EMOTIES EN SPORTPRESTATIES De invloed van de coach Goedegebuure, M.C. 10098909 Mastertrack sport- en prestatiepsychologie Universiteit van Amsterdam Sociale Psychologie 30 januari 2013 Begeleid door: Van Kleef, G.A. & Cheshin, A.
In dit onderzoek is gekeken naar het effect van de emotie van de coach op de prestatie en motivatie van het team. Binnen dit effect is rekening gehouden met de volgende factoren: de emoties van de spelers, de gepastheid van de emotie van de coach in de situatie, beoordeling van de prestatie van de spelers, actieve/passieve emoties en de valentie van de emotie. Uit correlatie- en regressieanalyses is gebleken dat (1) coaches bewust emoties gebruiken, (2) spelers emoties van de coach overnemen en (3) spelers de kwaliteit van de teamprestatie afleiden uit de emotie van de coach; (4) spelers alleen beter gaan presteren en meer gemotiveerd zijn wanneer de emoties van de coach gepast zijn en (5) actieve positieve emoties van de speler het sterkste verband hebben met goede prestaties en een hoger niveau van motivatie. Tekortkomingen van het onderzoek worden besproken in de discussie. Introductie Iedereen kent de sportbeelden van televisie wel: coaches die hun longen uit hun lijf schreeuwen om het team instructies te geven; bedroefde coaches bij wie de tranen over de wangen lopen; coaches die met hun handen in het haar zitten omdat ze niet meer weten wat ze moeten doen; maar ook coaches die zo woedend zijn dat ze hun agressiviteit afreageren op de spelers of voorwerpen om hen heen. Tijdens het sporten komen veel verschillende soorten emoties boven. Deze emoties zijn natuurlijk aanwezig bij de spelers wanneer ze onder druk staan om te presteren, maar ook bij coaches gieren de emoties door het lichaam. Maar hoe gaat de coach eigenlijk om met zijn eigen gevoelens en hoe reageren de spelers op de emoties die de coach uit? Zorgen de emoties van de coach ervoor dat de spelers meer gemotiveerd raken en beter gaan spelen, of gaan de spelers er juist minder goed door presteren? In dit onderzoek geef ik antwoord op deze vragen door te kijken naar de effecten van de emoties van coaches in de context van een teamsport. Bewust gebruik van emoties Emotie is iets waar we allemaal mee te maken hebben. Niet alleen kunnen we veel verschillende emoties ervaren, ook uiten we deze emoties wanneer we interacteren met een ander persoon of personen. Emoties hebben een duidelijke functie tijdens het communiceren; door emoties te uiten in een gesprek krijgt de ontvanger een beter beeld van wat de verteller voelt en denkt en zal de ontvanger de verteller beter en sneller leren kennen (Keltner & Haidt, 1999). Welke emoties je wel of niet uit tijdens een gesprek is afhankelijk van de relatie die je met de ander hebt en hoe dichtbij die persoon bij jou staat (Reis & Collins, 2004). Zo zal je anders reageren, mentaal en fysiek, op iets wat één van de ouders van de tegenpartij die aan de lijn zit roept, dan wanneer je eigen coach een opmerking maakt. Afhankelijk van de relatie die je hebt met de persoon zal de boodschap een ander effect hebben op je gemoedstoestand (Reis & Collins, 2004). Niet alleen gebruiken we onze emoties als communicatiemiddel, maar ook kunnen we onze emoties gebruiken om onszelf te promoten (Jones & Pittmann, 1982; Pataki & Clark, 1993). Zo kunnen we emoties uiten waardoor andere mensen zullen denken dat je een goed persoon bent die goede normen en waarden nastreeft. Een voorbeeld hiervan is, dat je creaties van je dierbaren altijd positief zal benaderen en beoordelen, terwijl je eigenlijk niet heel enthousiast bent. Je zal altijd de goede vriend spelen. In deze situatie maak je dus bewust gebruik van de emoties die je laat 2 2
zien. Uit het voorgaande blijkt dat we onze emoties strategisch kunnen gebruiken (Clark et al., 1996; Averill, 1983; Jones & Pittmann, 1982). Naast dat we emoties kunnen uiten om onszelf te promoten (Jones & Pittmann, 1982; Pataki & Clark 1993) kunnen we ook bepaalde emoties uiten om ervoor te zorgen dat andere mensen een bepaald gedrag vertonen of een bepaalde actie uitvoeren. Zo kan boos worden of dominantie uiten ertoe leiden dat een vreemde meegaat in jouw verlangens (Clark et al., 1996). Ook een coach zou bewust bepaalde emoties kunnen uiten om bepaald gedrag van de spelers uit te lokken. Een coach wil dat het team zijn uiterste best doet en zijn beste kwaliteiten laat zien. Dit zou hij kunnen aanmoedigen door een bepaalde emotie te laten zien aan het team. Ik verwacht dat coaches emoties bewust gebruiken om de spelers beter te laten presteren en ook meer gemotiveerd te krijgen. H1: Coaches gebruiken hun emoties bewust om spelers: a) te motiveren. b) beter te laten presteren. Figuur 1. Onderzoeksmodel Ik verwacht dat de emotie die de coach bewust uit aan het team invloed zal hebben op de prestatie en de motivatie van de spelers. Wel verwacht ik dat er meerdere factoren zijn die dit proces beïnvloeden. Deze factoren zijn in figuur 1 zichtbaar en worden in dit onderzoek in delen onderbouwt en onderzocht. Dit model is geïnspireerd door het Emotions as Social Information (EASI) model van Van Kleef (2009). In die theorie wordt gekeken wat voor effect emoties hebben op het gedrag van de persoon die de emotie waarneemt via affectieve reacties en de gevolgtrekkingen van de observeerder. Bij het EASI model spelen de sociaal relationele factoren en de informatieverwerking van de waarnemer van de emotie een modererende rol. Als een leider van een groep (of coach van een team) is het belangrijk dat mensen positief over je denken. Uit onderzoek van Friedman et al (1988) is gebleken dat leiders die veel emoties uiten en extravert zijn positiever worden beoordeeld dan introverte leiders die minder emoties laten zien. Niet alleen kan de emotie van de coach invloed hebben op het gedrag van de spelers, ook kunnen spelers de emoties van de coach overnemen (Hatfield et al, 1993)(zie figuur 1). 3 3
Het overnemen van emoties Wanneer er tijdens een conversatie emoties worden geuit kan de ontvanger van de emoties beïnvloed worden door zijn gedrag aan te passen. Ook kan het zijn dat de ontvanger van de emotie, de emotie overneemt. Zo word je sneller vrolijk wanneer je in een omgeving bent met lachende mensen, of kan je in een verdrietige stemming komen wanneer je iemand ziet huilen. Dit is te verklaren aan de hand van de emotional contagion theory (Hatfield et al, 1993). De definitie van emotional contagion in Hatfield et al (1993) is: de neiging om emotionele uitdrukkingen, geluiden, houdingen en bewegingen automatisch na te bootsen en te synchroniseren met een ander persoon en daardoor emotioneel te convergeren. Sy, Côté en Saavedra (2005) hebben onderzoek gedaan naar emotionele convergentie tussen leiders en groepsleden. In het onderzoek werd een leider aangewezen van een groep mensen. Deze leider werd apart genomen van de groep en kreeg een filmpje te zien dat hun stemming manipuleerde. In de positieve stemming conditie kreeg de leider een leuk/grappig filmpje te zien; in de negatieve stemming conditie kreeg de leider een documentaire over agressiviteit te zien. De leiders werden vervolgens getest op hun stemming en daaropvolgend moesten ze de groep leiden om een taak uit te voeren. Na het volbrengen van de taak werd ook de stemming van de groepsleden gemeten. Zoals verwacht, waren de groepsleden met een vrolijke leider significant positiever gestemd dan de groepsleden met de negatief gestemde leider. Omgekeerd werd ook een significant verband gevonden: leden van de groep met de negatief gestemde leider waren meer in een negatieve stemming dan leden in de groep met de vrolijke leider. De emotie die getoond werd door de leiders werd dus overgenomen door de rest van de groep. Totterdell (1999) heeft gekeken naar emotionele convergentie binnen topsporters. Uit dit onderzoek is gebleken, dat de samenhang van de stemming van de spelers groter is bij positieve emoties dan bij de negatieve. Dus positieve emoties worden eerder overgenomen dan negatieve emoties. Ook bleek uit de analyses tussen de topsporters, dat er een groter verband was tussen de emoties van spelers die ouder en meer verbonden waren met het team en de team emotie. Oftewel, de team emotie komt meer overeen met de emotie van de oudere mensen die zich erg verbonden voelen met het team dan met jongere, minder verbonden spelers. Aangezien in onderzoek is aangetoond, dat emoties van leiders binnen een groep worden overgenomen (Sy, Côté & Saavedra, 2005) en dat dergelijke effecten ook kunnen op treden in sportteams (Totterdell, 1999) verwacht ik dat de emoties van coaches binnen teamsporten worden overgenomen door de spelers van het team. H2: Spelers nemen de emoties van de coach over. Ik verwacht dat spelers de emoties van de coach zullen overnemen aan de hand van de emotional contagion theory (Hatfield, 1993). Echter verwacht ik niet dat deze theorie in elke situatie zal opgaan, maar dat het afhankelijk is van de situatie waarin de emotie word geuit (zie figuur 1). 4 4
Het passen van de emotie in de situatie Leiders worden positiever beoordeeld wanneer ze extravert zijn en veel emoties tonen (Friedman, 1988). Maar niet alleen deze factoren spelen een rol in de beoordeling van een leider. Uit een onderzoek van Bucy (2000) blijkt dat ook de situatie waarin of waarop gereageerd wordt ertoe doet. Zo worden leiders die geschikt reageren in een situatie positiever beoordeeld dan leiders die niet toepasselijk reageren op een situatie. In een onderzoek van Davis & Perkowitz (1979) wordt er gekeken naar de invloed van de gepastheid van de reactie op de relatie tussen twee proefpersonen. Uit dit onderzoek blijken drie effecten wanneer de ander een voor jou geschikt antwoord geeft op de vraag; zo voel je je meer tot diegene aangetrokken, je denkt dat de ander ook positief over jou denkt en je hebt het idee dat je een band met de ander hebt. Van Kleef & Côté (2007) hebben gekeken naar het verband tussen de gepastheid van het tonen van boosheid en de toegeeflijkheid van de ander tijdens onderhandelingen. Hieruit blijkt dat je meer geneigd bent toe te geven wanneer de ander boos is in een gepaste situatie dan wanneer de ander boos wordt en je het niet gepast acht. In de relatie van coach op spelers verwacht ik dat de emoties van de coach alleen kunnen bijdragen aan de motivatie en de prestatie van de spelers, wanneer de emoties ook daadwerkelijk passen in de situatie. H3: Wanneer spelers de (emotionele) reactie van de coach vinden passen in de situatie zullen de spelers: a) meer gemotiveerd zijn b) beter presteren Emoties hebben duidelijk een functie tijdens het communiceren; het zal de ontvanger van het bericht extra informatie geven over de gevoelens en gedachten van degene die het bericht overbrengt (Keltner & Haidt, 1999). Als speler kan je uit de emotie die door de coach geuit wordt meer informatie halen dan alleen uit de woorden die de coach uitspreekt (zie figuur 1). Kwaliteit van de prestaties afleiden aan de hand van de emoties van de coach Tijdens het sporten heeft de sporter een bepaald doel dat hij of zij wilt behalen. Dit kan zijn: de wedstrijd winnen, een bepaalde tijd een gedrag volhouden,een bepaalde hoeveelheid inspanning leveren etc. Om deze doelen te bereiken is een mate van prestatie nodig. Tijdens het spelen van een wedstrijd worden deze prestaties geëvalueerd en gecommuniceerd tussen de spelers en de coach. In de communicatie tussen personen komt de emotie die getoond wordt vaak overeen met informatie die gecommuniceerd wordt (Keltner & Haidt, 1999). Negatieve emoties signaleren dat er onvoldoende progressie is tot het behalen van het doel en positieve emoties geven aan dat de progressie voldoende is om het doel te kunnen bereiken (Martin et al., 1993). Oftewel, de emotie die de leider (in dit vraagstuk de coach) vertoont, kan worden gezien als feedback op de prestaties van de spelers, waarbij een positieve emotie succes suggereert en een negatieve emotie falen (Gaddis et al., 2004). In het onderzoek van Van Kleef et al. (2009) zijn dezelfde bevindingen gevonden. Voor het onderzoek moesten teams van vier personen aan een taak werken en hen werd verteld dat ze 5 5
tijdens het uitvoeren van de taak geobserveerd werden door hun leider. Nadat de proefpersonen aan de taak gewerkt hadden, kregen ze op een videoscherm een gestandaardiseerde feedback van hun leider te zien die ofwel blij of boos overkwam door middel van gezichtsuitdrukkingen, stemintonatie en lichaamshouding. Alhoewel waren de woorden van de leiders identiek, proefpersonen met een boze leider vonden dat ze slecht hadden gepresteerd, terwijl de proefpersonen met een blije leider vonden goed gepresteerd te hebben. H4: Spelers leiden aan de hand van de emotie van de coach af of zij goed of slecht hebben gepresteerd. Ik verwacht dat de emoties van de coach effect zullen hebben op de emoties van de spelers. Maar dragen deze emoties nu bij aan een goede prestatie of ondermijnen zij juist de prestatie? (zie figuur 1, activerende emoties en valentie emotie ). Invloed van emotie op de prestatie Volgens Bartel & Saavedra (2000) zijn emoties op te delen aan de hand van twee factoren, namelijk de mate van energie (energieniveau) en aangenaamheid (zie figuur 2). Ik verwacht dat de emoties van de coach zullen worden overgenomen door de spelers (Hatfield, 1993), en vervolgens weer effect zullen hebben op de prestaties van de spelers. Hierin maken we onderscheid tussen vier categorieën emoties (zie figuur 2). Energieniveau Hoog Hoog Vrolijk, Enthousiast Gekenmerkt door: Aangenaam, blij, warm en optimistisch handelen op een energieke, actieve en alerte manier Serene warmte Gekenmerkt door: Aangenaamheid Laag Vijandig, Prikkelbaar Gekenmerkt door: Actief, energiek, onaangenaam en pessimistisch. Je gedragen met vijandigheid, frustratie, ongeduld, angst en prikkelbaarheid. Depressieve traagheid Gekenmerkt door: Laag Blij, optimistisch maar op een kalme manier. Straalt warmte, sereniteit en plezierigheid uit. Onplezierig en ongelukkig op een trage manier. Gedraagt zich depressief, traag, saai op een lusteloze manier. Figuur 2. Opdeling van emoties in energieniveau en aangenaamheid. 6 6
Lane et al. (2001) hebben onderzoek gedaan naar de relatie tussen de stemming en de prestatie in een ren oefening bij scholieren. Hieruit bleek dat energie positief gerelateerd was met het stellen van hogere doelen en daarbij ook een betere prestatie. Proefpersonen die laag scoorden op energie en juist hoog op vermoeidheid (laag energieniveau) presteerden minder goed. Ook in onderzoek van Totterdell (1999), waarin cricket spelers over een lange periode tijdens wedstrijden hun emoties rapporteerden, is een duidelijk verband gevonden tussen het energieniveau en de prestaties van de spelers. Hieruit concludeer ik dat actieve emoties van de coach leiden tot actieve emoties bij de speler die er vervolgens voor zorgen dat de spelers beter presteren en meer gemotiveerd zijn. H5: Activerende emotie van de coach leidt tot activerende emoties bij de spelers waardoor de speler: a) meer gemotiveerd zijn. b) betere prestaties leveren. Een positief gestemde leider heeft op meerdere manieren een goed effect op de prestatie van het team. Zo leidt de positieve emotie van de leider tot een positieve emotionele reactie van de groep (Van kleef et al, 2009). Hierdoor voelen de leden van de groep zich beter op hun gemak binnen het team en is de kans op groepsconflicten significant kleiner dan wanneer de stemming negatief is (Barsade, 2002). Naast dat er in de groep minder conflicten plaatsvinden, zal door het overnemen van de positieve emotie van de leider de coöperatieve mentaliteit binnen het team ook toenemen (Barsade, 2002). Oftewel, wanneer er een positieve stemming overheerst bij de leider en de leden van de groep, zullen de leden meer overhebben voor het collectief en positief op elkaar reageren. Dit zorgt voor een goede sfeer en groepsleden zullen zich meer op hun gemak voelen binnen de groep. Uit het onderzoek van Sy, Côté en Saavedra (2005) blijkt dat wanneer de leider positief gestemd is en daardoor ook de groepsleden positiever gestemd zijn, de coördinatie significant beter is dan in de groep waar de leider negatieve emoties uit en de sfeer binnen het team negatiever is. Positieve emoties zorgen voor een betere sfeer en randvoorwaarden die zorgen voor een betere prestatie. H5, a: Positieve emoties van de coach leiden tot positieve emoties bij de speler en een hogere motivatie en prestatie. Het is tegenstrijdig, maar op basis van de literatuur kunnen we niet alleen voorspellen dat positieve emoties een positief effect hebben op de prestatie, maar ook negatieve emoties van de coach kunnen tot betere prestaties leiden. Van Kleef et al (2009) hebben een positief verband gevonden tussen de boosheid van de leider en de teamprestatie. Dit verband is wel afhankelijk van het epistemisch motivatie niveau van het team. Epistemische motivatie is het verlangen om volledige kennis te hebben van de gehele situatie. Wanneer het team hoog scoorde op epistemische motivatie had een boze leider een positief effect op de team prestatie. Wanneer het team laag scoorden op epistemische motivatie werd er een negatief effect op de prestatie gevonden. Dit is te verklaren aan de hand van de onderbouwing van hypothese 4, namelijk dat de teamleden de prestaties beoordelen aan de hand van de emotie van de leider. Wanneer de leider een negatieve emotie liet zien, 7 7
beoordeelden de teamleden dit als niet genoeg progressie tot het behalen van het doel. Hierdoor hadden de groepsleden het gevoel dat ze niet genoeg hun best deden om de taak te volbrengen waardoor de leden vervolgens extra moeite gingen doen tot het behalen van het doel. Door de extra inzet gingen de prestaties van de teamleden omhoog en werd de taak alsnog goed volbracht (Van Kleef et al, 2009). Ik verwacht dat ditzelfde proces ook kan voorkomen bij een coach en de spelers. Wanneer de spelers het idee hebben dat de coach ontevreden is over de prestaties zullen de spelers extra hun best doen om goed te spelen en om het doel te bereiken, waardoor de prestaties van de spelers omhoog gaan. H5, b: Negatieve emotie van de coach doet de speler denken dat de prestatie niet goed genoeg is waardoor de speler harder gaat werken en beter gaat presteren. Bovenstaande hypotheses heb ik onderzocht in een correlationele studie onder honk- en softbal spelers. Methode Proefpersonen Spelers. Er deden 268 spelers mee aan het onderzoek, 165 mannen en 103 vrouwen. Hiervan was de gemiddelde leeftijd 27,5 (SD=10,29) en was voor het grootste gedeelte van de spelers (32,5%) de middelbare school het hoogst afgeronde studie. Coaches. Van de proefpersonen waren er 41 coaches waarvan 35 mannen en 6 vrouwen. De gemiddelde leeftijd van de coaches was 45,5 jaar (SD=11,18). Van de coaches had bijna de helft (46%) als hoogst behaalde diploma een HBO diploma. Procedure Op de website van de KNBSB (Koninklijke Nederlandse Baseball Softball Bond) staat precies beschreven waar en wanneer er wedstrijden gespeeld worden. Met behulp van die site heb ik wedstrijden geselecteerd. Bij de selectie van de wedstrijden hield ik rekening met de klasse en het niveau waarop gespeeld werd. Dit deed ik in verband met de leeftijd van de spelers (ouder dan 18 jaar) en met het niveau waarop gespeeld werd (met voorkeur tot hoger niveau, er vanuit gaande dat bij een hoger niveau meer druk staat op presteren dan op lagere niveaus). Voorafgaand aan de wedstrijd heb ik de coaches van beide teams mondeling benaderd of ze na de wedstrijden zouden willen meedoen aan mijn onderzoek met als vergoeding een kraslot. Hierin beschreef ik dat het een vragenlijst was die ongeveer 15 minuten in beslag zou nemen en die gaat over groepsprocessen en coachingsstijlen binnen de honk- en softbalsport. Wanneer ze hadden toegestemd met de participatie aan het onderzoek benaderde ik de spelers en de coaches na de wedstrijden nogmaals en deelde ik de vragenlijsten uit. Sommigen beantwoordden de vragen direct na afloop van de wedstrijd in de kantine, anderen deden dat na het douchen. Wanneer ze hun ingevulde vragenlijst aan mij retourneerden kregen ze daarvoor een kraslot waar ze een groot geldbedrag mee zouden kunnen winnen. In de vragenlijst van de coaches was een optie om een e-mail adres in te vullen zodat zij de resultaten van het onderzoek toegestuurd zouden krijgen wanneer het onderzoek afgerond was. 8 8
Meetinstrumenten Data werd verkregen door middel van vragenlijsten. Er waren verschillende vragenlijsten voor de spelers en voor de coaches. De vragenlijsten waren kwantitatief; er moesten vragen/stellingen beantwoord worden aan de hand van een 7-punts likert schaal (1=helemaal niet, 7=heel veel). Hieronder staan de verschillende items van de vragenlijst beschreven, de gehele vragenlijsten zijn te vinden in bijlagen 1 & 2. Spelers. De vragenlijsten van de spelers bestonden uit 29 vragen/stellingen. De vragen zijn op te delen in twee compartimenten, namelijk de subjectieve scores (scores die per persoon verschillend kunnen worden beoordeeld) en objectieve gegevens. Hieronder staan de items van de spelers beschreven. Subjectieve scores: De spelers moesten in de vragenlijst zelf beoordelen hoe goed ze op een bepaalde items scoorden. Dit ging over veel verschillende onderwerpen, zoals hun eigen motivatie, inzet, eigen emoties en het beoordelen van de coach. De vragen die gingen over de beoordeling van de coach werden vooral gericht op de interpretatie van de emoties die de coach uitte (naar het team/ en naar de individu) en of die emoties als gepast bevonden werden in de situatie. Alle vragen die over de gevoelde of geïnterpreteerde emoties gingen (van de speler zelf en van de coaches) werden ingevuld in de vragenlijst aan de hand van een tabel (zie tabel 1). Objectieve gegevens: Aan het einde van de vragenlijst werden er nog enkele objectieve vragen gesteld over persoonsgegevens (sexe, leeftijd, aantal jaren in team etc.), over de uitslag van de wedstrijd, slaggemiddelden, het aantal keren balcontact en het aantal gemaakte fouten. Aan het begin van de wedstrijd In het midden van de wedstrijd Aan het einde van de wedstrijd Agressief 1 2 3 4 5 6 7 Agressief 1 2 3 4 5 6 7 Agressief 1 2 3 4 5 6 7 Boos 1 2 3 4 5 6 7 Boos 1 2 3 4 5 6 7 Boos 1 2 3 4 5 6 7 Gefrustreerd 1 2 3 4 5 6 7 Gefrustreerd 1 2 3 4 5 6 7 Gefrustreerd 1 2 3 4 5 6 7 Beschaamd 1 2 3 4 5 6 7 Beschaamd 1 2 3 4 5 6 7 Beschaamd 1 2 3 4 5 6 7 Teleurgesteld 1 2 3 4 5 6 7 Teleurgesteld 1 2 3 4 5 6 7 Teleurgesteld 1 2 3 4 5 6 7 Bezorgd 1 2 3 4 5 6 7 Bezorgd 1 2 3 4 5 6 7 Bezorgd 1 2 3 4 5 6 7 Neutraal 1 2 3 4 5 6 7 Neutraal 1 2 3 4 5 6 7 Neutraal 1 2 3 4 5 6 7 Opgelucht 1 2 3 4 5 6 7 Opgelucht 1 2 3 4 5 6 7 Opgelucht 1 2 3 4 5 6 7 Trots 1 2 3 4 5 6 7 Trots 1 2 3 4 5 6 7 Trots 1 2 3 4 5 6 7 Relaxed 1 2 3 4 5 6 7 Relaxed 1 2 3 4 5 6 7 Relaxed 1 2 3 4 5 6 7 Opgetogen 1 2 3 4 5 6 7 Opgetogen 1 2 3 4 5 6 7 Opgetogen 1 2 3 4 5 6 7 Blij 1 2 3 4 5 6 7 Blij 1 2 3 4 5 6 7 Blij 1 2 3 4 5 6 7 Enthousiast 1 2 3 4 5 6 7 Enthousiast 1 2 3 4 5 6 7 Enthousiast 1 2 3 4 5 6 7 Tabel 1.Tabel met emoties, terug te vinden in de vragenlijsten, zie bijlagen 1 & 2. Coaches: De vragenlijst van de coaches bestond uit 17 vragen/stellingen. Deze vragenlijst was vooral gericht op hoe de coach de wedstrijd had ervaren en welke emoties hij gevoeld en geuit had. Hierbij werd tevens de tabel gebruikt die te zien is in tabel 1. Om te meten of de coach bewust was van de emotie die hij voelde en uitte en of hij wist dat die emoties effect kunnen hebben op de spelers werden er vragen gesteld als: Heb je tijdens de wedstrijd emoties gebruikt om je spelers te motiveren? en Heb je tijdens de wedstrijd een specifieke emotie geuit naar de spelers omdat je dacht dat het ze beter zou doen presteren?. 9 9
Variabelen Om de hypotheses te kunnen testen heb ik meerdere items uit de vragenlijsten moeten clusteren om tot variabelen te komen. Met deze variabelen heb ik vervolgens analyses uit kunnen voeren. Hieronder worden deze variabelen besproken. Bij sommige variabele heb ik een item moeten verwijderen om de betrouwbaarheid te vergroten. Actief negatieve emotie De variabele actief positieve emotie is opgebouwd uit drie emoties: agressief, boos en gefrustreerd (zie tabel 1). Dit geldt voor de vragenlijst van de speler bij: welke emotie toonde de coach aan het team (B: α=.751, M: α=.817, E: α=.868) (Hierin staat de B voor het begin van de wedstrijd, de M voor het midden van de wedstrijd en de E voor het einde van de wedstrijd), welke emotie toonde de coach aan jou tijdens de wedstrijd (B: α=.823, M: α=.895, E: α=.880) en welke emotie heb jij ervaren tijdens de wedstrijd (B: α=.807, M: α=.819, E: α=.867). Ook bij de vragenlijst van de coach werd deze variabele meerder keren gebruikt, namelijk bij de vragen: wat voor emotie heb jij ervaren tijdens de wedstrijd (B: α=.719 (agressief verwijderd), M: α=.720 (gefrustreerd verwijderd), E: α=.760) en welke emoties heb je geuit tijdens de wedstrijd (B: α=.797, M: α=.842 (agressief verwijderd), E: α=.768). Passief negatieve emotie Deze variabele is opgebouwd uit de emoties: beschaamd, teleurgesteld en bezorgd. Deze drie items werden ook gemeten bij de spelers in de vragen: welke emotie toonde de coach aan het team (B: α=.786 (bezorgd verwijderd), M: α=.760, E: α=.793), welke emotie toonde de coach aan jou tijdens de wedstrijd (B: α=.712, M: α=.815, E: α=.828) en welke emotie heb jij ervaren tijdens de wedstrijd (B: α=.708 (bezorgd verwijderd), M: α=.734, E: α=.777). Ook bij de vragenlijst van de coach werd deze variabele meerder keren gebruikt, namelijk bij de vragen: wat voor emotie heb jij ervaren tijdens de wedstrijd (B: α=.801, M: α=.773 (gefrustreerd verwijderd), E: α=.826) en welke emoties heb je geuit tijdens de wedstrijd (B: α=.900, M: α=.760, E: α=.850). Passief positieve emotie Ook deze variabele is opgebouwd uit drie emoties, namelijk: opgelucht, trost en relaxed. Bij de vragen: welke emotie toonde de coach aan het team (B: α=.652 (relaxed verwijderd), M: α=.732, E: α=.805), welke emotie toonde de coach aan jou tijdens de wedstrijd (B: α=.712, M: α=.771, E: α=.828) en welke emotie heb jij ervaren tijdens de wedstrijd (B: α=.723, M: α=.760, E: α=.799) in de vragenlijst van de spelers komt deze variabele terug. Bij de coaches is dat bij deze vragen het geval: wat voor emotie heb jij ervaren tijdens de wedstrijd (B: α=.433 (relaxed verwijderd), M: α=.625 (opgelucht verwijderd), E: α=.757) en welke emoties heb je geuit tijdens de wedstrijd (B: α=.750 (opgelucht verwijderd), M: α=.762, E: α=.739). Actief positieve emotie Deze variabele is een cluster van de items: opgetogen, blij en enthousiast. Deze kwamen nogmaals voor in dezelfde vragen zowel bij de spelers: welke emotie toonde de coach aan het team (B: α=.885, M: α=.893, E: α=.946), welke emotie toonde de coach aan jou tijdens de wedstrijd B: α=.916, M: α=.921, E: α=.947)en welke emotie heb jij ervaren tijdens de wedstrijd (B: α=.886, M: α=.902, E: α=.933) als bij de coaches: wat voor emotie heb jij ervaren tijdens de wedstrijd (B: α=.869, M: α=.853, E: α=.924) en welke emoties heb je geuit tijdens de wedstrijd (B: α=.890, M: α=.887, E: α=.935). 10 10
Gepastheid van de emotie in de situatie Deze variabele werd berekend aan de hand van drie vragen die gesteld werden aan de spelers over de gepastheid van de emotie van de coach. Deze vragen waren: Vind je dat de coach gepast reageerde tijdens de wedstrijd?, Paste de emotie van de coach bij de situatie? en Vind je de reactie van de coach tijdens de wedstrijd terecht? (α =.890). Resultaten Bewust gebruik van emoties (hypothese 1) Hypothese 1 voorspelt dat coaches hun emoties bewust gebruiken om de spelers te motiveren en beter te laten presteren. Uit de resultaten van een one-sample t-test (T(39)= 3,92 p<0,001) blijkt dat inderdaad de coaches emoties gebruiken om de spelers te motiveren. Wanneer we vervolgens kijken naar de correlaties tussen de mate waarin coaches emoties gebruiken om de spelers te motiveren en het niveau van motivatie bij de spelers (r=.319, p=.044) blijkt dit een significant verband te hebben. Hieruit blijkt dat coaches bewust een emotie laten zien om zijn/haar spelers te motiveren en dat die emotie ook inderdaad een positief significante invloed heeft op de mate van motivatie die de spelers voelen. Niet alleen gebruiken coaches emoties om spelers te motiveren, ook gebruiken coaches specifieke emoties bij spelers omdat ze denken dat de spelers daardoor beter zullen spelen (T(39)=2,15 p=0,038). Uit bovenstaande resultaten blijkt dat coaches bewust zijn van de emoties die ze tonen aan de spelers en dat die emoties ook het gewenste resultaat opleveren. Hierbij is de hypothese ondersteund. Het overnemen van emoties (hypothese 2) Om te onderzoeken of de spelers uit een team de emoties van de coach overnemen heb ik per team gemiddelden moeten nemen van de gevoelde emoties voor zowel de spelers als de coach(es). Vervolgens heb ik met die gemiddelden correlatieanalyses uigevoerd om te zien of de gevoelde emoties van de spelers en de coach(es) inderdaad overeenkomen. In tabel 2 staan deze correlaties weergegeven. Opvallend is dat aan het einde van de wedstrijd alle emoties (actief/passief & negatief/positief) significant met elkaar gecorreleerd zijn. In het midden van de wedstrijd geldt dit alleen voor de negatieve emoties en aan het begin alleen met de actief positieve emoties. Begin Midden Einde r r r Actief negatief.295.525**.753** Passief negatief.238.515**.636** Passief positief.107.218.522** Actief positief.541**.387.627** Tabel 2. Correlatie tussen gevoelde emotie coach en gevoelde emotie spelers. **p<0.01. Notitie. Deze correlaties zijn berekend aan de hand van teamgemiddelden. Een mogelijke verklaring van de positieve en significante correlatie tussen de emoties zou de uitslag van de wedstrijd kunnen zijn. Het kan zijn dat de emoties van de coach en spelers niet overeenkomen doordat de spelers de emotie van de coach overnemen, maar omdat ze beide 11 11
hetzelfde gestemd zijn door de uitslag van de wedstrijd. Om daarvoor te controleren heb ik een regressieanalyse uitgevoerd tussen de gevoelde emotie van de coach(es) en spelers en daarbij gecontroleerd voor het aantal punten dat is gemaakt tijdens de wedstrijd en de uitslag van de wedstrijd (winst/verlies/gelijkspel) (zie tabel 3). Niet alleen wilde ik controleren voor de uitslag van de wedstrijd, ook heb ik de tijd meegenomen als eventuele verklarende factor. Het kan zijn dat emoties die de coach aan het begin van de wedstrijd laat zien pas in een later stadium door de spelers zijn overgenomen (zie tabel 3). In tabel 3A (het begin van de wedstrijd), is te zien dat alleen bij de actief positieve emotie de emotie van de speler verklaard wordt door de emotie die de coach uit. Wanneer we in model 2 en model 3 controleren voor de variabelen: aantal gescoorde punten en de uitslag van de wedstrijd is te zien dat deze niet significant een effect hebben op de emotie van de speler. Dit ondersteunt de hypothese dat de emoties van de coach worden overgenomen door de spelers, en het aantal gescoorde punten en de uitslag van de wedstrijd daar geen invloed op hebben. Als we deze analyse voor het midden van de wedstrijd uitvoeren (tabel 3B) zien we dat de actief negatieve emotie van de coach in het midden van de wedstrijd een verklarende functie hebben voor de emotie van de speler, ook hier spelen het aantal gemaakte punten en de uitslag van de wedstrijd geen rol. Hieruit blijkt dat spelers direct de actief negatieve emotie overnemen van de coach en er geen verloop van tijd in zit. Wanneer we kijken naar de actief positieve emoties zien we een ander verband. Daar is wel de emoties die de coach aan het begin van de wedstrijd voelde een verklarende factor voor de actieve positieve emotie die de speler in het midden van de wedstrijd voelt. Hier is ook de uitslag van de wedstrijd een verklarende factor voor de gevoelde emotie van de spelers. Als laatste kijken we naar het einde van de wedstrijd (tabel 3C). Daaruit blijkt dat nogmaals de actief negatieve emoties direct worden overgenomen door de spelers zonder dat het aantal gescoorde punten en de uitslag van de wedstrijd een verklarende factor is voor de emotie van de speler. De actief positieve emotie van de speler aan het einde van de wedstrijd is te verklaren uit de emotie van de coach die hij aan het begin van de wedstrijd voelde en de uitslag van de wedstrijd. We kunnen dus concluderen dat vooral de actief negatieve emotie van de coach direct wordt overgenomen door de spelers. Hierin zit geen effect van tijd op de overname van de emotie. De actief positieve emotie van de spelers worden grotendeels verklaard door de emoties die de coach aan het begin en het einde van de wedstrijd voelde en de uitslag van de wedstrijd. Dit kan betekenen dat positieve emoties die geuit worden door de coach meer tijd vergt voordat die worden overgenomen door de spelers. Bovendien wordt het voelen van positieve emoties bij de spelers niet alleen verklaard door emotion contagion (het overnemen van de emotie van de coach), maar ook door de uitslag van de wedstrijd. Hierbij is mijn hypothese deels ondersteund. Emoties (alleen de actieve) worden overgenomen door de spelers, alleen bij de positieve emoties is ook de uitslag van de wedstrijd een verklarende factor. 12 12
A: Begin van de wedstrijd Actief negatief Passief negatief Passief positief Actief positief Model 1 Model 2 Model 3 Model 1 Model 2 Model 3 Model 1 Model 2 Model 3 Model 1 Model 2 Model 3 Gevoelde emotie coach begin.295.312.306.238 0,236 0,236 0,107 0,078 0,078,514** 0,446*,474* Aantal gescoorde punten.102.052-0,05-0,028 0,104 0,077 0,181 0,24 Winst/gelijk/verlies 0,132-0,058 0,072-0,186 R².087.097.112.057.059.062.011.021.026.264.293.322 Adj. R².050.022-0,004 0,019-0,019 0,06-0,028-0,06-0,101 0,235 0,234 0,233 F 2,376 1,287 0,965 1,504 0,755 0,508 0,289 0,263 0,204 8,986** 4,964* 3,639* B: Midden van de wedstrijd Actief negatief Passief negatief Passief positief Actief positief Model 1 Model 2 Model 3 Model 1 Model 2 Model 3 Model 1 Model 2 Model 3 Model 1 Model 2 Model 3 Gevoelde emotie coach begin 0,209 0,219 0,242 0,063 0,083 0,27 0,301 0,272 0,309,496* 0,458*,450* Gevoelde emotie coach midden,504** 0,515**,472* 0,475 0,44 0,14 0,079 0,019-0,15 0,115 0,039-0,107 Aantal gescoorde punten 0,088 0,169-0,95-0,022 0,175 0,021 0,218 0,121 Winst/gelijk/verlies -0,244-0,402 0,615**,478** R².319.326.276.268.276.369.119.144.456.322.359.542 Adj. R² 0,259 0,234 0,257 0,204 0,177 0,249 0,042 0,027 0,353 0,263 0,272 0,455 F 5,375* 3,546* 3,165* 4,210* 2,798 3,071* 1,554 1,229 4,403* 5,454* 4,106* 6,218 C: Einde van de wedstrijd Actief negatief Passief negatief Passief positief Actief positief Model 1 Model 2 Model 3 Model 1 Model 2 Model 3 Model 1 Model 2 Model 3 Model 1 Model 2 Model 3 Gevoelde emotie coach begin 0,265 0,244 0,221-0,051 0,025 0,216 0,182 0,128 0,162 0,498**,446**,396** (- )0,679** (-),407* Gevoelde emotie coach midden 0,08 0,085 0,11-0,014-0,203-0,267-0,456-0,567-0,215 (-)0,532* Gevoelde emotie coach einde,783**,750**,630** 0,671 0,752 0,403,811** 0,81** 0,066 0,854**,897** 0,363 Aantal gescoorde punten -0,094-0,064-0,302-0,176 0,324 0,12,322* 0,169 Winst/gelijk/verlies -0,18-0,539,822**,570** R².648.655.674.407.489.623.354.438.768.581.661.807 Adj. R² 0,599 0,59 0,529 0,326 0,391 0,529 0,266 0,331 0,71 0,524 0,579 0,758 F 13,474** 9,987** 8,257** 5,038** 5,019** 6,611** 4,019 4,096 13,266** 10,166** 10,255** 16,672** Figuur 3. Regressie-analyses. Het overnemen van de emotie van de coach door de spelers. *p<0.05, **p<0.01. A: aan het begin van de wedstrijd, B: in het midden van de wedstrijd, C: aan het einde van de wedstrijd. 13
Het passen van de emotie in de situatie (hypothese 3) Om hypothese 3 te testen is gepastheidschaal gecorreleerd met het aantal punten dat gescoord is (r=.216, p=<.001), de motivatie van de spelers (r=.194, p=.002) en het aantal fouten dat gemaakt is door de spelers in het veld (r=-.179, p=.004). Er zijn twee positieve significante verbanden gevonden tussen de gepastheid van de emotie van de coach en de hoeveelheid punten en motivatie en één negatief verband tussen de gepastheid van de emotie van de coach en het aantal fouten dat gemaakt is door de spelers in het veld. Hiermee is de hypothese ondersteund. Kwaliteit van de prestaties afleiden aan de hand van de emoties van de coach (hypothese 4) De vierde hypothese is dat de spelers de kwaliteit van de prestaties afleiden aan de hand van de emotie van de coach. Hierin heb ik een opdeling gemaakt tussen de beoordeling van de spelers over de teamprestatie en de prestatie die ze zelf als individu hebben geleverd. Ik heb correlatietesten uitgevoerd op de gevoelde emotie van de coach en de beoordeling van de spelers op de team- en individuele prestatie (zie tabel 4). Duidelijk is te zien dat alle negatieve emoties van de coach een negatiever beeld geven van de prestatie en de positieve emoties een positief verband hebben met de beoordeling van de teamprestaties. Naarmate de wedstrijd vordert wordt het verband tussen de beoordeling van de teamprestatie en de emotie van de coach groter. De individuele prestatie was daarentegen niet in verband met de emotie van de coach, geen van allen is daar significant. Aan de hand van correlatietesten kunnen we de hypothesen ondersteunen als we kijken naar teamprestaties. Gevoelde emotie van de coach Begin Midden Einde Beoordeling van de spelers op de: Teamprestatie r Individuele prestatie Actief negatief -0,184-0,07 Passief negatief -0,245-0,057 Passief positief 0,334 0,089 Actief positief 0,495** 0,167 Actief negatief -0,27-0,106 Passief negatief -0,577** -0,173 Passief positief 0,5** 0,187 Actief positief 0,601** 0,204 Actief negatief -0,66** -0,378 Passief negatief -0,775** -0,284 Passief positief 0,665** 0,17 Actief positief 0,769** 0,27 Tabel 4. Correlatie tussen de gevoelde emotie van de coach en de beoordeling van de spelers op de prestaties (team prestaties & individuele prestaties).**p<0.01. Omdat ook hier de uitslag van de wedstrijd een verklarende factor zou kunnen zijn voor het positief of negatief beoordelen van de teamprestatie, heb ik ook bij deze hypothese een regressieanalyse uitgevoerd en gecontroleerd voor het aantal punten dat er gemaakt is en de uitslag van de wedstrijd (zie tabel 5). In tabel 5A zien we het effect van de actief negatieve emotie van de coach op de beoordeling van de teamprestatie van de spelers. Hier is te zien dat zowel de emotie van de coach en de uitslag van de wedstrijd een verklarende factor zijn voor de beoordeling van de teamprestatie. Hierin was er r 14 14
een negatief verband tussen de actief negatieve emotie van de coach en de beoordeling. We zien dat zowel de gevoelde emoties van de coach aan het begin van de wedstrijd en aan het einde van de wedstrijd effect heeft op de beoordeling van de prestaties. Voor de passief negatieve emoties zijn de resultaten vrijwel hetzelfde (tabel 5B). Ook hier was zowel de emotie van de coach en de uitslag van de wedstrijd een verklarende factor voor de beoordeling van de teamprestatie. Hierbij ging het alleen om de emotie van de coach aan het einde van de wedstrijd, en speelde de gevoelde emoties van de coach aan het begin en het midden van de wedstrijd geen rol. De gevoelde positieve emoties van de coach verschilt met de negatieve emoties als effect op de beoordeling van de teamprestatie (tabel 5C&D). Deze hebben wanneer men controleert voor de uitslag van de wedstrijd geen verklarende rol op de beoordeling van de teamprestatie. Alleen de uitslag van de wedstrijd is verklarend voor de beoordeling van de teamprestatie. A: Actief negatief Model 1 Model 2 Model 3 Actief negatieve emotie van de coach begin (-)0,385* (-),369* (-),288* Actief negatieve emotie van de coach midden 0,136 0,127 0,041 Actief negatieve emotie van de coach einde (-),819** (-),789** (-),363* Aantal gemaakte punten 0,069 (-),044 Uitslag van de wedstrijd.641** R².566.570.794 Adj. R² 0,51 0,492 0,745 F 10,006** 7,299** 16,206** B: Passief negatief Model 1 Model 2 Model 3 Passief negatieve emotie van de coach begin 0,101 0,081 (-),132 Passief negatieve emotie van de coach midden 0,105 0,138 0,222 Passief negatieve emotie van de coach einde (-),907** (-),886** (-),510* Aantal gemaakte punten 0,186 0,041 Uitslag van de wedstrijd.595** R².618.651.809 Adj. R² 0,568 0,587 0,764 F 12,417** 10,255** 17,796** C: Passief positief Model 1 Model 2 Model 3 Passief positieve emotie van de coach begin 0,203 0,195 0,207 Passief positieve emotie van de coach midden (-),125 (-),550 0,15 Passief positieve emotie van de coach einde,698**,684** 0,01 Aantal gemaakte punten 0,073 (-),081 Uitslag van de wedstrijd.775** R².475.480.774 Adj. R² 0,407 0,385 0,72 F 6,946** 5,067** 14,394** 15 15
D: Actief positief Model 1 Model 2 Model 3 Actief positieve emotie van de coach begin 0,261 0,251 0,208 Actief positieve emotie van de coach midden (-),133 (-),144 0,116 Actief positieve emotie van de coach einde,768**,767** 0,204 Aantal gemaakte punten 0,039 (-),109 Uitslag van de wedstrijd.626** R².638.639.812 Adj. R² 0,591 0,573 0,768 F 13,5** 9,733** 18,198** Tabel 5. Regressieanalyse, effect van de emotie van de coach op de beoordeling op de teamprestatie. A: Actief negatief, B:Passief negatief, C:Passief positief, D:Actief positief. * p<0.05, **p<0.01. Hieruit kan geconcludeerd worden dat de beoordeling van de teamprestatie afhankelijk is van de negatieve emoties van de coach en de uitslag van de wedstrijd. Ik heb geen ondersteuning kunnen vinden dat de positieve emotie van de coach leidt tot een hogere beoordeling van de teamprestatie, en daardoor is mijn hypothese bij de regressieanalyses deels ondersteund. Invloed van emotie op de prestatie (hypothese 5, 5a & 5b) Hypothese 5 voorspelt dat activerende emoties bij de coach leiden tot activerende emoties bij de spelers waardoor de spelers een betere prestatie leveren en meer gemotiveerd zijn. Door middel van correlatieanalyses heb ik gekeken of activerende emoties een verband hebben met betere prestaties en hogere motivatie (zie tabel 6). De sterkste correlaties zijn gevonden bij de emotie van de speler op de prestatie en motivatie. Wanneer de speler activerende emoties ervaart (zowel aan het begin, midden en einde van de wedstrijd) is de speler meer gemotiveerd en ook hebben die emoties een positief verband met het aantal gemaakte punten in de wedstrijd. Eveneens bij de ervaren emotie van de coach is te zien dat aan het begin van de wedstrijd actieve emoties een verband hebben met het aantal gemaakte punten. Wanneer de coach de wedstrijd begint met een actieve emotie, dan is de kans op meer punten groter. Voor zowel de spelers als de coaches geldt dat activerende emoties leiden tot betere prestaties, en bij de spelers heeft het ook verband met een hoger niveau van motivatie. Hierdoor is de hypothese dat activerende emoties leiden tot betere prestaties en een hoger niveau van motivatie bevestigd. Begin Midden Einde Actief Passief Actief Passief Actief Passief r r r r r r Aantal Ervaren emotie coach 0,406* 0,024 0,136 0,01 0,111 0,079 gemaakte punten Ervaren emotie speler 0,127* 0,004 0,187** 0,095 0,257** 0,158 Motivatie Ervaren emotie coach# -0,182-0,198 0,014-0,045-0,01-0,254 spelers Ervaren emotie speler 0,151* -0,039 0,235** -0,042 0,225** 0,01 Tabel 6. Correlatie van actieve en passieve emotie op prestatie/motivatie spelers. * p<0.05, **p<0.01. # = berekend aan de hand van gemiddelden. 16 16
Hypothese 5a en 5b betreffen het effect van de valentie van de emotie op de prestatie en motivatie van de spelers. Hypothese 5a verklaart waarom positieve emoties een positief effect veroorzaken, en 5b dat negatieve emoties een positief effect kunnen hebben op de prestatie en motivatie. Om te testen welke van de twee hypotheses bevestigd kan worden heb ik correlaties uitgevoerd bij positieve en negatieve emoties en het prestatie- en motivatieniveau (zie tabel 7). Wanneer we kijken naar de ervaren emotie van de coach is te zien dat zowel aan het begin als het einde een positief effect is gevonden tussen positieve emoties en het aantal gemaakte punten. Ook in het midden en het einde van de wedstrijd is te zien dat deze positieve emoties leiden tot minder gemaakt fouten en dat zelfs negatieve emoties aan het einde een significant verband hebben met meer gemaakte fouten. Hieruit kunnen we concluderen dat de positief ervaren emoties van de coach leiden tot een betere prestaties. Wanneer we kijken naar de ervaren emotie van de spelers zien we ook hier een positief verband tussen positieve emotie en het aantal gemaakte punten en motivatie. Hier is tevens ook een negatief verband gevonden aan het einde van de wedstrijd tussen positieve emoties en het aantal gemaakte fouten. Aan de hand van de emoties van de coach en de spelers kunnen we concluderen dat positieve emoties een verband hebben met meer punten, meer motivatie en minder gemaakte fouten. Hierbij kunnen we hypothese 5a bevestigen en moeten we 5b verwerpen. Aantal gemaakte punten Motivatie spelers Begin Midden Einde Positief Negatief Positief Negatief Positief Negatief r r r r r r Ervaren emotie coach 0,446** -0,186 0,228-0,205 0,408** -0,361 Ervaren emotie speler 0,233** -0,16* 0,366** -0,191** 0,514** -0,294** Ervaren emotie coach# -0,16-0,074-0,112 0,136-0,019-0,129 Ervaren emotie speler 0,199** -0,122 0,263** -0,105 0,238** -0,095 Aantal Ervaren emotie coach# -0,284-0,004-0,339 0,44* -0,418* 0,452* gemaakte fouten Ervaren emotie speler -0,035-0,053-0,124 0,127* -0,14* 0,1 Tabel 7. Correlatie van positieve en negatieve emotie op prestatie/motivatie van de spelers. * p<0.05, **p<0.01. # = berekend aan de hand van gemiddelden. Discussie Gekeken naar de resultaten leidt het onderzoek tot vijf hoofdconclusies. Allereerst dat coaches bewust zijn van de emoties die ze uiten naar de spelers, en dat ze die emoties laten zien om een bepaald effect te creëren bij de spelers. Ten tweede dat vooral actieve emoties van de coach worden overgenomen door de spelers. Ten derde blijkt dat de gepastheid van de emotie van de coach een positief verband heeft met het aantal gemaakte punten en de mate van de motivatie bij de spelers, en dat de beoordeling van de spelers op de teamprestatie negatief is wanneer de coach negatieve emoties ervaart. Als laatste toont dit onderzoek aan dat activerende en positieve emoties bij spelers leiden tot een groter aantal punten en een hoger niveau van motivatie. 17 17
Bewust gebruik van emoties Coaches zijn bewust van de emoties die ze laten zien aan de spelers en dat die emoties een bepaald effect kunnen hebben op de spelers. Emoties die bedoeld zijn om de spelers te motiveren werken ook daadwerkelijk motiverend. Deze hypothese is ondersteund aan de hand van twee vragen in de vragenlijst die meer dan gemiddeld gescoord zijn. Om een betere ondersteuning te vinden voor de hypothese lijkt het mij van belang dat er meer vragen worden gesteld waaruit blijkt dat coaches zich echt bewust zijn van de emoties die ze laten zien. Het kan zijn dat coaches tijdens het beantwoorden van de vragen bedenken dat ze wel verschillende emoties tonen en ook denken dat die emoties effect kunnen hebben maar daar tijdens de wedstrijd niet bewust mee bezig zijn. Daarom zou het nog meer ondersteunend zijn wanneer er meer vragen zouden zijn waaruit blijkt dat coaches echt om een reden emoties laten zien aan de spelers. Overnemen van emoties Uit de correlatieanalyses blijkt dat de negatieve emoties van de coach, in het midden en einde van de wedstrijd, overeenkomen met de emoties van de spelers. Wanneer er tijdens de regressieanalyses wordt gecontroleerd voor de uitslag van de wedstrijd, blijkt dat de actief positieve emotie die de spelers voelen ook te verklaren zijn door de uitslag van de wedstrijd (voor het midden en einde van de wedstrijd). Bij de actief negatieve emotie speelt de uitslag van de wedstrijd geen rol. Hieruit blijkt dat (aan het eind van de wedstrijd) de actief negatieve emotie van de speler verklaard wordt door de actief negatieve emotie van de coach. Hieruit kunnen we concluderen dat deze emotie door de spelers wordt overgenomen. Wanneer we kijken naar de regressieanalyses is te zien dat de emoties vooral overeen komen aan het einde van de wedstrijd. Aan het begin van de wedstrijd zijn er geen significante verbanden, wat in het midden en einde van de wedstrijd wel het geval is. Dit zou te verklaren kunnen zijn aan de hand van het verloop van de wedstrijd. Zo is er aan het einde van de wedstrijd meer zekerheid over het verloop van de wedstrijd en is het zekerder dat er niet veel tijd meer over is om het aan te passen. Dit heeft dus niet te maken met de uitslag van de wedstrijd, want daar is voor gecontroleerd, maar het kan wel te maken hebben met de tevredenheid van de coach over de inzet, hoe het spel gespeeld wordt etc. De vragenlijsten zijn na het spelen van de wedstrijd ingevuld, wat betekent dat de spelers en coaches achteraf moesten terugdenken hoe ze zich een bepaalde periode van de wedstrijd voelde en welke emoties daar de overhand hadden. Het kan zijn dat het terughalen van de emoties aan het begin van de wedstrijd een stuk moeilijker is waardoor er geen verbanden zijn gevonden. Hoe men zich voelde in het midden en het einde van de wedstrijd zit nog een stuk verser in het geheugen waardoor het makkelijk terug te halen is. Om dit probleem in toekomstig onderzoek te voorkomen is het beter om spelers op drie momenten uit een wedstrijd te kunnen halen om op dat moment hun emoties vast te leggen. Hierdoor hoeven spelers en coaches niet terug te gaan in hun geheugen om te bedenken hoe ze zich tijdens de wedstrijd gevoeld hebben. Wanneer coaches weten dat spelers hun emoties overnemen kunnen coaches daar makkelijk op inspelen bij de spelers. Zo kunnen ze de spelers helpen om in een bepaalde emotionele staat te komen om een zo goed mogelijke prestaties neer te kunnen zetten. Wanneer coaches weten dat spelers in een bepaalde emotionele staat het beste spelen kunnen zij daar een steentje in bijdragen om de spelers in die staat te krijgen. Dit vergt natuurlijk wel een goede kennis van de spelers. 18 18