De rotonde De rotonde is volgens Wikipedia, de digitale encyclopedie, o.a. een bijzonder soort gelijkvloers knooppunt dat zo ontworpen is dat het aantal conflicterende bewegingen geminimaliseerd wordt. Een rotonde bestaat uit een cirkelvormige weg met een soort eiland in het midden. Het verkeer rijdt, bij rechtsrijdend verkeer, uitsluitend tegen de klok in. Een rotonde is relatief veilig doordat alleen rechtsafslaand verkeer zich erop bevindt. Evenals in het verkeer kent het financiële systeem ook rotondes. Op de rotondes van het financiële systeem komt het verkeer niet samen, maar wel alle geldtransacties. Het zijn onze banksystemen. Als u iets giraal koopt, dan gaat het geld van uw bankrekening naar de rekening van de verkoper. Deze partij kan bij dezelfde bank bankieren, maar het kan ook bij een andere bank zijn. Vrijwel alle geldstromen in het dagelijkse leven lopen via banken. Zij vormen onze rotondes in het financiële systeem. De fysieke banken zijn verre van gelijkvloers. Al jarenlang is het ene hoofdkantoor nog mooier en groter dan die van de concurrent. Over heel de wereld hebben banken hun reusachtige paleizen staan. Cirkelvormig, zoals een rotonde, zijn banken zeker niet altijd, maar een figuurlijk eiland in het midden hebben ze wel allemaal. Vanuit de bestuurskamers wordt door de top met ijzeren hand bepaald wat er gaat gebeuren. Ver weg van de werkelijkheid afstaand worden allerlei beslissingen genomen waarbij men denkt te weten wat er in de maatschappij leeft. De rotondes in het financiële systeem zijn ook relatief lang niet zo veilig als die in ons dagelijkse wegverkeer. Onze banktegoeden vliegen dagelijks kriskras over de wereld van rekening A naar rekening B. Een wirwar van transacties waarbij wij het vertrouwen hebben in dat onze tegoeden aanwezig zullen zijn en dat de betalingen netjes bij de andere partij zullen aankomen. Toch maken wij ons ernstig zorgen over het huidige banksysteem. In een week waarbij veel aandelenbeurzen terug zijn op het hoogste niveau van het jaar, de effectenbeurzen in de VS staan zelfs bijna op all time high, waren er zorgelijke signalen over onze internationale banken te lezen. In Italië is deze week een zogenoemde bad-bank opgericht met de naam Atlas. Deze bad-bank moet het vertrouwen in de Italiaanse banken herstellen. Want het wordt steeds duidelijker dat in Italië het aantal slechte leningen ondragelijke proporties aanneemt. Het noodfonds krijgt een startkapitaal van EUR 5 miljard en moet voorkomen dat de Italiaanse bankaandelen nog verder dalen. De 3 de grootste economie van de eurozone, en grootste schuldenaar, is aan het wankelen en lijkt te gaan bezwijken onder haar enorme schuldenlast. De Italiaanse index voor bankaandelen stond deze week op -30% ten opzichte van 1 januari jl. Niet zo vreemd wanneer er een geschat bedrag van maar liefst EUR 360 miljard aan slechte leningen in Italië zijn. De 8 ste economie van de wereld heeft een staatsschuld van 138% van het bruto binnenlands product. Die EUR 5 miljard wordt bijeengebracht door de banken zelf, maar ook door verzekeraars en pensioenfondsen. Oftewel, door alle aandeel- en rekeninghouders van deze partijen. Oftewel, door bijna alle Italianen. Aangevuld uiteraard met buitenlandse aandeelhouders in de banken. Dit wordt w w w. g o l d e n c r o s s e s. n l i n f o @ g o l d e n c r o s s e s. n l Pagina 1
een bail-in genoemd. De Italiaanse banken worden niet gered door de overheid of de centrale bank, maar door de huidige financiers zelf. Maar ja, de ECB heeft toch een groot aantal van deze leningen in de boeken? En als het de ECB niet direct is, dan wel de Italiaanse centrale bank met geld van de ECB. Links- of rechtsom de Italiaanse én Europese burgers zullen zeker bij de betaling van de rekening betrokken worden. Deze bail-in constructie werd na de kredietcrisis voor het eerst toegepast in Cyprus en eerder deze week ook in Oostenrijk. De obligatiehouders in de Heta-bank, de Oostenrijkse bad-bank, werden deze week gevraagd om af te schrijven op hun vorderingen. In korte tijd een tweede voorbeeld dat het niet goed gaat met de Europese rotondes van het financiële systeem. En steeds meer wordt duidelijk dat de politiek niet ingrijpt, maar de rekening legt bij de financiers van de banken zelf. Hun aandeel- en obligatiehouders en wellicht zelfs de rekeninghouders. U bent gewaarschuwd. De rotondes in het financiële verkeer zijn lang niet zo veilig als de verkeersrotondes. De bankiers waren al niet geliefd na de kredietcrisis, maar dit wordt waarschijnlijk nog erger wanneer u moet gaan afschrijven op uw bankvorderingen. Deze bail-ins zullen een belangrijke reden zijn waarom de bankaandelen sterk onder druk staan. Het risico om te beleggen in bankaandelen stijgt, wanneer de centrale bank niet meer fungeert als lender of last resort. Nee, eerst zullen de aandeelhouders moeten afschrijven op hun vorderingen. Vervolgens de achtergestelde obligatiehouders (inclusief de coco s), dan de obligatiehouders en uiteindelijk wellicht zelfs degene die spaargeld bij de banken aanhouden. De banken lijken nog onstabieler te worden door de extreem lage renteniveaus. Gerrit Zalm zegt het wellicht niet met zoveel woorden, maar het heeft er alle schijn van dat er reeds rekeninghouders zijn die hun geld komen opnemen. Op hun rekening bij de bank hoeven klanten nauwelijks nog te rekenen op een rentevergoeding. Waarom dan het geld bij de bank aanhouden? Zeker wanneer deze dus onstabiel kunnen worden, zoals nu blijkt in Oostenrijk en Italië. In Zwitserland en België zijn er al voorbeelden waarbij klanten rente moeten betalen over hun tegoeden. Opnemen lijkt dan verstandiger. Uit onderzoek van Robeco blijkt dat 86% van de ondervraagden actie onderneemt wanneer zij rente moeten gaan betalen over hun spaargeld. De lage rente lijkt goed te zijn voor de economie. De ECB stimuleert het lenen. De aangesloten banken kunnen geld lenen bij de ECB tegen -0,4%. Dit geld kan de bank vervolgens goedkoop doorlenen aan consumenten en bedrijven. In een gezond kapitalistisch systeem krijgt u een rentevergoeding wanneer u uw consumptie uitstelt. Nu wordt u aangespoord om alles direct uit te geven. Over uw pensioen hoeft u zich geen zorgen te maken, dat zien wij later wel weer. De rotondes van het financiële systeem weten nauwelijks met de huidige economische omgeving om te gaan. Om te overleven komen alemaal dezelfde toverwoorden uit de bestuurskamers van de grootbanken: het verlagen van de kostenstructuur en het verbeteren van het verdienmodel. Meer standaardisering, efficiënter werken en meer procedures. Met steeds minder mensen wordt gepoogd dichter bij de klant te staan. En volgens de topbestuurders wordt vooral de klant er beter w w w. g o l d e n c r o s s e s. n l i n f o @ g o l d e n c r o s s e s. n l Pagina 2
van! U begrijpt dat wij weinig vertrouwen hebben in het reilen en zeilen van de huidige topbankiers. Wanneer u een hypotheek wenst, moet u in de toekomst zelf eerst alles digitaal aanleveren via het bankenplatform. De computer beslist of u überhaupt nog op gesprek mag komen. Er is straks nauwelijks nog een hypotheekadviseur nodig. Wanneer u belegt, dan dient u vooraf ook allerlei informatie aan te leveren. De computer bepaalt uw risicoprofiel en u kunt vervolgens kiezen uit een aantal modelportefeuilles waarop u nauwelijks zelf aanpassingen kunt aanbrengen. Modelportefeuilles die tegenwoordig vrijwel geheel bestaan uit trackers of beleggingsfondsen die zich als een tracker gedragen. Op analisten wordt veelal bezuinigd, zij kunnen de benchmark toch niet verslaan. Dus laten we allemaal via trackers, pro rata de marktkapitalisatie van de onderliggende bedrijven, gaan beleggen. Een tracker is tenslotte niets meer dan een stompzinnig instrument waarbij bij voorbaat genoegen wordt genomen met het gemiddelde. Het heeft geen enkele zin om onderscheid te maken in de maatschappelijke en financiële prestaties van de ondernemingen. Een teken dat het kapitalisme op zijn retour is. Er is dus bijna geen onderscheid meer tussen de verschillende banken. De portefeuilles zien er op hoofdlijnen allemaal hetzelfde uit. Veel beleggingspersoneel is hierdoor overbodig. Ook voor bedrijfsfinancieringen worden vaste protocollen bewandeld. Het woordje maatwerk staat voor ieder product, maar achter de schermen krijgen alle klanten dezelfde oplossing. De bank van de toekomst is er één met dikke sigaren in de bestuurskamer en nog nauwelijks gekwalificeerd personeel. Helaas is onze toezichthouder ook debet aan deze ontwikkeling via hun regeldrang. Voor het IMF is alles duidelijk. Eén op de zeven banken is niet levensvatbaar zo blijkt uit het Global Financial Stability Report. Het IMF is ronduit somber voor de perspectieven van de sector. Volgens het IMF zijn minder banken noodzakelijk. En wij altijd maar denken dat concurrentie goed is voor het systeem. Het echte probleem zit ons inziens heel ergens anders. Er is geen onderscheidend vermogen meer tussen banken en de banken die er zijn, zijn te groot. Hun gevoel met de regio s zijn weg en het hele systeem is overgereguleerd door instituten zoals IMF, centrale banken, toezichthouders, enz. Het financiële systeem is één gestandaardiseerd complex verkeerssysteem. Waarbij rotonde op rotonde volgt. Afgewisseld met verkeersdrempels, stoplichten en andere regulerende maatregelen. Het IMF schat de omvang van oninbare leningen op 900 miljard US dollar. Banken die veel variabele leningen hebben verstrekt, zien hun winstmarges fors dalen. Probleemleningen moeten volgens het IMF worden weggewerkt. Maar wie gaat dat betalen? Gezien de bail-ins van afgelopen week, waarschijnlijk de aandeelhouders en de achtergesteld obligatiehouders. Een consolidatie is zeker niet de oplossing. In de vorige crisis waren de banken nog too big to fail. Nu zijn ze blijkbaar te klein en moeten ze consolideren. In Nederland werd deze week al een fusie aangekondigd tussen Theodoor Gilissen Bankiers en Insinger de Beaufort. Twee relatief kleine spelers, maar het betekent wel dat er nog minder keuze is en er was al niet zoveel bankkeuze. w w w. g o l d e n c r o s s e s. n l i n f o @ g o l d e n c r o s s e s. n l Pagina 3
Het eerste kwartaal van 2016 is achter de rug. Bankaandelen waren één van de slechtst presterende sectoren. Ondanks dat zij de rotondes zijn van het totale geld in de wereld en er door centrale banken geld uit lucht wordt gecreëeerd, zijn de vooruitzichten voor hun verdienmodel en winstgevendheid dus blijkbaar zorgelijk. Rentemarges worden lager bij negatieve officiële renteniveaus is de verklaring. Maar volgens ons hoeft de marge zeker het probleem niet te zijn. Een absolute winstmarge van 1%, of de kostprijs voor een bank nu -0,4% of 4% is, blijft netto 1% winstmarge. Daarnaast wordt kredietverlening gestimuleerd in de huidige lage renteomgeving. Meer kredietverlening betekent normaal gesproken, bij een gelijkblijvende rentemarge, meer winst. Uit de Wall Street Journal blijkt dat de banken wereldwijd slecht presteren in vergelijking met de wereldwijde aandelenindex MSCI World. Vooral de banken in de landen met negatieve officiële renteniveaus. Geen wonder dat Gerrit Zalm en de bestuurders van Rabo en ING klagen over het huidige beleid van de ECB. Volgens analisten van Morgan Stanley is de relatieve koers/winstverhouding van Europese banken ten opzichte van de Europese aandelenindex lager dan welk punt ook tijdens de financiële crisis. Deutsche Bank noteert zelfs maar tegen 31% van de boekwaarde. Uit deze lage waarderingen spreekt de angst voor een toekomstige bankencrisis. Een crisis waarin niet de belastingbetaler gedwongen wordt om deel te nemen aan een bail-out via de overheid of centrale bank. Nee, de volgende crisis wordt er een waar de aandeelhouder de bail-in verzorgd. Wellicht is een bail-in door bankbestuurders en andere topbankiers ook noodzakelijk. Volgens een artikel in Bloomberg liggen de salarissen in de bankensector ver boven het gemiddelde. Gecorrigeerd voor inflatie zijn de salarissen van investment bankers tussen 1990 en 2014 met 117% gestegen. In alle andere industrieën lag de w w w. g o l d e n c r o s s e s. n l i n f o @ g o l d e n c r o s s e s. n l Pagina 4
gemiddelde stijging op 21% over dezelfde periode. Daarnaast moeten de banken zich gaan verweren tegen de Panama-papers, de Blockchaintechnologie lijkt het winstmodel van banken aan te gaan tasten, de Googles van deze wereld lijken steeds meer bankactiviteiten over te nemen, crowdfunding is bezig aan een opmars, etc. De hele bankensector dient zich snel te herpakken en haar toegevoegde waarde te gaan laten zien. Dat gaat zeker niet lukken met standaardisatie. De rotondes van de financiële wereld verliezen hun rol. Veel slechte leningen staan nog in de boeken en hangen als een molensteen om de nek van banken. De gebeurtenissen in Italië en Oostenrijk lijken nog maar het begin van de grote schoonmaak. Er zullen nog vele bail-ins volgen. Maar het is niet alleen het verleden wat de banken meetorsen, het is ook een gebrekkige visie voor de toekomst. Als standaardisatie de oplossing is, dan is hun doodvonnis bij deze getekend. De toegevoegde waarde moet duidelijk gemaakt worden. De fundamentele vooruitzichten voor de bankensector zien er weinig rooskleurig uit. Onze risico-indicator, de barometer, staat nog steeds op slecht weer. De Europese bankensector noteert in een dead cross. Maar de koers lijkt weer boven het 50-daags voortschrijdend gemiddelde uit te willen komen. Echter een dead cross wijst op een lange termijn dalende trend. Zolang het tegendeel niet bewezen is, mag worden uitgegaan van verder dalende koersen voor de lange termijn. w w w. g o l d e n c r o s s e s. n l i n f o @ g o l d e n c r o s s e s. n l Pagina 5
Disclaimer Golden Crosses B.V.: Op deze publicatie is de disclaimer van Golden Crosses B.V. van toepassing. Verkorte disclaimer: Alle aanbevelingen inzake de aantrekkelijkheid van bepaalde effecten dienen niet gezien te worden als aanbod om effecten en/of andere zakelijke waarden te kopen of te verkopen, noch als een uitnodiging of aansporing tot het doen van enige investering. Alle communicatie is generiek van aard en houdt geen rekening met de specifieke beleggingsdoelstellingen, de persoonlijke financiële situatie, kennis en ervaring en beleggingshorizon van de betreffende lezer. Alle informatie mag dan ook niet worden aangemerkt als een persoonlijk advies. De waarde van beleggingen kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. Opinies, feiten en meningen kunnen zonder nadere aankondiging worden gewijzigd. De verspreiding van alle uitingen van Golden Crosses in andere jurisdicties dan in Nederland is mogelijk aan restricties onderhevig en de lezer dient zelf de restricties te achterhalen. Golden Crosses verbiedt het geheel of gedeeltelijk verspreiden van alle uitingen van Golden Crosses en aanvaart geen enkele aansprakelijkheid voor de acties van derden op grond van inzichten van Golden Crosses. Het intellectueel eigendom van alle publicaties van Golden Crosses behoort toe aan Golden Crosses. De gehele disclaimer kunt u lezen op de website www.goldencrosses.nl w w w. g o l d e n c r o s s e s. n l i n f o @ g o l d e n c r o s s e s. n l Pagina 6