Kaderbrief 2015-2018 CONCEPT
INHOUD Beleidskaders... 3 Strategische visie 2020... 3 Vitaal Leudal... 4 Coalitieakkoord Samen de schouders eronder... 4 Financieel perspectief 2015-2018... 5 Financieel vertrekpunt... 5 Uitgangspunten voor begrotingsperspectief... 7 2/8
Inleiding Voordat de meerjarenbegroting wordt opgesteld onder verantwoordelijkheid van het college wordt de raad jaarlijks in de gelegenheid gesteld om de beleidskaders aan te geven. Hiertoe is de afgelopen jaren een kadernota opgesteld waarin beleidsprioriteiten, taakstellingen voor beleidsombuigingen en het financiële perspectief voor de komende vier jaar zijn verwoord. Aan de hand hiervan kan de raad het college aangeven op welke wijze het gewenste beleid kan worden uitgevoerd in samenhang met een duurzame balans tussen inkomsten en uitgaven. De afgelopen jaren heeft de raad hiervan geen gebruik wensen te maken en de kadernota voor kennisname aangenomen. Naar aanleiding van de laatste bespreking van de kadernota 2014-2017 in de raad is in het presidium afgesproken een eventuele kadernota of -brief te bespreken in een raadsinformatiebijeenkomst. In de afgelopen maanden heeft de coalitievorming binnen de Raad plaatsgevonden. Het hieruit voortvloeiende coalitieakkoord en de bespreking in de raad op 24 juni as. wordt bij de opstelling van de begroting 2015-2018 meegenomen. Kort na de herindeling is een indeling in programma s (7 programma s) en producten vastgesteld. Die indeling sluit na 7 jaar niet meer aan bij ontwikkelingen van deze tijd, bij de decentralisaties van taken en bij de politiek bestuurlijk relevante thema s. De huidige indeling is ook om reden van sturing door het college en management en een efficiënte bedrijfsvoering sterk aan vernieuwing toe. Het voorstel is om met een nieuwe indeling van de begroting te gaan werken. Naast een nieuwe indeling is het voornemen om met behulp met de methode Zero based budgetting (ZBB) alle begrotingsposten opnieuw tegen het licht te houden. Hierbij gaan we op zoek naar een nieuwe balans tussen het beleid (taken), de bedrijfsvoering (taakuitvoering) en de middelen (financiën). Zodat er duidelijke keuzes gemaakt kunnen worden en het mogelijk wordt een structureel sluitende begroting 2015-2018 te maken. Tot slot zal de begroting niet alleen in het digitale systeem Navigus worden opgeleverd, maar zal ook een begrotings-app Leudal worden ingericht. Met de begrotings-app is het mogelijk om de begroting voor de raad en inwoners van Leudal in een aantrekkelijke leesbare vorm te presenteren. Op 8 juli wordt de raad in een Raadsinformatiebijeenkomst (RIB) geïnformeerd over de nieuwe inrichting van de begroting, Zero based budgetting methode en de begrotings-app. Ook de uitgangspunten van het college voor de begroting worden in de Raadinformatiebijeenkomst met u besproken. Beleidskaders Strategische visie 2020 Aan de hand van de door de raad vastgestelde bijstelling van de strategische visie 2020 Leven in Leudal worden de komende jaren ingrijpende veranderingen doorgevoerd in de rol en positie van de gemeentelijke overheid richting de burger en haar maatschappelijke partners. Om samen met alle betrokkenen een effectieve participatie op lokaal niveau vorm te geven zijn aanpassingen nodig in het bestuur, de ambtelijke organisatie van de gemeente, onze communicatie en onze dienstverlening aan de burger. Belangrijke onderwerpen zijn het behoud van de leefbaarheid en leefkwaliteit in de dorpen, een gedeelde verantwoordelijkheid voor de veiligheid en kwaliteit van de openbare ruimte, een duurzame ecologische en economische ontwikkeling en de opbouw van een vitaal sociaal netwerk in onze dorpen. Centrale thema s van de strategische visie zijn: a) Samenwerken: versterken van de sociale, culturele en economische samenwerking tussen overheid, dorpsgemeenschappen en maatschappelijke partners; b) Behoud van vitale dorpen, inspelen op de veranderende bevolkingssamenstelling en veranderende maatschappelijke behoeften en mogelijkheden; c) Kwaliteit van wonen en leven in Leudal, investeren in de behoeften en mogelijkheden van verschillende bevolkingsgroepen en verbeteren van de bereikbaarheid; 3/8
d) Werk en ontplooiing in voor Leudal kansrijke sectoren; agribusiness, toerisme en recreatie, zorg en duurzame energieopwekking en grondstoffenverwerking. Bieden van kansen voor iedereen op de arbeidsmarkt. e) Investeren in de kwaliteit van natuur en landschap in samenhang met agrarisch en recreatief medegebruik. f) De gemeente als netwerkpartner in de lokale samenleving, dienstverlening op een hoog niveau, zorgvuldige uitvoering en handhaving van de wettelijke regels en financiële zorgvuldigheid. Vitaal Leudal Eind 2013 heeft het college het organisatie en formatieplan Vitaal Leudal vastgesteld. Dit plan is bedoeld om een slanke, flexibele organisatie te krijgen die zorgt voor een goed functionerende gemeente. De gemeentelijke organisatie zal in de toekomst een kruising zijn van: een goed toegeruste bureaucratie die diensten verleent aan de burgers, bedrijven en maatschappelijke instellingen. En een netwerkpartner die deelneemt aan maatschappelijke processen om complexe situatie tot een voor de betrokken partijen bevredigende oplossing te brengen. Uiteindelijk leidt deze naar buiten gerichte aanpak tot een minder regulerende en autoritaire overheid waarmee de huidige groei aan regulering kan worden teruggedraaid. Om dit te realiseren zijn investeringen nodig in de mensen en systemen van Leudal. Coalitieakkoord Samen de schouders eronder 1 Parallel aan het tot stand komen van de Kaderbrief heeft de coalitievorming binnen uw Raad plaatsgevonden. Het hieruit voortvloeiende coalitieakkoord is bij de formulering van de beleidskaders meegenomen in deze Kaderbrief en vormt daarmee ook een belangrijk onderdeel van het budgettair beeld. Uitgangspunten van het coalitieakkoord zijn: a) Versterken van de kaderstellende rol van de raad, ruimte voor het college voor de uitvoering van beleid en de onderlinge samenwerking; b) Inrichten van een effectief en efficiënt besluitvormingstraject; c) Samenwerking met en tussen burgers, bedrijven en de regio via een open dialoog; d) Actieve aanpak van de veranderingen die optreden als gevolg van de veranderingen in de bevolkingssamenstelling, met name gericht op maatschappelijke voorzieningen, zorg en het behoud van vitale dorpen; e) Eenmalige injectie voor gemeenschapshuizen; f) Investeren in de jeugd op het gebied van preventie, onderwijs, sport en deelname aan verenigingen; g) Sociale taken worden uitgevoerd als maatwerk, aanvullend op de eigen inzet naar vermogen van de inwoners en waar nuttig in regionaal verband; h) Balans in economische ontwikkeling, landschappelijke en culturele aantrekkelijkheid en duurzaamheid; i) Wonen en bouwen in Leudal wordt afgestemd op de kwalitatieve behoeften in alle kernen; j) Faciliteren van startende en samenwerkende ondernemers door de (her)inrichting van deel thematische) bedrijventerreinen en agrarische locaties; k) Versterken van Leudal als toeristisch-recreatieve gemeente door ondersteuning van particuliere initiatieven en een adequate infrastructuur; l) Burgers en bedrijven een aandeel geven in het verbeteren van de openbare ruimte en infrastructuur; m) Zorgen voor zinvol werk en maatschappelijke participatie; n) Doorzetten van structuurversterkend trajecten zoals treinstations, inrichting Maasoevers, dorpscentra, Hof van Leudal en gebiedsontwikkeling Baexem (N280). De uitgangspunten van het akkoord worden gerealiseerd binnen een structureel sluitende meerjarenbegroting. Voor de financiering gelden de te realiseren maatschappelijke effecten als het vertrekpunt. De effectiviteit van de gemeentelijke taakuitvoering moet waar mogelijk worden verhoogd. Hiertoe wordt de gemeentelijke taakuitvoering meer gericht op de samenwerking met onze maatschappelijke partners en wordt de begroting en het (financieel) sturingsmechanisme heringericht zodat meer wordt aangesloten op de nieuwe maatschappelijke behoeften. 1 Mogelijk volgen er nog aanvullingen en wijzigingen naar aanleiding van het raadsdebat over het coalitieakkoord 4/8
Financieel perspectief 2015-2018 Financieel vertrekpunt In dit hoofdstuk wordt het geactualiseerde financiële perspectief 2015-2018 in beeld gebracht. Het financiële vertrekpunt van deze kaderbrief is gebaseerd op: - de vastgestelde programmabegroting 2014-2017; - de goedgekeurde begrotingswijzigingen tot en met de raadsvergadering van juni 2014; - 1 e raadsrapportage 2014. Het geactualiseerde financiële perspectief bevestigt het beeld van de jaarrekening 2013: - De jaarschijf 2014 is (structureel) sluitend onder de voorwaarde dat de P- en F ombuigingen worden gerealiseerd; - De meerjarige resultaten 2015-2017 geven aan dat het noodzakelijk blijft om aanvullende keuzes te maken in de aanloop naar de begroting 2015-2018. Het geactualiseerde meerjarige financiële beeld kan als volgt worden gespecificeerd: bedragen x 1.000 voorlopig 2014 2015 2016 2017 2018 Resultaat geactualiseerde begroting 2014-2017 -171 1.089 1.209-324 -324 doorwerkingen 1e raadsrapportage 2014 (incl. doorrekening MIP bestaand beleid beleid) -202 11 244 157-3 Raad 24 juni: Veiligheidsregio en Westrom 84 Resultaat geactualiseerde begroting 2014-2017 (inclusief incidentele lasten) -373 1.184 1.453-167 -327 Saldo incidentele lasten primaire begroting -501-90 -55-55 -55 Saldo incidentele lasten 1e rarap 2014 202 Saldo incidentele lasten veiligheidsregio en westrom -84 Resultaat structureel startpositie kaderbrief -672 1.010 1.398-222 -382 Groen = positief en rood = negatief resultaat Belangrijke ontwikkelingen die het financiële beeld (mogelijk) gaan beïnvloeden Er zijn een aantal externe ontwikkelingen die op ons afkomen waarvan de omvang en impact in financiële zin onzeker zijn. De ontwikkelingen van de algemene uitkering en de decentralisaties van het sociale domein worden hierna toegelicht. De overige externe ontwikkelingen zijn organisatie breed in beeld gebracht. Algemene uitkering Resultaat meicirculaire 2014 De uitkomsten van de meicirculaire 2014 geven t.o.v. huidige begroting het volgende resultaat: (bedragen x 1000 euro) 2014 2015 2016 2017 2018 Voordeel t.o.v. huidige begroting -316-76 -80-138 -204 Kanttekening De berekening van het gemeentefonds is gebaseerd op de toename van het aantal uitkeringsgerechtigden. De verhoging van de uitvoeringskosten en uitkeringslasten voor de bijstandsverlening aan de kostenkant moet nog in de begroting worden verwerkt. Op dit moment is er nog onvoldoende zicht op de verhoging van deze kosten. 5/8
Uitkeringsjaar 2014 Het resultaat voor 2014 wordt sterk beïnvloed door de bijstelling van de leerlingenprognoses (vertraging effect passend onderwijs). Voorgesteld wordt om het resultaat 2014 volgens bestaand beleid toe te voegen aan de egalisatiereserve gemeentefonds (huidige stand: 472.000). De belangrijkste ontwikkelingen vanaf 2015 Deelfonds sociaal domein Het deelfonds sociaal domein voor de 3 decentralisaties wordt voor een periode van 3 jaar ingesteld ( 2015 t/m 2017). Het bevat de integratie-uitkeringen voor de nieuwe WMO, de jeugdzorg en de Participatiewet. Vanuit de integrale benadering van de doelgroepen kunnen de gelden ontschot worden ingezet. Er geldt een bestedingsplicht voor de taken binnen het sociaal deelfonds. Dit sluit aan op het coalitieakkoord Samen de schouders eronder dat het beschikbare budget geoormerkt blijft voor dit doel. De gemeentefondsuitkering neemt hierdoor voor Leudal toe met 20,1 mln in 2015 en stijgt hierdoor van 27.9 miljoen naar 48 miljoen: 42% 58% algemene uitkering 27,9 mln sociaal deelfonds 20,1 mln De inkomsten voor het sociaal deelfonds, in totaliteit 20,1 mln zijn als volgt verdeeld: Decentralisatie AWBZ naar WMO Decentralisatie Jeugdzorg Participatiewet 4,7 mln 10,2 mln 5,2 mln De bedragen voor het sociaal deelfonds zijn gebaseerd op historische gegevens voor 2015. In 2016 wordt een objectief verdeelmodel ingevoerd. Vanaf 2018 worden de middelen geïntegreerd in de algemene uitkering. Met de drie decentralisaties nemen de risico s sterk toe. Op dit moment is er nog onvoldoende inzicht in de kosten die Leudal vanaf 2015 gaat maken voor de uitvoering van de 3 decentralisaties. In de huidige meerjarenraming is uitgegaan van een budgettair neutrale werking. Herverdeling gemeentefonds In 2015 gaat de 1e fase van de herverdeling van het gemeentefonds in. De herverdeling vindt plaats omdat verdeling van het gemeentefonds niet meer aansloot op de kosten die gemeenten maken. Het structureel nadelig herverdeeleffect voor Leudal bedraagt ± 360.000 ( 10 euro per inwoner). De herverdeeleffecten worden gespreid door middel van een zgn. suppletie-uitkering over 2 jaar. In 2015 ontvangt Leudal een eenmalige suppletie-uitkering van 177.000. De herverdeeleffecten in Leudal worden vooral veroorzaakt door: - Minder geld voor onderwijs, wat nadelig is voor gemeenten met veel leerlingen in het voortgezet onderwijs - Minder geld voor wegen in het buitengebied en meer in stedelijk gebied De 2 e fase van de herverdeling vindt plaats met ingang van uitkeringsjaar 2016. Dan worden de laatste drie clusters (Werk en Inkomen, Volkshuisvesting, Brandweer) herijkt. Taakmutaties/beleidsintensiveringen De middelen voor de taakmutaties/beleidsintensiveringen (o.a. armoedebeleid, RUD, waterschapsverkiezingen en invoeringskosten jeugdzorg) zijn geoormerkt voor deze beleidsdoelen. 6/8
Kortingen-taakstellingen Kortingen op het gemeentefonds zijn 1 op 1 door vertaald in taakstellingen op de betreffende budgetten. De belangrijkste korting is de bezuiniging op de huidige WMO-uitkering (voor met name huishoudelijke hulp) met ingang van 2015 met 27% (Leudal: -930.000) Uitname buitenonderhoud schoolgebouwen De verantwoordelijkheid voor het buitenonderhoud van schoolgebouwen gaat over naar de schoolbesturen. De uitname uit het gemeentefonds hiervoor is structureel 296.000. De huidige storting in de onderhoudsvoorziening voor schoolgebouwen van 166.000 kan komen te vervallen. Het structurele nadeel bedraagt per saldo 130.000. Loon- en prijscompensatie Voor 2014 is er sprake van een structurele verlaging van 114.000 en voor 2015 van een structurele verhoging van de compensatie voor loon- en prijsstijgingen. Voorgesteld wordt om de loon- en prijscompensatie binnen de algemene uitkering in te zetten om de ontwikkeling van de loonkosten en prijsontwikkeling van de materiële budgetten op te kunnen vangen. Accres De ontwikkeling van de algemene uitkering wordt voor een belangrijk deel bepaald door de ontwikkeling van de rijksuitgaven. Deze systematiek wordt ook wel samen de trap op en samen de trap af genoemd. De jaarlijkse toename of afname van het gemeentefonds, voortvloeiend uit deze systematiek, wordt het accres genoemd. Vanaf 2015 is het accres positief en loopt op van 400.000 tot 697.000 in 2018. Het accres is de toe- of afname van het gemeentefonds als gevolg van de ontwikkeling van een belangrijk deel van de rijksuitgaven. Uitgangspunten voor begrotingsperspectief Voorgesteld wordt om voor een begroting met toekomstperspectief die tegelijkertijd financieel evenwichtig de onderstaande uitgangspunten te hanteren: 1. Een structureel meerjarig begroting. Structurele kosten worden gedekt door structurele baten. 2. Een verantwoorde lastendruk. 3. Realiseren van de P- en F-taakstellingen De realisatie van de P- en F-taakstellingen zullen onderdeel gaan uitmaken van het keuzeproces dat voortvloeit uit het zero-based-budgettering (ZBB) 4. Voor het jaar 2015 wordt de compensatie binnen de algemene uitkering ingezet om de ontwikkeling van de loonkosten en prijsontwikkeling van de materiële budgetten op te kunnen vangen. Gelet op de nog te realiseren P- en F-ombuigingen is de compensatie noodzakelijk om de loonkostenstijging en de prijsontwikkeling van de materiële budgetten op te kunnen vangen. 5. Het rentepercentage is 3,5% (was 4%). Het huidige renteniveau is historisch gezien laag. De verwachting is dat de ECB een ruim monetair beleid blijft voeren. De lange rentetarieven zullen onder invloed van het gematigde economisch herstel naar verwachting gaan oplopen. Een verlaging van het rentepercentage met een 0,5% levert een voordeel op van circa 80.000. 7/8
Resumerend financieel In onderstaande tabel zijn de ontwikkelingen van de mei-circulaire 2014 en de verlaging van het rentepercentage verwerkt. bedragen x 1.000 voorlopig 2014 2015 2016 2017 2018 Resultaat structureel startpositie kaderbrief -672 1.010 1.398-222 -382 Overige belangrijke ontwikkelingen -316-158 -172-217 -328 Algemene uitkering (mei-circulaire 2014) -316-76 -80-138 -204 Verslechterd arbeidsmarktklimaat (stijging uitkeringsgerechtigden) pm pm pm pm decentralisaties sociale domein pm pm pm pm verlaging rentepercentage -82-92 -79-124 toevoeging aan reserves Voordeel mei-circulaire toevoegen aan egalisatiereserve 316 Resultaat structureel kaderbrief na ontwikkelingen -672 852 1.226-439 -710 In de bovenstaande meerjarige resultaten zijn verwerkt: de P-ombuigingen oplopend tot 0,6 miljoen (verwacht nog te realiseren) in 2017; de F-ombuigingen oplopend tot 4,2 miljoen (verwacht nog te realiseren) in 2017; ozb-verhoging 2%. P- ombuigingen De stand van zaken met betrekking tot de P-ombuigingen is in onderstaand overzicht nader gespecificeerd: (bedragen x 1.000) P-ombuigingen 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Totaal ombuiging -496-824 -1.150-1.300 1.973 2.073-2.173 Gerealiseerde ombuigingen -528-890 -1.186-1.380-1.474-1.545-1.544 Meer omgebogen dan ombuiging 32 66 36 80 Resteert om te buigen -499-528 -629 Min bedrag betekent nog te realiseren Voor 2012 en 2013 is de P-ombuiging gerealiseerd. Over de te realiseren P-ombuiging voor de jaren 2014 tot en met 2016 is uw raad in het kader van Vitaal Leudal geïnformeerd. F- ombuigingen en overige ombuigingen Onderstaande tabel laat de huidige stand van zaken zien. (bedragen x 1.000) F-ombuigingen 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Totaal ombuiging -2.306-5.262-5.864-6.898-7.027-9.230 Gerealiseerde ombuigingen -1.218-3.157-3.049-2.866-2.937-2.937 Vervallen ombuigingen -861-1.640-1.556-1.579-1.429-1.429 Resteert om te buigen(jrk) -227-465 -1.259-2.454-2.661-4.864 Verwachte realisatie - wegen en openbaar groen (in beheersplannen) - 468-468 - 468-468 - buurtsportcoaches - 132 - Veiligheidsregio (o.b.v. begroting 2015) - 122 - WMO en armoedebeleid - 210 - verhoging omgevingsvergunningen - 110-110 - 110-110 - Leges grondexploitatiewet - 138-100 - 100-100 Verwachting resteert om te buigen - 201-1.654-1.983-4.186 Min bedrag betekent nog te realiseren 8/8