2. Afval Totale hoeveelheid Grafiek 1 Grafiek 1 geeft de totale som weer van het door de gemeente ingezamelde en ontvangen afval. Zichtbaar is dat de totale massa afval gestaag afneemt. Deze trend heeft zich in 2013 versneld. Nadere specificatie afvalfracties Alle afvalfracties worden apart geregistreerd, inclusief de milieustraat. Een kwart van de totale hoeveelheid aangeboden afval in 2013 is gft-afval. Restafval (grijze container) vormt 18 procent van de hoeveelheid. Per hoofdafvalstroom zijn de bevindingen als volgt (met tussen haakjes het verschil 2012 > 2013): Groen-, fruit- en tuinafval (25% > 26%) Groen-, fruit- en tuinafval (gft) was de laatste vijf jaren stabiel. In 2012 werd 8439 ton aan gft-afval opgehaald, in 2013 7688 ton. Dat is een daling van ongeveer tien procent. Relatief gezien blijft het gft-afval ongeveer een kwart van het totaal vertegenwoordigen, omdat de totale hoeveelheid ook is gedaald. Restafval (35% > 18%) Het aandeel restafval in 2013 bedraagt 18% van de totale hoeveelheid afval, dit was in 2012 nog twee keer zo veel (35%). 2/11
Grafiek 2 Grafiek 2 geeft vanaf 2000 de daling van de hoeveelheid restafval in Oosterhout weer. De rode lijn geeft de trend weer. Deze hoeveelheden zijn landelijk ook dalend. In 2013 meten we tot nu toe een halvering van de hoeveelheid restafval. Uit de sorteeranalyse van containers op het ingezamelde afval blijkt dat er binnen het restafval nog steeds verder gescheiden kan worden. Dat komt onder meer omdat een groot deel (een vijfde) van het restafval komt van de ondergrondse containers. Het is voor deze huishoudens niet goed mogelijk groen en fruitafval te scheiden. Papier (11,5% > 13,3%) De totale hoeveelheid aan papier is enigszins toegenomen. Vooral meer huis aan huis inzameling. Glas (4,0% > 5,4%) We zien een toename in tonnen van 10%. Kunststof (1,3% > 3,3%) In gewicht beperkt, maar in volume omvangrijk. We zien een tweeënhalf maal grotere hoeveelheid t.o.v. 2012. Daarbij dient opgemerkt te worden dat vanaf 1 januari 2013 de inzamelfrequentie verdubbeld is. Per saldo leidt dit tot meer opbrengst per inzameling. Luiers In de loop van 2013 zijn bij negen kinderdagverblijven luiercontainers geplaatst, in eerste instantie werd alleen op de milieustraat ingezameld. Voordeel voor de burger is dat zij minder restafval krijgen. Ook voor de gemeente is de afvoer van luiers goedkoper dan de afvoer van restafval. 3/11
Milieustraat Sinds november 2012 is de nieuwe milieustraat in werking. Alle afvalstromen behalve restafval zijn sinds 1 januari 2013 voor burgers gratis in te leveren. Vanaf 2014 kunnen matrassen en vlakglas ook kosteloos aangeboden worden. Hiervoor is landelijk een apart inzamelcircuit en recycling opgezet. Puin Op de milieustraat zien we een 50% toename van puin en bijna een verdubbeling van hoeveelheid zand/grond. Reinigingsdienstafval Grafiek 3 In grafiek 3 zien we dat de hoeveelheid reinigingsafval ook daalt. Reinigingsafval is het afval uit openbare afvalbakjes, door zappers ingezameld afval, zwerfval en dumpafval. Deze hoeveelheden geven een indicatie van de hoeveelheid weggelekt afval. Zappers Zappers zijn burgers die zwerfafval inzamelen in de openbare ruimte. Zij maken daarbij gebruik van gratis afvalzakken. Het aantal zappers is toegenomen van dertig in 2012 tot bijna zeventig in september 2013. Met ingang van het najaar 2013 zal het aantal bladkorven vergroot worden. 4/11
3. Milieurendement Restafval wordt grotendeel verbrand, wat in milieuopzicht niet de beste oplossing is. Door betere afvalscheiding van huishoudens wordt meer kunststof, glas en papier uit het afval gered en neemt het hergebruik van grondstoffen toe. In de regionale afvalnota zijn de ambities van de gemeente Oosterhout vastgelegd. De gemeente Oosterhout streeft in 2013 naar een hoeveelheid van 150 kg restafval per inwoner (incl. grof restafval). Volgens de meest recente berekeningen haalt Oosterhout dit jaar per persoon 100 kg. De beoogde milieudoelstellingen worden dus nu al ruimschoots gehaald. Uit de analyse van het afval blijkt dat een verdere verbetering van de scheiding nog mogelijk is. 4. Financieel Door een lager aanbod van restafval wordt een financieel voordeel bereikt. Restafval is een afvalstroom waarvoor hoge verwerkingskosten worden betaald. Het restafval wordt vervangen door afvalstromen met lagere kosten als gft. Of zelfs door afvalstromen die als grondstof geld opbrengen, zoals kunststof, glas, blik en papier. Afvalstoffenheffing Op basis van de huidige gegevens is de gemiddelde afvalstoffenheffing over geheel 2013 doorberekend. Deze bedraagt in 2013 in de gemeente Oosterhout gemiddeld 165 per jaar per huishouden, dit tarief dekt ruim 80 procent van de kosten. 6000 2013 AFVALSTOFFENHEFFING ONDERGRONDS & HUIS AAN HUIS 5000 4000 FREQUENTIE AANTAL HUISHOUDENS 3000 2000 ONDERGRONDS HUIS AAN HUIS 1000 0 74 77 95 125 155 185 215 245 275 305 335 365 395 425 455 485 515 Meer AFVALSTOFFENHEFFING (INCLUSIEF VASTRECHT) Grafiek 4 5/11
Grafiek 4 geeft aan hoeveel huishoudens een bepaald totaalbedrag gaan betalen. Dat totaalbedrag is samengesteld uit het vastrecht en het variabel tarief. We nemen als voorbeeld de vierde staaf uit dit staafdiagram. Hieronder staat een bedrag van 125, dit is de groep huishoudens die tussen de 110 en 140 gaat betalen. Deze tevens grootste groep bestaat uit 5.300 huishoudens. 2011 is het ijkjaar. In dat jaar betaalden alle Oosterhoutse huishoudens 283 per jaar aan afvalstoffenheffing en dat was toen kostendekkend. In 2012 betaalden de Oosterhoutse huishoudens 258 aan vast tarief, maar dat was niet helemaal kostendekkend meer. Uit deze grafiek blijkt dat negentig procent van de Oosterhoutse huishoudens over 2013 minder gaat betalen dan in 2011 en 2012. Er is ook een groep huishoudens die meer gaat betalen dan het vaste bedrag van 283 uit 2011. Deze groep van veelaanbieders is echter beperkt. Er is een groep huishoudens met twee of meer restafvalcontainers. Deze veelaanbieders zijn vrijwel allemaal telefonisch benaderd of hebben een brief ontvangen, waarin zij gewaarschuwd werden voor hogere kosten. Voor de gebruikers van de grijze en groene containers wordt het gemiddelde tarief in 2013 173. Voor de huishoudens die gebruik maken van de ondergrondse containers bedraagt de gemiddelde afvalstoffenheffing 130. Er is een ook groep die uiteindelijk alleen het vastrecht van 74 betaalt. Op 10 oktober 2013 was het aantal huishoudens dat nog geen afval aangeboden had huis aan huis 2,1% en voor de ondergrondse containers 14,8%. Deze groep zal in de loop van het jaar verder afnemen. Een deel van de bevolking brengt het afval zelf naar de milieustraat. Daarmee besparen ze het ledigingtarief van 2,10 en voor restafval betalen ze een lager kilotarief van 0,26 in plaats van 0,35. Zij betalen dus nog wel een bedrag aan de PIN-automaat van de milieustraat. 6/11
Grafiek 5 In grafiek 5 is te zien wat Oosterhoutse huishoudens in de afgelopen jaren betaalden aan afvalstoffenheffing. Dat bedrag zakte opmerkelijk in 2013, omdat huishoudens erg weinig restafval aanboden. Daarbij moet opgemerkt worden dat de inkomsten uit de afvalstoffenheffing in 2013 lager zijn dan de werkelijke kosten. Dit tekort wordt gecompenseerd door de egalisatievoorziening afval in te zetten. Om 2013 voor de gemeente kostenneutraal te maken zou er per huishouden gemiddeld 208 per huishouden betaald moeten zijn. In 2014 zullen de tarieven kostendekkend moeten zijn. Dat kan door de tarieven aan te passen. Zoals te zien in de grafiek blijft de totale heffing per huishouden ook na deze aanpassing lager dan in 2011 (ijkjaar) en 2012. 7/11
Vergelijking regiogemeentes Fig. 6 (bron BWB en tarieven op gemeentelijke websites) Figuur 6 geeft de vergelijking van de afvalstoffenheffingen binnen de regio. Voor Oosterhout is het kostendekkend tarief opgenomen. De opbouw van de afvalstoffenheffing verschilt per gemeente. Er wordt vaak onderscheid gemaakt tussen eenpersoons- en meerpersoonshuishoudens en er zijn verschillende vormen van diftar. En ook het serviceniveau is niet overal hetzelfde. In sommige gemeenten moeten bewoners bijvoorbeeld zelf glas en papier naar de milieustraat brengen. Om goed te kunnen vergelijken zijn alle tarieven gecorrigeerd naar de Oosterhoutse bevolkingsopbouw, met de juiste verdeling van één-, twee- en zelfs drie- of meerpersoonhuishoudens. Bij gemeenten met een vorm van diftar, namelijk Aalburg, Bergen op Zoom, Drimmelen, Rucphen, Werkendam, Zundert en Rijen is gerekend met afname van 30% rest- en gft-afval. Een verklaring voor de gemiddeld lage afvalstoffenheffing is het in de gemeente Oosterhout gehanteerde relatief hoge tarief voor restafval. Deze tariefstelling lijkt een krachtig instrument te zijn om burgers te stimuleren de hoeveelheid restafval zo laag mogelijk te houden. 8/11
5. Organisatie Automatisering Tot in 2012 werd er binnen afvalinzameling gewerkt met verschillende softwarepakketten. Voor de ondergrondse containers en voor de vuilniswagens. Berekeningen werden handmatig in Excel uitgevoerd. Diftar stelt echter hoge eisen aan eenduidige foutloze administratie. Voor de invoering van diftar is besloten met één softwarepakket te gaan werken. In 2012 is er na een marktverkenning gekozen voor bewezen software die geleverd wordt door een bedrijf wat zijn oorsprong heeft in afval. Deze software koppelt alle gegevens aan elkaar: het adres, de containerchip, de milieupas, hoeveelheden aangeleverd afval en frequenties. De helpdesk afval gebruikt deze software ook voor het vastleggen van meest telefonische verzoeken van burgers. De aanschaf en implementatiekosten waren relatief laag. Jaarlijks wordt een bedrag per huishouden betaald. Deze software heeft een positieve bijdrage geleverd bij de implementatie van diftar in Oosterhout. Er wordt momenteel gewerkt aan een zoveel mogelijk geautomatiseerde koppeling tussen het GBA, BAG en de diftarsoftware. Vanuit deze informatie worden door de Belastingsamenwerking West Brabant de afvalstoffenheffing opgesteld en verstuurd. Het is mogelijk voor inwoners om via de website van de gemeente vrijwel direct hun aanbod te bekijken (Mijn Afval). Inloggegevens hebben de mensen in 2013 twee keer per brief ontvangen. DigiD is niet haalbaar gebleken, vooral omdat we in de afvalverwerking op basis van huishoudens werken en niet op basis van persoonlijke identiteit. Helpdesk afval Vanaf december 2012 is er een helpdesk afval ingericht, met ruime openingstijden en gratis telefonisch te bereiken. Gezien de grote hoeveelheid telefoontjes die verwacht werden is deze dienstverlening ondergebracht bij de firma D&C in België, die ook de bovengenoemde software geleverd heeft. Voordeel van deze professionele helpdesk is dat mensen direct geholpen kunnen worden. Vanuit kostenoverweging is dit een gunstige oplossing gebleken. De komende periode wordt bekeken of deze dienst door het gemeentelijk apparaat overgenomen kan worden. 9/11
Grafiek 7 met alle telefonische contacten op de helpdesk afval (bron D&C) De pieken in januari en juli zijn ontstaan na de brief aan alle huishoudens met de aanbiedgegevens tot dan toe. Verbeteren routes Door de afname van de hoeveelheden restafval kon er in 2013 bespaard worden op de inzameling door de inzet van minder personeel. Tevens leidt het minder aanbieden tot minder containers aan de straat. De routes van de vuilniswagens konden in 2013 nog niet gewijzigd worden, omdat de afvalkalender een jaar geldig is. Door het verminderde aantal containers per straat is het nu opportuun om in de woonwijken een groot aantal centrale verzamelplaatsen aan te leggen. In 2014 is dat plan gereed. Het nadeel van centrale verzamelplaatsen is dat de meeste burgers hun container een stukje verderop moeten wegzetten. De voordelen ervan zijn dat vuilniswagens niet elke straat meer in hoeven en ze minder vaak hoeven te stoppen. Het ophalen van huisvuil maakt daardoor in 2014 een volgende efficiëntieslag en wordt ook milieuvriendelijker. Het optimaliseren van inzamelroutes is een continu proces, structurele wijzigingen kunnen echter beperkt en steeds per 1 januari van het nieuwe jaar ingevoerd worden. 6. Communicatie Om de burger bekend te maken met de nieuwe werkwijze van afvalscheiding is er op verschillende wijzen gecommuniceerd. Er zijn twee uitlegposters direct verzonden naar alle huishoudens in de gemeente en er zijn verschillende publicaties op de gemeentepagina in het weekblad geweest. De verklarende posters zijn ook gepubliceerd op de website van de gemeente, waarop ook de meest gestelde vragen werden beantwoord. Er zijn tweemaal, in december 2012 en in juni 2013, persoonlijke afvaloverzichten verzonden. De kosten voor het verzenden van 23.000 afvaloverzichten zijn relatief hoog en de toegevoegde waarde is beperkt. Het blijft immers mogelijk om via de website onder Mijn Afval de persoonlijke aanbiedgegevens te bekijken. De beperkte groep van veelaanbieders is persoonlijk benaderd. Uit deze contacten mag geconcludeerd worden dat er slechts een minieme groep niet of slecht bekend is met de systematiek van diftar. 10/11
Oosterhout, 31 oktober 2013 11/11