Tussenevaluatie Pilot Schuldhulpverlening Driebergen Tussenevaluatie pilot schuldhulpverlening pagina 1 van 7
Projectnaam: Projectleider: Ambtelijk opdrachtgever: Bestuurlijk opdrachtgever: Pilot Schuldhulpverlening Diana Stalenhoef Beja Burema Hans Nijhof Tussenevaluatie pilot schuldhulpverlening pagina 2 van 7
Aanleiding Steeds meer huishoudens hebben geldproblemen. Dat vertaalt zich in een stijging van het aantal energiemeldingen, stijging van kosten van beschermingsbewind en een toename van kritische geluiden uit de cliëntenraad over gestegen zorgkosten. Onderzoek van het Nibud laat zien dat 40 % van de huishoudens betalingsachterstanden hebben. Voor veel inwoners is de drempel naar schuldhulpverlening hoog. Het gevolg is dat zij pas (te) laat aan de bel trekken. Daarom begonnen we in 2015 met een pilot: we gaan in een eerder stadium lokaal ondersteuning bieden (investeren in preventie) en de drempel voor inwoners om hulp te vragen verlagen (afschalen). Onze gemeente werkt sinds 1 januari 2015 met lokale Sociale Dorpsteams. We bieden 1 gezin 1 plan 1 regisseur en ondersteunen inwoners met vragen over zorg, jeugdhulp, werk en inkomen. In deze pilot nemen we ondersteuning van inwoners met geldproblemen op in het integrale ondersteuningsplan en bieden we lokaal ondersteuning. Vaak staan financiële problemen immers niet op zichzelf maar spelen er problemen op meerdere levensdomeinen. De consulenten benaderen deze problematieken integraal en vervullen een regiefunctie. Samen met de inwoner kijken de consulenten naar de oorzaken en aanpak van de financiële problemen en werken samen met de (lokale) partners. Pilot De pilot Schuldhulpverlening is in juli 2015 van start gegaan. In het projectplan zijn de volgende doelen en de gewenste eindresultaten opgenomen: 1. Preventie: streven naar een sluitend netwerk Eindresultaten preventie: Alle ketenpartners die een rol kunnen spelen bij preventie zijn in beeld en weten elkaar te vinden; Consulenten van de dorpsteams adviseren inwoners met (beginnende) schulden over het lokale aanbod van ketenpartners en zorgen waar nodig voor een warme overdracht. 2. Afschalen: in kaart brengen hoe én welke ondersteuning goed belegd kan worden in de Sociale Dorpsteams als er financiële problematiek speelt bij inwoners van de gemeente Utrechtse Heuvelrug. Eindresultaten ondersteunen: We bieden inwoners met schulden maatwerk. We voeren minimaal 25 gezamenlijke intakes. We hebben in beeld wat we nog moeten regelen voordat we schuldhulpverlening permanent onderbrengen in de lokale sociale dienstverlening. Tussenevaluatie pilot schuldhulpverlening pagina 3 van 7
Stand van zaken preventie We gingen na hoe we inwoners met geldproblemen in een vroegtijdig stadium kunnen bereiken voordat er sprake is van een ondersteuningsvraag. Daar is niet één manier voor. De oorzaken waarom geldproblemen ontstaan verschillen zeer van elkaar. Ook de oplossingen kunnen voor mensen verschillend zijn. Het is elke keer weer maatwerk. Daarom zetten we in op een én-én-én aanpak. We hebben tot nu toe twee brede bijeenkomsten met ketenpartners georganiseerd. Daarin hebben we ideeën uitgewisseld. Enkele hebben we concreet uitgewerkt, waaronder het opzetten van een financiële inloop en het vroegtijdig reageren op signalen. Betalingsachterstanden We hebben gemerkt dat geldproblemen zich meestal als eerste uiten door het niet betalen van de energierekening, de huur of de premie van de ziektekostenverzekering. De centrale overheid geeft gemeenten de ruimte om te anticiperen op betalingsproblemen van inwoners op de energierekening en onlangs ook op zorgkosten. We onderzoeken de mogelijkheden om hier proactief op te reageren. We zijn bijvoorbeeld met woningcorporaties in gesprek om bij een huurachterstand inwoners in een vroeg stadium, mogelijk met een opgeleide vrijwilliger van Humanitas of Schuldhulpmaatje of een consulent van het Sociale Dorpsteams, proactief en persoonlijk te benaderen. We beseffen dat we te maken hebben met privacygevoelige informatie. Voordat we dit concreet uitvoeren onderzoeken we of en hoe we hier invulling aan kunnen geven. Lokale ondersteuning Dit jaar gaat Taal+ budgetcursussen aanbieden. Voorheen werd dit verzorgd door het ROC. We zijn, in samenwerking met de regio, in gesprek met Taal+ over lokale ondersteuning en samenwerking. Consulenten van de Sociale Dorpsteams werken nauw samen met opgeleide vrijwilligers van Humanitas en Schuldhulpmaatje. In onze gemeente zijn meer vrijwilligers actief geworden, voornamelijk door een eenmalige subsidie begin 2014. Deze vrijwilligersorganisaties hebben de handen ineen geslagen en organiseren samen met consulenten van het sociale dorpsteam en de Formulierenbrigade een inloop voor inwoners met geldproblemen. Op 12 januari zal de inloop Grip op geldzaken van start gaan in de bibliotheek van Driebergen (locatie Sociale Dorpsteam). Als het een succes is, volgen er mogelijk ook inlooppunten in de andere dorpen. Wij zullen als gemeente, als het nodig is, faciliteren. Tussenevaluatie pilot schuldhulpverlening pagina 4 van 7
De volgende resultaten worden nagestreefd: Het in een vroegtijdig stadium bereiken van bewoners met financiële vragen om schulden te voorkomen. Vergroten van de financiële zelfredzaamheid van inwoners. Toegankelijker maken van het reguliere hulp- en dienstverleningsaanbod. Jongeren Uit landelijk onderzoek blijkt dat steeds meer jongeren schulden hebben. Enkele middelbare scholen hebben daarom te kennen gegeven interesse te hebben in voorlichting. We zijn in gesprek met Diversion en het Nibud. Zij hebben samen het preventieprogramma MoneyWays ontwikkeld, gericht op de bovenbouw van de middelbare scholen. We onderzoeken de mogelijkheid om enkele lessen over geld te laten geven in het nieuwe schooljaar leerlingen voor leerlingen in de bovenbouw. Werkgevers In het maandelijks overleg met de ondernemersverenigingen is geïnventariseerd wat de behoeften van de ondernemers zijn op het gebied van schuldhulpverlening. Uit de praktijk blijken ondernemers vaak (net als consumenten) te lang door te gaan met hun bedrijfsvoering, al vorens ze aan de bel trekken. We zijn in gesprek met de ondernemers, en faciliteren waar mogelijk. Een mogelijkheid is het organiseren van een presentatie door specialisten over ondersteuningsmogelijkheden (door de RSD en/of Bureau Menzing en partners). Tussenevaluatie pilot schuldhulpverlening pagina 5 van 7
Stand van zaken ondersteuning Training en borging Om ervoor te zorgen dat de dorpsconsulenten in staat zijn om ook op het levensdomein financiën ondersteuning te kunnen geven, zijn de consulenten geschoold. Alle consulenten hebben een basiscursus schuldhulpverlening gekregen. Een groot deel van de consulenten heeft bovendien een driedaagse cursus gevolgd gericht op gedrag en motivatie. Ook een consulent van de RSD nam deel. We constateerden dat armoede en schulden een sterke invloed hebben op het gedrag en zorggebruik van inwoners. De dorpsconsulenten hebben kennis opgedaan en vaardigheden aangeleerd om hiermee om te gaan. We bekijken wat verder nodig is om het levensdomein inkomen in de gesprekken en verslagen goed vorm te geven. Samenwerking RSD Inwoners met geldproblemen kunnen voor vragen en een ondersteuningsaanvraag melden bij de Sociale Dorpsteams. We bieden inwoners integrale ondersteuning en schakelen daarmee met de RSD. Inwoners melden zich ook bij de RSD. Om ervaring met elkaars werkwijze op te doen worden deze klantgesprekken in de pilotfase door duo s van dorpsconsulenten en RSD consulenten gedaan. De eerste duo gesprekken hebben plaatsgevonden en worden als positief ervaren. De andere twee sociale dorpsteams zijn bovendien in loop van de pilot ook betrokken geraakt zodat alle consulenten duo gesprek kunnen gaan doen. We gaan er daarom van uit dat we het voorgenomen aantal van 25 intakegesprekken voor 1 maart gaan realiseren. We merken dat nu de pilot meer op stoom komt, het enthousiasme van de consulenten van de dorpsteams en van de RSD toeneemt. De feedback die we van hen ontvangen is waardevol en van grote meerwaarde voor de pilot. Drie consulenten van de RSD zijn vaste contactpersonen geworden voor de consulenten van de dorpsteams. De drie consulenten hebben persoonlijk kennis gemaakt met de dorpsconsulenten tijdens een teamvergadering. In de sociale kaart van de RSD zijn de gegevens van de Sociale Dorpsteams toegevoegd. Lessen en kansen Intakes bijwonen is zeer nuttig voor alle consulenten, zowel inhoudelijk als vanwege de samenwerking. Tussenevaluatie pilot schuldhulpverlening pagina 6 van 7
De planning van de intake vraagt om een goede afstemming tussen de dorpsteams en de RSD. Door agenda s te koppelen is verbetering van de afstemming mogelijk. We constateerden dat veel inwoners die zich hebben gemeld met geldproblemen bekend zijn bij de Sociale Dorpsteams. Dit wijst op multiproblematiek. De scholing van consulenten leidt er toe dat zij in een eerder stadium geldproblemen herkennen. Intakelijsten worden uitgebreid met energiemeldingen. Onderzocht wordt wat de dorpsteam kunnen met deze informatie. We onderzoeken of het meerwaarde heeft als consulenten van de RSD voor schuldhulpverlening lokaal komen werken. Tussenevaluatie pilot schuldhulpverlening pagina 7 van 7