Colofon. Uitgave van UNIZO VZW, Graydon Belgium NV en UCM

Shutterstock

Colofon Uitgave van UNIZO VZW, Graydon Belgium NV en UCM Redactie Gilles Vandorpe (Coördinator Onderzoek UNIZO-Studiedienst) Charlie Tchinda (Economiste-Statisticien UCM-Studiedienst) Begeleidingscomité en databronnen Peter Thijs (Programmatie Graydon Belgium NV) Aimé Le Roy (Research & Development Graydon Belgium NV) Johan Bortier (Directeur UNIZO-Studiedienst) Eric Van den Broele (Senior Manager Research & Development Graydon Belgium NV) Arnaud Deplae (Directeur UCM-Studiedienst) Contact UNIZO-Studiedienst www.unizo.be Willebroekkaai 37, 1000 Brussel Tel.: 02 212 25 31 Fax: 02 230 93 54 studiedienst@unizo.be Graydon Belgium NV www.graydon.be Uitbreidingstraat 84-b1, 2600 Antwerpen (Berchem) Tel.: 03 280 88 55 Fax: 03 280 88 99 info@graydon.be UCM Service d Etudes www.ucm.be Chaussée de Marche 637, 5100 Wierde Tel.: 081 486 287 Fax: 081 486 279 service.etudes@ucm.be Overname en gebruik van dit onderzoek wordt aangemoedigd mits bronvermelding UNIZO Graydon Belgium - UCM. Deze brochure is louter ter informatie opgesteld. De gegevens zijn ontwikkeld op basis van de Graydon-databanken. De verwerking ervan gebeurde door de studiediensten van UNIZO en UCM. Uitgevers, informatieverstrekker noch auteurs kunnen aansprakelijk gesteld worden voor mogelijke onnauwkeurigheden. De uiteindelijke interpretatie van de gegevens is voor rekening van de lezer.

Inhoud Voorwoord...7 Werkwijze...8 Stijging van het aantal starters met 4,7%... 11 Daling aantal starters tijdens eerste kwartaal 2015...12 Zwaartepunt startersactiviteiten ligt in Vlaanderen...13 Aantal starters stijgt voornamelijk in Vlaanderen en in mindere mate in Brussel, in Wallonië is er zelfs een beperkte achteruitgang...14 Gelijklopende trend voor alle gewesten tijdens eerste kwartaal 2015...15 Brussel heeft hoogste startersdichtheid, gelijkaardige startersdichtheid in Vlaanderen & Wallonië...16 Waals-Brabant is meest ondernemende provincie in België, in Vlaanderen spant Antwerpen de kroon...17 Provincie Antwerpen telt grootste aantal nieuwe ondernemingen...18 Toename starters meest uitgesproken in West-Vlaanderen, Luik laat sterke daling optekenen...20 Grote verschillen in daling van het aantal starters in de verschillende provincies gedurende eerste kwartaal...21 BVBA blijft met voorsprong de belangrijkste vennootschapsvorm...22 Toename eenmanszaken zet zich onverminderd voort...24 Medische beroepen en zakelijke diensten meest populaire starterssectoren...25 Top 25 van de meest voorkomende startersactiviteiten: adviesbureaus op nummer 1, verpleegkundige activiteiten op nummer 2, ambulante revalidatietechnieken op nummer 3...28 Status quo in aandeel mannen versus vrouwen die eenmanszaak starten... 30 69% van de starters overleeft de eerste 5 jaar, Vlaamse starters overleven meer in vergelijking met Brussel en Wallonië...31 West-Vlaanderen en Vlaams-Brabant hebben hoogste overlevingsgraad, Henegouwen laagste...32 Overlevingsgraad per sector: na 5 jaar overleeft 90% van de vrije beroepen maar slechts de helft van de horecazaken...33 De financiële gezondheid van starters na 5 jaar...35 10,5% van de nieuwe ondernemingen heeft personeel in dienst binnen het jaar...39 GINOO-S... 41 De Graydon Index van de Nieuw Opgerichte Ondernemingen en Stopzetting (GINOO-S)... 42

Voorwoord Goed nieuws. Voor het eerst sinds jaren overschrijdt het aantal starters de kaap van 80.000. In 2014 waagden 81.107 ondernemers de stap naar een eigen zaak. Dat zijn er niet alleen meer dan 80.000, maar bovendien 4,7 procent meer dan het jaar voordien. En ook, een stijging van het aantal starters was al een hele tijd geleden. We kunnen dus voorzichtig zeggen dat onze economie stilaan uit het dal kruipt. De economische bedrijvigheid wint aan kracht. Daarom is de Startersatlas zo belangrijk. Het is een graadmeter voor het vertrouwen in de economie. Niet vanuit een buikgevoel, maar vanuit objectief cijfermateriaal. En de Startersatlas is bijgevolg ook het fundament voor gedragen beleidsaanbevelingen. Toch mogen we niet te hard van stapel lopen. De stijging van het aantal starters is vooral te danken aan de bedrijvigheid in Vlaanderen. Daar begonnen 3.130 meer mensen (ofwel 7,6 procent) een onderneming in vergelijking met het jaar voordien. In Brussel neemt het aantal starters eveneens toe, maar minder sterk dan in Vlaanderen. In Wallonië gaat het aantal starters er op achteruit. Wat moeten we hieruit concluderen? Een goede ondersteuning van starters blijft onontbeerlijk. De overheid heeft hier een belangrijk aandeel in. Zo kan ze verder werken aan de verbetering van het sociaal statuut van zelfstandigen. Het werknemersschap blijft voor heel wat jongeren nog steeds aantrekkelijker net omdat het statuut meer zekerheid en voordelen biedt of lijkt te bieden. Ook aan de toegang tot financiering voor startende ondernemers is nog werk aan de winkel. Nog te veel starters maar liefst een kwart krijgt met een gedeeltelijke of volledige kredietweigering te maken, zo blijkt uit UNIZO-onderzoek. Ten slotte blijven het aantal reglementeringen, de vele paperassen en de vergunningsvoorwaarden voor kandidaat-ondernemers een struikelblok. Ondernemers dragen bij tot de groei van de economie en de tewerkstelling in ons land. Een goede instroom is dus cruciaal. Een eigen zaak starten is echter niet voor iedereen weggelegd. Het begint met een stevige portie goesting en een goed idee. Maar je moet ook risico s durven nemen, verantwoordelijkheid dragen en vaak ook eigen spaarmiddelen willen investeren. Als wij daar op één of andere manier aan kunnen bijdragen, dan doen we dat graag. We ondersteunen jonge kandidaat-ondernemers in de uitbouw van hun zaak via initiatieven als de Vlaamse Startersweek, maar vooral via haalbaarheidsstudies, persoonlijke begeleiding en advies vanuit de UNIZO Startersservice. Neem een kijkje op www.startersservice.be en ontdek wat wij voor starters kunnen doen. Karel Van Eetvelt UNIZO Gedelegeerd Bestuurder karel.vaneetvelt@unizo.be Christine Lhoste UCM Secrétaire Générale christine.lhoste@ucm.be STARTERSATLAS 2015 7

Werkwijze In 2004 startte UNIZO, de Unie van Zelfstandige Ondernemers, met de publicatie van de Startersatlas. Dit werk bundelde voor het eerst alle relevante startersstatistieken. Naar jaarlijkse gewoonte maakt UNIZO een update van de Startersatlas, dit jaar dus voor de elfde keer. Het is het tweede jaar op rij dat de Startersatlas in samenwerking met UCM wordt opgemaakt. Sedert 2011 worden alle data voor de Starteratlas aangeleverd door Graydon Belgium NV. In samenwerking met Graydon Belgium NV worden de gegevens van de Kruispuntbank voor Ondernemingen (KBO), BTW-gegevens, het Belgisch Staatsblad, de RSZ,... geanalyseerd en verder bewerkt. Het resultaat zijn diverse statistieken die zo dicht mogelijk aansluiten bij de werkelijkheid. Daarbij dienen enkele methodologische keuzes te worden gemaakt, die hieronder verder worden uitgelegd. Wie de cijfers die worden geciteerd in de vorige edities van de startersatlas vergelijkt met de huidige, zal merken dat met deze editie de methodologie is aangepast, waardoor het cijfermateriaal ten opzichte van de vorige edities niet vergelijkbaar is. Sedert 2009 ontstond namelijk de verplichting ook niet handelsondernemingen in de Kruispuntbank Ondernemingen (KBO) op te nemen. Dit betekent concreet dat ook de vrije en intellectuele beroepen, waaronder apothekers, advocaten, architecten, dokters, notarissen en paramedische beroepen, een eigen ondernemingsnummer kregen. Dit werd geleidelijk aan en vaak met terugwerkende kracht in de KBO opgenomen. Tot nog toe werd, omwille van het instabiele karakter van het materiaal, ervoor geopteerd geen rekening te houden met de retroactieve toevoegingen. Echter, nu het retroactief toevoegen van deze populatie is gestabiliseerd worden ze vanaf deze editie wel volledig meegeteld. Dit resulteert in wijzigingen die vooral merkbaar zijn in de totaalvolumes. De lezer zal merken dat, op de editie 2013 na, dit slechts geringe wijzigingen brengt in de trends die bij de vorige edities werden gerapporteerd. ONDERNEMINGEN EN ONDERNEMERS Het grootste deel van deze Startersatlas richt zich op nieuwe ondernemingen. Het gaat om ondernemingen die nieuw worden ingeschreven in de KBO, de Kruispuntbank voor Ondernemingen. De gegevens hiervoor worden aangeleverd door Graydon Belgium NV. Wanneer twee of meer personen samen één nieuwe onderneming oprichten, wordt in de statistiek slechts één nieuwe onderneming geteld. Omgekeerd is het ook zo dat één persoon twee nieuwe ondernemingen kan oprichten. In dat geval komen deze twee nieuwe ondernemingen in de statistiek terecht. Er worden immers twee nieuwe ondernemingsnummers gecreëerd. REËLE STARTDATUM IN PLAATS VAN ADMINISTRATIEVE Wanneer komt een onderneming in de statistiek terecht? Een onderneming die zich in december inschrijft in de KBO omdat ze in januari wil starten, kan ofwel in december ofwel in januari opgenomen worden in de statistiek. Voor deze studie wordt ervoor geopteerd om voor de zelfstandigen zonder vennootschap of eenmanszaken de effectieve startdatum 8 STARTERSATLAS 2015

als referentiedatum te gebruiken. De onderneming die zich in december inschrijft in de KBO, wordt in deze studie dus pas in januari meegeteld in de statistiek. Voor de vennootschappen wordt als startdatum de datum van eerste inschrijving in de KBO genomen. Dit is in principe de datum van neerlegging van de akten bij de griffie van de Handelsrechtbank. Zo bekomen we de meest volledige statistieken. RELEVANTE JURIDISCHE VORMEN In de brutostatistiek zijn alle ondernemingen en organisaties opgenomen die ingeschreven zijn in de KBO. Het probleem is echter dat niet alle inschrijvingen in de KBO betrekking hebben op ondernemingen in de ware betekenis van het woord. Daarom zijn in deze studie enkel de eenmanszaken en de vennootschappen opgenomen. Rechtsvormen die in rekening worden genomen zijn: NV-BVBA-EVBA-SV- BA-VOF-COMA-COMV-CVBA-CVOH-MS-LV- VBR-ESV en uiteraard ook eenmanszaken. Dit houdt meteen ook in dat volgende juridische vormen niet werden opgenomen in de statistiek: vzw s, verenigingen van mede-eigenaars, Europese Economische Samenwerkingsverbanden in diverse vormen en publiekrechtelijke vennootschappen. Al deze juridische entiteiten verontreinigen de gegevens over startende ondernemingen. Verder moet er ook rekening worden gehouden met het feit dat omvormingen van een eenmanszaak naar een vennootschap niet kunnen worden getraceerd. Ze werden dan ook verwerkt als startende ondernemingen, hoewel ze dit in feite niet zijn. De jaarcijfers vermeld in de Startersatlas tot en met het einde van 2014 geven de situatie weer zoals gemeten op 3 april 2015. De gegevens met betrekking tot het eerste kwartaal 2015 zijn geüpdatet op 27 april 2015 en zullen nog evolueren. SECTORINDELING De sectorindeling is dezelfde als die uit het KMO-Rapport Vlaanderen, eveneens een gezamenlijke publicatie van UNIZO vzw, UCM en Graydon Belgium nv. Op die manier kunnen de verschillende studies gemakkelijk onderling vergeleken worden. DE BESTE BRON De statistieken die op basis van de analyse van Graydon Belgium NV en de studiediensten van UNIZO en UCM werden opgesteld en geïnterpreteerd, zijn nog voor verbetering vatbaar. Ze zijn immers gebaseerd op de beschikbare gegevens en die zijn op dit moment nog onvolledig. Pas als de gegevens van de Rijksdienst voor Sociale Verzekering der Zelfstandigen het RSVZ (adressen, statuut, niet-btw-plichtigen, onderscheid hoofd- en bijberoep...) worden vrijgemaakt en gekoppeld worden aan de gegevens zoals ze in deze studie werden geselecteerd, kunnen echt 100% correcte cijfers worden gegeven. In afwachting zal de Startersatlas echter de meest betrouwbare bron zijn. Een bron die duidelijk aangeeft wat de cijfers wél en niet zeggen. STARTERSATLAS 2015 9

Stijging van het aantal starters met 4,7% In 2014 werden er in België 81.107 nieuwe ondernemingen opgestart. We gaan dus opnieuw over de kaap van 80.000 starters na 2 mindere jaren. Het aantal starters in 2014 komt overeen met een stijging van ruim 3.600 starters of 4,7% ten opzichte van 2013. Het jaar daarvoor 2012 was een jaar met een scherpe daling (-5,2%) van het aantal starters tot net geen 77.000. De stijging van het aantal starters is een teken dat de economische bedrijvigheid in België opnieuw aan kracht wint na een aantal moeilijke jaren. Zoals gezegd was 2012 een jaar met een scherpe daling in het aantal starters. In 2013 bleven we steken op het lage niveau van 2012 en ook 2008 en 2009 waren jaren waar we een negatieve evolutie van het aantal starters konden vaststellen. Ten opzichte van 2005 nam het aantal starters wel nog ruim toe met 36,6%. FEDERAAL NIVEAU Totaal Procentuele verandering t.o.v. vorig jaar 2005 59.794 2006 68.571 14,68% 2007 74.118 8,09% 2008 71.678-3,29% 2009 70.075-2,24% 2010 77.712 10,90% 2011 81.220 4,51% 2012 76.976-5,23% 2013 77.471 0,64% 2014 81.107 4,69% 90.000 80.000 70.000 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 0 EVOLUTIE VAN HET TOTAAL AANTAL STARTERS 4,69% 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 59.794 68.571 74.118 71.678 70.075 77.712 81.220 76.976 77.471 81.107 STARTERSATLAS 2015 11

Daling aantal starters tijdens eerste kwartaal 2015 In het eerste kwartaal van 2015 stellen we een daling vast van het aantal starters met 4,18% ten opzichte van de eerste drie maanden van vorig jaar. We wijzen er wel nadrukkelijk op dat de cijfers voor het eerste kwartaal nog verder zullen evolueren en een toename kennen tussen 5% en 10%. Op basis van ervaringen uit voorgaande jaren verwachten we uit te komen op ongeveer 21.500 starters tijdens het eerste kwartaal, wat gelijk staat met een quasi status quo ten opzichte van het eerste kwartaal van 2014. FEDERAAL NIVEAU Totaal 2005 16.111 Procentuele verandering t.o.v. vorig jaar 2006 18.645 15,73% 2007 19.933 6,91% 2008 19.707-1,13% 2009 18.208-7,61% 2010 20.675 13,55% 2011 21.730 5,10% 2012 21.080-2,99% 2013 20.321-3,60% 2014 21.355 5,09% 2015 20.463-4,18% 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 EVOLUTIE VAN HET TOTAAL AANTAL STARTERS TIJDENS HET EERSTE KWARTAAL -4,18% 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 16.111 18.645 19.933 19.707 18.208 20.675 21.730 21.080 20.321 21.355 20.463 12 STARTERSATLAS 2015

Zwaartepunt startersactiviteiten ligt in Vlaanderen Als we het aantal starters opdelen volgens gewest, dan blijkt dat Vlaanderen 44.273 starters telt. Wallonië en Brussel tellen respectievelijk 21.868 en 11.205 starters in 2014. Dit betekent dat Vlaanderen een aandeel haalt van 54,6%. Wallonië en Brussel halen een aandeel van respectievelijk 27% en 13,8%. Bedrijven met een zetel in het buitenland of zonder gekend adres in België halen een aandeel van 4,6%. Ten opzichte van 2005 stellen we vast dat het aandeel van starters in Vlaanderen zakt van 58,1% tot 54,6% in 2014. In Brussel is het aandeel gestegen van 12,7% tot 13,8%. Wallonië haalt in 2005 een aandeel van 27,7% en in 2014 bedraagt het aandeel 27%. VLAAMS GEWEST BRUSSELS GEWEST WAALS GEWEST Bedrijven met zetel in buitenland of zonder gekend adres in België EVOLUTIE VAN HET AANTAL STARTENDE ONDERNEMINGEN PER GEWEST 50.000 Totaal Aandeel van het gewest Totaal Aandeel van het gewest Totaal Aandeel van het gewest Totaal Aandeel van het gewest 45.000 40.000 35.000 2005 34.734 58,09% 7.606 12,72% 16.556 27,69% 898 1,50% 30.000 2006 39.612 57,77% 8.558 12,48% 19.270 28,10% 1.131 1,65% 25.000 2007 42.695 57,60% 9.778 13,19% 20.543 27,72% 1.102 1,49% 20.000 2008 41.639 58,09% 8.977 12,52% 19.760 27,57% 1.302 1,82% 15.000 2009 39.792 56,78% 8.395 11,98% 19.061 27,20% 2.827 4,03% 10.000 2010 43.515 56,00% 9.744 12,54% 21.406 27,55% 3.047 3,92% 5.000 2011 44.879 55,26% 10.576 13,02% 22.610 27,84% 3.155 3,88% 2012 41.737 54,22% 10.397 13,51% 21.627 28,10% 3.215 4,18% 2013 41.143 53,11% 10.863 14,02% 21.922 28,30% 3.543 4,57% 2014 44.273 54,59% 11.205 13,82% 21.868 26,96% 3.761 4,64% Vlaams Gewest Brussels Gewest Waals Gewest Bedrijven met zetel in buitenland of zonder gekend adres in België 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 34.734 39.612 42.695 41.639 39.792 43.515 44.879 7.606 8.558 9.778 8.977 8.395 9.744 10.576 16.556 19.270 20.543 19.760 19.061 21.406 22.610 898 1.131 1.102 1.302 2.827 3.047 3.155 2012 41.737 10.397 21.627 3.215 2013 41.143 10.863 21.922 3.543 2014 44.273 11.205 21.868 3.761 STARTERSATLAS 2015 13

Aantal starters stijgt voornamelijk in Vlaanderen en in mindere mate in Brussel, in Wallonië is er zelfs een beperkte achteruitgang De stijging van het aantal starters in België is voornamelijk toe te schrijven aan de sterke stijging in Vlaanderen. We noteren er een toename van 3.130 starters ten opzichte van 2013 of een stijging met 7,6%. In Brussel stijgt het aantal starters ook maar minder sterk dan in Vlaanderen. Het aantal starters komt er in 2014 uit op 11.205 nieuwe ondernemingen wat gelijk staat met een stijging van 3,1%. Wallonië laat een zeer beperkte daling optekenen met -0,2% of 54 starters minder ten opzichte van het voorgaande jaar. Als we de cijfers vergelijken ten opzichte van 2011 blijkt dat alleen Brussel beter doet en in 2014 een stijging laat optekenen van 5,9% ten opzichte 2011. Vlaanderen zit nog niet opnieuw aan het recordniveau van 2011 toen er nog bijna 44.900 starters werden geteld. Vandaag zit Vlaanderen nog 1,4% onder dit recordniveau. Wallonië doet het nog slechter en zit nog 3,3% onder het topniveau van 2011 toen bijna 21.900 starters werden geteld. FEDERAAL NIVEAU VLAAMS GEWEST BRUSSELS GEWEST WAALS GEWEST Bedrijven met zetel in buitenland of zonder gekend adres in België Totaal Procentuele verandering t.o.v. vorig jaar Totaal Procentuele verandering t.o.v. vorig jaar Totaal Procentuele verandering t.o.v. vorig jaar Totaal Procentuele verandering t.o.v. vorig jaar Totaal Procentuele verandering t.o.v. vorig jaar 2005 59.794 34.734 7.606 16.556 898 2006 68.571 14,68% 39.612 14,04% 8.558 12,52% 19.270 16,39% 1.131 25,95% 2007 74.118 8,09% 42.695 7,78% 9.778 14,26% 20.543 6,61% 1.102-2,56% 2008 71.678-3,29% 41.639-2,47% 8.977-8,19% 19.760-3,81% 1.302 18,15% 2009 70.075-2,24% 39.792-4,44% 8.395-6,48% 19.061-3,54% 2.827 117,13% 2010 77.712 10,90% 43.515 9,36% 9.744 16,07% 21.406 12,30% 3.047 7,78% 2011 81.220 4,51% 44.879 3,13% 10.576 8,54% 22.610 5,62% 3.155 3,54% 2012 76.976-5,23% 41.737-7,00% 10.397-1,69% 21.627-4,35% 3.215 1,90% 2013 77.471 0,64% 41.143-1,42% 10.863 4,48% 21.922 1,36% 3.543 10,20% 2014 81.107 4,69% 44.273 7,61% 11.205 3,15% 21.868-0,25% 3.761 6,15% 14 STARTERSATLAS 2015

Gelijklopende trend voor alle gewesten tijdens eerste kwartaal 2015 Tijdens het eerste kwartaal van 2015 kennen alle gewesten een dalende trend van het aantal starters. In Brussel stellen we de grootste daling vast met -5,5%. In Wallonië is er een gelijkaardige daling met -5,3%. Vlaanderen doet het dit jaar tijdens het eerste kwartaal iets beter in vergelijking met de andere gewesten en laat een daling optekenen van -2,9%. Ook hier wijzen we er op dat de cijfers nog verder zullen evolueren en een toename zullen kennen met ongeveer 5% tot 10%. Dit betekent dat de daling voor het eerste kwartaal op basis van de huidige cijfers wellicht eerder zal uitkomen op een lichte stijging voor Vlaanderen met 1,4%. Brussel en Wallonië zouden toch nog een lichte daling laten optekenen met respectievelijk -0,7% en -0,1%. VLAAMS GEWEST BRUSSELS GEWEST WAALS GEWEST Totaal Procentuele verandering t.o.v. vorig jaar Totaal Procentuele verandering t.o.v. vorig jaar Totaal Procentuele verandering t.o.v. vorig jaar Bedrijven met zetel in buitenland of zonder gekend adres in België Totaal EVOLUTIE VAN HET AANTAL STARTENDE ONDERNEMINGEN PER GEWEST Procentuele verandering t.o.v. vorig jaar 2005 9.430 1.967 4.451 263 2006 10.881 15,39% 2.196 11,64% 5.266 18,31% 302 14,83% 2007 11.621 6,80% 2.580 17,49% 5.416 2,85% 316 4,64% 2008 11.580-0,35% 2.367-8,26% 5.501 1,57% 259-18,04% 2009 10.437-9,87% 2.117-10,56% 4.954-9,94% 700 170,27% 2010 11.550 10,66% 2.491 17,67% 5.710 15,26% 924 32,00% 2011 12.107 4,82% 2.789 11,96% 5.962 4,41% 872-5,63% 2012 11.718-3,21% 2.703-3,08% 5.840-2,05% 819-6,08% 2013 10.918-6,83% 2.780 2,85% 5.787-0,91% 836 2,08% 2014 11.804 8,12% 3.001 7,95% 5.660-2,19% 890 6,46% 2015 11.461-2,91% 2.837-5,46% 5.359-5,32% 806-9,44% 14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Vlaams Gewest 9.430 10.881 11.621 11.580 10.437 11.550 12.107 11.718 Brussels Gewest 1.967 2.196 2.580 2.367 2.177 2.491 2.789 2.703 Waals Gewest 4.451 5.266 5.416 5.501 4.954 5.710 5.962 5.840 Bedrijven met zetel in buitenland of zonder gekend adres in België 263 302 316 259 700 924 872 819 2013 10.918 2.780 5.787 836 2014 11.804 3.001 5.660 890 2015 11.461 2.837 5.359 806 STARTERSATLAS 2015 15

Brussel heeft hoogste startersdichtheid, gelijkaardige startersdichtheid in Vlaanderen & Wallonië Net zoals de voorbije jaren is de startersdichtheid met 9,3 starters op 1.000 inwoners het hoogst in Brussel. Vlaanderen scoort beduidend lager met 6,4 starters per 1.000 inwoners, wat neerkomt op 1 startende ondernemer per 156 inwoners. Het Waalse Gewest scoort het minst goed met 6,1 starters per 1.000 inwoners of 1 startende ondernemer per 163 inwoners. Ten opzichte van vorig jaar neemt de startersdichtheid in alle gewesten toe. In Vlaanderen telden we vorig jaar 5,7 starters per 1.000 inwoners. In Wallonië en Brussel telden we respectievelijk 5,3 en 8,5 starters per 1.000 inwoners. Brussel dankt zijn hoge startersconcentratie vooral aan zijn functie als hoofdstad van het land en van de Europese Unie en de daaraan verbonden aanwezigheid van Europese instellingen en internationale ondernemingen. De herkomst van een bedrijf wordt immers bepaald aan de hand van de maatschappelijk zetel van de onderneming en Brussel trekt als hoofdstad verhoudingsgewijs meer ondernemingen en maatschappelijke zetels aan. De Brusselse cijfers moeten dan ook vanuit een andere context bekeken worden dan die voor Vlaanderen en Wallonië. Aantal inwoners Bron: FOD economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie - bevolkingscijfers per 1 januari 2014 Aandeel in % op totale bevolking federaal Aantal starters Bron: Graydon Belgium NV (www.graydon.be) in samenwerking met UNIZO (www.unizo.be) Aandeel in % op totaal aantal starters federaal 1 starter per... inwoners Federaal 11.150.516 77.471 144 6,9 Aantal starters per 1.000 inwoners Vlaams Gewest 6.410.705 57,49% 41.143 53,11% 156 6,4 Brussel Hoofdstad 1.163.486 10,43% 10.863 14,02% 107 9,3 Waals Gewest 3.576.325 32,07% 21.922 28,30% 163 6,1 (*) Opgelet: de categorie bedrijven met maatschappelijke zetel in het buitenland of zonder adres gekend in België werd niet opgenomen in deze tabel. 16 STARTERSATLAS 2015

Waals-Brabant is meest ondernemende provincie in België, in Vlaanderen spant Antwerpen de kroon Als we Brussel buiten beschouwing laten en ons enkel concentreren op de cijfers in Vlaanderen en Brussel, zien we dat Waals-Brabant de hoogste startersdichtheid haalt met 1 starter per 126 inwoners, of 7,9 starters per 1.000 inwoners. Daarmee scoort Waals-Brabant zeer goed in vergelijking met de andere Waalse provincies. Vooral Henegouwen en Luxemburg scoren beduidend lager met telkens 1 starter per 187 inwoners. In Vlaanderen is de koppositie voor Antwerpen met 1 starter per 148 inwoners of 6,8 starters per 1.000 inwoners. Aantal inwoners Bron: FOD economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie - bevolkingscijfers per 1 januari 2014 Aandeel in % op totale bevolking federaal Aantal starters Bron: Graydon Belgium NV (www. graydon.be) in samenwerking met UNIZO (www.unizo.be) Aandeel in % op totaal aantal starters federaal 1 starter per... inwoners Federaal 11.150.516 77.471 144 6,9 Aantal starters per 1.000 inwoners Vlaams Gewest 6.410.705 57,49% 41.143 53,11% 156 6,4 West-Vlaanderen 1.175.508 10,54% 7.378 9,52% 159 6,3 Oost-Vlaanderen 1.468.932 13,17% 9.262 11,96% 159 6,3 Antwerpen 1.802.719 16,17% 12.187 15,73% 148 6,8 Limburg 856.280 7,68% 5.327 6,88% 161 6,2 Vlaams Brabant 1.107.266 9,93% 6.989 9,02% 158 6,3 Brussel Hoofdstad 1.163.486 10,43% 10.863 14,02% 107 9,3 Waals Gewest 3.576.325 32,07% 21.922 28,30% 163 6,1 Waals Brabant 390.966 3,51% 3.103 4,01% 126 7,9 Henegouwen 1.332.042 11,95% 7.127 9,20% 187 5,4 Namen 484.737 4,35% 3.036 3,92% 160 6,3 Luik 1.091.734 9,79% 7.178 9,27% 152 6,6 Luxemburg 276.846 2,48% 1.478 1,91% 187 5,3 (*) Opgelet: de categorie bedrijven met maatschappelijke zetel in het buitenland of zonder adres gekend in België werd niet opgenomen in deze tabel. STARTERSATLAS 2015 17

Provincie Antwerpen telt grootste aantal nieuwe ondernemingen Met 12.952 nieuw opgestarte ondernemingen (16% van de totale starterspopulatie) gaat de provincie Antwerpen de andere provincies ruim vooraf. Op de tweede plaats volgt Brussel met 11.205 nieuw gestarte ondernemingen of een aandeel van 13,8%. Oost-Vlaanderen komt op een derde plaats met 9.800 starters (12%). De provincies met het kleinste aantal starters zijn terug te vinden aan Waalse zijde, met als uitschieters Luxemburg (1,8%), Namen (3,7%) en Waals-Brabant (4,2%). West- Vlaanderen Oost- Vlaanderen Antwerpen Limburg Vlaams Brabant Brussel hoofdstad Waals Brabant Henegouwen Namen Luik Luxemburg Bedrijven met zetel in buitenland of zonder gekend adres in België FEDERAAL 2005 6.736 7.773 9.896 4.715 5.614 7.606 2.550 5.547 2.342 4.861 1.256 898 59.794 2006 7.306 9.015 11.522 5.215 6.554 8.558 2.871 6.522 2.787 5.722 1.368 1.131 68.571 2007 7.961 9.545 12.218 6.047 6.924 9.778 3.014 6.902 2.921 6.203 1.503 1.102 74.118 2008 7.679 9.325 12.075 5.857 6.703 8.977 3.017 6.673 2.799 5.877 1.394 1.302 71.678 2009 7.373 8.781 11.585 5.553 6.500 8.395 2.912 6.358 2.572 5.891 1.328 2.827 70.075 2010 8.117 9.649 12.672 5.984 7.093 9.744 3.248 7.007 2.947 6.812 1.392 3.047 77.712 2011 8.355 9.938 13.201 6.038 7.347 10.576 3.399 7.421 3.202 6.985 1.603 3.155 81.220 2012 8.032 9.265 12.022 5.506 6.912 10.397 3.119 7.097 3.180 6.755 1.476 3.215 76.976 2013 7.378 9.262 12.187 5.327 6.989 10.863 3.103 7.127 3.036 7.178 1.478 3.543 77.471 2014 8.266 9.800 12.952 5.758 7.497 11.205 3.378 7.266 3.021 6.734 1.469 3.761 81.107 18 STARTERSATLAS 2015

AANDEEL VAN DE STARTENDE ONDERNEMINGEN IN 2014 PER PROVINCIE Luxemburg 2% Luik 8% Namen 4% Henegouwen 9% Waals Brabant 4% Brussel hoofdstad 14% Vlaams Brabant 9% Bedrijven met zetel in buitenland 5% of zonder gekend adres in België West-Vlaanderen 10% Oost-Vlaanderen 12% Antwerpen 16% Limburg 7% STARTERSATLAS 2015 19

Toename starters meest uitgesproken in West-Vlaanderen, Luik laat sterke daling optekenen In Vlaanderen is de stijging van het aantal starters het meest uitgesproken in West-Vlaanderen. Het aantal starters stijgt er met 12% t.o.v. 2013. Hoewel de stijging in West-Vlaanderen dit jaar het sterkst is, was de daling er in 2013 ook het sterkst met een achteruitgang van 8,1%. Alle andere Vlaamse provincies laten een stijging van het aantal starters optekenen van 5,8% tot 8,1%. In Wallonië zien we een gevarieerd beeld. Twee provincies laten een stijging van het aantal starters optekenen. In Waals-Brabant is de stijging het sterkst met 8,9%. In Henegouwen is er een toename van het aantal starters met bijna 2%. Luik, Luxemburg en Namen laten dan weer een daling optekenen van het aantal starters. De daling is vooral uitgesproken in Luik met -6,2%. In Luxemburg en Namen blijft de daling zeer beperkt met respectievelijk -0,6% en -0,5%. In Brussel is er een stijging van het aantal starters met 3,2%. West- Vlaanderen Oost- Vlaanderen Antwerpen Limburg Vlaams Brabant Brussel hoofdstad Waals Brabant Henegouwen Namen Luik Luxemburg Bedrijven met zetel in buitenland of zonder gekend adres in België FEDERAAL 2005 6.736 7.773 9.896 4.715 5.614 7.606 2.550 5.547 2.342 4.861 1.256 898 59.794 2006 7.306 9.015 11.522 5.215 6.554 8.558 2.871 6.522 2.787 5.722 1.368 1.131 68.571 8,46% 15,98% 16,43% 10,60% 16,74% 12,52% 12,59% 17,58% 19,00% 17,71% 8,92% 25,95% 14,68% 2007 7.961 9.545 12.218 6.047 6.924 9.778 3.014 6.902 2.921 6.203 1.503 1.102 74.118 8,97% 5,88% 6,04% 15,95% 5,65% 14,26% 4,98% 5,83% 4,81% 8,41% 9,87% -2,56% 8,09% 2008 7.679 9.325 12.075 5.857 6.703 8.977 3.017 6.673 2.799 5.877 1.394 1.302 71.678-3,54% -2,30% -1,17% -3,14% -3,19% -8,19% 0,10% -3,32% -4,18% -5,26% -7,25% 18,15% -3,29% 2009 7.373 8.781 11.585 5.553 6.500 8.395 2.912 6.358 2.572 5.891 1.328 2.827 70.075-3,98% -5,83% -4,06% -5,19% -3,03% -6,48% -3,48% -4,72% -8,11% 0,24% -4,73% 117,13% -2,24% 2010 8.117 9.649 12.672 5.984 7.093 9.744 3.248 7.007 2.947 6.812 1.392 3.047 77.712 10,09% 9,88% 9,38% 7,76% 9,12% 16,07% 11,54% 10,21% 14,58% 15,63% 4,82% 7,78% 10,90% 2011 8.355 9.938 13.201 6.038 7.347 10.576 3.399 7.421 3.202 6.985 1.603 3.155 81.220 2,93% 3,00% 4,17% 0,90% 3,58% 8,54% 4,65% 5,91% 8,65% 2,54% 15,16% 3,54% 4,51% 2012 8.032 9.265 12.022 5.506 6.912 10.397 3.119 7.097 3.180 6.755 1.476 3.215 76.976-3,87% -6,77% -8,93% -8,81% -5,92% -1,69% -8,24% -4,37% -0,69% -3,29% -7,92% 1,90% -5,23% 2013 7.378 9.262 12.187 5.327 6.989 10.863 3.103 7.127 3.036 7.178 1.478 3.543 77.471-8,14% -0,03% 1,37% -3,25% 1,11% 4,48% -0,51% 0,42% -4,53% 6,26% 0,14% 10,20% 0,64% 2014 8.266 9.800 12.952 5.758 7.497 11.205 3.378 7.266 3.021 6.734 1.469 3.761 81.107 12,04% 5,81% 6,28% 8,09% 7,27% 3,15% 8,86% 1,95% -0,49% -6,19% -0,61% 6,15% 4,69% 20 STARTERSATLAS 2015

Grote verschillen in daling van het aantal starters in de verschillende provincies gedurende eerste kwartaal Op basis van de voorlopige cijfers voor het eerste kwartaal van 2015 blijkt dat Luik de grootste achteruitgang (-10,1%) laat optekenen inzake het aantal starters. In Vlaanderen is de daling het grootst in de provincie Limburg, waar het aantal starters met 6,3% afneemt. In Vlaanderen is er enkel een stijging in Antwerpen met 0,15%. In Wallonië is er in alle provincies een daling met uitzondering van de provincie Namen waar een stijging met 1,99% wordt opgetekend en de provincie Waals-Brabant waar er een stijging is met 1,1%. Ook hier wijzen we er op dat de cijfers nog verder zullen evolueren en een toename zullen kennen met ongeveer 5% tot 10%. Dit betekent dat een aantal provincies wellicht eerder een status quo of zelfs een beperkte groei zullen realiseren. West- Vlaanderen Oost- Vlaanderen Antwerpen Limburg Vlaams Brabant Brussel hoofdstad Waals Brabant Henegouwen Namen Luik Luxemburg Bedrijven met zetel in buitenland of zonder gekend adres in België FEDERAAL 2005 1.901 2.085 2.656 1.259 1.529 1.967 691 1.508 670 1.253 329 263 16.111 2006 2.043 2.479 3.157 1.440 1.762 2.196 787 1.776 790 1.556 357 302 18.645 7,47% 18,90% 18,86% 14,38% 15,24% 11,64% 13,89% 17,77% 17,91% 24,18% 8,51% 14,83% 15,73% 2007 2.181 2.574 3.251 1.672 1.943 2.580 821 1.752 773 1.676 394 316 19.933 6,75% 3,83% 2,98% 16,11% 10,27% 17,49% 4,32% -1,35% -2,15% 7,71% 10,36% 4,64% 6,91% 2008 2.157 2.591 3.295 1.615 1.922 2.367 869 1.838 811 1.594 389 259 19.707-1,10% 0,66% 1,35% -3,41% -1,08% -8,26% 5,85% 4,91% 4,92% -4,89% -1,27% -18,04% -1,13% 2009 1.965 2.251 3.063 1.469 1.689 2.117 724 1.708 650 1.495 377 700 18.208-8,90% -13,12% -7,04% -9,04% -12,12% -10,56% -16,69% -7,07% -19,85% -6,21% -3,08% 170,27% -7,61% 2010 2.090 2.518 3.402 1.610 1.930 2.491 894 1.852 801 1.779 384 924 20.675 6,36% 11,86% 11,07% 9,60% 14,27% 17,67% 23,48% 8,43% 23,23% 19,00% 1,86% 32,00% 13,55% 2011 2.268 2.586 3.603 1.626 2.024 2.789 897 1.961 861 1.838 405 872 21.730 8,52% 2,70% 5,91% 0,99% 4,87% 11,96% 0,34% 5,89% 7,49% 3,32% 5,47% -5,63% 5,10% 2012 2.247 2.639 3.319 1.566 1.947 2.703 882 1.943 864 1.758 393 819 21.080-0,93% 2,05% -7,88% -3,69% -3,80% -3,08% -1,67% -0,92% 0,35% -4,35% -2,96% -6,08% -2,99% 2013 2.002 2.511 3.225 1.390 1.790 2.780 807 1.810 810 1.945 415 836 20.321-10,90% -4,85% -2,83% -11,24% -8,06% 2,85% -8,50% -6,85% -6,25% 10,64% 5,60% 2,08% -3,60% 2014 2.242 2.616 3.396 1.513 2.037 3.001 875 1.861 753 1.791 380 890 21.355 11,99% 4,18% 5,30% 8,85% 13,80% 7,95% 8,43% 2,82% -7,04% -7,92% -8,43% 6,46% 5,09% 2015 2.157 2.565 3.401 1.418 1.920 2.837 885 1.730 768 1.610 366 806 20.463-3,79% -1,95% 0,15% -6,28% -5,74% -5,46% 1,14% -7,04% 1,99% -10,11% -3,68% -9,44% -4,18% STARTERSATLAS 2015 21

BVBA blijft met voorsprong de belangrijkste vennootschapsvorm De BVBA blijft afgetekend de belangrijkste vennootschapsvorm met een aandeel van 18,4%. Dit is een status quo ten opzichte van 2013. Het gewicht van de BVBA als belangrijkste vennootschapsvorm is wel afgenomen in vergelijking met 2008 toen BVBA s voor een kwart van de totale starterspopulatie instonden. Samen met de eenmanszaak vertegenwoordigt de BVBA een aandeel van 80,1% van de totale bedrijvenpopulatie. Op de tweede plaats komt de EBVBA of eenpersoons-bvba. Het aandeel van de EBVBA bedraagt 5,5% in 2014. De commanditaire vennootschappen halen een derde plaats met een aandeel van 4,8%. NV BVBA EVBA SVBA CV CVBA CVOH COMA COMV LV VOF ESV MS Vereniging naar Buitenlands recht Eenmanszaak TOTAAL 2005 2.228 14.768 4.045 0 0 305 343 81 1.028 78 996 25 1 1.394 34.502 59.794 3,73% 24,70% 6,76% 0,00% 0,00% 0,51% 0,57% 0,14% 1,72% 0,13% 1,67% 0,04% 0,00% 2,33% 57,70% 2006 2.233 16.962 4.710 0 0 361 411 116 1.278 103 1.153 20 1 1.539 39.684 68.571 3,26% 24,74% 6,87% 0,00% 0,00% 0,53% 0,60% 0,17% 1,86% 0,15% 1,68% 0,03% 0,00% 2,24% 57,87% 2007 2.259 18.325 5.732 0 0 360 385 111 1.694 128 1.414 30 3 1.723 41.954 74.118 3,05% 24,72% 7,73% 0,00% 0,00% 0,49% 0,52% 0,15% 2,29% 0,17% 1,91% 0,04% 0,00% 2,32% 56,60% 2008 1.651 18.160 5.931 0 0 324 403 77 2.534 160 1.792 15 3 1.848 38.780 71.678 2,30% 25,34% 8,27% 0,00% 0,00% 0,45% 0,56% 0,11% 3,54% 0,22% 2,50% 0,02% 0,00% 2,58% 54,10% 2009 1.307 16.107 5.496 1 0 326 422 41 2.814 211 1.835 19 1 2.820 38.675 70.075 1,87% 22,99% 7,84% 0,00% 0,00% 0,47% 0,60% 0,06% 4,02% 0,30% 2,62% 0,03% 0,00% 4,02% 55,19% 2010 1.368 18.191 6.098 403 0 381 413 54 3.204 197 1.993 21 1 2.644 42.744 77.712 1,76% 23,41% 7,85% 0,52% 0,00% 0,49% 0,53% 0,07% 4,12% 0,25% 2,56% 0,03% 0,00% 3,40% 55,00% 2011 1.346 18.502 6.306 569 0 362 363 58 3.961 170 2.055 21 5 2.877 44.625 81.220 1,66% 22,78% 7,76% 0,70% 0,00% 0,45% 0,45% 0,07% 4,88% 0,21% 2,53% 0,03% 0,01% 3,54% 54,94% 2012 1.037 14.927 4.588 512 0 349 343 31 3.433 169 1.918 27 3 2.887 46.752 76.976 1,35% 19,39% 5,96% 0,67% 0,00% 0,45% 0,45% 0,04% 4,46% 0,22% 2,49% 0,04% 0,00% 3,75% 60,74% 2013 1.038 14.344 4.192 602 0 392 338 32 3.340 109 1.867 25 11 2.923 48.258 77.471 1,34% 18,52% 5,41% 0,78% 0,00% 0,51% 0,44% 0,04% 4,31% 0,14% 2,41% 0,03% 0,01% 3,77% 62,29% 2014 990 14.911 4.417 716 0 461 299 23 3.870 118 1.989 18 15 3.220 50.060 81.107 1,22% 18,38% 5,45% 0,88% 0,00% 0,57% 0,37% 0,03% 4,77% 0,15% 2,45% 0,02% 0,02% 3,97% 61,72% 22 STARTERSATLAS 2015

STARTERS: EVOLUTIE PER RECHTSVORM VAN 2005-2014 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 0 NV 2.228 2.233 2.259 1.651 1.307 1.368 1.346 BVBA 14.768 16.962 18.325 18.160 16.107 18.191 18.502 EVBA 4.045 4.710 5.732 5.931 5.496 6.098 6.306 SVBA 0 0 0 0 1 403 569 CVBA 305 361 360 324 326 381 362 CVOH 343 411 385 403 422 413 363 COMA 81 116 111 77 41 54 58 COMV 1.028 1.278 1.694 2.534 2.814 3.204 3.961 LV 78 103 128 160 211 197 170 VOF 996 1.153 1.414 1.792 1.835 1.993 2.055 ESV 25 20 30 15 19 21 21 MS 1 1 3 3 1 1 5 Vereniging naar Buitenlands recht 1.394 1.539 1.723 1.848 2.820 2.644 2.877 Eenmanszaak 34.502 39.684 41.954 38.780 38.675 42.744 44.625 1.037 14.927 4.588 512 349 343 31 3.433 169 1.918 27 3 2.887 46.752 1.038 14.344 4.192 602 392 338 32 3.340 109 1.867 25 11 2.923 48.258 990 14.911 4.417 716 461 299 23 3.870 118 1.989 18 15 3.220 50.060 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 STARTERSATLAS 2015 23

Toename eenmanszaken zet zich onverminderd voort Eenmanszaken Vennootschappen 2005 34.502 25.292 2006 39.684 28.887 15,02% 14,21% 2007 41.954 32.164 5,72% 11,34% 2008 38.780 32.898-7,57% 2,28% 2009 38.675 31.400-0,27% -4,55% 2010 42.744 34.968 10,52% 11,36% 2011 44.625 36.595 4,40% 4,65% 2012 46.752 30.224 4,77% -17,41% 2013 48.258 29.213 3,22% -3,35% 2014 50.060 31.047 3,73% 6,28% Het aantal eenmanszaken neemt sinds 2009 onafgebroken toe. In 2014 tellen we 50.060 eenmanszaken in België. Ten opzichte van 2009 is dit een stijging met 29,4%. Het aantal vennootschappen stijgt opnieuw nadat er de voorbije twee jaar een daling was geconstateerd. Vandaag zijn er 31.047 startende vennootschappen wat nog steeds beduidend 55.000 50.000 45.000 40.000 minder is ten opzichte van de 36.595 startende vennootschappen in 2011. Omwille van de continue stijging van het aantal eenmanszaken en de daling van het aantal vennootschappen in 2012 en 2013, is het aandeel van de eenmanszaken gestegen van 54,9% in 2011 tot 61,7% in 2014. EVOLUTIE VAN HET AANTAL STARTENDE VENNOOTSCHAPSVORMEN EN EENMANSZAKEN Eenmanszaken Vennootschappen 2005 57,70% 42,30% 2006 57,87% 42,13% 2007 56,60% 43,40% 2008 54,10% 45,90% 2009 55,19% 44,81% 2010 55,00% 45,00% 2011 54,94% 45,06% 2012 60,74% 39,26% 2013 62,29% 37,71% 2014 61,72% 38,28% 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Eenmanszaken 34.502 39.684 41.954 38.780 38.675 42.744 44.625 Vennootschappen 25.292 28.887 32.164 32.898 31.400 34.968 36.595 2012 46.752 30.224 2013 48.258 29.213 2014 50.060 31.047 24 STARTERSATLAS 2015

Medische beroepen en zakelijke diensten meest populaire starterssectoren Als we op het niveau van de hoofdgroepen blijven, zien we dat de meeste bedrijven starten in de dienstensector. We tellen in 2014 ruim 30.000 starters in de diensten of 37% van het totaal aantal starters. Binnen de groep van de diensten zijn de zakelijke diensten het populairst met 7.773 starters en de immobiliën met 6.605 starters. Op plaats drie en vier volgen dan de diensten aan personen met 4.397 starters en de IT-diensten met 3.505 starters. De tweede grootste sector op het niveau van de hoofdgroepen zijn de vrije beroepen. Zij hebben een aandeel van 15,8% in het totaal aantal starters in 2014 met in totaal 12.778 starters. De medische beroepen zijn het sterkst vertegenwoordigd met een aandeel van 63,5% of in totaal 8.120 starters. Na de diensten en de vrije beroepen volgt de bouwsector met een aandeel van 10,5% of 8.496 starters en de detailhandel met een aandeel van 9,4% of 7.622 starters. AANTAL STARTENDE ONDERNEMINGEN IN BELGIË (2005-2014) 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 DIENSTEN 21.661 26.067 28.398 28.004 26.582 29.815 30.797 28.646 29.047 30.032 Financiële diensten: banken, holdings 907 1.228 1.439 1.205 1.266 1.721 1.850 1.458 1.463 1.638 Financiële diensten: verzekeringen, pensioenfondsen 681 701 1.227 973 926 801 888 916 868 1.003 Zakelijke diensten 5.087 6.125 6.717 7.015 6.750 7.438 7.374 7.194 7.146 7.773 Immobiliën 4.502 5.553 6.266 6.015 5.509 6.513 7.078 5.768 5.822 6.605 Communicatie 556 577 558 453 377 432 469 454 442 496 IT 2.779 3.502 3.962 3.961 3.603 4.366 4.475 3.951 4.697 3.505 Handelsbemiddeling 2.829 3.443 2.846 2.064 2.178 2.296 2.343 2.295 2.302 2.010 Diensten aan personen 2.872 3.253 3.699 4.033 3.863 3.996 3.969 3.957 3.931 4.397 Menselijke gezondheidszorg 3 6 6 6 12 14 3 8 8 8 Maatschappelijke dienstverlening 190 221 264 363 417 413 544 776 566 597 Kunst, amusement en recreatie 1.255 1.458 1.414 1.916 1.681 1.825 1.804 1.869 1.802 2.000 BOUW 7.259 8.577 9.966 8.453 7.571 8.161 9.018 8.286 8.377 8.496 Bouw van gebouwen, ontwikkeling van bouwprojecten 1.339 1.474 1.664 1.382 1.106 1.400 1.583 1.526 1.520 1.482 Weg- en waterbouw 195 255 269 242 256 315 391 339 306 290 Gespecialiseerde bouwwerkzaamheden 5.725 6.848 8.033 6.829 6.209 6.446 7.044 6.421 6.551 6.724 INDUSTRIE 4.467 5.107 5.306 4.562 4.068 4.234 4.901 4.752 4.437 4.705 Industrie: agro 1.681 2.003 2.011 1.826 1.475 1.520 1.680 1.595 1.560 1.605 Industrie: voedingsmiddelen 396 381 382 337 310 321 394 389 347 410 STARTERSATLAS 2015 25

AANTAL STARTENDE ONDERNEMINGEN IN BELGIË (2005-2014) 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Industrie: overige 1.870 2.094 2.180 2.000 1.909 2.048 2.354 2.309 2.150 2.278 Drukkerijen en grafische bedrijven 520 629 733 399 374 345 473 459 380 412 DETAILHANDEL (excl.automobielsector) 5.682 5.975 6.547 6.148 6.365 6.801 6.775 6.616 7.233 7.622 HORECA 4.968 5.070 5.056 5.021 4.819 4.845 4.720 4.592 4.709 4.863 Verschaffen van accommodatie 259 275 319 264 247 242 232 217 254 218 Eet- en drinkgelegenheden 4.709 4.795 4.737 4.757 4.572 4.603 4.488 4.375 4.455 4.645 GROOTHANDEL (excl.automobielsector) 1.887 2.051 2.103 1.914 1.804 1.968 1.939 1.846 1.767 1.887 AUTOMOBIEL 1.112 1.232 1.333 1.206 1.186 1.159 1.311 1.258 1.254 1.334 TRANSPORT 1.541 1.728 1.806 1.693 1.400 1.493 1.609 1.443 1.457 1.475 Vervoer te land, te water en lucht 801 896 928 957 722 793 903 826 842 877 Vervoer logistiek 740 832 878 736 678 700 706 617 615 598 VRIJE BEROEPEN 5.232 6.576 6.988 7.010 8.272 10.223 11.717 11.430 10.725 12.778 Medische beroepen 2.222 2.737 3.032 3.032 4.479 6.003 6.893 7.193 6.621 8.120 Juridische beroepen 859 989 1.228 1.201 1.380 1.637 1.966 1.765 1.724 2.022 Economische beroepen 581 755 637 654 567 613 699 580 586 654 Bouwtechnische beroepen 1.570 2.095 2.091 2.123 1.846 1.970 2.159 1.892 1.794 1.982 ANDERE/NIET GEKEND 5.985 6.188 6.615 7.667 8.008 9.013 8.433 8.107 8.465 7.915 Andere activiteiten 1.648 1.767 1.902 2.265 1.244 877 926 855 762 1.038 Onbekende activiteit 824 1040 1087 1020 1170 1469 1572 1817 1792 2058 Kan niet toegekend worden 3513 3381 3626 4382 5594 6667 5935 5435 5911 4819 TOTAAL 59.794 68.571 74.118 71.678 70.075 77.712 81.220 76.976 77.471 81.107 EVOLUTIE PER SECTOR T.O.V. HET FEDERALE NIVEAU (2005-2014) 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 DIENSTEN 20,34% 8,94% -1,39% -5,08% 12,16% 3,29% -6,98% 1,40% 3,39% Financiële diensten: banken, holdings 35,39% 17,18% -16,26% 5,06% 35,94% 7,50% -21,19% 0,34% 11,96% Financiële diensten: verzekeringen, pensioenfondsen 2,94% 75,04% -20,70% -4,83% -13,50% 10,86% 3,15% -5,24% 15,55% Zakelijke diensten 20,40% 9,67% 4,44% -3,78% 10,19% -0,86% -2,44% -0,67% 8,77% Immobiliën 23,35% 12,84% -4,01% -8,41% 18,22% 8,67% -18,51% 0,94% 13,45% Communicatie 3,78% -3,29% -18,82% -16,78% 14,59% 8,56% -3,20% -2,64% 12,22% IT 26,02% 13,14% -0,03% -9,04% 21,18% 2,50% -11,71% 18,88% -25,38% Handelsbemiddeling 21,70% -17,34% -27,48% 5,52% 5,42% 2,05% -2,05% 0,31% -12,68% 26 STARTERSATLAS 2015

EVOLUTIE PER SECTOR T.O.V. HET FEDERALE NIVEAU (2005-2014) 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Diensten aan personen 13,27% 13,71% 9,03% -4,22% 3,44% -0,68% -0,30% -0,66% 11,85% Menselijke gezondheidszorg 100,00% 0,00% 0,00% 100,00% 16,67% -78,57% 166,67% 0,00% 0,00% Maatschappelijke dienstverlening 16,32% 19,46% 37,50% 14,88% -0,96% 31,72% 42,65% -27,06% 5,48% Kunst, amusement en recreatie 16,18% -3,02% 35,50% -12,27% 8,57% -1,15% 3,60% -3,58% 10,99% BOUW 18,16% 16,19% -15,18% -10,43% 7,79% 10,50% -8,12% 1,10% 1,42% Bouw van gebouwen, ontwikkeling van bouwprojecten 10,08% 12,89% -16,95% -19,97% 26,58% 13,07% -3,60% -0,39% -2,50% Weg- en waterbouw 30,77% 5,49% -10,04% 5,79% 23,05% 24,13% -13,30% -9,73% -5,23% Gespecialiseerde bouwwerkzaamheden 19,62% 17,30% -14,99% -9,08% 3,82% 9,28% -8,84% 2,02% 2,64% INDUSTRIE 14,33% 3,90% -14,02% -10,83% 4,08% 15,75% -3,04% -6,63% 6,04% Industrie: agro 19,16% 0,40% -9,20% -19,22% 3,05% 10,53% -5,06% -2,19% 2,88% Industrie: voedingsmiddelen -3,79% 0,26% -11,78% -8,01% 3,55% 22,74% -1,27% -10,80% 18,16% Industrie: overige 11,98% 4,11% -8,26% -4,55% 7,28% 14,94% -1,91% -6,89% 5,95% Drukkerijen en grafische bedrijven 20,96% 16,53% -45,57% -6,27% -7,75% 37,10% -2,96% -17,21% 8,42% DETAILHANDEL (excl.automobielsector) 5,16% 9,57% -6,09% 3,53% 6,85% -0,38% -2,35% 9,33% 5,38% HORECA 2,05% -0,28% -0,69% -4,02% 0,54% -2,58% -2,71% 2,55% 3,27% Verschaffen van accommodatie 6,18% 16,00% -17,24% -6,44% -2,02% -4,13% -6,47% 17,05% -14,17% Eet- en drinkgelegenheden 1,83% -1,21% 0,42% -3,89% 0,68% -2,50% -2,52% 1,83% 4,26% GROOTHANDEL (excl.automobielsector) 8,69% 2,54% -8,99% -5,75% 9,09% -1,47% -4,80% -4,28% 6,79% AUTOMOBIEL 10,79% 8,20% -9,53% -1,66% -2,28% 13,11% -4,04% -0,32% 6,38% TRANSPORT 12,13% 4,51% -6,26% -17,31% 6,64% 7,77% -10,32% 0,97% 1,24% Vervoer te land, te water en lucht 11,86% 3,57% 3,13% -24,56% 9,83% 13,87% -8,53% 1,94% 4,16% Vervoer logistiek 12,43% 5,53% -16,17% -7,88% 3,24% 0,86% -12,61% -0,32% -2,76% VRIJE BEROEPEN 25,69% 6,27% 0,31% 18,00% 23,59% 14,61% -2,45% -6,17% 19,14% Medische beroepen 23,18% 10,78% 0,00% 47,72% 34,03% 14,83% 4,35% -7,95% 22,64% Juridische beroepen 15,13% 24,17% -2,20% 14,90% 18,62% 20,10% -10,22% -2,32% 17,29% Economische beroepen 29,95% -15,63% 2,67% -13,30% 8,11% 14,03% -17,02% 1,03% 11,60% Bouwtechnische beroepen 33,44% -0,19% 1,53% -13,05% 6,72% 9,59% -12,37% -5,18% 10,48% ANDERE/NIET GEKEND 3,39% 6,90% 15,90% 4,45% 12,55% -6,44% -3,87% 4,42% -6,50% Andere activiteiten 7,22% 7,64% 19,09% -45,08% -29,50% 5,59% -7,67% -10,88% 36,22% Onbekende activiteit 26,21% 4,52% -6,16% 14,71% 25,56% 7,01% 15,59% -1,38% 14,84% Kan niet toegekend worden -3,76% 7,25% 20,85% 27,66% 19,18% -10,98% -8,42% 8,76% -18,47% TOTAAL 14,68% 8,09% -3,29% -2,24% 10,90% 4,51% -5,23% 0,64% 4,69% STARTERSATLAS 2015 27

Top 25 van de meest voorkomende startersactiviteiten: adviesbureaus op nummer 1, verpleegkundige activiteiten op nummer 2, ambulante revalidatietechnieken op nummer 3 Als we het aantal starters per individuele nacecode vergelijken, stellen we vast dat de adviesbureaus op gebied van bedrijfsbeheer en bedrijfsvoering opnieuw de ranglijst aanvoeren met in totaal 3.612 starters. Op de tweede plaats komen dit jaar de verpleegkundige activiteiten met in totaal 1.930 starters. Op de derde plaats staan de ambulante revalidatietechnieken met 1.887 starters. De top 5 wordt vervolledigd met de sector overige detailhandel (1.709 starters) en activiteiten van advocaten (1.642 starters). TOP 25 VAN DE MEEST VOORKOMENDE STARTERSACTIVITEITEN (NACE 5 DIGITS GERANGSCHIKT OP AANTALLEN VAN HET JAAR 2014) AANTAL OPRICHTINGEN 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Overige adviesbureaus op het gebied van bedrijfsbeheer; adviesbureaus op het gebied van bedrijfsvoering 2.647 3.287 3.640 3.630 3.346 3.852 4.094 3.120 3.134 3.612 Verpleegkundige activiteiten 158 197 315 522 866 1.297 1.626 1.824 1.517 1.930 Ambulante revalidatieactiviteiten 255 341 380 400 674 926 1.192 1.461 1.522 1.887 Overige detailhandel, niet in winkels en exclusief markt- en straathandel 128 241 390 429 643 807 979 1.165 1.479 1.709 Activiteiten van advocaten 637 721 955 960 1.124 1.388 1.480 1.406 1.424 1.642 Eetgelegenheden met beperkte bediening 1.543 1.611 1.522 1.406 1.447 1.551 1.490 1.532 1.556 1.624 Holdings 720 1.039 1.241 1.043 1.119 1.620 1.717 1.344 1.340 1.509 Computerconsultancy-activiteiten 1.285 1.481 1.738 1.414 1.156 1.292 1.485 1.204 1.277 1.488 Cafés en bars 1.655 1.650 1.598 1.698 1.682 1.626 1.504 1.398 1.417 1.368 Schoonheidsverzorging 966 1.041 1.188 1.190 1.044 1.215 1.162 1.285 1.287 1.299 Adviesbureaus op het gebied van public relations en communicatie 469 561 662 587 615 707 917 884 930 1.124 Overige zakelijke dienstverlening, n.e.g. 666 876 912 1.029 1.037 1.154 1.043 986 894 1.060 Eetgelegenheden met volledige bediening 1.180 1.136 1.166 1.115 936 885 977 942 986 1.052 28 STARTERSATLAS 2015

TOP 25 VAN DE MEEST VOORKOMENDE STARTERSACTIVITEITEN (NACE 5 DIGITS GERANGSCHIKT OP AANTALLEN VAN HET JAAR 2014) AANTAL OPRICHTINGEN 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Landschapsverzorging 995 1.284 1.389 1.133 1.023 1.085 1.078 1.033 1.068 1.050 Overige gespecialiseerde bouwwerkzaamheden 1.088 1.481 1.675 818 653 690 656 740 925 1.034 Praktijken van specialisten 285 310 395 360 732 1.018 1.036 858 747 1.031 Bouwarchitecten 914 1.263 1.187 1.077 833 926 1.027 946 938 1.024 Algemene bouw van residentiële gebouwen 762 857 956 831 728 903 956 935 969 957 Elektrotechnische installatiewerken aan gebouwen 1.057 1.084 1.363 1.160 1.004 1.040 1.147 934 919 919 Haarverzorging 666 765 876 818 855 819 802 828 860 904 Schrijnwerk 806 928 1.051 904 847 842 962 816 811 874 Activiteiten op het vlak van geestelijke gezondheidszorg, m.u.v. psychiatrische ziekenhuizen en verzorgingstehuizen 33 60 61 268 332 514 613 759 753 863 Overige vormen van onderwijs 250 317 335 430 528 665 723 837 788 851 Ontwerpen en programmeren van computerprogramma's 236 247 313 599 481 532 677 648 664 849 Reclamebureaus 400 421 455 489 460 576 558 591 709 816 STARTERSATLAS 2015 29

Status quo in aandeel mannen versus vrouwen die eenmanszaak starten Het aandeel van de vrouwelijke starters die een eenmanszaak oprichtten is sinds 2010 constant gebleven op 42%. In 2014 startten 21.137 vrouwen een eenmanszaak ten opzichte van 28.899 mannen. De mannen halen daarmee een aandeel van 57,7% in het totaal aantal starters. Man Vrouw Onbekend TOTAAL 2005 21.773 12.002 727 34.502 63,11% 34,79% 2,11% 2006 24.928 14.218 538 39.684 62,82% 35,83% 1,36% 2007 26.876 14.907 171 41.954 64,06% 35,53% 0,41% 2008 24.011 14.653 116 38.780 61,92% 37,78% 0,30% 2009 23.758 14.811 106 38.675 61,43% 38,30% 0,27% 2010 24.709 17.960 75 42.744 57,81% 42,02% 0,18% 2011 25.659 18.908 58 44.625 57,50% 42,37% 0,13% 2012 26.454 20.224 74 46.752 56,58% 43,26% 0,16% 2013 27.930 20.232 96 48.258 57,88% 41,92% 0,20% 2014 28.899 21.137 24 50.060 57,73% 42,22% 0,05% GENDEREVOLUTIE BIJ STARTENDE EENMANSZAKEN - FEDERAAL 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Man 21.773 24.928 26.876 24.011 23.758 24.709 25.659 26.454 27.930 Vrouw 12.002 14.218 14.907 14.653 14.811 17.960 18.908 20.224 20.232 Onbekend 727 538 171 116 106 75 58 74 96 2014 28.899 21.137 24 30 STARTERSATLAS 2015

69% van de starters overleeft de eerste 5 jaar, Vlaamse starters overleven meer in vergelijking met Brussel en Wallonië Na vijf jaar is nog 69,1% van de opgestarte ondernemingen actief. Concreet betekent dit dat van de 77.712 opgestarte bedrijven in 2010 er begin 2015 nog 53.677 actief zijn. 31% of 24.035 ondernemingen overleefden de eerste 5 jaren dus niet. Ten opzichte van vorig jaar, toen de overlevingsgraad na 5 jaar op 70,1% uit kwam, is dit een status quo. Als we nog verder teruggaan tot de starters opgericht in 2005, stellen we vast dat vandaag nog 55,1% actief is. Het overlevingspercentage in Vlaanderen ligt met 70,3% iets hoger ten opzichte van Wallonië en Brussel waar het overlevingspercentage na 5 jaar voor beide 65% bedraagt. Een stopzetting kan het gevolg zijn van een faillissement of een schrapping bij de BTWadministratie. Andere mogelijkheden zijn een ontbinding, een splitsing, een vereffening, het overlijden van de zaakvoerder of een vrijwillige stopzetting van de activiteiten. Let wel: wanneer een eenmanszaak wordt omgevormd naar een vennootschap, wordt de eenmanszaak als stopgezet beschouwd. Er wordt dan ook een nieuwe onderneming (een vennootschap) opgericht. Deze omvorming wordt niet geregistreerd in de Kruispuntbank Ondernemingen. Het bedrijf wordt dus als stopgezet beschouwd, hoewel het in werkelijkheid blijft voortbestaan onder een andere juridische vorm. De reële slaagkansen van een startende onderneming liggen in werkelijkheid dus iets hoger dan onderstaande statistieken aangeven. STOPZETTINGEN EN OVERLEVINGSGRAAD VAN STARTERS NAAR JAAR VAN OPRICHTING - FEDERAAL Jaar van oprichting Aantal starters Failliet Ontbonden Gesplitst Sluiting van vereffening Stopzetting activiteit Uitbater overleden Niet meer onderworpen aan de btwadministratie Geschrapt bij de btwadministratie Totaal stopzettingen Overlevingsgraad 2005 59.794 5.514 430 0 2.197 2.692 26 963 15.021 26.843 55,11% 2006 68.571 5.771 434 0 2.247 3.005 18 1.270 17.397 30.142 56,04% 2007 74.118 5.934 499 1 2.307 4.076 15 1.472 16.532 30.836 58,40% 2008 71.678 5.279 399 1 2.375 3.944 21 1.471 13.803 27.293 61,92% 2009 70.075 4.369 318 0 1.964 4.693 23 1.578 11.075 24.020 65,72% 2010 77.712 3.917 260 1 1.838 6.067 9 1.992 9.951 24.035 69,07% 2011 81.220 2.844 192 0 1.703 5.560 11 2.952 7.137 20.399 74,88% 2012 76.976 1.527 75 0 959 4.803 10 3.457 4.304 15.135 80,34% 2013 77.471 636 31 0 458 4.974 7 1.206 4.139 11.451 85,22% 2014 81.107 139 7 0 136 2.536 4 0 1.907 4.729 94,17% STARTERSATLAS 2015 31