De docent als lerende professional Prof. dr. Jan van Driel Opening PENTA Academie 6 oktober 2011
De rol van de docent Leerlingen weten haarscherp te formuleren wat een goede docent is en welke rol de docent speelt in het leerproces. Volgens hen is het vooral belangrijk dat een docent leerlingen motiveert. In de ogen van leerlingen beheerst een goede docent de lesstof goed én kan deze de stof aansprekend overbrengen. (website Universum Programma, Platform Bèta Techniek)
De ideale docent? - Wordt geboren; bepaalde persoonlijkheid; - Weet vooral heel veel van zijn of haar vak; - En kan daar enthousiast over praten; - Past effectief doceergedrag toe; - Kan vooral goed reflecteren.
Onderzoek naar docenten - Persoonskenmerken - Docentgedrag - Kennis en opvattingen van docenten - Leren en ontwikkeling van docenten
Professionalisering van docenten Van oudsher: - Doorgaans gekoppeld aan vernieuwing - Vaak van algemene aard - Wat moeten docenten weten en kunnen? - Docenten worden nageschoold
Effecten op verschillende niveaus (Guskey, 2002) 1. Reacties van deelnemers (satisfactie) 2. Veranderingen in kennis/opvattingen van docenten 3. Veranderingen op organisatieniveau 4. Veranderingen in doceergedrag 5. Betere leerlingresultaten (affectief of cognitief)
Aangetoonde effecten: - Gemengde reacties op niveau 1 - Tijdelijke of oppervlakkige veranderingen op niveau 2 en 4 - Weinig onderzoek naar veranderingen op niveau 3 en 5 - Docenten krijgen de Zwarte Piet (onwillig, incompetent, etc.)
Professionele ontwikkeling van docenten in de praktijk - Stadia in ontwikkeling (concerns, satisfactie) - Vaak onbewust en niet-intentioneel - Niet evident - Routines opbouwen en uitbouwen - Vernieuwen: tinkering - Grote verschillen!
Voorbeeld: Invoering van ANW (NWO Promotie-onderzoek I. Henze, 2006) - Ervaren docenten; introductie ANW - 9 docenten; 3 jaar gevolgd - Accent op domein Heelal (modellen van het zonnestelsel) - Geen nascholing; natuurlijke ontwikkeling
Resultaten Twee types kennisontwikkeling: Type A: - Gericht op inhoud modellen; docentgestuurd - Individuele, sprongsgewijze ontwikkeling Type B: - Gericht op aard modellen; leerlinggestuurd - Collaboratieve, geleidelijke ontwikkeling
The adaptive expert (Hatano & Inagaki, 1992)
Conclusies en implicaties - Docenten ontwikkelen allemaal! - Op verschillende manieren - Docentvisie (op vak, leerling en onderwijs) en context bepalen reactie op vernieuwing - Niet (alleen) kijken, maar (vooral) luisteren naar docenten. - Niet alle docenten zijn overal even goed in.
Effectieve docentprofessionalisering (e.g. Garet et al., 2008; Van Veen et al. 2010) - Is praktijknabij; accent op vak(didactiek) - Input = research- en evidence-based - Doet een beroep op ontwikkelend en onderzoekend leren - Maakt gebruik van samenwerking - Vergt tijd (2x) - Is gekoppeld aan (school-)beleid - Wordt gefaciliteerd
Professionalisering van docenten via onderzoek - Onderzoek in eigen praktijk: leren van je eigen leerlingen - Ondersteuning door collega s en facilitator - Focus op vakinhoud (Platteel, 2010) - Samenwerking met (externe) onderzoekers (bijv. SLOA projecten; Academische school) - De promoverende docent (Dudoc, NWO)
Conclusies en (aanzet tot) discussie - Professionele ontwikkeling van docenten is een complex proces, dat zich moeilijk laat plannen en sturen en waarvan de uitkomsten niet goed voorspelbaar zijn. - Het toenemende accent op leerlingopbrengsten kan er toe leiden dat belangrijke effecten van docentprofessionalisering onopgemerkt blijven.
Conclusies en (aanzet tot) discussie - Er is geen magic bullet voor docentprofessionalisering. Er zijn wel do s and don ts. - Als professionals hebben docenten hun eigen verantwoordelijkheid om te blijven leren en ontwikkelen. - Verplichte registratie, gekoppeld aan verplichte na- en bijscholing is contraproductief.
De lerende professional Wat krijg je er voor terug? - Beter onderwijs - Meer gemotiveerde leerlingen - Betere collegiale contacten - Meer plezier in onderwijs!