Sociaal functioneren Sociaal functioneren Sociaal functioneren Sociaal functioneren 7-9-2014 Vroegdetectie van Psychose Risico nu ook in Noord-Nederland! Frank van Es, psychiater Vooraf Vooraf Voortekenen Stabiel of terugkerend Stabiel of terugkerend Eerste psychoses Eerste psychoses 1
Methoden van toeleiding Methoden van toeleiding 1. Huidige praktijk: psychosen soms moeilijk en laat herkend? 1. Huidige praktijk: psychosen soms moeilijk en laat herkend? 2. Verwijzing door behandelaren: te vaak vals alarm Methoden van toeleiding Doelstelling bij Ultra High Risk 1. Huidige praktijk: psychosen soms moeilijk en laat herkend? 2. Verwijzing door behandelaren: te vaak vals alarm 3. Ervaringenlijst PQ-16 bij alle nieuwe aanmeldingen: Is dit nodig??? verlichting van symptomen verbetering kwaliteit van leven: -school of werk -sociale contacten kortere duur van onbehandelde psychose aantal eerste psychosen van 25% naar 10% Vroegdetectie (VDTX) voor patiënten in 2 e lijns GGZ: 1. leeftijd van 14 tot 35 jaar 2. verminderd niveau van sociaal functioneren 3. en tevens: aanhoudende verzwakte psychotische symptomen 1. Ik voel me ongei nteresseerd in de dingen die ik vroeger leuk vond. 2. Ik schijn vaak gebeurtenissen te beleven precies zoals die eerder gebeurd zijn (de ja vu). 3. Ik ruik of proef soms dingen die anderen niet kunnen ruiken of proeven. 4. Ik hoor vaak ongewone geluiden zoals gebonk, getik, gesis, geklap of gerinkel in mijn oren. 5. Ik haal wel eens door elkaar of iets dat ik heb meegemaakt echt was of fantasie. 6. Wanneer ik iemand aankijk, of mijzelf in de spiegel bekijk, heb ik het gezicht vlak voor mijn ogen zien veranderen. 7. Ik raak buitengewoon ongerust ongerust als ik mensen als voor ik mensen het eerst ontmoet. voor het eerst ontmoet. heb dingen gezien die andere mensen blijkbaar niet kunnen zien. 8. Ik heb dingen gezien die andere mensen blijkbaar niet kunnen zien. 9. Mijn gedachten zijn soms zo sterk dat ik ze bijna kan horen. 10. 9. Mijn Ik zie soms gedachten speciale betekenissen zijn soms in zo advertenties, sterk dat etalages ik ze bijna of in de kan manier horen. waarop dingen om mij heen zijn opgesteld. 11. Soms heb ik het gevoel gehad dat ik niet de baas was over mijn eigen ideeën of gedachten. 12. Soms voel ik me plotseling afgeleid door geluiden van veraf, die ik gewoonlijk niet bemerk. 13. Ik heb dingen gehoord die andere mensen niet horen zoals stemmen van fluisterende of pratende mensen. 14. Ik heb vaak het gevoel dat anderen mij kwaad willen doen. 15. Ik heb het gevoel gehad dat er een of andere persoon of kracht om mij heen is, ook al kon ik niemand zien. 16. Ik heb het gevoel dat sommige delen van mijn lichaam op een of andere manier veranderd zijn of dat delen van mijn lichaam anders werken dan voorheen. 2
Nieuwe Aanmelding in GGZ? Nieuwe Aanmelding in GGZ? Patiënt vult Ervaringenlijst in. Patiënt vult Ervaringenlijst in. negatief? > 6 vragen positief? negatief? > 6 vragen positief? Interview op locatie. geen actie! negatief? Hoog Risico of Psychose? (mede)behandeling. Herkomst in Parnassia Den Haag Behandeling Somatoforme Stoornis Relatieproblemen PTSS Kinderpsychiatrie Persoonlijkheidsstoornis Eetstoornis Depressie Overig Autisme ADHD Angststoornis Doelen: Verminderen van lijdensdruk onder buitengewone en opmerkelijke ervaringen Verkleinen van risico op ontwikkelen van ernstig psychische klachten voor patiënten zonder psychotische stoornis, op afdeling waar al wordt behandeld. Behandeling Normaliseren Normaliseren Nadenken over nadenken Experimenten in algemene bevolking: 14% hallucinaties, visueel vaker dan auditief 12% Spionage! 8% Ik word achtervolgd! 5% Mensen proberen me kwaad te doen! Van der Gaag, Staring, Van den Berg en Baas, 2013 3
Nadenken over nadenken geen haastige besluiten nemen toeval bestaat pas op voor kokervisie Kansen berekenen Risico s afwegen Gedachten uitpluizen Experiment 1. Terugkerende gedachte: Iedereen heeft toegang tot mijn gedachten en iedereen let op mij! 2. Alternatieve gedachte: Anderen hebben geen toegang tot mijn gedachten. of: Mensen hebben wel wat beters te doen dan op me letten. 3. Experimenten: Gedachte hardop uitspreken Bewust iets vreselijks bedenken Hoe reageren anderen? Gedachten uitpluizen Beleven is geloven! 4
CONSOLIDATIE 7-9-2014 Bedankt voor uw aandacht! Inschatting: Social and Occupational Functioning Assessment Scale COGNITIEVE APPRAISAL (TOP-DOWN) Wat gebeurt er? Score op sociaal vlak en beroepsmatig of op school 91-100 Superieur functioneren 81-90 Effectief functioneren bijvoorbeeld 71-80 Lichte beperkingen af en toe conflicten met anderen of ver achter met school. 61-70 Enige moeite, maar over het algemeen goed functionerend enkele betekenisvolle interpersoonlijke relaties. 51-60 Matige problemen een paar vrienden; conflicten met peers of collega s. 41-50 Grote beperkingen geen vrienden; niet in staat werk te behouden. 31-40 Ernstige beperkingen vermijdt vrienden en familie; niet in staat om te werken of om te leren op school. 21-30 Grote moeite om zelfstandig te functioneren blijft hele dag in bed; geen werk, huis, of vrienden. Selectieve Aandacht Vermijdingsgedrag Overalgemeen geheugen Geheugentendens in expliciet geheugen Metacognitieve tendens Zelfstigmatisering Inductief redeneren Deductief redeneren Wanen/Hallucinaties Intrusies Afwijkende opmerkelijkheid Dopamine release Covariatietendens Confirmatietendens Dataverzamelingstendens Bronmonitoringtendens Metacognitieve tendens Mimische affectherkenning Theory of Mind COGNITIEVE TENSENS 11-20 Nauwelijks in staat om zelfstandig te functioneren af en toe minimale persoonlijke hygiëne. 1-10 Geheel niet in staat om zelfstandig te functioneren voortdurend afhankelijk van verpleegkundige zorg en begeleiding. NEUROBIOLOGIE (BOTTOM-UP) Vier-Factoren model. Van der Gaag et al, 2013 sheet: Van den Berg Voorbeeld registratie-oefening Interview subklinische symptomen: Comprehensive Assessment of At Risk Mental States 5
Stadiëring van psychose 0 1a: Psychotic-like experiences (PLEs) 1b: Ultra High Risk (UHR) 2: Psychotische symptomen 3a: Incomplete Remissie 3b: Terugval of Heroptreden 3c: Meerdere terugvallen 4: Ernstige persisterende psychotische perioden Foldertekst Het interview naar bijzondere ervaringen (2) Wat gaat er verder gebeuren? Niet iedereen ondervindt dezelfde hinder en last van bijzondere ervaringen. Daarom doen we u een behandelaanbod op maat. Dit kan variëren van geen extra zorg tot het aanbieden van enkele gesprekken over uw ervaringen. Die komen niet in plaats van, maar naast uw bestaande behandeling. De gesprekken worden aangeboden na zorgvuldige afstemming met uw eigen behandelaar. U houdt steeds de vrijheid om al dan niet op ons behandelaanbod in te gaan. Heeft u vragen? Als u na het lezen van deze folder nog vragen heeft over het interview of over de eventuele aanvullende behandeling, kunt u contact opnemen met uw behandelaar of met een medewerker van het interview team. Het interviewteam is bereikbaar op werkdagen va 9-17 uur onder telefoonnummer 050-3614106. behandelmodule Omgaan met Onverklaarbare Gebeurtenissen SOFAS Laag? Geen werk of studie? Middelengebruik? Behandeladvies CGT voor bijzondere ervaringen familie-educatie Advies over omgaan met bijzonder gedrag of ervaringen van patiënt Doel: Verbeteren van contact binnen gezin Individuele Plaatsing en Steun (IPS) Doel: behouden van school, studie of werk Motivational Interviewing Doel: verminderen van middelengebruik Kort bericht aan medewerkers Een psychose is een ernstige aandoening die gelukkig niet zo vaak voorkomt bij jongeren, maar wel zeer ernstige gevolgen kan hebben voor de rest van hun leven. Vroeg starten met intensieve behandeling verbetert de uitkomst van de behandeling. Het is dus van belang om deze aandoening zo vroeg mogelijk op te sporen. Het blijkt mogelijk om een groep te identificeren met een sterk vergrote kans op het ontstaan van een psychotische stoornis onder jongeren die naar de GGZ zijn verwezen met psychiatrische symptomen. Zij en hun familieleden hebben baat bij uitleg over hun bijzondere ervaringen en gedrag, zo nodig aangevuld met cognitieve gedragstherapie en trajectbegeleiding. GGZ-instellingen in Noord-Nederland hebben hun krachten gebundeld: we identificeren patiënten met een verhoogd risico in een vroeg stadium en bieden ze aanvullende behandeling, onder wetenschappelijke leiding van het Rob Giel Onderzoekscentrum. SCHADUW DIA Actie bij positieve uitslag PQ-16 Interview: Symptomen ook subklinisch, alle dimensies Interview: CAARMS Sociaal functioneren vrienden, familie en beroepsmatig of op school Inschatting: SOFAS 6