VVE-RAPPORT DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE BASISSCHOOL DE KLINKER Locatie De Klinker Brinnr. 17LU Plaats Spijkenisse Reg.nr. 1004 Onderzoeksnummer. 695 Datum onderzoek 17 4 01 Datum vaststelling rapport 18 7 01 VVE-rapport 695 Onderzoeksdatum: 17-4-01 Pagina 1 van 7
1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. Dit rapport maakt onderdeel uit van de bestandsopname in de gemeente Spijkenisse. In deze gemeente hebben alle voor- en vroegscholen die te maken hebben met VVE een vragenlijst ingevuld waarin zij de stand van zaken op hun (voor)school weergeven. Alle locaties krijgen automatisch een zelfrapportage. Enkele locaties zijn vervolgens bezocht door de Inspectie van het Onderwijs ter verificatie van deze zelfevaluaties. Alle bezochte locaties ontvangen een rapportage met de bevindingen van de Inspectie. Het definitieve rapport wordt gepubliceerd op de website van de Inspectie: www.onderwijsinspectie.nl. De uitkomsten van alle zelfevaluaties en de bevindingen van de Inspectie van het Onderwijs naar aanleiding van de locatiebezoeken worden samengevat in een gemeentelijk rapport. Dit geeft een totaalbeeld weer van VVE in de gemeente Spijkenisse. Dit rapport wordt, als het definitief is vastgesteld, samen met de locatierapporten, gepubliceerd op de website van de Inspectie. Werkwijze onderzoek De Klinker is een van de (voor)scholen die bezocht is door de Inspectie van het Onderwijs. Daarbij hebben de volgende activiteiten plaatsgevonden: groepsbezoeken gesprekken met leidsters en/of leerkrachten gesprekken met ouders gesprekken met locatieleiding, coördinatie en directie Dit rapport geeft de bevindingen van de Inspectie over de kwaliteit van VVE op deze locatie weer. Inhoud rapport In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: De voorwaarden van VVE De ouders De kwaliteit van de educatie Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden Het pedagogisch klimaat Het educatief handelen De ontwikkeling, zorg en begeleiding De kwaliteitszorg De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool De resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden.. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt.. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Dit rapport is gebaseerd op het VVE-toezichtkader (zie de internetsite van de onderwijsinspectie). VVE-rapport 695 Onderzoeksdatum: 17-4-01 Pagina van 7
Opbouw van het rapport Hoofdstuk beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Daarbij kunnen de overeenkomsten en verschillen tussen de zelfevaluatie van de locatie en de bevindingen van de Inspectie eveneens worden geduid. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie kleutergroepen: Aantal kleuters in groep a: 4, waarvan 10 doelgroepkleuters Aantal kleuters in groep b: 4, waarvan 5 doelgroepkleuters. HET TOTAALBEELD Basisschool De Klinker werkt al ongeveer 8 jaar met een VVE-programma in de kleutergroepen. In de loop van de tijd is de nadruk echter wat verschoven van het specifieke VVE naar goed onderwijs in de kleutergroepen. Dit heeft onder andere te maken met het feit dat binnen de gemeente Spijkenisse de aandacht voor VVE verwaterd is. Er zijn geen recente afspraken tussen de gemeente en schoolbesturen over een doorgaande lijn tussen voor- en vroegschool, randvoorwaarden en de kwaliteit van VVE. Op onderdelen uit het VVE-waarderingskader die betrekking hebben op kwalitatief goed onderwijs, zoals het pedagogisch en educatief handelen van de leraren en de zorg en begeleiding is duidelijk dat de school de basis biedt aan leerlingen om met voldoende bagage door te stromen naar groep. Op onderdelen die specifiek zijn voor VVE, zoals de ouderparticipatie, de dubbele bezetting, de VVE gerichte kwaliteitszorg en de doorgaande lijn, kan de school zich nog verder ontwikkelen. Hierbij is het van belang dat de gemeente en de betrokken partners hierover met elkaar hernieuwde afspraken maken, zeker voor het verbeteren van de doorgaande lijn. De school heeft ook te maken met leerlingen die in groep 1 instromen en geen VVE-aanbod hebben gehad. Tevens wordt geconstateerd dat veel leerlingen instromen met een taalachterstand en ook de gedragsproblematiek toeneemt. Door goede afspraken over het aanbod en uitvoering van VVE in de voor- en vroegschool en een soepele doorgaande lijn, kan het effect van VVE vele malen vergroot worden. VVE-rapport 695 Onderzoeksdatum: 17-4-01 Pagina van 7
. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS Naam gemeente Spijkenisse A0.0 Samenwerking metvoor/vroegschool Nee A CONDITIES A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Basisontwikkeling A Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") A5 Kwaliteit leidsters/leerkrachten A5.4 Alle leidsters zijn toereikend geschoold (voor het VVE-programma) Er is geen dubbele bezetting gerealiseerd in de kleutergroepen. Voor het bevorderen van het spel, het observeren en het werken in kleine groepjes is het van groot belang dat er gedurende minimaal 10 uur per week extra ondersteuning aanwezig is (A). B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid B Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd B Intake B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voor/vroegschool B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind B7 Rekening houden met de thuistaal Basisschool De Klinker beschikt niet over een uitgewerkt ouderbeleid specifiek voor VVE. Zeker in het kader van VVE is het van belang dat ouders gestimuleerd worden om - in het verlengde van de activiteiten op school ook thuis activiteiten met hun kinderen te doen die hen stimuleren in hun ontwikkeling. Het is daarom belangrijk een relatie met de ouders op te bouwen, na te gaan wat hun wensen en mogelijkheden zijn en vanuit die kennis ouders gerichte suggesties te geven voor thuisactiviteiten. Op dit moment heeft de school hier nog geen doelgericht beleid voor opgesteld. (B1, B4). De school werkt wel met een uitgebreide intake. Naast het standaard intake-formulier laat de school de ouders een vragenlijst invullen over o.a. de spelontwikkeling, de taalontwikkeling en sociaal-emotionele ontwikkeling van hun kind. Hiermee heeft de school bij binnenkomst van de kinderen al een beeld van de kleuter (B). Bovendien volgt al na 8 weken een eerste oudergesprek. Er wordt op basisschool De Klinker veel ruimte geboden voor actieve ouderparticipatie. Ouders worden bij alle activiteiten, uitstapjes en feestjes gevraagd te helpen. De opkomst is over het algemeen groot. C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma C1. Werken met een doelgerichte planning C1. Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd C Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters/leerkrachten is respectvol C. De leidsters/leerkrachten hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen C. De leidsters/leerkrachten stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke competenties van de kinderen C.4 De leidsters/leerkrachten tonen respect voor de autonomie van het kind C.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taaluitlokkend VVE-rapport 695 Onderzoeksdatum: 17-4-01 Pagina 4 van 7
C Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C.1 Het educatief handelen van beide leidsters/leerkrachten is goed op elkaar afgestemd C. Er worden de hele 'dag' effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling uitgevoerd C. De leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen C.4 De leidsters/leerkrachten stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en verrijken het spelen en werken C.5 De leidsters/leerkrachten bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij de kinderen C.6 Het gedrag van de leidsters/leerkrachten met de kinderen is responsief C.7 De leidsters/leerkrachten stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van de individuele kinderen In de groepen 1 en wordt gewerkt volgens de principes van Basisontwikkeling. De thema s die jaarlijks gepland worden, zijn uitgewerkt in activiteiten op basis van de tussendoelen voor taal en rekenen. Voor het ontwikkelingsdomein sociaal-emotioneel wordt gebruik gemaakt van Leefstijl en voor motoriek wordt gebruik gemaakt van de methode Bewegingsonderwijs in het speellokaal. Het ontbreekt echter nog wel aan een doelgerichte planning waarin is aangegeven welke ontwikkelingsaspecten bij welk thema aan bod moeten komen. Hierbij is het van belang om het opklimmen in moeilijkheidsgraad in de gaten te houden, afhankelijk van de leeftijd en het ontwikkelingsniveau van de kinderen. Uitwerking in een beredeneerd aanbod, betekent niet dat er nu een vaste planning met activiteiten moet worden ontwikkeld. Bij Basisontwikkeling is het juist van belang dat er sprake is van betekenisvol onderwijs, dat vooral vanuit de initiatieven van de kinderen wordt vormgegeven. Een beredeneerd aanbod betekent in dit geval dat de leerkrachten duidelijk voor ogen hebben welke ontwikkelingsaspecten op welk moment aan de orde moeten komen, zodat de leerkracht die op een betekenisvolle manier kan inbrengen in (activiteiten in het kader van) het thema. Hierdoor wordt gegarandeerd dat alle aspecten, passend bij de zone van de naaste ontwikkeling van de kleuter, worden aangeboden (C1). De leerkrachten in beide kleutergroepen zijn in staat om een respectvol en sociaal klimaat te creëren. Er is een constante aandacht voor het respectvol omgaan met elkaar. De leerkrachten dragen dit zelf uit en benadrukken voortdurend bij de leerlingen het belang van een respectvolle omgang. Hierdoor leren de kleuters op een goede manier om met elkaar te spelen. De inspectie heeft goede voorbeelden gezien van samenspel waarbij leerlingen zich ook om elkaar bekommeren, elkaar helpen en aanmoedigen. De zelfstandigheid is een belangrijk aandachtspunt in de groepen. Afspraken die gemaakt zijn worden regelmatig herhaald en leerlingen worden bewust gestimuleerd om bijvoorbeeld zelf een taak te kiezen of een probleem op te lossen als de leraar even niet beschikbaar is (C.1/C./C.4). De kwaliteit van het educatief handelen is bij de leraren voldoende ontwikkeld. Het actief meespelen, ingaan op momenten om de leerling iets aan te bieden in de zone van de naaste ontwikkeling en het gericht stimuleren van interactie en samenspel zijn echter elementen waarvoor dubbele bezetting in de groep van groot belang is. Door het ontbreken hiervan hebben de leerkrachten soms weinig ruimte en tijd om dit volledig tot zijn recht te laten komen. Een belangrijk aandachtspunt betreft de interactie tussen kinderen. In veel gesprekssituaties is vooral de leerkracht aan het woord en worden de kinderen onvoldoende uitgenodigd om met elkaar te praten (C.). D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen D1. De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en het individuele kind D1. De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling VVE-rapport 695 Onderzoeksdatum: 17-4-01 Pagina 5 van 7
D Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D. Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D. De leidsters/leerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra zorg bijhouden Alle kleuters worden zorgvuldig gevolgd in hun ontwikkeling middels een kindvolgsysteem. Ouders worden bij elk observatiemoment uitgenodigd om de vorderingen van hun kinderen te komen bespreken. De informatie uit het kindvolgsysteem, maar ook van de Cito-toetsen wordt benut voor het bieden van gerichte begeleiding, zowel in kleine groepjes als individueel. Daar waar er sprake is van een grote achterstand is er voor een enkele leerling ook een individueel handelingsplan opgesteld. De school beschikt over een functioneel netwerk om adequate externe zorg in te zetten wanneer kinderen zorg behoeven die de school niet kan leveren (D.). E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 Er is VVE-coördinatie in de voor- c.q. vroegschool E De voor- c.q. vroegschool evalueert de kwaliteit van VVE regelmatig E De voor- c.q. vroegschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen E4 De voor- c.q. vroegschool formuleert op basis van evaluaties verbetermaatregelen en voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 De voor- c.q. vroegschool borgt de kwaliteit van haar educatie E6 In de kwaliteitszorg van de basisschool wordt ook specifiek naar VVE gekeken Door het verwateren van de aandacht voor VVE is er binnen de school nog weinig sprake van kwaliteitszorg gericht op VVE. De school heeft wel enkele ambities opgenomen in het schoolplan om VVE meer op de kaart te gaan zetten, zoals meer samenwerking met voorscholen en het verder uitwerken van een beredeneerd aanbod. Op dit moment zijn er echter geen concrete doelen geformuleerd voor VVE en zijn er geen verbetermaatregelen die gebaseerd zijn op een evaluatie van de uitvoering en kwaliteit van VVE en Basisontwikkeling op basisschool De Klinker (E6). F DOORGAANDE LIJN F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool F De voor- en vroegschool zorgen voor een warme overdracht F4 Het aanbod van de voor- en de vroegschool zijn op elkaar afgestemd F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en vroegschool is op elkaar afgestemd F6 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool is op elkaar afgestemd F7 De interne begeleiding en zorg op de voor- en vroegschool zijn op elkaar afgestemd Zoals in de gehele gemeente Spijkenisse is geconstateerd, is het zorg dragen voor een soepele doorgaande lijn van voor- naar vroegschool nog een belangrijk aandachtspunt. Dit geldt zowel op gemeentelijk niveau als op het niveau van de school. Het is belangrijk dat de gemeente, in samenwerking met de partners, hierover concrete afspraken maakt, maar de school kan hier ook zelf al actie op ondernemen. Wanneer beide partijen een goede overdracht van de peuterspeelzaal naar de school belangrijk vinden kan school de peuterspeelzalen en kinderdagverblijven hier meer gericht op aanspreken. Ook kan de school initiatieven ondernemen om meer met de voorscholen samen op te trekken in het kader van VVE (F7). VVE-rapport 695 Onderzoeksdatum: 17-4-01 Pagina 6 van 7
G OPBRENGSTEN VAN VVE G1 De resultaten worden gemeten conform de gemeentelijk afspraken - G De resultaten zijn van voldoende niveau - G Verlengde kleuterperiode De school heeft op dit moment nog te veel leerlingen die te lang over de kleuterperiode doen. Wanneer meer peuters een kwalitatief goed VVE-aanbod krijgen en de doorgaande lijn naar de vroegschool versoepelt, dan is het mogelijk dit percentage kleuterverlenging terug te dringen (G). 4. VERVOLGAFSPRAKEN. Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. VVE-rapport 695 Onderzoeksdatum: 17-4-01 Pagina 7 van 7