MEIDEN & LATER Een onderzoek in opdracht van Delta Lloyd Group naar de financiële toekomstvisie van meiden van 13 t/m 17 jaar. 1
Inhoud 1. Inleiding 2. Conclusie 3. Resultaten Financiële rolpatronen Financieel bewustzijn Financieel maatschappelijke thema s Eigen omgang met geld 4. Bijlagen Doelgroepkenmerken Onderzoeksverantwoording 2
Inleiding 3
Vier thema s als onderwerp van onderzoek. Derde onderzoek naar thema Later. Achtergrond In dit onderzoek staat het thema later centraal. Binnen dit thema wordt ingezoomd op meisjes van 13 t/m 17 jaar: hoe willen zij later de taken in huis gaan verdelen; streven ze naar financiële zelfstandigheid? Om dat goed in beeld te brengen, vergelijken we de uitspraken van meisjes met die van jongens van dezelfde leeftijd en kijken we naar verschillende achtergrondkenmerken. 4
Conclusies 5
Samenvatting van de conclusies De financiële toekomstvisie van meiden in een notendop: Meisjes van 13 tot en met 17 jaar zien de taakverdeling later evenwichtiger voor zich dan in hun thuissituatie. Hoewel ze huishoudelijke bezigheden meer naar zich toe trekken dan jongens, willen ze taken vooral eerlijk verdelen met hun partner. Met name qua buitenshuis gaan werken zijn ze redelijk ambitieus: driekwart wil later evenveel gaan werken als haar partner. Dat betekent minstens evenveel werken als moeder en vaak ook evenveel als hun vader (en vooral ook willen ze meer gaan verdienen dan hun ouders!). 72% wil later (het grootste deel van) haar eigen geld gaan verdienen. Dat is een behoorlijk percentage maar staat in contrast met 96% van de jongens die op dit vlak zijn verantwoordelijkheid neemt. Als die ambities standhouden zullen de vrouwen van de toekomst meer uren werkzaam zijn dan de vrouwen van nu (28 uur per week, CBS 2011). Het is echter de vraag of hun ambities in de toekomst in die mate stand zullen houden, want het anderhalfverdienersmodel blijkt ook onder meisjes stevig in het zadel te zitten. Ze hechten veel waarde aan part-time werken voor de kinderen. De financiële ongelijkheid van tussen mannen en vrouwen is nog niet goed doorgedrongen: slechts 1 wist dit juist in te schatten. De oorzaak daarvan beschouwen jongeren als tweeledig: aan de ene kant is het een erfenis uit het verleden en is de emancipatie nog niet voldoende doorgedrongen, aan de andere kans is het feit dat vrouwen minder verdienen ook een logisch gevolg van keuzes die vrouwen zelf maken, zoals minder werken vanwege de zorg voor de kinderen. 6
Resultaten: Financiële rolpatronen 7
Vaders werken het meest buitenshuis, moeders zijn grotendeels verantwoordelijk voor het huishouden. De administratieve taken worden door hun ouders meestal verdeeld, volgens tieners. Hoofdverantwoordelijke voor taken in het huishouden Totaal (n=897) Meisje (n=527) Jongen (n=370) de was doen 86% 4% 8% 84% 5% 10% 2% 88% 3% 7% schoonmaken 78% 5% 17% 77% 5% 16% 2% 78% 4% 17% eten koken 7 10% 19% 73% 9% 17% 68% 1 2 boodschappen doen 69% 9% 2 69% 10% 20% 69% 9% 22% opruimen 67% 6% 25% 65% 7% 26% 2% 69% 6% 25% administratie 38% 42% 16% 4% 34% 43% 18% 5% 42% 4 15% 2% werken (buitenshuis) 6% 62% 3 6% 57% 34% 2% 6% 67% 27% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 0% 20% 40% 60% 80% 100% (stief)moeder/verzorgster (stief)vader/verzorger allebei ongeveer even vaak dat weet ik niet A2a. Wie doet bij jou thuis (de plek waar je de meeste dagen van de week woont) de onderstaande dingen het vaakst? Meisjes lijken meer geneigd om te zeggen dat hun ouders in gelijke mate buitenshuis werken. Selectie: woont in een twee-oudergezin 8
Jongens en meisjes verdelen veel taken. Vooral meiden willen evenveel werken, maar trekken toch ook vaker huishoudelijke taken naar zich toe. Wassen en schoonmaken laten jongens liever aan hun partner over, de administratie vinden jongens én meiden geen vrouwentaak. Taakverdeling bij samenwonen in de toekomst Totaal (n=999) Meisje (n=590) Jongen (n=409) de was doen 24% 34% 34% 7% 47% 6% 43% 4% 63% 26% 1 boodschappen doen 23% 13% 58% 6% 38% 3% 56% 2% 8% 24% 59% 9% eten koken 2 18% 55% 6% 32% 6% 57% 5% 10% 30% 52% 7% schoonmaken 17% 29% 47% 7% 32% 8% 56% 4% 2% 50% 37% 1 opruimen 14% 17% 65% 5% 2 8% 68% 3% 6% 26% 6 7% administratie 26% 25% 40% 9% 10% 39% 43% 7% 4 10% 37% 1 werken (buitenshuis) 2 8% 64% 6% 4% 15% 76% 5% 39% 52% 8% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 0% 20% 40% 60% 80% 100% ikzelf mijn partner allebei even vaak dat weet ik niet A4. Stel dat jij later samenwoont met een partner, hoe zou je de taken in huis dan het liefst willen verdelen? Wat ga jij zelf het vaakst doen en wat gaat jouw partner het vaakst doen? Basis: allen 9
8 van de 10 van de vaders verdienen het meest (terwijl 6 van de 10 vaders meer werkten). Nog geen tiende van de moeders is hoofdkostwinner in een twee-oudergezin. Hoofdkostwinner in het huishouden 100% 80% 8% 9% 7% (stief)moeder/verzorgster 60% 40% 79% 79% 78% (stief)vader/verzorger allebei ongeveer evenveel 20% 0% 8% 6% 9% 5% 6% 5% Totaal (n=897) Meisje (n=527) Jongen (n=370) dat weet ik niet Waar meisjes meer de neiging lijken te hebben om de mate van buitenshuis werken van hun ouders gelijk in te schatten, zien we dit niet terug in hun inschatting van de verdiensten van hun ouders. A2b. Wie verdient bij jou thuis (de plek waar je de meeste dagen van de week woont) het meeste geld? Selectie: woont in een twee-oudergezin 10
7 op de 10 meiden gaat haar eigen geld verdienen later, maar 1 op de 7 verwacht financieel afhankelijk te worden van haar partner. Bij jongens komt deze gedachte nauwelijks op (3%). Inkomsten bij samenwonen in de toekomst 100% dat verdien ik zelf 80% 60% 40% 84% 72% 96% dat verdient mijn partner van mijn ouders 20% 0% 17% 9% 3% 3% 4% 3% 7% Totaal (n=999) Meisje (n=590) Jongen (n=409) van de overheid (uitkering) anders Anders: - Dat weet ik nu echt nog niet. Ligt er aan hoe het dan loopt. - Verdienen we samen. A3. Stel dat je later samenwoont met een partner. Waar komt dan het grootste deel van jouw geld vandaan? Meisjes die op het VWO/HBO zitten (78%) in een eenoudergezin opgroeien (78%) en niet uit een rijk gezin komen (75%) lijken sterker geneigd om later voor hun eigen geld te gaan zorgen. Meiden die een MBO-opleiding doen (24%) en (een beetje) rijke ouders hebben (23%) zien vaker de partner als hun belangrijkste bron van inkomsten. Basis: allen 11
Meisjes (die vaker vinden dat hun ouders evenveel buitenshuis werken) willen later meestal evenveel werken als hun vader én/of moeder. Het deel dat minder wil werken dan moeder is nihil; als hun ambitie blijft zal er dus wel een verschuiving gaan plaatsvinden. Jongens gaan evenveel werken als vader en (dus) meer dan moeder. (stief)moeder/verzorgster (stief)vader/verzorger (stief)moeder/verzorgster (stief)vader/verzorger (stief)moeder/verzorgster (stief)vader/verzorger 12% 10% 14% 47% 56% 66% 55% A5a. Ga jij later meer of minder werken dan jouw ouders/verzorgers (in het huis waar je de meeste dagen van de week woont)? In de toekomst meer of minder werken dan ouders/verzorgers 65% 76% 50% 4 35% 3 23% 10% 0% 20% 40% 60% 80% 100% ik ga meer werken ik ga ongeveer evenveel werken ik ga minder werken 3% 3% 3% Totaal (n=999) Meisje (n=590) Jongen (n=409) Verbijzondering naar werkzaamheid moeder: Meisjes van wie de moeder full-time werkt willen vooral evenveel werken als zij (78%), 10% wil minder werken. Als moeder deeltijd werkt (dit is in de meeste gevallen zo) zien hun dochters zichzelf later evenveel (54%) of meer (45%) werken. Als moeder niet werkt gaat dochter meestal (72%) meer (dus wél) werken. Zonen van part-time of niet-werkende moeders willen veelal meer gaan werken (resp. 73% en 8) dan zij. Verbijzondering naar werkzaamheid vader: Dochters van full-time werkende vaders willen later zelf even veel (56%) of minder (4) gaan werken. Als pa in deeltijd werkt vindt dochter dat zelf ook wel het maximum: maar 7% wil in dat geval meer werken. Jongens zijn niet van plan om minder te werken dan hun vaders, bij full-time werkende vaders gaat het om slechts 12% en een kwart wil zelfs meer werken dan zijn vader met voltijdbaan. Basis: allen 12
Meiden, maar vooral jongens zijn optimistisch over hun toekomstige inkomsten. Jongeren denken in veel sterkere mate meer te gaan verdienen dan hun moeder én vader dan je zou verwachten op basis van hun intentie om meer te gaan werken dan hun ouders! (stief)moeder/verzorgster (stief)vader/verzorger (stief)moeder/verzorgster (stief)vader/verzorger (stief)moeder/verzorgster (stief)vader/verzorger 32% 39% 46% 6 70% 79% 49% 48% A5b. En ga jij later meer of minder verdienen dan jouw ouders/verzorgers (in het huis waar je de meeste dagen van de week woont)? In de toekomst meer of minder verdienen dan ouders/verzorgers 46% 36% 28% 14% 19% 20% 0% 20% 40% 60% 80% 100% ik ga meer verdienen ik ga ongeveer evenveel verdienen ik ga minder verdienen 8% 2% 3% Totaal (n=999) Meisje (n=590) Jongen (n=409) Verbijzondering naar werkzaamheid moeder: Van de meisjes met een full-time werkende moeder denkt 43% later meer te gaan verdienen en 46% even veel. Een ruime meerderheid (60%) gaat meer verdienen dan de part-time werkende moeder of niet-werkende moeder (74%). Jongens denken meer te gaan verdienen dan hun full-time werkende moeder (54%) maar zeker meer dan hun part-time (83%) of niet-werkende moeder (89%). Verbijzondering naar werkzaamheid vader: Dochters met een full-time of werkende vader denken later meestal hetzelfde te gaan verdienen als hij (52%), ruim een kwart denkt zelfs meer te verdienen. Ook bij part-time werkende vaders denken dochters meestal hetzelfde (54%) te gaan verdienen, 38% verwacht een hoger salaris. Jongens verwachten evenveel (48%) of meer (43%) te verdienen dan hun full-time werkende vader en zeker meer dan hun part-time werkende vader (7). Basis: allen 13
Jongens en meisjes schatten hun toekomstige verdiensten grofweg gelijk in: gemiddeld zo n 3.000 euro netto per maand. 4 op de 10 (meisjes meer dan jongens) weet de toekomstige verdiensten nog niet concreet te maken. Geschat maandsalaris op 35-jarige leeftijd Totaal (n=999) Meisje (n=590) Jongen (n=409) tot 1000 euro 1000 tot 1500 euro 1500 tot 2000 euro 2% 4% 1 0% -0% - - Gemiddelde: (voor berekening van het gemiddelde zijn bedragen hoger dan 10.000 afgerond op 10.000) 2000 tot 2500 euro 2500 tot 3000 euro 3000 tot 3500 euro 7% 7% 14% -3% - -2% 3% 2% Totaal: 3.073 Meisje: 2.894 Jongen: 3.220 3500 tot 4000 euro 2% - 4000 tot 5000 euro 3% - 5000 tot 6000 euro 4% 6000 tot 10000 euro 3% -0% 0% 10000 euro of meer 4% - dat weet ik echt niet 39% 6% -6% 0% 10% 20% 30% 40% % verschil t.o.v. totaal A6. Hoeveel geld denk je dat je per maand verdient met werken (op je rekening krijgt) als je 35 jaar bent? Dat weet je natuurlijk nu nog niet, maar probeer het zo goed mogelijk te gokken. Basis: allen 14
Het anderhalf-verdienersmodel wordt ook onder jongeren breed gedragen. Meisjes zijn vrij ambitieus op het gebied van hun eigen financiële zelfstandigheid, waar jongens het vaak ook wel prima vinden als hun partner niet financieel zelfstandig zou zijn. Rolverdeling in werk en inkomen % (helemaal) mee eens Totaal (n=999) Meisje (n=590) Jongen (n=409) het is voor kinderen beter als een moeder part time (deeltijd) werkt en niet voltijd (f ull time) 37% 30% 4% 5% 8% 67% 66% 68% vrouwen moeten ook als ze samenwonen of getrouwd zijn hun eigen geld verdienen 30% 30% 9% 6% 7% 60% 69% 50% in gezinnen met kinderen zouden mannen bij voorkeur part time (deeltijd) moeten werken 4% 15% 26% 14% 1 19% 23% 15% mannen kunnen beter omgaan met geld dan vrouwen 5% 10% 16% 3 14% 15% 7% 23% 0% 20% 40% 60% 80% 100% helemaal mee eens een beetje mee eens een beetje mee oneens helemaal mee oneens dat weet ik niet A7. Geef hieronder aan in hoeverre je het eens bent met de onderstaande uitspraken. Basis: allen 15
Moeder is voor jongens en meiden de belangrijkste financiële opvoeder. Vader volgt, maar speelt bij meisjes minder vaak de belangrijkste rol dan bij jongens. Peers spelen een ondergeschikt rol. Belangrijkste persoon om mee over geld te praten Totaal (n=999) Meisje (n=590) Jongen (n=409) met mijn (stief)moeder/verzorgster 52% - met mijn (stief)vader/verzorger 32% -4% 4% met vrienden of vriendinnen 7% - met mijn broer of zus 2% 0% -0% met een leraar/lerares op school 0% -0% met andere familieleden (zoals tante of oma) 0% -0% iemand anders 6% - Anders: - Mijn vader en moeder zijn even belangrijk. - Niemand. 0% 20% 40% 60% 80% 100% % verschil t.o.v. totaal B1. Wie is voor jou de belangrijkste persoon met wie je over geld kunt praten? Basis: allen 16
Conclusie Financiële rolpatronen (1) Volgens jongeren doen hun moeders het meest in huis, hun vaders werken en verdienen meer. Zelf zien ze de ideale taakverdeling gelijkwaardiger voor zich, vooral meiden willen later evenveel werken als hun partner. De administratie vinden jongens en meisjes geen vrouwenwerk, terwijl bij hen thuis moeders die taak even vaak hebben als vader. Meisjes en jongens beschrijven de rolpatronen in hun eigen gezin ongeveer hetzelfde: moeders doen meer aan de huishoudelijke taken als wassen, schoonmaken, koken en opruimen. De administratieve taken liggen even vaak bij vader als bij moeder. (In Vrouwen & Geld zagen we dat vrouwen zelf het idee hebben de financiële taken te verdelen, terwijl mannen vaker zeggen dit vooral zelf op zich te nemen. Blijkbaar nemen kinderen hierin eerder de perceptie van hun moeder over.) Vader werkt meer buitenshuis en verdient (dus) ook meer, aldus de jongeren. Meisjes lijken meer geneigd om te zeggen dat hun ouders in gelijke mate buitenshuis werken (34% vs. 27%). Dat suggereert dat meisjes de lat op dat vlak lager leggen voor hun moeder. De eigen ideale taakverdeling in het huishouden van jongeren ziet er anders evenwichtiger uit. Zowel jongens als meiden willen meestal dat zijzelf en hun partner even vaak opruimen, boodschappen doen en koken. Ook het buitenshuis werken willen de meeste jongeren later gelijk gaan verdelen, al zijn meiden hier duidelijk uitgesprokener in dan jongens (76% vs. 52%). Bij meiden uit eenoudergezinnen ligt dit percentage zelfs op 9; zij hebben de afhankelijkheid van hun moeders wellicht van dichtbij meegemaakt of zijn juist geïnspireerd door de (nieuwe) zelfstandigheid van hun moeders. Opvallend is dat zowel jongens als meiden lijken te vinden dat de administratie een mannentaak is: mannen laten het niet graag aan hun partner over (10%) en meisjes willen deze taak ook niet (alleen) op zich nemen (1). In hun thuissituatie liggen de administratieve taken juist even vaak bij vader (42%) als bij moeder (38%). In dat opzicht lijken jongeren dus traditioneler te willen zijn dan het voorbeeld dat zij thuis krijgen. De jongere generatie vrouwen blijft huishoudelijke taken toch ook vaker naar zich toe trekken. Jongens schuiven ook wel graag af, vooral de was (63%). Verdelen van de schoonmaaktaken geeft het vaakst kans op ruzie: de helft van de jongens laat dat aan hun partner, maar meiden willen meestal liever samen poetsen (56%). 17
Conclusie Financiële rolpatronen (2) Meisjes blijken nog niet zo heel geëmancipeerd: slechts 72% gaat later het grootste deel van haar geld zelf verdienen tegen 96% van de jongens. Wel willen jongens én meiden meestal evenveel werken als vader (meer dan moeder) en denken over 10 jaar maandelijks 3.000 netto te verdienen. 72% van de meiden wil later het grootste deel van haar geld zelf verdienen, maar toch een behoorlijke groep van 17% zegt dat haar partner later voor het grootste deel van haar geld zal zorgen. Bij jongens komt die gedachte nauwelijks op: 96% verdient later het grootste deel van zijn geld zelf. Jongens gaan evenveel werken als hun vader (76%) en dus meestal meer dan hun moeder (66%). Onder meisjes zijn er twee gelijke groepen die respectievelijk evenveel (50%) of meer (47%) willen gaan werken dan hun moeder, maar tegelijkertijd wil meer dan de helft evenveel gaan werken als vader (55%). Dat eerste wijst erop dat, als deze ambitie blijft, meiden netto meer zullen gaan werken dan hun moeders. Daarnaast bevestigt dit het idee dat meisjes vaker het idee hebben dan hun ouders evenveel werken. Mogelijk tellen zij ook vrijwilligerswerk of andere activiteiten van hun moeder mee als werk waar jongens meer sec kijken naar betaald werk. Dit zien we ook terug in het volgende: jongens met een full-time werkende vader en een part-time werkende moeder vinden in 22% van de gevallen toch dat de ouders ongeveer evenveel werken, maar bij meisjes ligt dit percentage zelfs op 36%. Vaders die (veel) werken zijn de standaard, voor moeder is dit een extra prestatie zo lijkt het. Moeders zijn duidelijk de belangrijkste financiële opvoeder, vooral voor meiden, en voelen zich ook verantwoordelijker voor deze taak dan mannen (zo zagen we in Vrouwen & Geld). In die rol brengen ze mogelijk een bepaald beeld over van de zwaarte hun eigen bezigheden en kleurt dit de visie van dochters. (Opvallend is het ook dat jongeren dus met moeder sparren over financiële zaken, maar gerelateerde taken tegelijkertijd geen vrouwenwerk vinden!) De werkzaamheid van vader lijkt de norm te stellen voor jongeren, want het merendeel van de meiden (55%) maar vooral jongens (76%) wil evenveel gaan werken als hun vader. Jongens en meiden denken dat ze later meer gaan verdienen dan hun moeder (resp. 79% en 6) en, hoewel ze vaak even veel willen werken als vader denken ze toch ook vaak meer dan hem te kunnen verdienen (resp. 46% en 32%). De verwachting om meer te gaan verdienen dan hun ouders is dus duidelijk groter dan de intentie om meer tijd te besteden aan werken! Zowel jongens als meiden denken als ze een jaar of 35 zijn een mooie 3.000 euro netto per maand te verdienen. Een grote groep jongeren weet hun verdiensten over een jaar of tien echter nog helemaal niet concreet te maken. Een teken van onbewustzijn en naïviteit, of nuchtere realiteitszin...? 18
Conclusie Financiële rolpatronen (3) Jongeren lijken net zo conservatief als hun ouders als het aankomt op werkzaamheid van vaders en moeders: ook zij zien nauwelijks noodzaak voor part-time werkende vaders, des te meer voor parttime werkende moeders. Qua financiële zelfstandigheid voor vrouwen zijn zij weer ambitieuzer dan volwassenen; dat duidt op een contradictie. Jongeren ervaren het blijkbaar niet als een groot probleem dat hun vaders veel werken, want zij zien net als de generatie van hun ouders in Vrouwen & Geld meestal geen noodzaak voor part-time werkende vaders (meisjes 23%, jongens 15% vs. vrouwen 18%, mannen 14%). (Dit kwam ook al naar voren uit het beeld dat jongeren veelal net zo veel willen werken als hun vader.) Moeders zien zij wel graag in deeltijd werken en daarin zijn zij significant uitgesprokener dan volwassenen (67% vs. 56%). Het anderhalfverdienersmodel wordt dus ook onder de nieuwe generatie breed gedragen. Tegelijkertijd vinden jongeren dan ook samenwonende en getrouwde vrouwen hun eigen geld moeten verdienen. Meisjes zijn hier, net als hun moeders, feller op dan jongens (69% vs. 50%). Jongeren zijn (nog?) ambitieuzer als het gaat om financiële zelfstandigheid voor gebonden vrouwen (volwassen vrouwen 62%, mannen 42%). Meisjes reageren eveneens fel als het gaat om de stelling Mannen kunnen beter omgaan met geld dan vrouwen : slechts 7% is het hiermee eens (bij hun moeders was dit slechts 4%). Onzekerheid over hun capaciteiten lijkt voor meisjes dus niet de achterliggende reden voor het afschuiven van administratieve taken! Bijna een kwart van de jongens is van mening dat zij zelf beter met geld om kunnen gaan dan vrouwen, en tonen zich daarmee wat minder genuanceerd dan volwassen mannen (15%). Jonge meiden hebben dus voldoende ambitie tot financiële zelfstandigheid en zijn ook toegerust: het opleidingsniveau per generatie stijgt immers nog steeds. De wil en de capaciteiten zijn er, maar als de omstandigheden veranderen (er komen kinderen in het spel), dan is de kans groot dat ze toch hun prioriteiten bijstellen, blijkens het belang dat ze nu al hechten aan part-time werken voor de kinderen, en minder zullen gaan werken. 19
Jongeren zijn positief over hun baankansen na afstuderen, al lijken meisjes iets behoudender in hun inschatting. De helft denkt binnen 3 maanden aan het werk te zijn. 3 op de 10 heeft geen idee. Termijn van baan vinden na school of studie 100% 80% 12% 9% 14% 13% 15% 14% meteen binnen 1 maand 60% 40% 20% 0% 26% 28% 24% 13% 16% 1 5% 5% 4% 2% 29% 28% 30% Totaal (n=999) Meisje (n=590) Jongen (n=409) na 1 tot 3 maanden na 3 tot 6 maanden na 6 tot 12 maanden na een jaar of langer dat weet ik echt niet Vooral havisten (58%) en MBO ers (6) denken vaak dat ze binnen drie maanden na afstuderen al aan de slag kunnen. Volgens onderzoek van Intermediair in 2011 deed 70% van de starters er 3 maanden of langer over om aan het werk te komen. In dat licht schatten jongeren hun baankansen dus zeer positief in! C1. Als jij klaar bent met je school of studie, hoe snel denk je dat je dan een baan zult vinden? Basis: allen 20
21
Resultaten: Financieel maatschappelijke thema s 22
Slechts 1 van de jongeren wist het inkomensverschil tussen mannen en vrouwen goed in te schatten. Bijna twee derde dacht dat dit verschil kleiner zou zijn. Geschat verschil in inkomen tussen mannen en vrouwen 100% 80% 7% 5% 8% 26% 30% 22% 2% 5% 60% 40% 20% 0% 30% 29% 3 1 1 12% 9% 9% 10% 17% 16% 17% Totaal (n=999) Meisje (n=590) Jongen (n=409) 12% 18% 22% dat weet ik echt niet E1a. Vrouwen in Nederland verdienen minder dan mannen (als ze hetzelfde werk doen) en bouwen daardoor ook minder pensioen op. Hoeveel procent denk jij dat vrouwen gemiddeld minder verdienen dan mannen? Basis: allen 23
Jongens en meisjes zoeken het inkomensverschil tussen mannen en vrouwen zowel in discriminatie als het logische gevolg van eigen keuzes en aard van vrouwen. Jongens (n=409) Redenen waarom vrouwen gemiddeld 18% minder verdienen Meisjes (n=590) Discriminatie, emancipatie - Omdat de emancipatie van de vrouwen nog in gang is. Het verschil zal steeds minder worden. - Voor een deel komt het ook door sexuele discriminatie. - Omdat het systeem krom is. Minder werken, minder hogerop komen - Vrouwen zitten niet in de top van het bedrijfsleven, en hebben vaker een part-time baan. - Vaker part-time baan, meer verzuim i.v.m. zwangerschappen e.d. - Vrouwen zijn niet zo competitief als mannen en hoeven dus niet per sé een topbaan. Vrouwen onderhandelen minder - Vrouwen gaan eerder akkoord met een lager salaris. Verschil in inzet en capaciteiten - Ze werken minder hard dan mannen. En mannen hebben meer inzicht in de dingen dan vrouwen. E1b. Het antwoord op de vorige vraag was: vrouwen verdienen gemiddeld 18% minder dan mannen voor hetzelfde werk. Waarom denk jij dat dat is? Discriminatie, emancipatie - Glazen plafond, vrouwen krijgen de kans niet. - Omdat mensen denken dat vrouwen minder (zwaar) werk kunnen. - Ouderwetse gedachte omdat de man een halve eeuw geleden kostwinner was, maar dat is zo achterhaald. Volkomen belachelijk! - Ik denk dat vrouwen nog moeten laten zien dat ze evenveel kunnen als mannen. - Dit komt omdat de emancipatie niet genoeg is doorgedrongen! Minder werken, minder hogerop komen - Omdat werkgevers met vrouwen een grotere kans lopen dat zij zwanger worden en daardoor een aantal maanden niet aan het werk kunnen. Bovendien is er een grotere kans dat vrouwen parttime gaan werken voor de kinderen. - Mannen zijn ambitieuzer. - Minder uren, minder lange carrière Vrouwen onderhandelen minder - Ze vragen minder snel om opslag, zijn bescheiden. Basis: allen 24
Conclusie Financieel maatschappelijke thema s Slechts 1 van de jongeren wist in te schatten dat vrouwen in Nederland gemiddeld 18% minder verdienen dan mannen. 63% dacht dat dit percentage lager zou liggen. De achterliggende reden hiervan lijkt enerzijds te worden gezocht in discriminatie en nog altijd gebrek aan emancipatie. Toch zien jongeren ook in dat dit deels een logisch gevolg is van de keuzes die vrouwen zelf maken (bijvoorbeeld: part-time werken). 25
Bijlage 26
De meeste jongeren vinden het eigen gezin niet rijk, maar ook niet arm. 3 van de 10 voelt zich (een beetje) rijk, 6% zegt thuis (een beetje) in armoede te leven. Inschatting levensstandaard van eigen huishouden 100% 2% 29% 29% 3% 29% 80% 60% 40% 20% 0% 27% 28% 27% 60% 60% 59% 6% 6% 6% 3% 6% 3% 2% 7% 3% 2% 3% 6% Totaal (n=999) Meisje (n=590) Jongen (n=409) heel rijk een beetje rijk niet rijk, maar ook niet arm een beetje arm heel arm dat weet ik echt niet dat wil ik niet zeggen Jongeren die in een eenoudergezin opgroeien hebben vaker het gevoel het (een beetje) arm te hebben thuis (27%). Ook onder niet-spaarders ligt dit percentage relatief wat hoger (13%). F1. Vind jij dat jullie thuis (in het gezin waar je de meeste dagen van de week woont) rijk of arm zijn? Basis: allen 27
Ruim 80% van de respondenten woont bij beide ouders, zo n 8% groeit op in een eenoudergezin. Woont meeste dagen van de week bij... 100% 80% 60% 40% 20% 0% 83% 84% 82% 4% 2% 5% 4% 4% 4% 7% 7% 7% Totaal (n=999) Meisje (n=590) Jongen (n=409) bij mijn vader en moeder (samen) helft van tijd bij moeder, helf t vader (co-ouders) bij mijn moeder en haar partner bij mijn vader en zijn partner alleen bij mijn moeder alleen bij mijn vader bij anderen A1. Bij wie woon je de meeste dagen van de week? Basis: allen 28
Van de groep respondenten waarvan de ouders een co-ouderschap hebben, woont de grootste groep weer (deels) in een twee-oudergezin om dat één of beide ouders een nieuwe partner hebben. Ouders wonen samen met nieuwe partner 100% 80% 23% 6% 23% 32% ja, allebei mijn ouders wonen samen met een nieuwe partner 60% 13% 23% 8% alleen mijn moeder woont samen met een nieuwe partner 40% 20% 0% 34% 40% 49% 30% 20% Totaal (n=36) Meisje (n=17) Jongen (n=19) alleen mijn vader woont samen met een nieuwe partner nee, allebei mijn ouders wonen niet samen met een nieuwe partner A1b. Wonen jouw ouders samen met een nieuwe partner? Selectie: heeft co-ouders 29
Klik om tekst toe te voegen Opleiding(en) respondent en ouders Totaal Meisje Jongen (n=999) (n=590) (n=409) Opleiding respondent VMBO (kader- en beroepsgerichte leerweg), VBO 32% 27% 37% MAVO, VMBO (theoretische en gemengde leerweg) 7% 7% 8% HAVO 18% 2 15% VWO 35% 37% 34% MBO 6% 6% 6% HBO/WO 2% 0% Anders 0% 0% 0% Hoogste behaalde opleiding moeder/verzorgster Geen onderwijs/basisonderwijs 2% LBO, VMBO (kader- en beroepsgerichte leerweg), VBO 7% 7% 6% MAVO, eerste drie jaar HAVO/VWO, MULO, ULO, 16% 16% 15% MBO 26% 26% 26% HAVO/VWO (bovenbouw), WO- en HBO-propedeuse 17% 16% 17% HBO, WO-bachelor/kandidaats 17% 18% 16% WO-doctoraal/master 6% 5% 7% Dat weet ik niet 10% 1 10% Hoogste behaalde opleiding vader/verzorger Geen onderwijs/basisonderwijs 2% 2% LBO, VMBO (kader- en beroepsgerichte leerweg), VBO 1 12% 9% MAVO, eerste drie jaar HAVO/VWO, MULO, ULO, 10% 1 9% MBO 24% 25% 24% HAVO/VWO (bovenbouw), WO- en HBO-propedeuse 12% 1 13% HBO, WO-bachelor/kandidaats 20% 18% 22% WO-doctoraal/master 10% 9% 1 Dat weet ik niet 1 13% 10% 30
Klik om tekst toe te voegen Opleiding(en) respondent en betaald werk ouders Totaal Meisje Jongen (n=999) (n=590) (n=409) Opleiding respondent VMBO (kader- en beroepsgerichte leerweg), VBO 32% 27% 37% MAVO, VMBO (theoretische en gemengde leerweg) 7% 7% 8% HAVO 18% 2 15% VWO 35% 37% 34% MBO 6% 6% 6% HBO/WO 2% 0% anders 0% 0% 0% Betaald werk moeder/verzorgster ja, voltijds (full time) 18% 17% 19% ja, deeltijd (part time) 53% 55% 50% nee, is huisman/huisvrouw 20% 19% 22% nee, is werkloos 2% 2% 3% nee, is arbeidsongeschikt of langdurig ziek 4% 4% 5% nee, is gepensioneerd of met de VUT 0% 0% 0% dat weet ik niet 3% 3% 2% Betaald werk vader/verzorger ja, voltijds (full time) 80% 78% 82% ja, deeltijd (part time) 8% 9% 7% nee, is huisman/huisvrouw 2% nee, is werkloos 3% 3% 2% nee, is arbeidsongeschikt of langdurig ziek 2% 3% 2% nee, is gepensioneerd of met de VUT dat weet ik niet 5% 5% 5% 31
Onderzoeksverantwoording Veldwerk: Online (CAWI) op deelnemers van het Intomart GfK Online panel dat bestaat uit ca. 127.000 personen Veldwerkperiode: 8 t/m 13 juni 2012 Doelgroep: Steekproef: Nederlandse jongens en meisjes van 13 t/m 17 jaar. N=999, een respons van 4 onder een bruto steekproef van n=2440 panelleden. De netto steekproef (n=999) is gewogen naar de volgende kenmerken uit de Gouden Standaard: geslacht, leeftijd en opleiding. Daarmee kan deze steekproef als representatief worden beschouwd voor jongeren van 13 t/m 17 jaar. Rapportage: Certificering PowerPoint rapportage van de belangrijkste uitkomsten van het onderzoek. Naast deze PowerPoint rapportage is er een uitgebreid tabellenboek en een SPSS-bestand beschikbaar. Het onderzoek is uitgevoerd in overeenstemming met het kwaliteitssysteem van Intomart GfK dat is gecertificeerd volgens de normen van NEN-EN-ISO 9001, ISO 20252 en ISO 26362. Intomart GfK onderschrijft de gedragsregels van E.S.O.M.A.R. (European Society for Opinion and Market Research) en is lid van de brancheorganisatie MOA (zie http://www.moaweb.nl). Het is toegestaan de uitkomsten van onderzoek extern te publiceren. Wel dient in dat geval bij de onderzoeksresultaten als bron "Intomart GfK <opleveringsmaand en jaar onderzoek>" te worden vermeld. Exclusiviteit van verzamelde gegevens is gebaseerd op de Gedragscode van de MOA, art. 9 (zie http://www.moaweb.nl) 32
33