Aartsbisdom Mechelen Brussel Vicariaat Onderwijs Diocesane Pedagogische Begeleiding Secundair Onderwijs Informatica dactylografie (2008) SITUERING VAN HET VAK ALGEMENE VISIE OP HET VAK INFORMATICA IN HET SECUNDAIR ONDERWIJS Kennisname van de visie van het VVKSO rond de plaats van de informatica in het Vlaamse onderwijslandschap zoals beschreven in de besluiten van de Ronde Tafel Informatica 2006 verdient aanbeveling. Het document kan worden gedownload van de website van de pedagogische begeleiding: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb/so/vakdocs/informatica/synthesenota RTI.pdf. Begripsverwarring tussen de begrippen ICT en informatica, tussen leerdoelen en leermiddelen staat een correcte interpretatie van de leerplannen nog dikwijls in de weg. De beschouwingen van Bern Martens in Informatica op school en in de lerarenopleiding (2003) snijden nog steeds hout: te vinden op http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb/so/vakdocs/informatica/rapportbernmartens.pdf. LEERPLANNEN Alle leerplannen kunnen in pdf formaat worden gedownload van de website van het.vvkso. Raadpleeg hiervoor http://www.vvkso.be en kies onder het onderdeel Publicaties voor Leerplannen. Het leerplan (LICAP D/2007/0279/046) AV Informatica voor de 2e graad ASO/TSO/BSO (niethandelsrichtingen) is de ontstofte versie van D/2003/0279/028. De progressieve invoering ervan in september 2007 houdt in dat het nu wordt gevolgd in het 4e jaar. Het in het leerplan opgenomen overzicht, met de verplichte en facultatief te behandelen leerstofonderdelen, willen we hier nogmaals opnemen. OVERZICHTSTABEL VAN DE LEERPLANONDERDELEN ASO TSO Grafische communicatie TSO KSO Mogelijke lestijden Kennismaking met computers en Verplicht Verplicht Verplicht 4 netwerken Taakgericht werken met softwarepakketten: Sleutelvaardigheden en attitudes Verplicht Verplicht Verplicht Systeemprogrammatuur Verplicht Verplicht Verplicht 3 Toepassingsprogrammatuur Tekstverwerking Verplicht Verplicht Verplicht 8 Rekenblad Verplicht Verplicht Facultatief 9 Gegevensbeheer: Begrippenkader Verplicht Verplicht Verplicht 3 Taakgericht werken met een pakket Facultatief Facultatief Facultatief 8 voor gegevensbeheer Presentaties Verplicht Verplicht Verplicht 2 Communicatie met de buitenwereld Verplicht Verplicht Verplicht 1 Een oplossing ontwerpen en beschrijven Verplicht Facultatief Facultatief 8 met een eenvoudige, actuele ontwikkelomgeving Maatschappelijk ethische aspecten Verplicht Verplicht Verplicht 2 Website: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb
In de 3e graad Handel, is het leerplan bedrijfseconomie (LICAP D/2007/0279/001) nu in voege getreden voor iedereen die het nog niet volgde sinds september 2007. Het vak toegepaste informatica bestaat niet meer op zich. Omwille van de vereiste bekwaamheidsbewijzen zullen het vooral economisten zijn die de informaticacomponenten zullen aanbieden. In de 3e graad Boekhouden informatica blijft toegepaste informatica (LICAP D/2007/0279/002) een apart vak. De leerinhouden werden op een merkbare wijze geactualiseerd. Het is essentieel dit leerplan te benaderen vanuit inhouden, en het niet te interpreteren vanuit toepassingen. Steeds moet de nadruk liggen op analyse, interpretatie en probleemoplossend werken. Dat wordt het gemakkelijkst gerealiseerd via projectmatig werk (zie ook 4 Evaluatie ). Het realiseren van de leerdoelen kan binnen de meest uiteenlopende contexten, en met gebruikmaking van veel verschillende softwarecomponenten (zie ook 3.2 Vrije software ). Heel wat nascholingsinitiatieven opgezet door het VVKSO zijn in dit verband zeer relevant (zie 2.1 Nascholing ). 2 LEERLIJNEN Een leerlijn onderkennen over de graden heen is geen vanzelfsprekendheid: graadoverschrijdende vakvergaderingen kunnen hier misschien wel een antwoord bieden, maar vaak blijft men toch hangen in de problematiek binnen een graad en hebben leraren van bijvoorbeeld een 2e graad weinig zicht op wat er in diverse richtingen van een 3e graad wordt aangeboden, en omgekeerd. Het is dan vaak ook niet denkbeeldig dat er wel eens naast elkaar wordt gewerkt, en dat leerinhouden van de 2e graad opnieuw uitgebreid aan bod komen in de 3e graad, dat leerinhouden niet in de juiste dosering aan bod kwamen in de 2e graad, of ten slotte dat verkeerdelijk veronderstellingen gemaakt worden door collega s van de 3e graad rond de voorkennis van de 2e graad. Goed omschreven leerlijnen kunnen hiervoor een oplossing bieden. Een goede poging om alle leerlijnen in kaart te brengen, werd ondernomen door Astrid Costermans en Hervé Wellens. Het resultaat kun je bekijken op de website: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb/informatica/. Misschien kan dit worden aangevuld voor de 3e graad? PROFESSIONALISERING BLIJVENDE NASCHOLING Niemand ontsnapt aan het levenslang leren, en dat principe geldt zeker voor leraren informatica. Waarschijnlijk is er geen enkele discipline waarin de vernieuwingen zich in een zo snel tempo opvolgen, zodat menig leraar informatica zich soms wel eens vertwijfeld afvraagt waaraan hij/zij begonnen is bij aanvang van de informaticaloopbaan. Natuurlijk is ICT kennis niet in een handomdraai te verwerven. De ervaring leert dat de respons op en het rendement van opleidingen binnen de eigen school, binnen de vertrouwde schoolomgeving, met de eigen schoolcomputers, waarbij eigen leraren de nascholing voor collega s verzorgen, zeer groot is. Het volwassenenonderwijs biedt prima basismodules ICT, aangeboden door didactisch geschoold personeel en tegen een te verwaarlozen prijs. Binnen het VVKSO en binnen de diverse opleidings en pedagogisch didactische centra worden lovenswaardige inspanningen gedaan om tegemoet te komen aan de vraag tot nascholing in het informaticadomein.
Voor de nascholing van het VVKSO verwijzen we naar de site: www.vsko.be/vvkso (kies voor Onderwijspraktijk en Nascholing). In de maandelijkse mededelingen zal geregeld bericht worden over alle nascholingsinitiatieven in de regio. Raadpleeg: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb/so/soinfo.htm. De Regionale Expertisenetwerken (REN) voorzien in nascholing en ondersteuning voor het pedagogisch gebruik van ICT in het onderwijs. REN Vlaanderen richt vraag en aanbodgestuurde nascholingen in m.b.t. de invoering en het gebruik van ICT op school. Zie de contactinformatie op de website: http://www.renvlaanderen.be/ 3 ONDERHOUD VAN HARD EN SOFTWARE Internet in een multimediaklas, toegankelijk voor elke individuele pc, vereist de opstelling van een netwerk en één of meer routers. Het onderhoud en het beheer van een dergelijk netwerk vormt een niet te onderschatten opdracht en vereist de inschakeling van een informaticacoördinator. Een vrijstelling van lesuren verdient warme aanbeveling, omdat die persoon zorgt voor een goede opvolging en onderhoud van de apparatuur en het informaticagebeuren binnen de school "levendig houdt" bij de collega's. De laatste berichtgeving omtrent de wettelijke omkadering voor de taak van de informaticacoördinator op het niveau van de scholengemeenschap kan gevonden worden op het adres: http://www.ond.vlaanderen.be/schooldirect/bl0203/ictcoord.htm. LEERMIDDELEN UITGEVERIJEN Bij de zoektocht naar een geschikt leerboek kunnen de diverse didactische uitgeverijen geconsulteerd worden. Ter informatie hierna de referenties van deze uitgeverijen die zich toegespitst hebben op publicaties in het domein van de informatica. Raadpleeg hiervoor: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb/so/vakdocs/informatica/uitgeverijen.doc. SOFTWARE Legaal gebruik van softwarepakketten spreekt voor zich. De school kan, door bemiddeling van het VVKSO, gunstige licentieovereenkomsten afsluiten met een aantal softwareleveranciers. Het project MS KIS 2 gaat zijn laatste jaar in. Raadpleeg de mededelingen van de VVKSO site http://software.vvkso.be voor informatie over de nieuwe overeenkomst voor 2009. Vrije software biedt in veel gevallen een waardevol alternatief. De software kan je kosteloos en zonder expliciete toelating gebruiken en aanpassen op een onbeperkt aantal computers. De onderwijsminister wil het gebruik van vrije software snel en zo breed mogelijk invoeren in scholen. De onderwijsvisie van de overheid terzake is terug te vinden in: http://www.ond.vlaanderen.be/ict/infrastructuur/vrijesoftware/advies_vrije_software_werkgroep_onderwij s.pdf. Als ondersteuning voor deze visie publiceerde de overheid een handig naslagwerkje Vrije software in het onderwijs. Download: http://www.ond.vlaanderen.be/ict/infrastructuur/vrijesoftware/vrije_software.pdf.
4 DE BIN NORMEN Elke handelsleraar heeft te maken met de BIN normen, voorgeschreven door het Belgisch Instituut voor Normalisatie. Meer bepaald de voorschriften in verband met de schriftelijke communicatie zijn al jaren de leidraad bij het opstellen van handelsbrieven en documenten. Het is duidelijk dat de voorgeschreven norm geldt als basis voor de zakelijke communicatie, en dat ons onderwijs zich daarop baseert, ongeacht het feit of het bedrijfsleven deze voorschriften al dan niet (volledig) volgt. De normen zijn gebundeld in twee edities, opgesteld door het VVKSO onder de volgende titels: BIN NORMEN, Efficiënte communicatie RAPPORTEREN, voorschriften en nuttige wenken uitgegeven bij: LICAP Guimardstraat 1 te 1040 Brussel Tel.: 02 509 96 72 Fax: 02 509 97 04 en 02 509 97 80 E mail: info@licap.be VVKSO medewerker Guy Willems heeft een prachtige PowerPointpresentatie opgesteld die de voorschriften op een duidelijke manier voorstelt. Deze presentatie stelt hij vrij ter beschikking (waarvoor dank). Ze kan gedownload worden op het adres: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb/so/vakdocs/informatica/bin.pps. De auteur vraagt om de inhoud, inclusief zijn naam en de organisatie (VVKSO) te willen vermelden als erkenning voor het geleverde werk. ELEKTRONISCHE LEERPLATFORMEN Het gebruik van een elektronisch leerplatform is ook in het secundair onderwijs stilaan ingeburgerd. De bijdrage van het VVKSO met de verdeling van Blackboard (elov) is hieraan beslist niet vreemd. Raadpleeg hiervoor https://elov.vvkso.be/ en http://www.vvkso.be/ onder projecten E leren. Natuurlijk is dit aanbod vrijblijvend en kan een beroep gedaan worden op andere initiatieven zoals Smartschool (http://www.smartschool.be/) en verschillende op de vrije softwaremarkt beschikbare pakketten zoals Moodle, Dokeos, en vele andere. EVALUATIE Rond het thema "Evaluatie binnen het vak informatica" kan een bijdrage van Hervé Wellens wellicht dienen als basis voor een noodzakelijke reflectie op evalueren bij gebruik van verschillende werkvormen; beschikbaar op http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb/so/vakdocs/informatica/evaluatie.doc. BEGINNENDE LERAREN LEERPLAN OF LEERBOEKEN Van bij de aanvang is het belangrijk erop te wijzen dat het leerplan de basis is van waaruit wordt les gegeven, niet het leerboek. In elk leerboek zitten persoonlijke accenten en uitbreidingen, aangebracht door de auteur. Wanneer leraren naar het einde van het schooljaar toe verzuchten ik krijg mijn stof niet afgewerkt kan dit
meestal vertaald worden in ik krijg mijn leerboek niet uit. Een kritische kijk op het leerplan leert echter dat sommige delen veel te uitgebreid worden behandeld en dat sommige onderdelen helemaal niet dienen bestudeerd te worden, omdat ze als uitbreidingsleerstof staan aangeduid. Aarzel dus niet de begeleiding te contacteren bij het interpreteren van leerplaninhouden. Peterschap Natuurlijk is een eerstelijnszorg efficiënter dan nazorg. Vandaar dat de goede samenwerking met een ervaren collega, zeker bij de aanvang van een onderwijsloopbaan, zeer verrijkend kan zijn. Sommige scholen richten daartoe een soort van peterschap ( meterschap ) in: hierbij wordt een jonge leraar toevertrouwd aan de goede zorgen van een ervaren collega. De resultaten van dit systeem zijn eensgezind positief. 5 ACTUALITEIT WEBSITE Op het adres: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb/ kun je de website van het vicariaat onderwijs Mechelen Brussel terugvinden. Daarin staan diverse rubrieken die alle met het onderwijsgebeuren te maken hebben. Een belangrijke rubriek in het onderdeel secundair onderwijs is de Informatie van de begeleiding, waarin maandelijks per vakgebied de laatste berichtgeving van de diverse begeleidingsdiensten wordt verstrekt. Ook informatica heeft daarin een maandelijkse rubriek. Binnen het onderdeel secundair onderwijs werd tevens een extra optie toegevoegd onder de titel "Vakdocumenten". Zoals deze titel laat vermoeden is het de bedoeling om langs deze weg bruikbaar lesmateriaal en nuttige informatie voor het vak aan te bieden. Een mooi schooljaar 2008 2009 toegewenst! Patrick Vancauwelaert Pedagogisch begeleider informatica dactylografie Tel.: 016 23 40 54 patrick.vancauwelaert.mb@kerknet.be