoffen toe en houden bij hoe het gewas groeit. Bespreek het resultaat van de leerlingen aan de hand van de doelen en de vragen uit de afsluiting. Opdracht 1.2 Zaaien en oogsten Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: computer met internetaansluiting; vakliteratuur; pen en schrijfpapier; fototoestel met filmpje; bijlage 1, 4, 5 en 6. EINDPROJECTEN 7

Code eindtermen KB/BB LN/K/16 Teeltwerkzaamheden 1 LN/K/17 Teeltmedium 2 Eindtermen 7 onder begeleiding organisch en anorganisch bemesten. 3 onder begeleiding de grond bewerken en verbeteren met gereedschappen. Tijd Tips en bijzonderheden 16 uur Bij deze opdracht hebben de leerlingen de bijlagen 1, 4, 5 en 6 nodig. De bijlagen staan op de cd-rom (in Word). U kunt deze digitaal of uitgeprint aan de leerlingen geven. Zorg dat elke leerling het werkplan (bijlage 1), het stappenplan voor zaaien/oogsten (bijlage 5), het formulier voor de voorbereiding van de presentatie (bijlage 4) en het formulier voor de beoordeling van de presentaties over zaaien en oogsten (bijlage 6) heeft. Maak een lijst met adressen van landbouwbedrijven waar de leerlingen kunnen meewerken. Informeer of de bedrijven leerlingen kunnen gebruiken bij het zaaien of oogsten. Leg de opdracht van de leerlingen duidelijk uit. Maak afspraken over aard van de werkzaamheden, tijdstip en begeleiding. De leerlingen moeten altijd onder begeleiding van een medewerker van het bedrijf kunnen werken. Deze geeft instructie over wat er gedaan moet worden, houdt toezicht en bespreekt het werk na met de leerlingen. Bespreek met de leerlingen welk landbouwbedrijf zij kunnen bezoeken. Als er niet genoeg bedrijven te vinden zijn, kunnen de leerlingen ook in grotere groepjes (van 5 tot 6 leerlingen) werken. Let er bij de keus van de bedrijven op dat de leerlingen hier nog geen stage hebben gelopen. 8 EINDPROJECTEN

Tijd Tips en bijzonderheden 16 uur Let bij het bespreken van het werkplan op de volgende zaken. Is de takenlijst compleet? Zijn de taken gelijk verdeeld? Is de planning realistisch? Noteer de data, de tijdstippen en de plaats van de overlegmomenten. Als de leerlingen werkzaamheden willen oefenen, bespreken ze dit met u. Als deze werkzaamheden op school uit te voeren zijn, maakt u met de leerlingen een afspraak over het tijdstip en de plaats waar ze kunnen oefenen. Indien de werkzaamheden niet op school geoefend kunnen worden, kunt u wellicht wat extra advies geven over het gebruik van machines etc. Bezoek het bedrijf tijdens de werkzaamheden of bespreek het werk (telefonisch) na met een medewerker: was hij/zij tevreden over het werk van de leerlingen? De leerlingen kunnen de foto s bij hun presentatie een grotere rol geven door een PowerPoint- of diapresentatie te maken. Besteed bij de nabespreking van de presentaties aandacht aan de voor- en nadelen van de gewassen bij zaaien/oogsten. U kunt de volgende zaken aan de orde laten komen: arbeidsintensiviteit; mate van mechanisatie; kosten en opbrengsten. Bespreek het resultaat van de leerlingen aan de hand van de doelen en de vragen uit de afsluiting. Opdracht 1.3 Landbouw op drie manieren Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: fototoestel met filmpje; A3-papier; schaar, lijm, viltstiften; bijlage 1, 7 en 8. EINDPROJECTEN 9

Code eindtermen KB/BB LN/K/16 Teeltwerkzaamheden 1 LN/K/17 Teeltmedium 2 Eindtermen 1 de noodzaak van het gebruik van organische en anorganische meststoffen herkennen (KB: noemen). 3 de rol van voedingselementen noemen (alleen KB). 4 beperkende bepalingen voor mineralentoediening noemen (alleen KB). 5 aan de hand van eenvoudig onderzoek de gevolgen van de bedrijfsvoering voor bodem, natuur, milieu en landschap aantonen (alleen KB). 1 eigenschappen van het teeltmedium herkennen (KB: noemen). 10 EINDPROJECTEN

Tijd Tips en bijzonderheden 16 uur Bij deze opdracht hebben de leerlingen de bijlagen 1, 7 en 8 nodig. De bijlagen staan op de cd-rom (in Word). U kunt deze digitaal of uitgeprint aan de leerlingen geven. Zorg dat elke leerling het werkplan (bijlage 1), het interviewformulier (bijlage 7) en het overzicht Omgaan met gewasbescherming, -verzorging en bemesting (bijlage 8) heeft. Selecteer van tevoren een aantal gangbare, geïntegreerde en biologische landbouwbedrijven. Het moeten bedrijven zijn die fruit, aardappelen of inheemse groente telen. Leg de opdracht uit aan de contactpersoon van het bedrijf en vraag of het bedrijf wil meewerken. Zorg, als het enigszins mogelijk is, voor een gelijk aantal gangbare, geïntegreerde en biologische bedrijven. Wel is het prettig als de bedrijven voor de leerlingen goed bereikbaar zijn. De leerlingen geven hun voorkeur wat betreft het soort bedrijf aan. Houd rekening met deze voorkeur, maar zorg er ook voor dat alle soorten bedrijven aan bod komen. Let bij het bespreken van het werkplan op de volgende zaken. Is de takenlijst compleet? Zijn de taken gelijk verdeeld? Is de planning realistisch? Noteer de data, de tijdstippen en de plaats van de overlegmomenten. Bij het bedenken van de vragen kunt u de leerlingen ter inspiratie brochures geven over de verschillende soorten landbouw en producten op het gebied van gewasbescherming en -verzorging en bemesting. Ook kunnen ze informatie zoeken op de sites: http://www.dekleineaarde.nl; http://www.gewasbescherming.nl; http://akkerbouw.pagina.nl/; http://biologische-gewasbescherming.pagina.nl. Controleer van tevoren even of de sites nog actueel zijn. De leerlingen kunnen ook video-opnamen maken op het bedrijf en deze voorzien van commentaar. Bespreek het resultaat van de leerlingen aan de hand van de doelen en de vragen uit de afsluiting. EINDPROJECTEN 11

2 Een beroep onder de loep 2.1 Opdracht 2.1 Een baan zoeken Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: een computer met internetaansluiting en Word; pen en papier; kranten en vaktijdschriften; bijlage 1, 7 en 9. 12 EEN BEROEP ONDER DE LOEP

Code eindtermen KB/BB LN/K/1 Oriëntatie op de sectoren LN/K/2 Professionele vaardigheden Eindtermen 1 werkvelden in de (groene) sectoren en afdelingen herkennen (KB: noemen). 3 eigen toekomstmogelijkheden binnen de (groene) sectoren en werkvelden herkennen (KB: noemen). 2 de Nederlandse taal functioneel gebruiken: op basaal niveau lees- en schrijfvaardigheden toepassen bij de administratieve verwerking van zijn werkzaamheden; een eenvoudig zakelijk verslag schrijven met gebruikmaking van geautomatiseerde systemen; zich mondeling en schriftelijk correct in de Nederlandse taal uitdrukken: * werkoverleg * vaktaal * mondelinge opdrachten interpreteren * informeel communiceren 4 met gebruikmaking van een computer eenvoudige administratieve werkzaamheden uitvoeren: binnen het vakgebied gericht informatie opzoeken met behulp van moderne technieken; bronnen gebruiken, geautomatiseerde gegevensbestanden, internet; informatie op waarde schatten, kiezen en ordenen; informatie bewerken: samenvatting, tabel, grafiek. EEN BEROEP ONDER DE LOEP 13

Tijd Tips en bijzonderheden 16 uur Bij deze opdracht hebben de leerlingen de bijlagen 1, 7 en 9 nodig. De bijlagen staan op de cd-rom (in Word). U kunt deze digitaal of uitgeprint aan de leerlingen geven. Zorg dat elke leerling het werkplan (bijlage 1), het interviewformulier (bijlage 7) en het werknemersportret (bijlage 9) heeft. De leerlingen werken bij deze opdracht zelfstandig. Let bij het bespreken van het werkplan op de volgende zaken: Is de takenlijst compleet? Is de planning realistisch? Noteer de data, de tijdstippen en de plaats van de overlegmomenten. Leg kranten en vaktijdschriften klaar of laat de leerlingen ze zelf zoeken (afhankelijk van hun mate van zelfstandigheid). Vacatures in de sector Plant zijn onder meer te vinden op: http://www.agriholland.nl http://www.nationalevacaturebank.nl Controleer altijd even of deze sites nog actueel zijn. Let er bij de interviewvragen van de leerlingen op of ze gericht zijn op het vinden van een baan via een netwerk, of ze duidelijk zijn geformuleerd en of ze een duidelijk antwoord uitlokken. Bespreek het resultaat van de leerlingen aan de hand van de doelen en de vragen uit de afsluiting. Alternatieve opdracht Laat de leerlingen collega s op hun stagebedrijf interviewen: Hoe hebben zij hun baan gevonden? Hoe zouden zij de leerling kunnen helpen bij het vinden van een baan? Weten zij geschikte banen voor de leerling? Hebben ze goede sollicitatietips? Opdracht 2.2 Een dag meelopen met... Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: een fototoestel met filmpje of een digitale camera; een computer met internetaansluiting en Word; een printer; eventueel passende (beroeps)kleding; bijlage 1 en 7. 14 EEN BEROEP ONDER DE LOEP

Code eindtermen KB/BB LN/K/1 Oriëntatie op de sectoren Eindtermen 1 werkvelden in de (groene) sectoren en afdelingen herkennen (KB: noemen). 2 doelgroepen die gebruik maken van de diensten van verschillende werkvelden binnen de (groene) sectoren en afdelingen herkennen (KB: noemen). 3 eigen toekomstmogelijkheden binnen de (groene) sectoren en werkvelden herkennen (KB: noemen). 5 aspecten van technologische vernieuwingen noemen en is zich bewust van veranderingen voor de beroepspraktijk: meer algemene recente en verwachte technologische ontwikkelingen; invloed op maatschappelijke ontwikkelingen; meer vakspecifiek recente en verwachte technologische ontwikkelingen; invloed op de organisatie van het productieproces; verandering en verdwijning van beroepen; gevolgen in termen van permanente educatie; veranderingsbereidheid: * mobiliteit * opleidingsbereidheid. EEN BEROEP ONDER DE LOEP 15

Code eindtermen KB/BB LN/K/2 Professionele vaardigheden Eindtermen 2 de Nederlandse taal functioneel gebruiken: op basaal niveau lees- en schrijfvaardigheden toepassen bij de administratieve verwerking van zijn werkzaamheden; een eenvoudig zakelijk verslag schrijven met gebruikmaking van geautomatiseerde systemen; zich mondeling en schriftelijk correct in de Nederlandse taal uitdrukken: * werkoverleg * vaktaal * mondelinge opdrachten interpreteren * informeel communiceren 4 met gebruikmaking van een computer eenvoudige administratieve werkzaamheden uitvoeren: binnen het vakgebied gericht informatie opzoeken met behulp van moderne technieken; bronnen gebruiken, geautomatiseerde gegevensbestanden, internet; informatie op waarde schatten, kiezen en ordenen; informatie bewerken: samenvatting, tabel, grafiek. 6 de werkzaamheden op een veilige wijze uitvoeren: arbo-risicoherkenning: * gezondheid * veiligheid * welzijn veiligheidsmaatregelen; omgaan met relevante risico s: * gezondheid, welzijn en milieu * werkhouding * persoonlijke beschermingsmiddelen * arbeidsmiddelen wettelijke eisen en voorschriften bij het omgaan met materialen en middelen noemen; de functie van de Arbowet noemen; de juiste werkhouding demonstreren bij werkzaamheden: * bij schoonmaakwerkzaamheden * bij tilwerkzaamheden de benodigde handelingen in het geval van eerste hulp bij ongelukken noemen. 16 EEN BEROEP ONDER DE LOEP

Code eindtermen KB/BB LN/K/2 Professionele vaardigheden Eindtermen 7 milieubewust handelen: de juiste omgang met schadelijke materialen; kennis van milieukeurmerken en -logo s; aspecten met betrekking tot milieubewust handelen noemen; de invloed die productie in het algemeen op het milieu heeft: * vervuiling lucht, bodem, water * uitputting grondstoffen * energie * afval * ruimtebeslag de wijze en noodzaak van afvalvermindering, afvalscheiding, hergebruik en energiebesparing omschrijven. 8 hygiënisch werken: werkzaamheden ten aanzien van de schoonmaak uitvoeren (doel, middelen, frequentie, milieubelasting); het moment voor schoonmaak bepalen; de noodzaak van hygiënisch werken uitleggen. EEN BEROEP ONDER DE LOEP 17

Tijd Tips en bijzonderheden 16 uur Bij deze opdracht hebben de leerlingen de bijlagen 1 en 7 nodig. De bijlagen staan op de cd-rom (in Word). U kunt deze digitaal of uitgeprint aan de leerlingen geven. Zorg dat elke leerling het werkplan (bijlage 1) en het interviewformulier (bijlage 7) heeft. U kunt ook een aantal beroepen selecteren waaruit de leerlingen kunnen kiezen. Beroepen en opleidingen zijn onder andere te vinden op de sites van ROC s. Ook de leerlingen kunnen daar zoeken. Voor sommige beroepen is een MBO-opleiding vereist, maar voor de leerlingen die door willen leren, kan het ook interessant zijn een dag met iemand met zo n beroep mee te lopen. Selecteer van tevoren verschillende bedrijven en neem contact met ze op. Leg de opdracht van de leerlingen duidelijk uit. Het handigst zijn bedrijven waar verschillende beroepen uit de sector Plant worden uitgevoerd. Maak een brede selectie aan bedrijven met uiteenlopende beroepen. Zorg dat bekende en minder bekende beroepen aan bod komen. U kunt voor bedrijven kiezen waar u vanuit de stage al contact mee heeft. Maar denk eraan: het is niet de bedoeling dat de leerling gaat meelopen met een beroep dat hij al kent. 18 EEN BEROEP ONDER DE LOEP

Tijd Tips en bijzonderheden 16 uur Bespreek samen met de leerling het gekozen beroep: is het mogelijk een dag mee te lopen met dit beroep? Als dit niet mogelijk is, zoek dan een bedrijf waar het beroep dat de leerling als tweede heeft gekozen wordt uitgevoerd. De leerlingen werken in deze opdracht in principe zelfstandig. Leerlingen die hetzelfde beroep kiezen, kunnen het bedrijf in kleine groepjes (maximaal 3-4 leerlingen) bezoeken. Laat hen samen afspraken maken. Let bij het bespreken van het werkplan op de volgende zaken. Is de takenlijst compleet? Zijn de taken gelijk verdeeld (indien de leerling in een groepje werkt)? Is de planning realistisch? Noteer de data, de tijdstippen en de plaats van de overlegmomenten. Controleer of uw leerlingen weten wat arbo-regels zijn. Besteed hier anders kort klassikaal aandacht aan. Extra informatie over arbo-regels kan de leerling vinden op: http://arbo.pagina.nl http://www.arbo.nl Controleer altijd even of deze sites nog actueel zijn. Let er bij de interviewvragen van de leerlingen op of ze gericht zijn op arbo en milieu, of ze duidelijk zijn geformuleerd en of ze een duidelijk antwoord uitlokken. Bespreek het resultaat van de leerlingen aan de hand van de doelen en de vragen uit de afsluiting. EEN BEROEP ONDER DE LOEP 19

3 De grote, praktische opdracht 3.1 Opdracht 3.1 Adopteer een akker Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: computer met internetaansluiting en Word; vakliteratuur; map; A3-papier; potlood en kleurpotloden; liniaal; bijlage 1, 4, 7 en 10. Code eindtermen KB LN/V/1 Integratieve opdracht vakrichtingen Eindtermen De kandidaat kan een praktische opdracht uitvoeren die betrekking heeft op één derde deel van de eindtermen van het kerndeel. In dat verband kan de kandidaat in de desbetreffende fase van voorbereiding, uitvoering, afsluiting en/of evaluatie a een uitgewerkte opzet maken voor de praktische opdracht; b een haalbare activiteiten- en tijdsplanning maken; c relevante informatie verzamelen; d de verzamelde informatie verwerken, analyseren en interpreteren; e eigen opvattingen beargumenteren; f het resultaat van de opdracht op samenhangende wijze schriftelijk weergeven met behulp van een tekstverwerkingsprogramma conform de eisen aan lay-out, indeling en opmaak of g het resultaat van de praktische opdracht mondeling presenteren met behulp van media en presentatievaardigheden; h demonstreren dat de vaktechnische vaardigheden worden beheerst die voorkomen in de eindtermen van het kerndeel waarop de opdracht betrekking heeft; i het uitvoeringsproces en het resultaat van de opdracht evalueren aan de hand van vooraf gegeven criteria. 20 DE GROTE, PRAKTISCHE OPDRACHT

Code eindtermen KB LN/K/16 Teeltwerkzaamheden 1 LN/K/17 Teeltmedium 2 Eindtermen 1 de noodzaak van het gebruik van organische en anorganische meststoffen noemen. 3 de rol van voedingselementen noemen. 7 onder begeleiding organisch en anorganisch bemesten. 1 eigenschappen van het teeltmedium noemen. 2 onder begeleiding het teeltmedium aanpassen aan de eisen van de teelt. 3 onder begeleiding de grond bewerken en verbeteren met gereedschappen. 4 onder begeleiding het teeltmedium aanbrengen met gereedschappen. DE GROTE, PRAKTISCHE OPDRACHT 21

Tijd Tip en bijzonderheden 40 uur Bij deze opdracht hebben de leerlingen de bijlagen 1, 4, 7 en 10 nodig. De bijlagen staan op de cd-rom (in Word). U kunt deze digitaal of uitgeprint aan de leerlingen geven. Zorg dat elke leerling het werkplan (bijlage 1), het interviewformulier (bijlage 7), de gewaskalender (bijlage 10) en het formulier voor de voorbereiding van de presentatie (bijlage 4) heeft. Selecteer van tevoren een aantal akkers van ongeveer 10 tot 15 ha. Deze akkers liggen buiten de eigen provincie om te voorkomen dat de leerlingen een bekend bedrijf uit hun eigen omgeving kiezen. Het moet wel een akker zijn die de leerlingen qua afstand zelf kunnen bezoeken. Beschrijf van elke akker de plaats, omvang en grondsoort. Idealiter zijn er meer akkers dan er groepjes leerlingen zijn, zodat er een uitgebreide keuze is. Wijs een stuk grond toe aan elk groepje. Let daarbij op hun argumenten: hebben de leerlingen een beredeneerde keuze gemaakt voor dit stuk grond? Ken de groepjes ook een fictief budget toe voor poot- of zaaigoed, bemesting en gewasbescherming. Bereken een budget dat redelijk is voor een akker zoals u die hebt geselecteerd. Let bij het berekenen van het budget o.a. op de grootte van de akker en de grondsoort. Let bij het bespreken van het werkplan op de volgende zaken. Is de takenlijst compleet? Zijn de taken gelijk verdeeld? Is de planning realistisch? Noteer de data, de tijdstippen en de plaats van de overlegmomenten. Bij de verzorging van gewassen moeten de leerlingen ook letten op: water; gewasbescherming; gebruik van machines en gereedschappen. Laat deze zaken bij het bespreken van opdracht 7 aan de orde komen. Suggestie: u kunt de leerlingen het door hen gekozen gewas op school laten telen. Ze moeten het dan verzorgen volgens de gewaskalender (bijlage 10). Na de oogst kunnen ze hun product op school aan de man proberen te brengen. De producten met de hoogste kwaliteit zullen het meest opbrengen. Dit kan aanleiding zijn voor een gesprek over kwaliteitseisen aan gewassen. Bespreek het resultaat van de leerlingen aan de hand van de doelen en de vragen uit de afsluiting. 22 DE GROTE, PRAKTISCHE OPDRACHT