Ingekomen stuk D39 (PA 28 september 2011) Aan de gemeenteraad van Nijmegen Korte Nieuwstraat 6 6511 PP Nijmegen Telefoon 14024 Telefax (024) 329 29 81 E-mail gemeente@nijmegen.nl Postadres Postbus 9105 6500 HG Nijmegen Datum 29 augustus 2011 Onderwerp Addendum beleidsplan schuldhulpverlening Ons kenmerk 11.0017243 Datum uw brief Contactpersoon Austin van Gaal Doorkiesnummer (024)3299848 Geachte leden van de Raad, Voor de politieke avond van 14 september 2011 staat de bespreking van het Beleidsplan schuldhulpverlening 2012-2015 geagendeerd. De totstandkoming van het beleidsplan verliep parallel met besluitvorming in de Tweede Kamer van het wetsvoorstel Gemeentelijke schuldhulpverlening. Gedurende de kamerbehandeling van het wetsvoorstel zijn 50 moties en amendementen ingediend. Uiteindelijk hebben 4 amendementen en één motie een meerderheid behaald en is de wet hierop aangepast. Met deze brief vullen we het voorliggende beleidsplan aan op een viertal onderdelen, zodat het beleidsplan voldoet aan alle in het wetsvoorstel gestelde voorwaarden. Dit betreft de volgende onderdelen: het moratorium, beleid ten aanzien van gezinnen met inwonende minderjarige kinderen, de basisbankrekening, en de inhoudelijke eisen aan het beleidsplan. Afsluitend informeren wij u over onze voorgenomen omgang ten aanzien van fraude, als ook de ervaringen en aanbevelingen van het klantenpanel schuldhulpverlening. 1. Moratorium Gemeenten krijgen de mogelijkheid om bij de rechter een verzoekschrift voor een moratorium in te dienen. Hierdoor wordt beslag, executoriale verkoop en verrekening voor 6 maanden opgeschort, zodat de schuldhulpverlening in staat wordt gesteld om tot een schuldregelingsvoorstel te komen. Een moratorium is de laatste remedie om een oplossing in het minnelijke traject te bewerkstelligen. Het instrument mag niet te lichtvaardig of te vroeg in het proces van schuldhulpverlening worden ingezet. De kosten van de rechtspraak moeten betaald worden door degenen die daar gebruik van maken (= gemeenten). Een moratorium is een aanvulling op het bestaande instrumentarium van schuldhulpverlening. Het aanvragen van een moratorium bij een rechtbank zal met grote terughoudendheid worden betracht. Het moet evident zijn dat opschorten van beslag, executoriale verkoop en verrekening voor 6 maanden bijdraagt aan de totstandkoming van een schuldregeling. De kosten van de rechtspraak dienen door de gemeente vergoed te worden. Deze kosten zullen vanuit het beschikbare budget worden betaald.
1 2. Gezinnen met inwonende minderjarige kinderen Het is van belang dat gemeenten bijzondere aandacht besteden aan de situatie van gezinnen met kinderen. De gevolgen van problematische schulden zijn immers extra schrijnend als er kinderen in het spel zijn. Gemeenten moeten bij het opstellen van een plan voor schuldhulpverlening duidelijk aangeven, hoe zij omgaan met gezinnen met kinderen. Indien mogelijk dient aan gezinnen met kinderen prioriteit te worden gegeven. De Nijmeegse jeugd heeft onze warme aandacht. Eén van de uitgangspunten van ons college is niet voor niets Jeugd is de toekomst! Primair zijn en blijven de ouders verantwoordelijk, maar wij willen hen ondersteunen om jongeren maatschappelijk te laten participeren. Nijmegen handhaaft de komende jaren in zijn minimabeleid de regelingen voor (gezinnen met inwonende minderjarige) kinderen. Naast ons minimabeleid handhaven we de komende jaren bij schuldhulpverlening het Noodfonds voor dreigende afsluitingen en uithuiszettingen. Hierdoor kunnen we schrijnende situaties, ook bij gezinnen met inwonende minderjarige kinderen, voorkomen. 3. Basisbankrekening Personen die bij de gemeente om schuldhulpverlening hebben verzocht, komen tevens in aanmerking voor een basisbankrekening. Een basisbankrekening is een rekening waarop geen roodstand mogelijk is. Dit is een essentieel instrument voor effectieve schuldhulpverlening. Zonder basisbankrekening zijn sommige schuldenaren afgesloten van het betalingsverkeer waardoor zij hun schulden niet kunnen aflossen. Deze voorziening bestaat nu nog niet, maar wordt met banken ontwikkeld. Wanneer de basisbankrekening als instrument voor klanten toegankelijk en bruikbaar is, zullen wij onze klanten op de mogelijkheden van de basisbankrekening wijzen. 4. Inhoudelijke eisen beleidsplan Aan het wetsvoorstel zijn inhoudelijke eisen toegevoegd waaraan het beleidsplan moet voldoen. Met deze inhoudelijk eisen wordt het beleid inzake integrale schuldhulpverlening en de kwaliteit van de schuldhulpverlening geborgd. De volgende onderdelen moeten in het beleidsplan opgenomen zijn: - de te behalen resultaten; - de maatregelen voor het borgen van kwaliteit van de schuldhulpverlening; - de na te streven gemiddelde wachttijd van een schuldhulpverleningstraject. In het beleidsplan zijn de te behalen resultaten opgenomen. We borgen de kwaliteit van schuldhulpverlening door in de nadere uitwerking van de ketensamenwerking schuldhulpverlening expliciet prestatieafspraken op te nemen en hierop te monitoren. Deze afspraken leggen we vast in subsidieafspraken of eventuele convenanten. Als een persoon zich tot de gemeente wendt voor schuldhulpverlening, vindt binnen vier weken het eerste gesprek plaats waarin de hulpvraag wordt vastgesteld.
2 Overige punten Fraude De beleidsregels schuldhulpverlening worden uitgewerkt na vaststelling van het beleidsplan door uw raad. De wet gemeentelijke schuldhulpverlening biedt de mogelijkheid om schuldhulpverlening te weigeren als een persoon fraude heeft gepleegd die financiële benadeling van een bestuursorgaan tot gevolg heeft. Het uitgangspunt van ons college is én blijft dat fraude niet mag lonen. Maar wij zijn voornemens schuldhulpverlening niet standaard te weigeren als een persoon fraude heeft gepleegd. In de uitwerking van beleidsregels schuldhulpverlening nemen we de hoogte van de fraudeschuld en ouderdom mee in de afweging toegang tot schuldhulpverlening te weigeren. Schuldenaren met grote en/of recente fraudeschulden weigeren we de toegang. Een fraudeschuld zien we niet als een belemmering voor schuldhulpverlening, indien: de fraudeschuld jonger dan vijf jaar is en het openstaand saldo kleiner is dan 500; de fraudeschuld ouder dan vijf jaar is en de fraudevordering niet meer bedraagt dan 25% van de totale schuldenlast van de belanghebbende; Inspraak Ten slotte willen wij u informeren over het klantenpanel schuldhulpverlening dat is georganiseerd bij de totstandkoming van het beleidsplan. Voor het klantenpanel zijn klanten die gebruik maken van schuldhulpverlening uitgenodigd om, vanuit de eigen ervaringen, mee te praten over een drietal thema s: 1. Voorkomen van schulden; 2. Dienstverlening bureau Schuldhulpverlening; 3. Eventuele samenhang met andere zaken en/of problemen. De ervaringen en aanbevelingen uit deze sessie zijn in de bijlage bijgevoegd. De ervaringen en aanbevelingen van het klantenpanel zijn besproken binnen het Bureau Schuldhulpverlening/ GKB+ en worden gebruikt voor de doorontwikkeling van de dienstverlening. Hoogachtend, College van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen, De Burgemeester, De Gemeentesecretaris, mr Th.C. de Graaf drs. B. van der Ploeg
3 Samenvatting Inspraak / klantenpanel schuldhulpverlening 30 maart 2011 Thema 1. Voorkomen van schulden De aanwezigen vertellen vrijuit hoe zij in de schulden gekomen zijn. Ervaringen worden gedeeld: -Scheidingen: Als mensen scheiden, ontstaat er vaak een nieuwe financiële situatie. Het inkomen van een partner kan geheel of gedeeltelijk wegvallen. Mensen worden soms, onder de druk van een scheiding, gedwongen een andere (te) dure woning te accepteren. Mensen kunnen ook in de (financiële) problemen komen indien een partner komt te overlijden. Financieel staat in bovenstaande zin tussen haakjes omdat er (vaak) ook afgeleide problemen kunnen spelen zoals het niet gewend zijn aan het doen van de administratie of het moeilijk kunnen lezen en schrijven. -Onterechte toeslagen: Mensen ontvangen soms, al dan niet door eigen toedoen of onwetendheid, onterecht een te hoge toeslag van de Belastingdienst. De Belastingdienst vordert teveel ontvangen toeslag pas later (ineens) terug. Wie geen enkele financiële buffer heeft, zit dan direct in de schuld(en). -Andere aanleidingen: een onbegrijpelijk hoge energierekening, het (te snel) sluiten van een lening voor een auto, onbekendheid met de mogelijkheid om (schuld)hulpverlening in te schakelen, het (te) lang wachten om hulp in te schakelen, op een wachtlijst voor hulp terecht komen, het niet nakomen van afspraken door schuldhulpverleners zijn enkele van de andere genoemde oorzaken. Op de vraag of de gemeente had kunnen helpen om te voorkomen dat deze schulden ontstaan, reageren de deelnemers terughoudend. Er zijn zoveel verschillende manieren en verschillen in persoonlijke situaties waardoor schulden ontstaan. Deelnemers geven aan dat het lastig is voor een gemeente om dit te voorkomen. Aanbevelingen thema 1: Gemeente zou i.s.m. woningbouwcorporaties kunnen zorgen voor voldoende goedkope woningen, studio s of kamers. Nu verergert de schuldensituatie vaak door het gebrek aan goedkope woonruimte; In de voorlichting zou gewaarschuwd kunnen worden voor de nadelige financiële bijeffecten van echtscheiding; Permanente voorlichting over het belang (van het snel inschakelen) van schuldhulpverlening blijft nodig. Schuldhulpverlening was bij enkelen onbekend voor dit traject. Thema 2. Dienstverlening bureau Schuldhulpverlening De aanwezigen vertellen vrijuit hoe zij de dienstverlening van het bureau Schuldhulpverlening/GKB+ hebben ervaren. Opvallende punten: Start bij het begin van het traject SHV: Verschillende klanten ervaren op het niveau van de communicatie een verschil tussen het eerste contact (en het begin van een traject) en het latere verloop van de communicatie. Aangegeven wordt dat ze bij de aanvang van het traject veel stress ervaren, waardoor het lastig is alle informatie te verwerken. Klanten hebben aangegeven dat zij het eerste contact niet altijd als prettig hebben ervaren. Ik werd direct, door een jong meisje, met jij en jou aangesproken terwijl ik als 50+er, met U aangesproken wenst te worden. Ik vond het eerste contact tamelijk belerend en soms zelf intimiderend. Het eerste contact is (nog) niet op de persoon toegesneden en komt afstandelijk over. Ik kreeg in het begin stress van de gesprekken. Je moet zelf voor bv. de inkomensspecificatie zorgen, terwijl ik afhankelijk was het UWV. Ik schrok in het begin ook van de toon in de brieven. Je moet dit en je moet dat, anders zal er dit of dat gebeuren. Ik heb 3 keer een aanvraag moeten indienen voor schuldhulpverlening voor dat ik daadwerkelijk geholpen werd.
4 Gaandeweg het schuldhulpverleningstraject: Bijna alle klanten geven aan dat zij, als het ijs eenmaal gebroken is, correct en betrokken bejegend zijn. Ik ben goed geholpen. Mijn coach begrijpt mij. Ik wist helemaal niet dat deze hulpverlening bestond en ik vind het zelfs heel erg makkelijk dat er voor mij allerhande betalingen worden gedaan! Fijn ook dat de SWON mij goed helpt. De redelijk positieve waardering voor communicatie gaandeweg het traject wil niet zeggen dat de klanten het altijd eens zijn de schuldhulpverlener. Ik vond het heel erg frustrerend dat in het schuldsaneringsplan ook maffiose schuldeisers meegenomen werden. De samenwerking met het UWV is slecht. Het zou wettelijk verboden moeten worden dat schulden doorverkocht kunnen worden aan incassobureaus. De gemeente moet mij helpen dat mijn telefoon niet afgesneden wordt. De betalingen die de gemeente voor mij doet moet ik zelf wel heel goed narekenen. Het principe van leefgeld per week schept wel volstrekte duidelijkheid. Vreemd dat schulden bij familieleden niet meetellen. Die budgetteringscursus komt als mosterd na de maaltijd. Aanbeveling thema 2: Extra aandacht voor de start van het schuldhulpverleningstraject lijkt op zijn plaats. (Bv.: alleen tutoyeren na uitdrukkelijk toestemming van de klant, op meer wezenlijk niveau kennismaken, belangstelling voor achtergronden en omstandigheden tonen, klant waarschuwen dat veel klanten de eerste contacten niet als plezierig ervaren, bij voorbaat verontschuldigingen aanbieden voor niet te vermijden ambtelijk toelichtingen. Belangrijk om zelf regie te blijven houden. Aandachtspunt is ook dat er veel overgenomen wordt (met bv budgetbeheer) in plaats van ondersteund. In beleid en bij deskundigheidsbevordering streven naar meer holistische klantbenadering. (Klant is immers niet alleen een persoon die in de schulden zit. Hij/zij is ook iemand die bv. oud is, werk nodig heeft, ziek of gezond is en die bv. ook door SWON, door reintegratiespecialist, het UWV of door andere hulpverleners geholpen zou moeten worden. 3. Samenhang met andere problemen Voor alle klanten geldt dat naast de schuldenproblematiek, ook andere problematiek speelt. Rouwverwerking door verlies van partner. Mate van zelfredzaamheid. Hulp nodig voor het regelen van kinderopvang. Het onder druk staan van gesubsidieerd werk. Verlies van werk en inkomsten. Onvoldoende beheersing van de Nederlandse taal in woord en geschrift enz. enz. Aanbevelingen thema 3: Meer maatwerk: de ene klant heeft aanzienlijk meer hulp nodig dan de andere. In het ene geval zal de schuldhulpverlener ook een soort regisseur moeten zijn of moeten inschakelen, terwijl andere klanten (het misschien wel makkelijk vinden dat de gemeente hun administratie doet) juist meer achter de broek gezeten moeten worden om meer eigen verantwoordelijkheid te nemen!