RAPPORT VAN BEVINDINGEN Tussentijds kwaliteitsonderzoek bij Basisschool De Achtsprong Plaats : Amsterdam Zuidoost BRIN-nummer : 12WS Onderzoeksnummer : 120895 Datum schoolbezoek : 8 november 2010 Rapport vastgesteld te Utrecht op 5 januari 2011
Inhoud 1 Inleiding 5 2 Bevindingen 7 3 Toezichtarrangement 15 pagina 3 van 15
1 Inleiding De Inspectie van het Onderwijs heeft op 8 november 2010 een tussentijds kwaliteitsonderzoek (tko) uitgevoerd op basisschool De Achtsprong naar aspecten van de kwaliteit van het onderwijs en de naleving van wet- en regelgeving. De aanleiding voor dit onderzoek was het volgende. Tijdens het onderzoek naar de kwaliteitsverbetering dat is uitgevoerd op 3 november 2009 stelde de inspectie tekortkomingen vast in de opbrengsten, het onderwijsleerproces en de naleving van wettelijke vereisten op basisschool De Achtsprong. Deze zijn beschreven in het inspectierapport dat is vastgesteld op 8 februari 2010. De kwaliteit van het onderwijs is toen opnieuw als zwak beoordeeld en de inspectie heeft het traject van geïntensiveerd toezicht voortgezet. In het kader hiervan voert de inspectie nu een tussentijds onderzoek uit om na te gaan in hoeverrre de in het toezichtplan opgenomen tekortkomingen zijn opgeheven en aan de afspraken is voldaan. Toezichthistorie In 2007 voert de inspectie een kwaliteitsonderzoek uit op basisschool De Achtsprong. Uit dit onderzoek komt naar voren dat de leeropbrengsten grote risico's laten zien en dat het systeem van leerlingenzorg grote hiaten kent. Daarbij komt dat het leerstofaanbod Nederlandse taal niet voldoende is afgestemd op de behoeften van de leerlingenpopulatie en dat te weinig leerlingen het leerstofaanbod krijgen tot en met het niveau van groep 8. Het didactisch handelen is grotendeels op orde maar de leraren zijn nog te weinig in staat om hun onderwijs af te stemmen op verschillen tussen leerlingen. De tekortschietende kwaliteit is voor een groot deel het gevolg van het gebrek aan duidelijke sturing en eenheid in het team. De inspectie beoordeelt de kwaliteit van het onderwijs als zwak en voert daarom in november 2009 een onderzoek naar de kwaliteitsverbetering (OKV) uit. Dit OKV wijst uit dat de kwaliteit niet voldoende verbeterd is en op sommige onderdelen zelfs verslechterd. Zo zijn de tussenopbrengsten onvoldoende geworden en beoordeelt de inspectie de duidelijke uitleg onvoldoende. Verder heeft de school de tekortkomingen op het gebied van de zorg en het leerstofaanbod niet weten weg te werken. Een positieve verandering is dat de school een nieuwe directeur heeft die aan de hand van concrete verbeterplannen de ontwikkeling van de school voortvarend aanstuurt en daarmee een grote professionaliseringsslag wil maken met het team. Verder besluiten de directie en het bevoegd gezag om deel te nemen aan de Kwaliteitsaanpak Basisscholen Amsterdam. De inspectie beoordeelt de kwaliteit van het onderwijs opnieuw als zwak en maakt de afspraak met het bevoegd gezag dat de kwaliteit van het onderwijs in februari 2011 weer van voldoende niveau is. In de tussentijd volgt de inspectie het verbeterproces nauwgezet. pagina 5 van 15
Onderzoeksopzet De onderzoeksopzet is gebaseerd op de afspraken die in het toezichtplan zijn opgenomen. Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Schoolbezoek, waarbij de inspectie een aantal lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde heeft bijgewoond in de groepen 1A, 2A, 3A, 4B, 5A, 6B, 7 en 8; een aantal groepen ongepland heeft bezocht; gesprekken heeft gevoerd met de directie, de intern begeleiders en de leraren. Een eindgesprek met de directie en een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag na afloop van het schoolbezoek. Tijdens het onderzoek beoordeelde de inspectie indicatoren van de volgende aspecten: leeropbrengsten, didactisch handelen, zorg en begeleiding en kwaliteitszorg. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek onder andere gebaseerd op het Toezichtkader po/vo 2009 en de notitie Analyse en waarderingen van opbrengsten primair onderwijs (versie september 2010). Beide documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek naar de onderwijskwaliteit en wettelijke vereisten. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. pagina 6 van 15
2 Bevindingen 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabellen vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs 2009. De indicatoren met een asterisk zijn de normindicatoren; zij spelen een beslissende rol bij de beoordeling van de kwaliteit van het onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Daarnaast heeft de inspectie enkele controles uitgevoerd op bepaalde wettelijke voorschriften waaraan de school niet voldeed tijdens het eerdere kwaliteitsonderzoek. Of de school nu wel of niet voldoet aan deze wettelijke vereisten wordt tot uitdrukking gebracht met de score 'ja' of 'nee'. Kwaliteitsaspect 1 Opbrengsten 1.2 * De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1 2 3 4 5 Kwaliteitsaspect 5 Didactisch handelen 1 2 3 4 5.1 * De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 5.2 * De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. pagina 7 van 15
Kwaliteitsaspect 7 Begeleiding 7.2 De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen. 1 2 3 4 Kwaliteitsaspect 8 Zorg 8.1 De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig hebben. 1 2 3 4 Kwaliteitsaspect 9 Kwaliteitszorg 1 2 3 4 9.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. Naleving wet- en regelgeving NT2a De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende schoolplan (art. 16, lid 1 en 3, WPO) NT2b In het schoolplan is informatie opgenomen over een of meer standaard gecontroleerde onderdelen (art. 12 WPO). ja nee pagina 8 van 15
2.2 Beschouwing Algemeen beeld Het beeld van de kwaliteit van het onderwijs op basisschool De Achtsprong blijft onverminderd zorgelijk. Hoewel alle betrokkenen in de school enorm veel werk verzetten, was de achterstand te groot om in het geplande tijdsbestek substantiële kwaliteitsverbeteringen te realiseren. De kwaliteit van het didactisch handelen is op onderdelen weliswaar verbeterd (uitleg) maar is tegelijkertijd nog erg broos. Hetzelfde geldt voor de begeleiding van leerlingen: hoewel de school nu werkt met groepsplannen, is de inhoud van deze plannen nog te weinig gestoeld op een goede analyse van de toetsen. Ook zijn de effecten van verbeterproces nog te weinig terug te zien in de opbrengsten. De opbrengsten op tussenmomenten zijn namelijk onvoldoende. Daar staat tegenover dat de aansturing van de verbeterplannen sterk is verbeterd en dat de school zelf goed zicht heeft op de huidige kwaliteit en de stappen die nodig zijn om deze een extra impuls te geven. Zo heeft de school plannen van aanpak geschreven voor de groepen die vorig schooljaar te weinig leerwinst hebben geboekt. Het team van intern begeleiders is sinds 1 oktober 2010 weer compleet. Dit is gunstig voor de ontwikkelingen op het gebied van zorg en begeleiding omdat de meeste leraren nog veel ondersteuning nodig zullen hebben om het werken met groepsplannen naar een hoger niveau te tillen. Hieronder volgt een toelichting op het oordeel. Toelichting Uitgangssituatie De kwaliteitsontwikkeling op De Achtsprong vindt onder grote tijdsdruk plaats. De leraren moeten zich in korte tijd veel nieuwe vaardigheden eigen maken. Zij ervaren dit als een zware opgave hetgeen mede te verklaren is uit het feit dat het lange tijd aan gerichte deskundigheidsbevordering ontbroken heeft. Mede hierdoor zijn de effecten met name op het didactisch handelen en de afstemming niet zo groot als de school in haar plannen had opgenomen. Daarbij komt dat de school vorig schooljaar te maken heeft gehad met discontinuïteit in de bezetting van de intern begeleiders, hetgeen de ontwikkelingen op het gebied van de zorg enigszins heeft vertraagd. pagina 9 van 15
Omdat vorig schooljaar bleek dat een aantal leraren de ontwikkelingen niet kon of wilde bijbenen, hebben er veel personele wisselingen plaatsgevonden. Na de zomer zijn hierdoor vijf nieuwe leraren aan de school begonnen. De directie geeft aan dat zij nu kan werken met een team waarvan de meeste leraren in potentie de doelen in de verbeterplannen moeten kunnen halen. Tegelijkertijd is het zo dat veel leraren veel begeleiding nodig hebben om goed mee te draaien in het verbetertraject. Onvoldoende leerresultaten op tussenmomenten De resultaten op tussenmomenten zijn onvoldoende (E-afname van schooljaar 2009-2010). Op vier van de vijf meetmomenten liggen ze namelijk onder de ondergrens die de inspectie hanteert. Alleen de resultaten van technisch lezen in groep 3 zijn gemiddeld voldoende, maar tegelijkertijd valt op dat er een groot verschil is in leesniveau tussen de twee parallelgroepen. In groep 4 zijn de resultaten voor zowel technisch lezen als rekenen en wiskunde onvoldoende. De onvoldoende resultaten voor rekenen en wiskunde worden met name veroorzaakt door het feit dat één van de groepen vier in het laatste half jaar fors achteruit is gegaan. In groep 6 valt zowel begrijpend lezen als rekenen en wiskunde uit. Slechts de helft van het aantal leerlingen in groep 6 is bij rekenen en wiskunde op het niveau van het leerjaar getoetst. De andere helft heeft een toets uit een lager leerjaar gekregen. De school weet dat de leeropbrengsten onder de maat zijn. Voor een deel zijn ze toe te schrijven aan de vele wisselingen van leraren in een aantal klassen door ziekteverzuim, deels heeft het te maken met de kwaliteit van de leraren. Daarnaast is het zo dat de school, zeker in de hogere groepen, de leerachterstanden die in eerdere leerjaren zijn ontstaan, niet geheel heeft weten weg te werken. Daarom zijn voor die groepen leerlingen inhaalprogramma's opgesteld. Deze inhaalprogramma's borduren voort op de aanpak die de school het vorige schooljaar al is gestart. De school heeft de verwachting dat aan het eind van dit schooljaar het overgrote deel van de leerlingen op het niveau van het leerjaar kan worden getoetst. De kwetsbaarheid van de resultaten is des te meer zorgelijk omdat de school er met haar veranderingen niet in is geslaagd om vanaf de onderbouw de resultaten te verstevigen: ook de groepen 4 en 5 presteren onder het verwachte niveau. Voorlopig is er daarmee het perspectief voor voldoende eindresultaten in de komende jaren niet gunstig. Meer structuur in instructiemomenten pagina 10 van 15
De verbeterplannen van de school leggen een grote nadruk op de verbetering van het pedagogisch-didactisch handelen. De leraren hebben scholing gehad in het directe instructiemodel (ADI). Daarnaast zijn er formulieren ontwikkeld om het ADImodel te ondersteunen (lesvoorbereiding, weekplanningen en reflectieformulieren). De meeste leraren vullen deze formulieren nauwgezet in en in een aantal groepen ziet de inspectie dat de leraren proberen te reflecteren op hun handelen en op de les. In het grootste deel van de bezochte lessen waren de verschillende stappen van het ADI-model duidelijk herkenbaar. De uitleg heeft daardoor meer structuur gekregen en verloopt voorspelbaar voor de leerlingen. Hoewel het ADI-model in de meeste lessen dus herkenbaar is, gebruikt het gros van de leraren deze vorm nog te mechanisch. De inhoudelijke verdieping (welke doelen moeten de leerlingen na deze les beheersen en wat betekent dat voor mijn instructie?) mist in veel gevallen. Hierdoor is de instructie niet altijd even effectief. Vanwege de vooruitgang die de school heeft geboekt, geeft de inspectie de school het voordeel van de twijfel en waardeert zij indicator 5.1 met een voldoende. Maar gerichte aandacht voor de inhoud van de instructie blijft nodig. Te globale analyse van toetsresultaten De kwaliteit van de instructie maar ook van de afstemming hangt samen met de gedegenheid waarmee de leraren de toetsresultaten analyseren. Uit de groepsmappen wordt duidelijk dat de leraren de methodegebonden toetsen afnemen en registreren. In de meeste gevallen heeft de inspectie ook foutenanalyses gezien. De conclusies die de leraren momenteel trekken op basis van die foutenanalyses zijn echter nog te mager om als goede input te dienen voor de groepsplannen en de geplande extra instructies. De school stelt zich namelijk te weinig de vraag wat de oorzaak is van het feit dat de leerlingen deze fout maken en welke aanpak vervolgens effectief is om die oorzaak weg te nemen. Hierdoor is de geplande verlengde instructie vaak een herhaling van de klassikale instructie. Omdat de analyse van de toetsresultaten niet voldoende handvatten biedt om te komen tot een gerichte aanpak, beoordeelt de inspectie indicator 7.2 onvoldoende. Onrust tijdens de lessen pagina 11 van 15
Tijdens het OKV van november 2009 gaf de inspectie aan dat het in veel klassen ontbrak aan een taakgerichte werksfeer. Hoewel dit aspect toen als voldoende werd beoordeeld, was het een belangrijk aandachtspunt voor de school. Uit het tussentijds kwaliteitsonderzoek komt naar voren dat de taakgerichte werksfeer niet is verbeterd, maar zelfs is verslechterd. Indicator 5.2 wordt daarom nu als onvoldoende gewaardeerd. Dit oordeel komt tot stand door het beeld dat de inspectie heeft gekregen tijdens de geplande en ongeplande lesobservaties én door de onrust die de inspectie waarnam in een aantal klassen op momenten dat zij rondliep in de school. In veel groepen weten de leraren maar kort een goed werkklimaat vast te houden waarna het rumoer in de klassen toeneemt. De leraren plegen te weinig gerichte en effectieve interventies om een taakgerichte werksfeer te borgen en indien nodig de rust snel te herstellen en de leerlingen goed aan het werk te krijgen. Een en ander hangt samen met het pedagogisch klimaat. De leraren corrigeren leerlingen vooral door het benoemen van negatief gedrag. Complimenten worden nauwelijks gegeven waardoor goed gedrag of een goede werkhouding niet worden gestimuleerd. In te veel groepen hangt daardoor een sfeer die niet echt uitnodigt tot een actieve participatie van de leerlingen. Vroegtijdige signalering van zorgleerlingen Met de komst van de twee nieuwe intern begeleiders en een externe coach krijgt de zorgstructuur snel vorm. De beleidsplannen zijn klaar waardoor helder is wie welke taken en verantwoordelijkheden heeft. Daarbij heeft de school nu een uitgebreid toetsinstrumentarium waarbinnen de methodegebonden toetsen een steeds belangrijkere rol spelen. Voor het huidige schooljaar zijn consultatiebesprekingen en leerlingbesprekingen gepland waarin de leraren (potentiële) zorgleerlingen met de intern begeleiders bespreken en afspraken maken over een gewenste aanpak en ondersteuning. In deze besprekingen wordt ook bepaald voor welke leerling een individuele handelingsplanning noodzakelijk is (opschalen naar een hoger zorgniveau). De vroegtijdige signalering is daarmee nu op orde (indicator 8.1). Evaluatie van de opbrengsten De school evalueert systematisch haar eigen leerresultaten. De intern begeleiders bereiden de evaluaties voor en bespreken deze met de directie. Ook het team wordt sinds vorig schooljaar actief bij de evaluaties betrokken. De school heeft hierdoor zicht op de zwak presterende groepen en probeert maatregelen te nemen om deze groepen gericht extra hulp te bieden. Zo is in een aantal groepen de onderwijstijd voor de basisvaardigheden fors uitgebreid en zijn er met name voor rekenen en wiskunde in de groepen 5 tot en met 8 plannen van aanpak c.q. reparatieplannen. Met de genomen maatregelen verwacht de school aan het eind van dit schooljaar goede vooruitgang te hebben geboekt op de toetsresultaten van het leerlingvolgsysteem. Naleving pagina 12 van 15
Tijdens het kwaliteitsonderzoek in 2009 constateerde de inspectie dat in het schoolplan een aantal wettelijk vereiste onderdelen ontbrak. Tijdens dit tussentijds kwaliteitsonderzoek heeft de inspectie bekeken of deze onderdelen aan het schoolplan zijn toegevoegd. Dat is inderdaad het geval. De inspectie concludeert dan ook dat de geconstateerde tekortkomingen in de naleving van wet- en regelgeving op de onderzochte onderdelen zijn opgeheven. pagina 13 van 15
3 Toezichtarrangement Op 8 februari 2009 heeft de inspectie aan basisschool De Achtsprong een aangepast arrangement zwak toegekend. De inspectie heeft haar toezicht geïntensiveerd en volgt de voortgang van het verbetertraject. Dit tussentijds kwaliteitsonderzoek maakt daar onderdeel van uit. De kwaliteit van het onderwijs is niet op alle onderdelen verbeterd en er is gedeeltelijk voldaan aan de afspraken uit het toezichtplan. De uitvoering van het verbeterplan heeft in het eerste jaar vertraging opgelopen omdat een deel van de leraren de doelen uit het verbeterplan niet kon of wilde halen. Het bevoegd gezag heeft samen met de directie een actief personeelsbeleid gevoerd, wat heeft geresulteerd in een veranderde teamsamenstelling. Zowel het bevoegd gezag als de directie geeft aan dat met het merendeel van het huidige team het verbeterplan goed uitgevoerd moet kunnen worden. pagina 15 van 15