Internetpanel Dienst Regelingen Resultaten peiling 18: Nieuw mestbeleid Augustus 2012 1. Inleiding Tussen 19 juli en 12 augustus is een peiling uitgezet over het nieuwe mestbeleid en hoe Dienst Regelingen (DR) dit het best kan gaan uitvoeren. Vanaf 1 januari 2013 zijn er nieuwe regels voor de productie en afzet van mest: het stelsel van verantwoorde mestafzet. Veehouderijbedrijven mogen alleen dierlijke mest produceren als zij daarvoor voldoende afzetruimte hebben. Is de afzetruimte op het eigen bedrijf onvoldoende, dan moeten overeenkomsten worden afgesloten voor afzet op andere bedrijven en/of voor mestverwerking. De verwachting is dat een overschotbedrijf gemiddeld drie overeenkomsten gaat afsluiten voor plaatsing van mest op een ander bedrijf en één à twee overeenkomsten voor de verwerking van mest. Bedrijven moeten de gegevens van deze overeenkomsten melden aan Dienst Regelingen. Dienst Regelingen wil graag weten welke manier van aanleveren van gegevens het beste bij de verschillende bedrijven past, om zo de dienstverlening zo goed mogelijk te laten aansluiten op de bedrijfsvoering van de mestproducenten en afnemers. Voor deze peiling zijn in totaal 364 potentiële respondenten uitgenodigd. De peiling heeft in totaal twee weken langer open gestaan dan de gebruikelijke termijn van circa 10 dagen en er zijn extra rappelmails verstuurd. Hier is voor gekozen omdat de vragenlijst is uitgezet in de vakantieperiode. Een tweede reden is dat het om een bewerkelijke vragenlijst gaat, waarbij de kans groter is dat respondenten deze voortijdig afbreken. Door de peiling langer open te laten staan neemt de kans op volledig ingevulde vragenlijsten toe. Uiteindelijk vulden 145 panelleden de peiling in. Een responspercentage van 40 procent. Hieronder zijn resultaten van de peiling beschreven. 1
2. Type bedrijf Om te beginnen is aan de panelleden een achtergrondvraag gesteld over het type bedrijf dat zij hebben. Bijna tweederde heeft een bedrijf dat (overwegend) producent is van dierlijke mest (64 procent), terwijl ongeveer eenvijfde van de bedrijven afnemer is van dierlijke mest (21 procent). Figuur 1 Tot welke categorie rekent u uw bedrijf? (n=145) 1% 6% 1% 7% 21% 64% producent dierlijke mest afnemer dierlijke mest accountant agrarisch bedrijfsadviseur transporteur/handelaar anders 3. Indienen van gegevens uit een overeenkomst tussen twee partijen In het nieuwe stelsel dienen partijen (producenten, afnemers en verwerkers) hun overeenkomst te laten registreren bij Dienst Regelingen. In deze overeenkomsten maken beide partijen een wederzijdse afspraak over levering en afname van mest. De melding van de gegevens aan DR kan op verschillende manieren plaatsvinden. Aan de panelleden is gevraagd welke voor- en nadelen zij zien met betrekking tot vijf voorgelegde mogelijkheden. Hieronder zijn de belangrijkste voor- en nadelen per optie op een rijtje gezet. Tabel 1 Voor- en nadelen verschillende manieren om gegevens te melden bij DR Voordelen (top-3) Nadelen (top-3) 1) Een partij stuurt de gegevens in en is verantwoordelijk 1) eenvoudig, gemakkelijk, simpel 2) weinig administratie, weinig werk 3) verantwoordelijkheid duidelijk 1) fraudegevoelig, geen controle door andere partij 2) afhankelijk van andere partij 3) meer kans op fouten 2) De ene partij machtigt de andere partij 1) eenvoudig, gemakkelijk 2) geringe administratieve druk 3) andere partij heeft er geen omkijken naar 1) afhankelijk van andere partij 2) er moet vertrouwen zijn 3) fraudegevoelig, kans op fouten 2
3) Een partij stuurt de gegevens in en beide moeten ondertekenen 4) Beide partijen sturen gegevens in. Bij verschillen volgt melding van DR 5) Een of beide partij(en) machtigen een derde partij 1) meer controle, betrouwbaar 2) minder fraudegevoelig, minder kans op fouten 3) beide partijen zijn verantwoordelijk en hebben invloed 1) beide partijen verantwoordelijk 2) minder fraudegevoelig, minder kans op fouten 3) correctheid, betrouwbaarheid 1) minder werk, neemt werk uit handen 2) onafhankelijke partij 3) correctheid van de gegevens 1) omslachtiger, meer werk 2) vraagt discipline van beide partijen 3) moet wel op papier 1) meer werk, dubbel werk 2) bij verschillen extra werk 3) kan langer duren 1) duur, extra kosten 2) onnodige bureaucratie 3) minder controle, zicht op gegevens Vervolgens is aan de panelleden gevraagd welke optie hun voorkeur heeft. Bijna de helft (46 procent) heeft een voorkeur voor de optie waarbij één partij de gegevens instuurt en beide partijen ondertekenen. De belangrijkste argumenten hiervoor zijn: transparantie, duidelijkheid, meer controle en minder fraude. Op ruime afstand volgen de opties waarbij één partij de ander machtigt (17 procent) en waarbij één partij de gegevens instuurt en verantwoordelijk is (14 procent). Figuur 2 Welke optie heeft uw voorkeur? (n=145) 3. Eén partij stuurt in, beide moeten ondertekenen 46% 2. De ene partij machtigt de andere 1. Eén partij stuurt in en is verantwoordelijk 4. Beide partijen sturen in, bij verschil melding van DR 5. Partij(en) machtigen een derde partij Weet niet 17% 14% 12% 7% 5% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Aan de panelleden die een voorkeur hebben voor de opties 1, 2, 3 of 5 (waarbij het initiatief bij één partij ligt) is gevraagd welke partij volgens hen het initiatief zou moeten nemen. Ongeveer de helft is van mening dat het initiatief bij de producent/leverancier van mest zou moeten liggen, terwijl eenderde vindt dat de beide partijen dat zelf moeten bepalen. Een klein deel (13 procent) denkt juist dat de afnemer het initiatief zou moeten nemen. Onder anders, namelijk (6 procent) worden transporteur en boekhouder genoemd. 3
Figuur 3 Welke partij zou volgens u het initiatief moeten nemen om de gegevens in te dienen? (n=121) De producent/leverancier 48% De afnemer 13% Dat moeten partijen zelf beslissen 33% Anders 6% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Aan de panelleden die een voorkeur hebben voor optie 3 (één partij stuurt in, beide moeten ondertekenen) is gevraagd op welke wijze zij geïnformeerd willen worden over het feit dat de gegevens van de overeenkomst zijn ingestuurd. Driekwart van de panelleden geeft aan het liefst per e-mail geïnformeerd te worden, terwijl een op de acht (12 procent) een melding in Mijn dossier noemt. Een klein deel ontvangt het liefst een sms (5 procent). Het kan gebeuren dat beide partijen na het tekenen van de overeenkomst de hoeveelheid fosfaat die ze overeengekomen zijn, willen wijzigen. Hiervoor zijn twee opties voorgelegd aan de panelleden. De helft geeft aan bij voorkeur de totale hoeveelheid fosfaat in de overeenkomst opnieuw door te geven. Eenderde geeft liever de wijziging op de totale hoeveelheid fosfaat door, waarna het DR het nieuwe totaal berekent. Het resterende deel (16 procent) weet het niet. 4.. Gebruik BedrijfsManagementSysteem (BMS) Dienst Regelingen wil de administratieve lasten voor ondernemers zoveel mogelijk beperken. Dit kan door het mogelijk te maken dat ondernemers op een eenvoudige manier gegevens kunnen doorgeven, bijvoorbeeld door aan te sluiten bij het BMS van de ondernemers. Bijna eenderde (31 procent) maakt gebruik van een BMS en ruim de helft (54 procent) niet (figuur 4). Figuur 4 Maakt u gebruik van een BMS? (n=145) 31% 54% 14% ja nee weet niet Gebruikers BMS Aan de gebruikers van een BMS is gevraagd welke pakket(ten) van welke leverancier(s) zij gebruiken. De meest gebruikte pakketten zijn Comru (20 procent), Mifas (18 procent) en Comwaes (9 procent) van Agrivision en het pakket Veemanager (7 procent) van CRV. De meestgenoemde leverancier is Agrivision (52 procent), gevolgd door Uniform (16 procent) en CRV (11 procent). 4
Op de vraag of zij zouden overwegen om hun huidige BMS te laten aanpassen om op een eenvoudige manier gegevens aan DR te kunnen doorgeven, antwoordt bijna de helft bevestigend (44 procent). Een even grote groep zou dit misschien laten doen (44 procent), terwijl 11 procent dit niet zou overwegen. Figuur 5 Zou u overwegen om uw huidige BMS aan te laten passen om op een eenvoudige manier gegevens aan DR te kunnen doorgeven? (n=45) 44% 44% 11% ja misschien nee Enkele toelichtingen: - Ja => Via BMS geef ik nu ook wel (andersoortige) informatie door aan andere partijen (met name I&R-zaken). Gegevens over mineralenverplaatsingen zouden ook goed door het BMS doorgegeven kunnen worden ; - Misschien => Als het binnen het bestaande servicepakket kan of met een extra module ; - Misschien => Als het via mijn dossier ook makkelijk kan, dan hoeft dit (nog) niet perse. Niet-gebruikers BMS Aan de panelleden die (nog) geen BMS gebruiken is gevraagd of zij zouden overwegen om een BMS aan te schaffen om gegevens eenvoudig aan DR te kunnen doorgeven. Slechts een klein deel (8 procent) antwoordt bevestigend, terwijl 42 procent de aanschaf van een dergelijk BMS misschien zou overwegen. De resterende helft is dit niet van plan. Figuur 6 Zou u overwegen om een BMS aan te schaffen om op een eenvoudige manier gegevens aan DR te kunnen doorgeven? (n=100) 8% 42% 50% ja misschien nee 5
Enkele toelichtingen: - Ja => Ik weet niet wat het is, maar als het invullen vereenvoudigt en gratis is, dan ga ik het zeker aan schaffen ; - Misschien => Afhankelijk van kosten van het BMS en hoeveel tijd het bespaart ; - Nee => Gewoon simpel houden en inloggen via Mijn Dossier ; - Nee => Ik gebruik maximaal 300 kg korrels per jaar, daar ga ik niets voor kopen. Belangstellenden aanpassen/aanschaf BMS Aan de panelleden die positief oordelen over een BMS waarmee zij eenvoudig gegevens kunnen doorgeven aan DR, is gevraagd welke voordelen zij zien boven handmatige invoer van gegevens. De helft vindt een dergelijk BMS gemakkelijker dan handmatig invoeren (51 procent). Eveneens een groot deel denkt dat het betrouwbaarder is. Onder anders, namelijk worden ondermeer financiële overwegingen en efficiëntie genoemd. Figuur 7 Welke argumenten spelen voor u een rol bij de keuze om via een BMS gegevens aan DR door te geven ten opzichte van handmatige invoer van gegevens? (n=90; meerdere antwoorden mogelijk) makkelijker 51% betrouwbaarder 46% anders 12% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 6
5. Berekening Voor het stelsel van verantwoorde mestafzet moeten vooraf berekeningen van de afzetruimte worden gemaakt, zoals berekeningen die agrariërs nu maken voor de gebruiksnormen. Desgevraagd geven zeven op de tien panelleden aan dat zij ondersteuning zouden willen krijgen bij het maken van de berekeningen. Een op de zes heeft daar geen behoefte aan en 14 procent weet het niet. Figuur 8 Zou u bij deze berekeningen ondersteund willen worden? (n=145) 69% 17% 14% ja nee weet niet Ruim de helft van de geïnteresseerde panelleden in ondersteuning bij de berekeningen, heeft een voorkeur voor een rekenmodule op het DR-loket (57 procent). Ruim een kwart krijgt het liefst ondersteuning door middel van een rekenmodule in hun BMS. Onder anders, namelijk noemen panelleden een adviseur, voorlichter, telefonisch of via een website. Figuur 9 Op welke manier wilt u ondersteund worden? (n=100) rekenmodule op het DR-loket rekenmodule in BMS 27% 57% anders 14% weet niet 2% 6.. Meerjarige contracten Een van de manieren om de administratieve druk voor ondernemers te beperken is door de mogelijkheid te bieden aan agrariërs/ondernemers om voor meerdere jaren een overeenkomst te sluiten. Desgevraagd geeft eenderde van de panelleden aan dat zij hiervan zeker gebruik zou maken (34 procent). Drie op de tien zal waarschijnlijk geen gebruik maken van meerjarige overeenkomsten en 8 procent zal dit zeker niet doen. Ruim een kwart weet het niet. 7
Figuur 10 Stel: het is mogelijk om meerjarige overeenkomsten af te sluiten. Zou u hier gebruik van gaan maken? (n=145) zeker wel waarschijnlijk niet 34% 30% zeker niet 8% weet niet 27% Enkele toelichtingen: - Zeker wel => Dit geeft meer zekerheid op de lange termijn en daarmee rust ; - Zeker wel => Dan kan ik er met mijn bedrijf op sturen ; - Waarschijnlijk niet => Afzetkosten kunnen jaarlijks variëren en als de gehaltes van de mest niet kloppen moet je afscheid van elkaar kunnen nemen ; - Weet niet => Als producent wil je zekerheid van je ruimte, zonder ieder jaar extra rompslomp. Als afnemer (ruimte verschaffer) wil je maximale flexibiliteit houden in een onzekere markt. 7.. Slotopmerkingen Aan het einde van de vragenlijst was er gelegenheid tot het plaatsen van algemene opmerkingen over het onderwerp. Enkele opmerkingen zijn hieronder weergegeven. - Het systeem zo eenvoudig mogelijk houden is het belangrijkste om draagvlak in onze sector te waarborgen. - Houd het overzichtelijk en maak het niet te moeilijk. maak alles inzichtelijk via mijn dossier. - Keep it easy and simple. Een boer zit tegenwoordig (te) veel achter zijn PC. - Bij het afsluiten van mestafzetovereenkomsten is het belangrijk om vast te stellen dat er wilsovereenstemming is. Wij komen nu nog wel eens tegen dat de mesthandelaar gemachtigd is om mestbonnen te tekenen. Deze vrolijk mest levert, niet aan de normen van de afnemer denkt, de afnemer teveel mest heeft ontvangen en deze dus met de gebakken peren zit. Tevens zou er een controle moeten zijn in Mijn Dossier. - Ik heb nog heel weinig informatie gelezen over het nieuwe mestbeleid, dus als jullie nu eens met een stuk korte en bondige informatie op de proppen komen, dan zou dat welkom zijn. Dan graag in een soort korte uitleg en iets van een stappenplan of wat ook, zodat je het nog eens makkelijk kunt teruglezen bij twijfel of vragen. - Stel een grenswaarde in voor kleine ondernemers. 8
8.. Welk vervolg geeft DR aan deze uitkomsten? DR wil graag dat de uitvoering van de regelgeving zo goed mogelijk aansluit op uw bedrijfsvoering. Door bij de inrichting van nieuwe regelgeving in een zo vroeg mogelijk stadium op de hoogte te zijn van uw wensen en voorkeuren, kan vanaf de start een uitvoering worden neergezet die past bij uw bedrijf. Deze peiling over het nieuwe mestbeleid dat vanaf 2013 in gaat is daar een goed voorbeeld van. De uitkomsten zijn duidelijk en hebben DR veel bruikbare informatie opgeleverd. DR geeft hier op de volgende wijze een vervolg aan: voor het indienen van de gegevens uit de overeenkomsten tussen twee partijen kiezen de meeste respondenten voor een werkwijze waarbij een partij de gegevens instuurt en beide moeten ondertekenen (optie 3). Op de tweede plaats komt het machtigen van de ene partij door de andere (optie 2). DR heeft beide opties opgenomen in haar uitvoeringsontwerp; vervolgens maakt DR het mogelijk dat elke betrokken partij het initiatief kan nemen bij het invullen van de overeenkomst. DR komt daarmee tegemoet aan alle voorkeuren die genoemd zijn; driekwart van de respondenten geeft aan bij voorkeur per e-mail geïnformeerd te willen worden wanneer de gegevens van de overeenkomst zijn ingestuurd. DR gaat inregelen dat dit mogelijk wordt; de aansluiting met een BMS is vooralsnog niet in de uitvoeringsontwerpen opgenomen; uit de peiling blijkt dat bijna 70% van de respondenten graag ondersteuning wil bij de berekeningen, bij voorkeur via een rekenmodule op de website van het DR-Loket. DR onderzoekt of het mogelijk is een dergelijke rekenmodule te ontwikkelen; het zal niet mogelijk worden meerjarige overeenkomsten bij DR in te dienen. Uiteraard staat het partijen vrij om onderling wel meerjarige contracten af te sluiten. De gegevens uit deze overeenkomsten moeten wel jaarlijks bij DR worden gemeld. 9