Voorstelling van de SOBANE RSI methode

SOBANE: Preventiestrategie Voorstelling van de SOBANE RSI methode Complexiteit aanpak, methode, Expertise Analyse PREVENTIE N. Cock Ergonoom Observatie Opsporing - RSI 1 Aantal werksituaties of aantal risicofactoren - RSI 2 Niveau 1, Opsporing: karakteristieken Objectief: Opsporen of er al dan niet 'een' probleem' bestaat. Aanbrengen van onmiddellijke oplossingen. Gebaseerd op: discussies tussen operat rateurs en hun omkadering. Ervaringen verworven door de operatoren. Verplichtingen van de methode: Eenvoudige gids, snel (10 min) en niet duur Geen metingen Begrijpbaar door iedereen (simpele terminologie) Bruikbaar door de operatoren en hun omkadering Systematisch - RSI 3 Ga bij uzelf na of u: Al problemen of klachten gehad in de nek, de schouders, de ellebogen of de polsen ten gevolge van de arbeidsomstandigheden. Moeten werken in oncomfortabele houdingen: torsies, armen geheven, polsen gebogen,... Herhaalde zware inspanningen met de armen of de hadne moeten doen: aanschroeven, trekken, drukken, kloppen, grijpen. Steeds dezelfde handelingen en bewegingen meoeten herhalen. Met onaangepaste machines of werktuigen moet werken. Sta er even bij stil: Wanneer dat gebeurt; Waar dat technische gesproken aan ligt Wat onmiddellijk kan worden gedaan om dat te voorkomen; Wat nader moet worden bekeken. Lijdt u reeds aan of bestaat er een risico op musculo-skeletale aandoeningen (Repetitive Strain Injuries)? Inspanning RSI Houding Herhaling Maak gebruik van bijgaand voorbeeld En dito tabel waarop u uw opmerkingen en vooral uw tips ter verbetering kwijt kunt Trillingen - RSI 4

Pijn Stijfheid Hinder Oncmfortabel gevoel Ter hoogte van: De nek De schouders De ellebogen De polsen De handen De vingers Waar gaat het om? Hoeveel personen in de Ondernemingen? 30 % nekklachten 15 % schouderklachten 10 % elleboogklachten 15 % polsklachten Door vermoeidheid, irritatie, de gewrichten de spieren de pezen de zenuwen Wie moet wat doen? De «experts» kunnen bijzondere oplossingen voorstellen. De arbeidsgeneesheer, de veiligheidsverantwoordelijke, de ergonoom, de «preventieadviseurs», kunnen uw arbeidsomstandigheden analyseren en u helpen om uw problemen te verminderen. Maar vanuit uw ervaring kent u uw dagelijkse taken het beste. En vanuit uw ervaring bent u het beste geplaatst om de problemen op te sporen en te elimineren. Deze folder wil u daartoe aanzetten! Expertise Analyse Observatie Opsporing PREVENTIE - RSI 5 Voorbeeld: gebruik van opsporingsfiche Arbeidspost: verpakking van koekjes (band 28) Datum: 26/10/99 Problemen of klachten in nek, schouders, ellebogen of polsen ten gevolge van de arbeidsomstandigheden Wat? Oncomfortabele houding: torsies, armen geheven, polsen gebogen... Herhaalde zware inspanningen met de handen of de armen: aanschroeven, trekken, drukken, kloppen, grijpen... Herhalen van dezelfde bewegingen of handelingen Onaangepaste machines of werktuigen Veel nek- of polsklachten waardoor vaak afwezig Wanneer? (fase van de werkzaamheden ) Armen geheven om de pakjes in de dozen te stoppen, met de polsen gebogen Voornamelijk bij het afvoeren van de volle dozen Bij het in dozen stoppen van de pakken koekjes Waar is dat technisch aan gelegen? Te hoog werkvlak waardoor staande moet worden gewerkt Te zware en moeilijk beet te pakken dozen Secondenbandwer k Wat kan meteen gebeuren om dat te voorkomen? Het werkvlak 10 centimeter laten zakken en een stoel ter beschikking stellen Laterale openingen aanbrengen in de dozen om ze makkelijker beet te kunnen pakken De diverse werkneemsters observeren om te zien welke bewegingen overbodig zijn Wat moet nader worden bekeken? Samen met de arbeidsgeneesheer: de keuze van de stoel Bieden lichtere dozen een oplossing? Is rotatie met naburige, minder repetitieve, arbeidsposten mogelijk? / / / / Besluit: uitdiepen dringend noodzakelijk: Analyse moet zo snel mogelijk worden voortgezet - RSI 6 Wat? Oncomfortabele houdingen: torsies, armen geheven, polsen gebogen... Herhaalde zware inspanningen met de armen of de handen: aanschroeven, trekken, drukken, kloppen, grijpen... Herhalen van dezelfde bewegingen of handelingen Onaangepaste machines of werktuigen Gebruiksaanwijzing bij de opsporingsfiche Voorbeelden Oncomfortabele houding, herhaald of permanent Hoofd moet vaak gedraaid worden, lateraal lichtjes voorover- of achterover gebogen Opgetrokken schouders of armen naar voor of naar achter geheven Armen gedraaid (aanschroeven of aanspannen ) Pols naar onder of naar boven gebogen Hand sterk naar buiten, beneden of boven gedraaid Vaak bij het werken de handen in de volgende standen moeten gebruiken Zware, plotse of herhaalde inspanningen (tillen, duwen of trekken van voorwerpen of werktuigen) Te zware, te gladde of te moeilijk hanteerbare machines, werktuigen of voorwerpen Frequent gebruik van de vingertoppen om aan te drukken, te duwen of te trekken Snelle of herhaalde bewegingen Direct contact met scherpe of lokaal samendrukkende voorwerpen, werktuigen, randen of onderdelen Frequent gebruik van de handpalm of de vuist als hamer of schokken in handen en armen Te kleine of te grote machine- of werktuigheften Trillende machines Niveau 1, Opsporing: Validering 10 verschillende werkposten Administratief werk Verpakkingsafdeling Verpakkingsafdeling Pasta Snoep Chocoladerepen Farmaceutische zakjes Koekjes Solderen van gehoorcomponenten Het assembleren van ruitenwissers Het assembleren van een auto Herstel van elektrische motoren - RSI 7 - RSI 8

Niveau 2, Observatie Expertise Analyse Observatie Opsporing PREVENTIE - RSI 9 Niveau 2 Observatie: karakteristieken Eenvoudige gids gids, tamelijk snel (2h), niet duur Zonder metingen Begrijpbaar door iedereen Operateurs en hun omkadering Wanneer 'de Opsporing' ' niet tot een resultaat heeft geleid. Om De belangrijkheid van het probleem na te gaan. Eenvoudige oplossingen teweeg te brengen Hoe? Lijst met 20 rubrieken (49 items): keuze hulp: waarom en hoe bijeenkomst (coördinator) ideaal met de operatoren,, hun omkadering, techniekers,, interne of externe preventieadiveurs, - RSI 10 Observatie: opbouw van het document Introductie over RSI: 2 pagina's Hoe dit document hanteren?: 1 pagina Voorbeeld van het gebruik van de methode: : 1 pagina Hoe te werk gaan?: 2 pagina's Keuze van de rubrieken: : 1 pagina 20 rubrieken: : 1 per pagina Synthese van de Observatie: : 2 pagina's - RSI 11 Observatie: Keuze van de Observatierubrieken 1: Zittend werken 2: Werken met een beeldscherm 3: Staand werken 4: Werkplek: andere houdingen van de rubrieken Aspecten Hoogte van het werkblad Kwaliteit van de stoel Rugsteun Regelbare hoogte van de zitting Voetsteun Duur zittende houding Indeling van de werkplek Hoogte van het werkblad Inclinatie van het lichaam Duur staande houding Steun voor knieën, heupen, romp, armen... Kromme houding Langdurig dezelfde houding Geknield, gehurkt, liggend, Ruimte op de werkplek 5: Werkplek: ruimte Ruimte onder het werkblad Visuele controle 6: Opstelling werktuigen, Grijpafstand materiaal, 7: Werktuigen Aangepaste werktuigen Vorm van heft of handgreep Gewicht Bediening Van toepassing? 8: Trillende werktuigen Onmisbaar en aangepast Positie van de nek 9: Positie: nek, schouders Positie van de schouders - RSI 12

Niveau 2, Observatie: voorbeeld 3: STAAND WERKEN Hoe is de toestand in verband met : de hoogte van het werkblad? De hoogte is afhankelijk van het te bewerken voorwerp. Het werkblad is laag (60 cm) voor grote stukken, terwijl men zich voor andere stukken moet buigen. de inclinatie van het lichaam (naar voor of naar achter)? Deze houding komt vaak voor omdat men zich moet buigen om aan de stukken te kunnen die op de transportband achter de werktafel liggen. Deze tafel is nodeloos breed. de duur van de staande houding? De operator staat voortdurend en beweegt weinig. Om de tien minuten moet hij een voorwerp nemen en het op een palet, 3 meter van zijn werkplek, plaatsen. de steun voor knieën, heupen, romp, armen...? Tij dens het behandelen van het voorwerp leunt de operator tegen de rand van het werkblad, dit wordt na een tij d pijnlijk. Samengevat, de huidige situatie is aanvaardbaar te verbeteren Wat kunnen we CONCREET doen om de toestand te verbeteren? Zorgen voor een werkblad dat in de hoogte verstelbaar is, zodat het kan worden aangepast aan het te bewerken voorwerp. Nog t e bekij ken: de afst and voor het afst el l en. De breedte van het werkbl ad beperken tot 4 5 cm met een vertikaal paneel, om voorwerpen op de transportband makkelijker bereikbaar te maken. Een "sta-steun" kruk voorzien: te kiezen in samenspraak met de arbeidsgeneesheer. H et pal et dichterbij pl aatsen: de al gemene inrichting van de werkpl ek herbekij ken. Moeten de situatie of de voorgestelde oplossingen meer in detail geanalyseerd worden Hoogte van het werkblad Inclinatie van het lichaam (naar voor of naar achter) Duur van de staande houding Steun voor knieën, heupen, Waarom er belang aan hechten? Indien verkeerd:: opgetrokken schouders, gebogen nek of rug algemene en plaatselijke vermoeidheid Deze inclinatie leidt vroeg of laat tot: vermoeide rugspieren samengedrukte wervelschijven rugpijn Lang staan leidt tot: zware benen en spataders vermoeide rug en nek Een plaatselijke steun vermindert de vermoeidheid die optreedt bij een staande aanvaardbaar Aanbevelingen: De hoogte aanpassen aan het soort taak: Precisiewerk: mannen 100-110 cm, vrouwen 95-105 cm te analyseren Licht werk: mannen 90-95 cm, vrouwen 85-90 cm Zwaar werk: mannen 75-95 cm, vrouwen 70-90 cm De hoogte van het werkblad aanpassen aan de lengte van de operator en de taak De bedieningshendels, de werktuigen en het materiaal binnen handbereik van de operator plaatsen Het circuit van het product op een constante hoogte houden Ruimte voorzien voor de voeten onder het werkblad zodat de operator dichter bij de taak kan komen De te grijpen of te verplaatsen lasten op een hoogte van meer dan 60 cm plaatsen Zorgen voor een sta-steun kruk Periodes in het werk voorzien waarin de operator kan rondwandelen en gaan zitten De rand van het werkblad aanpassen zodat het steun kan bieden ter hoogte van de heupen romp, armen houding: Een steun in de hoogte plaatsen om zich met één hand aan vast - RSI 13 Niveau 2, Observatie Wat kunnen we CONCREET doen om de toestand te verbeteren? Niveau 2, Observatie 1: ZITTEND WERKEN: Hoe is de toestand in verband met : de hoogte van het werkblad? de kwaliteit van de stoel? de rugsteun? de regelbare hoogte van de zitting? de voetsteun? de duur van de zittende houding? Samengevat, de huidige situatie is aanvaardbaar te verbeteren - RSI 14 Niveau 2, Observatie: Synthese Moeten de situatie of de voorgestelde oplossingen meer in detail Geanalyseerd worden Hoogte van het werkblad Kwaliteit van de stoel Rugsteun Waarom er belang aan hechten? Indien slecht aangepast: slechte houdingen gestrekte armen en gebogen rug moeilijke bewegingen Indien slechte kwaliteit: slechte houdingen samendrukking van de dijen of onder de knieën slechte stabiliteit moeilijke bewegingen Indien geen of slechte steun: wervelkolom niet gesteund en rugproblemen aanvaardbaar Aanbevelingen: te analyseren De hoogte van het werkblad aanpassen aan de uit te voeren taak: Werk waarbij de voorarmen moeten steunen: een paar cm boven de ellebogen Industriële werkplek waarvoor de armen vrij moeten kunnen bewegen: 5 tot 15 cm onder de ellebogen Computer- of typwerk: toetsenbord iets onder de ellebogen Een stoel kiezen met de volgende kenmerken: Aanpasbare hoogte van zitting en rugsteun Oppervlakte van de zitting groot genoeg om te kunnen bewegen Lichtjes naar achter hellende zitting (2 tot 5 ) Draaiende stoel op wieltjes Steunend op vijf armen Vulling van zitting en rugsteun ongeveer 2,5 cm dik Stoel die lendensteun biedt en die bruikbaar is bij elke taak, zodat de wervelkolom steeds recht blijft De hoogte van het werkblad aanpassen zodat de houding de Indien te hoog of te laag: volgende is: Regelbare hoogte van de flexie van rug en nek De dijen horizontaal zitting samendrukking van de De benen verticaal dijen De voeten plat op de grond of op een voetsteun slechte houding van De operator opleiden om de hoogte van de zitting en de rugsteun aan schouders en armen te passen aan zijn grootte - RSI 15 WERKPLEK: DATUM: Toekomstige Keuze Huidige toestand toestand Observatierubrieken niet van aanvaardbaar te verbeteren aanvaardbaar te analyseren toepassing 1: Zittend werken 2: Werken met een beeldscherm 3: Staand werken 4: Werkplek: andere houdingen 5: Werkplek: ruimte 6: Opstelling werktuigen... 7: Werktuigen 8: Trillende werktuigen 9: Positie: nek, schouders 10: Positie: ellebogen, polsen/handen - RSI 16

Niveau 2, Observatie: Synthese Overzicht van de vooropgestelde preventie- en verbeteringsmaatregelen de in de verschillende rubrieken voorgestelde maatregelen hernemen door te preciseren wie wat doet en wanneer? wanneer zijn deze maatregelen gepland? wanneer zijn zij uitgevoerd? (controle achteraf) in volgorde van belangrijkheid Niveau 3, Analyse Expertise Analyse Observatie PREVENTIE Opsporing - RSI 17 - RSI 18 Niveau 3, Analyse: Karakteristieken Tussenkomst van een preventiedeskundige Eenvoudige metingen Beschikbare en bruikbare toestellen Prevetieadviseurs zonder specifieke vorming in RSI Zonder te interfereren met de werkzaamheden van de operatoren Wanneer de observatie niet tot een resultaat geleid heeft Langduriger: : in termen van dagen. Niveau 3 Analyse: De principes van de 2 fasen Herziening van de Observatie Van het werk voltooid tijdens de vorige niveaus Door de bekwaamheid van een preventieadviseur aanbrengen Om te bepalen wat een 'Analyse' vereist - RSI 19 - RSI 20

Niveau 3 Analyse: Het principe van de 2 fasen De eigenlijke analyse: Objectieven: georiënteerd naar specifieke aspecten Keuze van de werknemers Onderzoeken van de werkomstandigheden Opname van video's (bijkomend rechtstreeks observatiemiddel van de post) Eventuele metingen Analyseren van de gegevens Competentie van de preventiedeskundige Waarom en hoe belasting vermijden Synthese van de van de resultaten - RSI 21 Niveau 3, Analyse: Meten wil niet zeggen vermijden van het risico op RSI PREVENTIE RSI De items (werkhoogte, stoelen, plaatsen van de schermen, ) dewelke aanzienlijke krachten, verkeerde houdingen, herhalingen van bewegingen, vibraties, inhouden, worden in detail geanalyseerd om dusdanig oplossingen te zoeken. EPIDEMIOLOGIE De biomechanische belastingen, krachten, posities, herhalingen en vibraties worden gekwantificeerd en in directe relatie gebracht met RSI. Wanneer noodzakelijk, worden bepaalde biomechanische klachten, krachten, posities, herhalingen en vibraties gemeten om een gedetailleerde analyse van een onderdeel toe te staan. - RSI 22 RSI Niveau 3, Analyse: Het meten kan nuttig zijn,, maar mag niet de preventiemethodiek verduisteren. Verklaring van FBZ (openbare lijst) Vergelijking van de werkposten Duidelijk maken van specifieke problemen Onmisbaar hulpmiddel voor onderzoekers om aanbevelingen bij te werken. Naast de analyse, wordt er een kwantificatiemethode (video) voorgesteld. Niveau 4, Expertise Expertise Analyse Observatie Opsporing PREVENTIE - RSI 23 - RSI 24

Niveau 4, Expertise: karakteristieken Tussenkomst van een expert in samenwerking met een coördinator en een preventieadviseur. Afhankelijk van het geval Strikte interventie Belangrijkere samenwerking, gebaseerd op de gegevens van de voorgaande niveaus Ingewikkeldere metingen in functie van de context Beter karakteriseren van de risicofactoren Bekrachtigen van de denkbare oplossingen Uitzoeken van de uiterste veranderingen op de posten Voorspellen van het risico voor de werknemers - RSI 25 Conclusies es: De vervulde objectieven Verbeteren van de eerste uitgave over de preventie (1997) Zeer positieve meningen en antwoorden Belangrijke noden aan dergelijke methodes Deze strategie beantwoordt er grotendeels aan Valideren en van de strategie Objectief: laat toe om eenvoudige oplossingen te vinden Constructie: basishypothese bekomen uit de literatuur (gekende factoren) Intern: eenvoudig, gemakkelijk te begrijpen en te gebruiken Extern: veralgemeenbaar bij om het even welke werkpost - RSI 26 Verspreiding van de strategie en zijn methoden Federaal ministerie van Tewerkstelling en arbeid folder + opsporingsmethode: brochure A4 (alles) Het nationaal onderzoeks-instituut voor arbeidsomstandigheden (NOVA) ERGOrom: basisgegevens over de preventie van RSI Basisinformatie voor iedereen Basisopleiding van preventiedeskundigen Bevat onder andere de 4 methoden - RSI 27 - RSI 28

ERGOrom werd ontwikkeld door l unité hygiène et physiologie du travail Université catholique de Louvain Prof. J. Malchaire, A. Piette et N. Cock Met financiële steun van het nationaal onderzoeks-instituut voor arbeidsomstandigheden (NOVA) ERGOrom is is een volledige database van gegevens gerelateerd aan muskuloskeletale problemen van de bovenste ledematen. Deze uitvoering is het resultaat van de onderzoeken over dit onderwerp, verricht door l unité HYTR. Dit in het kader van de contracten met NOVA et de wetenschappelijke, technische en culturele diensten van de Belgische Federale overheid (DWTC). - RSI 29 - RSI 30 - RSI 31 - RSI 32

- RSI 33 - RSI 34 - RSI 35 - RSI 36

- RSI 37 - RSI 38 - RSI 39 - RSI 40

- RSI 41 - RSI 42 - RSI 43 - RSI 44

- RSI 45 - RSI 46 - RSI 47 - RSI 48

- RSI 49 - RSI 50 - RSI 51 - RSI 52

- RSI 53 - RSI 54 - RSI 55 - RSI 56

- RSI 57 - RSI 58 - RSI 59 - RSI 60

- RSI 61 - RSI 62 Dit is de inhoud van de ERGOrom. Om de kwaliteit en de doelmatigheid van de preventie in bedrijven te verbeteren,, en vooral de werkomstandigheden van de werknemers. - RSI 63