Professionaliseringsaanbod 2008-2009 Voor- en Vroegschoolse Educatie Stichting PAS
Colofon Tekst & redactie Annette Mullink Vormgeving & Layout Bas de Groot & Marcel van Wilsem Vos Stichting PAS Koningstraat 27 6800 AV Arnhem T 026-353 08 47 F 026-353 08 46 E info@stichtingpas.nl I www.stichtingpas.nl 2
Professionaliseringsaanbod 2008-2009 Inhoud Colofoon 2 Voorwoord 5 Overzicht professionaliseringsaanbod 6 1. Het ontwikkelingsvolgmodel 7 1.1 Het ontwikkelingsvolgmodel jonge kinderen 7 1.2 Na de training Werken met het OVM 8 2. Kaleidoscoop 9 2.1 Volledige training Kaleidoscoop 9 2.2 Kaleidoscoop: opfriscursus voor teams 10 2.3 Kaleidoscoop: netwerk VVE 10 2.4 Kaleidoscoop: groep 3 en verder 11 2.5. Introductiecursus Kaleidoscoop 12 3. Met Woorden in de Weer 13 4. De Taallijn VVE 14 4.1.Taal in Thema s taalstimulering jonge kinderen 14 4.2 Interactief taalonderwijs in groep 1 en 2 15 4.3.De Taallijn: aanvulling NT2 15 4.4 Zie je ze vliegen? De Taallijn voor groep 3 en 4 16 5. VVersterk basiscursus 17 6. ICT en VVE 17 7. Puk en Ko / Ik en Ko 18 7.1 Puk en Ko 18 7.2 Ik en Ko 19 7.3 Opfrisbijeenkomsten Puk en Ko 20 8. Werken aan de doorgaande lijn - wijkaanpak 20 9. Spelen met buitenruimte 21 10. Communicatie en interactie op de peuterspeelzaal 21 11. Zorgkinderen in peuterspeelzalen en kinderdagverblijven 22 Aanmeldingsformulier 23 April 2008 3
4
Professionaliseringsaanbod 2008-2009 Voorwoord Geachte lezer, Hierbij ontvangt u een overzicht van het aanbod deskundigheidsbevordering Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) voor leidsters, leerkrachten, intern begeleiders en management van peuterspeelzalen, kinderdagverblijven en basisscholen in Arnhem, voor het schooljaar 2008-2009. Op verzoek van de gemeente Arnhem en de schoolbesturen Primair Onderwijs organiseert het projectbureau van Stichting PAS dit professionaliseringsaanbod en bemiddelt tussen de vraag van de instellingen en het aanbod van trainers en adviseurs op het gebied van VVE. Stichting PAS heeft hier geld voor waardoor de meeste trainingen, cursussen en begeleiding voor u gratis zijn. De tijd die het de leidsters en leerkrachten kost komt voor rekening van de eigen instelling. Het grootste deel van het professionaliseringsaanbod VVE is bestemd voor de peuterspeelzalen, kinderdagverblijven en groep 1/2 van de basisscholen in de Arnhemse ontwikkelwijken. Voor scholen in andere wijken van Arnhem zijn er eveneens mogelijkheden voor cursussen, training of begeleiding. Die vindt u ook in dit overzicht. Voor nadere informatie over de cursussen, trainingen of voor het zoeken en vinden van een voor uw school/instelling geschikt aanbod kunt u een beroep doen op Stichting PAS. Contactpersoon is Annette Mullink, tel. 026 3531881 / 026 3530847 E-mail a.mullink@stichtingpas.nl De inhoud van deze brochure is ook te vinden op www.stichtingpas.nl Aanmelden voor een training of cursus kan met behulp van het aanmeldingsformulier in deze brochure. U kunt het aanmeldingsformulier ook downloaden op www.stichtingpas.nl en per mail sturen naar info@stichtingpas.nl Aanmelden vóór 2 juni 2008. Het professionaliseringsaanbod in deze brochure past binnen het Arnhemse VVE-beleid. Ik hoop dat u in het aanbod zoals samengesteld door Stichting PAS voor uw school of instelling een passend pakket deskundigheidsbevordering aantreft. Met vriendelijke groet, Namens Stichting PAS Annette Mullink Coördinator Voor- en Vroegschoolse Educatie April 2008 5
Overzicht professionaliseringsaanbod Nr. Cursus Voor wie Duur Budget 1.1 OVM jonge kinderen Teams groep 1 / 2 OVG Bao 8 x 2 uur in 1,5 jr PAS 1.2 Werken met het OVM Leidsters en leerkrachten die de OVMtraining gedaan hebben 2 x 1,5 uur PAS 2.1 Volledige training Kaleidoscoop Nieuwe VVE leidsters en leerkrachten OVG groep 1/2 16 dagen in 2 jr en coaching PAS 2.2 Opfriscursus Kaleidoscoop Leidsters en leerkrachten 1/2 met ervaring Kaleidoscoop 2 x 2 uur feedbackbezoek PAS 2.3 Netwerk VVE VVE Leidsters psz/kdv en/of leerkrachten OVG groep 1/2 3 x 2 uur PAS 2.4 Kaleidoscoop groep 3 e.v. Teams groep 3 e.v. van OVG-Bao met Kaleidoscoop in groep 1/2 in overleg School 2.5 Intro Kaleidoscoop Groep 1 & 2 Basis Onderwijs (niet ovg) 4 dd PAS 3 Met Woorden in de Weer Teams 1/2 OVG scholen; VVE psz 2 dagen, 2 dd en coaching PAS 4.1 Taalstimulering jonge kind peuterspeelzaalleidsters 4 à 5 x 2,5 uur coaching PAS 4.2 Interactief taalonderwijs Leerkrachten groep 1 en 2 Bao 4 à 5 x 2,5 uur coaching PAS 4.3 Taallijn NT2 VVE leidsters / leerkrachten 1/2 Bao 2 x 2 uur PAS 4.4 Zie je ze vliegen? Leerkrachten groep 3 en 4 2 à 3 x 2 uur School 5 VVersterk basiscursus Ass.leidsters/ in opleiding psz/kdv 8 x 3,5 uur PAS 6 ICT en VVE VVE leidsters/leerkrachten 1/2 OVG 7.1 Puk en Ko VVEleidsters psz/kdv 7.2 Ik en Ko Leerkrachten groep 1 en 2 OVG introductie en 2 à 3 x 3 uur i.o. 4 x 2 uur, 2 x coaching 4 x 2 uur 2 x coaching PAS PAS PAS 7.3 Opfriscursus Puk en Ko / Ik en Ko Leidsters en leerkrachten 1/2 geschoold in Puk en Ko / Ik en Ko 2 x 2 uur feedbackbezoek PAS 8 Doorgaande lijn Deelnemers VVE wijkverband in overleg PAS 9 Spelen met buitenruimte VVE leidsters/leerkrachten 1/ 2 OVG in overleg PAS 10 Communicatie en Interactie VVE psz leidsters individueel PAS 11 Zorgkinderen Peuterspeelzalen/kinderdagverblijven in ontwikkeling 6
Professionaliseringsaanbod 2008-2009 1. Het ontwikkelingsvolgmodel 1.1 Het ontwikkelingsvolgmodel jonge kinderen van dit instrument is het volgen van het kind in zijn ontwikkeling zowel op sociaal-emotioneel als op cognitief gebied, zodat het onderwijsaanbod afgestemd kan worden op de behoeften van het kind. Voorwaarde is dat de leerkracht de nodige deskundigheid heeft om de ontwikkeling zo nauwgezet en systematisch mogelijk te signaleren en registreren. In het kader van VVE is in Arnhem op alle OVG-basisscholen, alle OVG-peuterspeelzalen en in 9 kinderdagopvanggroepen Kaleidoscoop ingevoerd. Vorig jaar is, na pilot-onderzoek en op advies van de werkgroep VVE, door gemeente en schoolbesturen besloten het observatieinstrument uit Kaleidoscoop, de KOR, te vervangen door het Ontwikkelings-volgmodel (Seminarium voor Orthopedagogiek). Een gelijke werkwijze in het volgen van kinderen en overdragen van informatie verbetert de doorgaande lijn. De OVG-peuterspeelzalen hebben allen een training in het werken met het Ontwikkelingsvolgmodel (OVM) gevolgd of zijn bezig met het traject. Een aantal basisscholen heeft de OVM-training inmiddels afgerond. Korte beschrijving van het model Het OVM beschrijft alle ontwikkelingsaspecten voor kinderen van 0-7 jaar. Voor kinderen van 7 tot 13 jaar heeft het de ontwikkelingslijnen op sociaal- emotioneel gebied uitgewerkt. De overige ontwikkelingslijnen voor 7 tot 13 jaar (lezen, spellen etc. ) zijn in ontwikkeling. De verschillende ontwikkelingsaspecten worden per kind afzonderlijk vastgelegd en tegelijkertijd wordt er veel aandacht besteed aan onderlinge samenhang zodat een gedifferentieerd beeld van de ontwikkeling van het kind ontstaat. Ook groepsoverzichten kunnen in beeld worden gebracht. Uitgangspunten vormen de ontwikkelingslijnen binnen de domeinen: < Basale ontwikkelingsbehoeften (zelfbeeld, autonomie, relatie) < Speel- en werkgedrag < (Senso)motorische ontwikkeling < Zintuiglijke ontwikkeling < Spraak- en taalontwikkeling < Wereldverkenning < Symboolverkenning In het model wordt begonnen met observatie van de basale ontwikkelingsbehoeften en het speel-werkgedrag. Deze aspecten zijn voorwaarden voor een positieve ontwikkeling. Leerkrachten gaan zo de ontwikkeling en het gedrag van het kind lezen. Bij het aanbod van activiteiten wordt aangesloten bij de zône van de naaste ontwikkeling waarin het kind verkeert. Dit is gemakkelijk af te lezen aan de ontwikkelingslijnen. Op basis van het ontwikkelingsprofiel kunnen activiteiten/handelingsplannen opgesteld worden. Registratie gebeurt via de computer. van de training De training bestaat uit 8 bijeenkomsten van 2 2 ½ uur gedurende een periode van 1 ½ jaar. Start van de training en tijdstip in overleg. April 2008 7
Voor- en Vroegschoolse Educatie 8 Leerkrachten leren werken met het ontwikkelingsvolgmodel. De training is gericht op: < het verkrijgen van theoretische inzichten m.b.t. de verschillende ontwikkelingsaspecten en de totale ontwikkeling < het verkrijgen van inzicht in de samenhang binnen de kinderlijke ontwikkeling < het verwerven van vaardigheden m.b.t. het systematisch signaleren, observeren en registreren van het ontwikkelingsverloop van kinderen < het verwerven van vaardigheden in het beoordelen en bespreken van ontwikkelingsgegevens < het kunnen realiseren van ene onderwijsaanbod aansluitend bij de zone van naaste ontwikkeling. < het leren werken met het OVM-web (computer programma) Tijdens de training observeert elke leerkracht tenminste 2 kinderen en brengt die met behulp van het OVM in kaart. Na elke bijeenkomst krijgt men de opdracht om de behandelde ontwikkelingsaspecten te observeren en van de 2 kinderen de betreffende ontwikkelingslijnen in te vullen. Elke bijeenkomst is er gelegenheid tot het uitwisselen van ervaringen. Aan het eind van de training kan de school afspraken maken op welke manier het OVM op school gebruikt wordt. Er zijn verschillende varianten mogelijk. Trainers: Joke van Winden, Leonora van Os, Marant Aanmelden: Voor deze training kunnen leerkrachten van groep 1 en 2 van een OVG-school zich als team inschrijven. Annette Mullink, coördinator VVE: a.mullink@stichtingpas.nl 026 3531881 / 026 3530847 1.2 Na de training - Werken met het OVM Implementatie van het ontwikkelingsvolgmodel. Het verdiepen van kennis en vaardigheden van leidsters en leerkrachten met het instrument. De praktische toepassing staat centraal. Na het volgen van de training OVM, waarin veel geoefend is, staat nu de toepassing en verankering centraal: hoe werk ik met het OVM, wat levert het ons op, hoe pas ik het in in andere activiteiten in de groep, hoe past het binnen andere activiteiten binnen de school en de doorgaande lijn naar groep 3 e.v. Ook komt de overdracht van peuterspeelzaal naar basisschool met het OVM aan de orde. 2 bijeenkomsten van 1,5 uur. Bij deze bijeenkomsten wordt aangesloten bij de vraag van de deelnemers. Aanmelden: Voor deze training kunnen leidsters en leerkrachten die de OVM-training gevolgd hebben zich inschrijven. In een samenwerkingsverband VVE kunnen zij zich gezamenlijk inschrijven. Annette Mullink, coördinator VVE: a.mullink@stichtingpas.nl 026 3531881 / 026 3530847
Professionaliseringsaanbod 2008-2009 2. Kaleidoscoop 2.1 Volledige training Kaleidoscoop In het trainings- en begeleidingstraject leren leidsters en leerkrachten wat de principes en werkwijze van het programma Kaleidoscoop zijn en hoe ze het programma in hun eigen praktijk kunnen invoeren. Actief leren is de kern van Kaleidoscoop. Deze educatieve methode gaat er vanuit dat kinderen kennis verwerven en vaardigheden ontwikkelen door actief betrokken te zijn bij mensen, materialen, gebeurtenissen en ideeën. Leerkrachten en leidsters ondersteunen het actief leren. Zij bieden de kinderen een uitdagende leeromgeving, helpen hen hun spel uit te breiden, praten met de kinderen over wat ze aan het doen zijn en helpen hen om problemen zelf op te lossen. Kaleidoscoop richt zich op een brede ontwikkeling van kinderen. Het traject bestaat uit 16 trainingsdagen verspreid over 2 jaar. De training wordt verzorgd door Marant. De training bestaat uit de volgende modules: < kennismaking met Kaleidoscoop < actief leren < leeromgeving < dagschema < taal < interactie < observatie < ouders < muziek en dans. Behalve de trainingsdagen krijgt iedere leidster/leerkracht begeleiding in de eigen groep. Dit garandeert persoonlijke feedback en adviezen die zijn toegesneden op de eigen situatie. De training is praktijkgericht. De deelnemers krijgen opdrachten die ze in hun groep uitvoeren. Na afloop van de training ontvangen de deelnemers het Arnhemse certificaat, mits men voldoet aan de gestelde eisen en randvoorwaarden. Trainers: Gecertificeerde trainers van Marant. Aanmelden Voor deze training kunnen leidsters van peuterspeelzalen en kinderdagverblijven, en leerkrachten van groep 1 en 2 van OVG-basisscholen zich inschrijven. Annette Mullink, coördinator VVE: a.mullink@stichtingpas.nl 026 3531881 / 026 3530847 April 2008 9
Voor- en Vroegschoolse Educatie 2.2 Kaleidoscoop: opfriscursus voor teams In deze cursus doen deelnemers als team nieuwe inspiratie op in het werken met Kaleidoscoop en verdiepen zij hun kennis en vaardigheden om het programma uit te voeren. De opfriscursus is bedoeld voor teams die hun aanpak opnieuw onder de loep willen nemen. Als team kiest men gezamenlijk een speerpunt en daarop gaat men zich verdiepen. In de bijeenkomsten is veel ruimte voor uitwisseling van ervaringen en ideeën. Onderwerpen die ter sprake kunnen komen zijn: hoe werk je de thema s uit? Wat doe je met woordenschat? Hoe kunnen we doelgericht werken? Spelbegeleiding, Inrichting van de ruimte, etc. 2 bijeenkomsten van 2 uur en een observatie-feedbackbezoek per persoon/per groep. Bij deze bezoeken wordt aangesloten bij de vraag van de deelnemer. Trainers: gecertificeerde trainers van Marant. Aanmelden: Voor deze training kunnen leerkrachten van groep 1 en 2 van een OVG-basisschool zich als team inschrijven, eventueel samen met leidsters van de nabije peuterspeelzaal. Annette Mullink, coördinator VVE: a.mullink@stichtingpas.nl 026 3531881 / 026 3530847 2.3 Kaleidoscoop: netwerk VVE In een netwerk VVE leren deelnemers met en van elkaar over de praktische toepassing van Kaleidoscoop. Leidsters en leerkrachten die al enige ervaring hebben met het programma Kaleidoscoop kunnen zich inschrijven voor een netwerk. In een netwerk staat de praktijk van deelnemers centraal; hoe verloopt het werken met Kaleidoscoop in de groep, tegen welke praktische vragen lopen deelnemers aan en welke oplossingen zijn er mogelijk? De inhoud van de netwerkbijeenkomsten worden afgestemd op de leervragen van de deelnemers en in overleg wordt bepaald welke speerpunten speciale aandacht krijgen. Drie bijeenkomsten en praktijkopdrachten Begeleiding: Marant of andere deskundigen (afhankelijk van het onderwerp). Aanmelden: Voor dit netwerk kunnen leidsters van VVE-peuterspeelzalen/kinderdagverblijven en leerkrachten van groep 1 en 2 van een OVG-basisschool zich inschrijven. Annette Mullink, coördinator VVE: a.mullink@stichtingpas.nl 026 3531881 / 026 3530847 10 Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
Professionaliseringsaanbod 2008-2009 2.4 Kaleidoscoop: groep 3 en verder In het trainings- en begeleidingstraject leren leerkrachten wat de principes en werkwijze van het programma Kaleidoscoop zijn en hoe ze het programma in hun eigen praktijk kunnen vormgeven. Nadat Kaleidoscoop is ingevoerd op de peuterspeelzaal en in de onderbouw, kunnen scholen ervoor kiezen ook in groep 3 en verder met het programma te starten. Kaleidoscoop in groep 3 en verder sluit aan bij wat veel beroepskrachten belangrijk vinden: kinderen aanspreken op hun totale ontwikkeling. De taal- en cognitieve ontwikkeling krijgen veel aandacht binnen het programma, maar ook de sociaal-emotionele en creatieve ontwikkeling komen aan bod. De kinderen leren plannen maken en krijgen te maken met diverse werkvormen. Bovendien leren ze terugkijken, zowel op hun product als op hun leerproces. Er wordt gewerkt met verschillende interessecentra die de exploratiedrang van kinderen stimuleren. In overleg met de school. Voor het volledige trainingstraject wordt een periode van drie jaar aangeraden, met tenminste vier trainingsdagen per jaar. Maar scholen kunnen ook starten met een eenjarig experiment. De training wordt gegeven door Jetty Vegter, Nji of Joke van Winden, Marant. 2.4.1 Opstartdag groep : Nieuwe leerkrachten vanaf groep 3, onderwijsassistenten, IB-ers, R.T-ers. Leerkrachten van groep 1 en 2 zijn ook welkom. stelling : Elk jaar zijn er collega s, die instromen en nog niet van Kaleidoscoop afweten. De deelnemers ervaren wat actief leren is en weten de kenmerken ervan te onderscheiden. De deelnemers maken kennis met het pedagogischdidactisch model van Kaleidoscoop. Werkwijze : Een dag met vooruitkijken, werken en terug kijken en veel sleutelervaringen. Opbrengst : Voorlichting doorgaande lijn Kaleidoscoop en teambuilding. 2.4.2 Schoolgebonden studie (mid)dag(en) groep : Alle professionals in de school stelling : Met behulp van de PIP wordt een keuze gemaakt en een persoonlijk ontwikkelingsplan opgesteld. Werkwijze : Training met observatie op de werkvloer, coaching Opbrengst : Ontwikkeling doorgaande lijn Kaleidoscoop en schoolontwikkeling 2.4.3 Consultatie en begeleiding op de werkvloer groep : Alle professionals in de school stelling : Met behulp van de PIP wordt een keuze gemaakt en een persoonlijk ontwikkelingsplan opgesteld. Werkwijze : Observatie op de werkvloer en coaching Opbrengst : Kwaliteitsborging 2.4.4 Training groep 3-4 apart of groep 3 8 gezamenlijk groep : Leerkrachten, IB-ers en RT-ers van de bovenbouw op een school, waar Kaleidoscoop tot en met groep 2 is ingevoerd. stelling : Met behulp van de PIP worden een keuzes gemaakt en persoonlijke ontwik kelingsplannen opgesteld of men kan een heel trainingstraject starten. Werkwijze : Observatie op de werkvloer en coaching of training. April 2008 11
Voor- en Vroegschoolse Educatie Opbrengst : Ontwikkeling doorgaande lijn Kaleidoscoop in de basisschool 2.4.5 Welzijn: Training voor leidsters Buitenschoolse Opvang groep : Alle professionals in de naschoolse opvang en de verlengde schooldag stelling : Met behulp van de PIP wordt een keuze gemaakt en een persoonlijk ontwik kelingsplan opgesteld. Werkwijze : Training vier middagen en een locatiebezoek Opbrengst : Ontwikkeling doorgaande lijn Kaleidoscoop in de brede school Aanmelden: < rechtstreeks bij het afdeling Educatie en Opvang van het Nederlands Jeugdinstituut Nji: 030 2306465 (Jetty Vegter, projectleider Kaleidoscoop, Postbus 19221, 3501 DE Utrecht ) of infokalei@nji.nl ; < via de schoolbegeleiding Marant of rechtstreeks j.vanwinden@marant.nl tel.: 0481 439300 < via Stichting PAS d.m.v. het aanmeldingsformulier of via de mail: info@stichtingpas.nl NB: Deze training wordt niet uit het VVE-scholingsbudget van Stichting PAS betaald. Kaleidoscoop groep 3 e.v. dient in principe uit het eigen schoolbudget betaald te worden. Annette Mullink, coördinator VVE: a.mullink@stichtingpas.nl 026 3531881 / 026 3530847 2.5. Introductiecursus Kaleidoscoop Leerkrachten maken kennis met het programma Kaleidoscoop en krijgen inzicht in wat Kaleidoscoop voor hen in de dagelijkse praktijk kan betekenen. Actief leren is de kern van Kaleidoscoop. Deze educatieve methode gaat er vanuit dat kinderen kennis verwerven en vaardigheden ontwikkelen door actief betrokken te zijn bij mensen, materialen, gebeurtenissen en ideeën. Leerkrachten en leidsters ondersteunen het actief leren. Zij bieden de kinderen een uitdagende leeromgeving, helpen hen hun spel uit te breiden, praten met de kinderen over wat ze aan het doen zijn en helpen hen om problemen zelf op te lossen. Kaleidoscoop richt zich op een brede ontwikkeling van kinderen. De introductiecursus duurt vier dagdelen en heeft een oriënterend karakter. De deelnemers maken kennis met de werkwijze van Kaleidoscoop, met specifieke aandacht voor actief leren, leeromgeving, dagschema en observatie. Daarna kunnen de deelnemende scholen besluiten of zij het programma willen invoeren en welk trainingstraject ze willen volgen. Aanmelden Voor deze training kunnen leerkrachten van groep 1 en 2, intern begeleiders en directie van basisscholen zich inschrijven. Annette Mullink, coördinator VVE: a.mullink@stichtingpas.nl 026 3531881 / 026 3530847 12 Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
Professionaliseringsaanbod 2008-2009 3. Met Woorden in de Weer Het belang van kansrijk onderwijs is een ieder bekend. Alle kinderen moeten de kans krijgen om zich persoonlijk en maatschappelijk volledig te kunnen ontplooien. De rol van de leerkracht is daarbij van groot belang. Als leerkrachten kinderen op een veilige en plezierige manier veel kunnen leren, geven ze de leerlingen onschatbare kennis en vaardigheden mee. Hoe beter de leerkracht, hoe beter het onderwijs, hoe beter de kinderen leren. Het uiteindelijke doel is natuurlijk dat we leerlingen meer woorden geven om te communiceren en meer kennis bijbrengen om maatschappelijk goed te kunnen functioneren. Door als leerkracht gericht te werken aan goed woordenschatonderwijs help je leerlingen een stap vooruit in hun communicatieve en cognitieve ontwikkeling. Het doel van dit traject is dat iedereen de vaardigheden beheerst om in de klas goed woordenschatonderwijs te geven. Leerkrachten van groep 1 en 2 gaan Met woorden in de Weer aan de slag. Dat is een goede keus want kiezen voor woordenschatonderwijs is werken aan het vergroten van de taalvaardigheden van de leerlingen én tegelijkertijd werken aan het opbouwen van conceptuele kennis. Leerkrachten die goed woordenschatonderwijs geven, zijn goede leerkrachten. Want: < ze kunnen nieuwe woorden (= nieuwe kennis) helder en gestructureerd overdragen; < ze zorgen voor betekenisvolle interactie in de klas; < ze consolideren de nieuwe kennis van leerlingen; < ze werken gericht aan het vergroten van taalvaardigheid (spreken, luisteren, schrijven, lezen); < en ze creëren succeservaringen, zodat leerlingen zich competent voelen. In de training en tijdens de implementie van Met Woorden in de Weer werken we aan het vergroten van de eigen vaardigheden en geven we u de tools in handen om zinvol én leuk woordenschatonderwijs te geven. Alle leerkrachten krijgen hulp bij het voorbereiden, het uitvoeren en het reflecteren op hun eigen woordenschatonderwijs en leggen dit vast in een persoonlijk portfolio. Het doel is dat alle leerkrachten van deze training binnen een jaar het diploma Met woorden in de Weer halen. Trainers Dirkje van den Nulft, Marianne Verhallen, Juana Kibbelaar Tijdspad De 2-daagse training vindt plaats op 11 en 12 november 2008. Er zijn twee trainingsmiddagen van 13.15 tot 16.30 die plaatsvinden op: < woensdag 28 januari 2009 < woensdag 8 april 2009 Per schoolteam worden in overleg afspraken gemaakt voor twee à drie klassenconsultaties per leerkracht. Naast praktische begeleiding op de competentieontwikkeling zal er ook ondersteuning zijn voor het maken van het persoonlijk portfolio. Het traject kan afgesloten worden met een assessement en certificering. Hier zijn waarschijnlijk wel extra kosten aan verbonden, die voor rekening van de school komen. Bij het maken van deze brochure is dit echter nog niet precies bekend. Op het aanmeldingsformulier kunt u aangeven of u eventueel belangstelling heeft voor assessement en certificering. Het praktisch deel van het assessement wordt afgenomen op een van onderstaande dagen en duurt per leerkracht een half uur. < Maandag 15 juni 2009 < Dinsdag 16 juni 2009 April 2008 13
Voor- en Vroegschoolse Educatie Het theoretisch deel wordt aansluitend op dinsdag 16 juni afgenomen van 15.30 tot 16.30 uur Daarna volgt meteen de feestelijke diploma-uitreiking. Voor de directie Uw leerkrachten van groep 1/2 gaan Met Woorden in de Weer. Zij zullen, door het zich eigen maken van de competenties, beter in staat zijn effectief woordenschatonderwijs te geven. Daarnaast maken zij hun persoonlijke ontwikkelingen zichtbaar in een portfolio. Dit kost extra tijd en investering. Voor de voorbereidingen van hun lessen zullen zij gemiddeld anderhalf uur per week kwijt zijn. Bij deze het advies om gedurende het traject Met Woorden in de Weer in de onderbouw geen andere vernieuwingen door te voeren. Op de tweede trainingsdag s middags (tussen 13.00 15.00) uur zal aandacht besteed worden aan implementatie op school. Directies worden hierbij nadrukkelijk en van harte uitgenodigd. Aanmelden Voor deze training kunnen leerkrachten van groep 1 en 2 van een school zich als team inschrijven, eventueel samen met leidsters van de nabije peuterspeelzaal waar zij veel mee samenwerken. Annette Mullink, coördinator VVE: a.mullink@stichtingpas.nl 026 3531881 / 026 3530847 De training Met woorden in de Weer is ook beschikbaar voor teams groep 1 t/m 8 of groep 3 t/m 8. Informatie bij de trainers via de website www.metwoordenindeweer.nl. 4. De Taallijn 4.1 Taalstimulering voor jonge kinderen Taal in Thema s Leidsters van peuterspeelzalen en kinderdagverblijven leren hoe zij de taalvaardigheid van peuters kunnen stimuleren door hen interactief met taal bezig te laten zijn. Kinderen leren vooral taal door deze actief te gebruiken. In deze cursus krijgen deelnemers praktische handvatten aangereikt om gesprekken met peuters te voeren, om gericht aan hun woordenschat te werken en om interactief voorlezen te leren gebruiken voor de taalstimulering van jonge kinderen. Vanuit een thema wordt geleerd om de verschillende handvatten voor taalstimulering met elkaar in verband te brengen. De geleerde aanpakken kunnen bij willekeurig ieder ander VVE-programma worden toegepast. 4 of 5 bijeenkomsten van 2,5 uur, 2 maal coaching op de werkvloer en leesopdrachten en praktijkopdrachten tussen de bijeenkomsten in. De training woordt uitgevoerd door trainers van Marant. 14 Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
Professionaliseringsaanbod 2008-2009 Aanmelden: Leidsters van peuterspeelzalen en kinderdagverblijven kunnen zich inschrijven voor deze training. Annette Mullink, coördinator VVE: a.mullink@stichtingpas.nl 026 3531881 / 026 3530847 4.2 Interactief taalonderwijs in groep 1 en 2 Leerkrachten van groep 1 en 2 leren hoe zij de taalvaardigheid van kleuters kunnen stimuleren door hen interactief met taal bezig te laten zijn. Deze cursus borduurt voort op speerpunten die ook centraal staan bij De Taallijn: taalstimulering voor jonge kinderen : hiermee kan dus een doorgaande lijn peuter-kleuter worden nagestreefd. In de cursus staan drie onderwerpen centraal: gesprekken met jonge kinderen werken aan woordenschat interactief voorlezen Deze drie onderwerpen komen geïntegreerd aan bod in de uitwerking van een activiteitencyclus. Daarnaast is het mogelijk om in de cursus aandacht te besteden aan ICT en ouderbetrokkenheid. 4 of 5 bijeenkomsten van 2,5 uur, 2 maal coaching op de werkvloer en leesopdrachten en praktijkopdrachten tussen de bijeenkomsten in. De training wordt uitgevoerd door trainers van Marant. Aanmelden: Voor deze training kunnen leerkrachten van groep 1 en 2 van een school zich inschrijven. Annette Mullink, coördinator VVE: a.mullink@stichtingpas.nl 026 3531881 / 026 3530847 4.3 De Taallijn: aanvulling NT2 Leidsters en leerkrachten leren hoe zij hun taalaanbod kunnen afstemmen op kinderen die nog vrijwel onaanspreekbaar zijn in het Nederlands. In twee bijeenkomsten behandelen we een aantal methoden voor anderstalige instromers die nog vrijwel onaanspreekbaar zijn (beginnende tweedetaalverwervers). De werkwijze concentreert zich op dagelijkse routines, spelontwikkeling en interactief voorlezen. De bijeenkomsten zijn een verdieping op een Taallijncursus. Tussen de bijeenkomsten in heeft men tijd om te oefenen; bijvoorbeeld met het vereenvoudigen van teksten, met het taalaanbod bij routines en het taalaanbod in spelsituaties. April 2008 15
Voor- en Vroegschoolse Educatie Twee bijeenkomsten van 2 uur met daartussen een praktijkopdracht. De scholing wordt uitgevoerd door trainers van Marant. Aanmelden: Voor deze training kunnen leidsters van peuterspeelzalen en kinderdagverblijven en leerkrachten van groep 1 en 2 van een school zich inschrijven. Annette Mullink, coördinator VVE: a.mullink@stichtingpas.nl 026 3531881 / 026 3530847 4.4 Zie je ze vliegen? De Taallijn voor groep 3 en 4 Leerkrachten van groep 3 en 4 krijgen praktische ideeën aangereikt over hoe zij hun leerlingen op een aantrekkelijke en interactieve wijze met taal bezig kunnen laten zijn. De werkwijze sluit aan bij De Taallijn: interactief taalonderwijs in groep 1 en 2. Onderwerpen die aan de orde komen zijn: 1. Mondelinge taal, 2. Woordenschat, 3. Geletterdheid, 4. ICT en multimedia, 5. Ouderbetrokkenheid, 6. Taal en kennis van de wereld. Deze onderwerpen komen geïntegreerd aan bod in de uitwerking van een activiteitencyclus. 2 of 3 bijeenkomsten van 2 uur, leesopdrachten en praktijkopdrachten tussen de bijeenkomsten in. Begeleiding wordt uitgevoerd door Femke Klomp of Cor Bakker, trainers Marant. Annette Mullink, coördinator VVE: a.mullink@stichtingpas.nl 026 3531881 / 026 3530847 Aanmelden: Voor deze training kunnen leerkrachten groep 3 en 4 zich rechtstreeks aanmelden bij Marant. Aanmelden kan ook via Stichting PAS middels het aanmeldingsformulier of via de mail: info@stichtingpas.nl NB: Deze training wordt niet uit het VVE-scholingsbudget van Stichting PAS betaald. De Taallijn groep 3 en 4 : Zie je ze vliegen? dient in principe uit het eigen schoolbudget betaald te worden. 16 Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
Professionaliseringsaanbod 2008-2009 5. VVersterk basiscursus In dit scholingstraject leren deelnemers hoe zij de kwaliteit van hun ondersteuning aan peuters en/of kleuters kunnen verbeteren. De scholing sluit aan bij de nieuwste inzichten in de ontwikkeling van jonge kinderen en in de werkwijzen die deze ontwikkeling bevorderen. De scholing gaat over alle onderwerpen die belangrijk zijn voor de ontwikkeling van kinderen: taal gecijferdheid sociaal-emotionele ontwikkeling motoriek gebruik van ICT bij activiteiten overgang naar de basisschool samenwerking met collega s Ook krijgen deelnemers informatie over de belangrijkste VVE-programma s en de Taallijn. De cursus bestaat uit 8 bijeenkomsten van 3,5 uur. In overleg kan verder worden afgestemd op de beginsituatie van deelnemers. Ook is het raadzaam om een terugkombijeenkomst, gericht op verdere implementatie, af te spreken. Aanmelden Deze training is vooral bedoeld voor assistent-leidsters / leidsters in opleiding bij peuterspeelzalen en kinderdagverblijven. Annette Mullink, coördinator VVE: a.mullink@stichtingpas.nl 026 3531881 / 026 3530847 6. ICT en VVE Deelnemers leren praktische vaardigheden in het omgaan met ICT-middelen in hun groep en deze inzetten als onderdeel van het methodisch werken VVE. ICT kan op verschillende manieren de doelen van de voor- en vroegschoolse periode versterken. ICT kan bijvoorbeeld gebruikt worden bij de taalstimulering van jonge kinderen of ingezet worden in de communicatie met ouders. Praktische toepassingen zijn bijvoorbeeld: - omgaan met de digitale camera en het gebruik van foto s - ontwikkeling en gebruik van digitale prentenboeken - digitaal woordenboek April 2008 17
Voor- en Vroegschoolse Educatie - powerpoints maken voor ouderbijeenkomsten en groepsactiviteiten - digitaal portfolio samenstellen - zinvol gebruik van peutersoftware in de groep - inrichting en gebruik maken van de computerhoek Een introductiebijeenkomst om de mogelijkheden van ICT met jonge kinderen te verkennen, gevolgd door twee of drie vervolgbijeenkomsten rond gekozen speerpunten. Aanmelden Deze training is bedoeld voor VVE leidsters peuterspeelzalen / kinderopvang en leerkrachten groep 1 en 2 van OVG scholen. Leidsters en leerkrachten van samenwerkende scholen en peuterspeelzalen kunnen deze training ook gezamenlijk doen. Annette Mullink, coördinator VVE: a.mullink@stichtingpas.nl 026 3531881 / 026 3530847 7. Puk en Ko/ Ik en Ko 7.1 Puk en Ko In deze cursus leren leidsters van peuterspeelzalen en kinderdagverblijven wat de principes en werkwijze zijn van het programma Puk & Ko en hoe ze het programma in hun eigen groep kunnen invoeren. Puk & Ko is een programma waarbij de leidster werkt aan de taalontwikkeling van peuters; vooral spreken, luisteren en uitbreiding van de woordenschat. Daarnaast wordt ook aandacht besteed aan de ontwikkeling van de sociaal communicatieve vaardigheden en beginnend rekenen. Het programma bestaat uit tien thema s die gedurende een jaar kunnen worden uitgevoerd. In een training komt aan bod: < kennismaken met Puk en Ko (, uitgangspunten, materialen, opbouw thema s) < planning < interactie stimuleren < werken met observatielijsten < stadia in de taalontwikkeling < doelgericht werken < sociaalcommunicatieve vaardigheden en rekenen. De cursus bestaat uit 4 bijeenkomsten van 2 uur. Daarnaast krijgt elke deelnemer 2 coachingsbezoeken. De cursus wordt verzorgd door trainers van Marant. 18 Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
Professionaliseringsaanbod 2008-2009 Aanmelden Deze training is vooral bedoeld voor leidsters peuterspeelzalen en kinderdagverblijven. Annette Mullink, coördinator VVE: a.mullink@stichtingpas.nl 026 3531881 / 026 3530847 7.2 Ik en Ko In deze cursus leren leerkrachten van groep 1 en 2 wat de principes en werkwijze zijn van het programma Ik & Ko en hoe ze het programma in hun eigen groep kunnen invoeren. Ik en Ko is ontwikkeld om te voorkomen dat een taalachterstand bij kinderen kan uitmonden in een totale onderwijsachterstand. Het programma gaat uit van geïntegreerd NT1-/NT2-onderwijs en stimuleert de brede ontwikkeling van kleuters. Het sluit aan bij de verschillende ontwikkelingsstadia en gaat uit van betrokkenheid als voorwaarde voor leren. Het is een programma waarbij de leerkracht werkt aan de taalontwikkeling van kleuters; vooral spreken, luisteren en uitbreiding van de woordenschat. Daarnaast wordt ook aandacht besteed aan de ontwikkeling van de sociaal communicatieve vaardigheden en beginnend rekenen. Het programma bestaat uit 18 thema s die gedurende twee jaar kunnen worden uitgevoerd. De cursus bestaat uit 4 bijeenkomsten van 2 uur. Daarnaast krijgt elke deelnemer 2 coachingsbezoeken. De cursus wordt verzorgd door trainers van Marant. Aanmelden Deze training is bedoeld voor leerkrachten groep 1 en 2 van OVG-basisscholen. Annette Mullink, coördinator VVE: a.mullink@stichtingpas.nl 026 3531881 / 026 3530847 April 2008 19
7.3 Opfrisbijeenkomsten Puk & Ko in deze bijeenkomsten doen deelnemers nieuwe inspiratie op in het werken met Puk & Ko en verdiepen zij hun kennis en vaardigheden om het programma uit te voeren. Bij speelzalen die al enkele jaren met Puk & Ko werken bestaat er misschien behoefte om nieuwe inspiratie op te doen. Het kan ook zo zijn dat alles een beetje weggezakt is en dat er even een nieuwe impuls nodig is om weer goed te weten hoe het programma werkt. Hiervoor zijn de opfrisbijeenkomsten bedoeld. In de bijeenkomsten is daarom veel ruimte voor uitwisseling van ervaringen en ideeën. Onderwerpen die ter sprake kunnen komen zijn: hoe werk je de thema s uit? Wat doe je met woordenschat binnen Puk & Ko? Hoe werk je doelgericht? Observatie en registratie, ouderbetrokkenheid, etc. 2 bijeenkomsten van 2 uur en een observatie-feedbackbezoek per persoon. Bij deze bezoeken wordt aangesloten bij de vraag van de deelnemer. De bijeenkomsten worden begeleid door trainers van Marant. Aanmelden Deze training is bedoeld voor leidsters en leerkrachten die geschoold zijn in Puk en Ko / Ik en Ko. Leidsters en leerkrachten kunnen zich in VVE-verband ook gezamenlijk inschrijven. Annette Mullink, coördinator VVE: a.mullink@stichtingpas.nl 026 3531881 / 026 3530847 8. Werken aan de doorgaande lijn Wijkaanpak In de Arnhemse ontwikkelwijken en in bredeschoolverband zijn VVE-samenwerkingsverbanden actief. Op jaarbasis is er voor deze samenwerkingsverbanden een bepaald budget ter beschikking voor het uitvoeren van gezamenlijke VVE-activiteiten. Dit is ook voor 2008/2009 van toepassing. Het budget per wijkverband bedraagt, enigszins afhankelijk van de grootte van het samenwerkingsverband, 1200,- à 1500,-. Dit budget kan ingezet voor het inkopen van activiteiten (bijvoorbeeld zoals de Verteltas of in het kader van een thema zoals circus, muziek, bewegen), voor gezamenlijke scholing of uitwisseling (bijvoorbeeld rondom overdracht wennen aan de basisschool) of voor specifiek materiaal. Voor dit brede schoolverband kan ook een combinatie gemaakt worden met een van eerdergenoemde trainingen. Aanvragen in overleg: a.mullink@stichtingpas.nl 026 3531881 / 026 3530846 20
Professionaliseringsaanbod 2008-2009 9. Spelen met buitenruimte Buitenspelen is voor kinderen van wezenlijk belang voor de algehele ontwikkeling. Natuurlijk de motoriekontwikkeling, maar buitenspel gaat veel verder dan dat. (Senso)Motoriek en taalontwikkeling hangen nauw met elkaar samen. Buitenspelen heeft een positief effect op de sociaal-emotionele en cognitieve ontwikkeling. Ook preventief, uit oogpunt van gezondheidsbevordering, krijgt buitenspel steeds meer aandacht. Hoe kun je bewust spelen met je buitenruimte? Hoe ziet de buitenruimte eruit? Welke activiteiten kun je buiten doen? Hoe is het gebruik van de buitenruimte en het buitenspel ingebed in de Kaleidoscopische aanpak op de peuterspeelzaal/kinderdagverblijf en in de onderbouw groep 1 en 2. Deze training behoort tot een maatwerktraining. Afhankelijk van de behoefte kan het accent gelegd worden op verschillende aspecten, zoals ontwerp en inrichting, activiteitenplekken, speelleeractiviteiten in de buitenruimte/met buitenspel. Aanmelding op aanvraag: gebruik het aanmeldingsformulier of via info@stichtingpas.nl. Informatie: a.mullink@stichtingpas.nl 026 3531881 / 026 3530846 10. Communicatie en Interactie op de peuterspeelzaal Begeleidingstraject logopedie voor individuele leidsters van de VVE-peuterspeelzalen Communicatie is van groot belang voor de ontwikkeling van een kind. Bij kinderen waarbij de communicatie moeizaam op gang komt of moeilijk verloopt, worden van ouders / leidsters meer dan gemiddelde communicatievaardigheden gevraagd. Dit begeleidingstraject geeft leidsters een goed houvast voor het communiceren met kinderen. Vaardigheden staan centraal. Volgen, Aanpassen, Toevoegen: een ezelsbruggetje daarbij is VAT: Volgen,Aanpassen, Toevoegen: < Volg het kind, laat het kind initiatief nemen; < Aanpassen aan het kind, om samen je ervaringen te delen; < Taal en ervaring toevoegen. Het toepassen van deze VAT-principes geeft een zeer goede leidraad om te communiceren met kinderen, juist ook bij kinderen waarbij de communicatie moeilijk(er) verloopt. In het begeleidingstraject krijgt de leidster uitleg over de VAT-principes. Dan brengt de leidster een peuter in, waarbij de communicatie moeilijk verloopt. Zij kiest een activiteit die op video opgenomen wordt. Deze opname wordt later met de leidster bekeken en besproken. Hieruit worden leerpunten geformuleerd, waarna een tweede begeleidingsbezoek volgt. April 2008 21
Voor- en Vroegschoolse Educatie van het traject < Informatie over VAT voorafgaand aan de opname op de peuterspeelzaal (15 min.) < Twee opnames op de peuterspeelzaal (10 min. per keer) < Opname bespreken en vaststellen van leerpunten (max. 30 min. per keer) Van de leidster wordt verwacht < Inbreng van een kind, door de leidster < De bereidheid van de leidster om de interactie met het kind op video op te laten nemen en deze opname later te bespreken. Deze opnames worden hierna gewist. Dit traject wordt begeleid door de logopedisten van Stichting PAS Marga van Bon of Nicoline Cremer. Aanmelding Leidsters van VVE-peuterspeelzalen die hier interesse voor hebben kunnen zich aanmelden: rechtstreeks: m.vanbon@stichtingpas.nl ; n.cremer@stichtingpas.nl of via het aanmeldingsformulier in deze brochure; of via de e-mail info@stichtingpas.nl Informatie bij Marga van Bon of Nicoline Cremer 026 3530847 of via Annette Mullink 026 3531881 11. Zorgkinderen in peuterspeelzalen en kinderdag verblijven In samenhang met de ontwikkeling van de interne zorgstructuur peuterspeelzalen en kinderdagverblijven, de pilot vroegsignalering en toeleiding naar peuterspeelzalen en de aansluiting van peuterspeelzalen en kinderdagverblijven binnen de zorgketen (in relatie tot Centra Jeugd en Gezin) zal een training ontwikkeld worden voor leidsters van voorschoolse voorzieningen. In deze training zal o.a. aan de orde komen: < Signaleren van zorgkinderen < Bespreken van signalen met ouders < Bespreken van signalen met derden < Verwijzen en sociale kaart < Motiveren van ouders voor hulp Nadere informatie volgt in de loop van het schooljaar 2008/2009, mede in afwachting van eerdergenoemde ontwikkelingen. 22 Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
Professionaliseringsaanbod 2008-2009 Aanmeldingsformulier Professionaliseringsaanbod Stichting PAS Opsturen vóór 2 juni 2008 aan: Stichting PAS T.a.v. A. Mullink, Postbus 821 6811 DG Arnhem Of per e-mail: info@stichtingpas.nl (het aanmeldingsformulier kunt u downloaden via www.stichtingpas.nl) Contactgegevens: Naam school / instelling : Contactpersoon : Adres / postcode : Telefoon : E-mail : Meldt zich aan voor de volgende training: Nummer en Naam training : Aantal deelnemers voor deze training: Naam: Functie: Opmerkingen / vragen / suggesties: gebruik de achterzijde Bij aanmelding voor meerdere trainingen kunt u dit aanmeldingsformulier kopiëren April 2008 23
Voor- en Vroegschoolse Educatie 24 Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
s tich ting PAS