Het KMO-Rapport Brussel

Transcriptie

1 Editie 2012 Het KMO-Rapport Brussel De financieel-economische gezondheid van de Brusselse KMO in beeld

2

3 Het KMO-Rapport Brussel De financieel-economische gezondheid van de Brusselse KMO in beeld UNIZO-Studiedienst Graydon Belgium nv, Departement Research & Development UCM-Studiedienst April 2013

4

5 Uitgave van UNIZO vzw, Graydon Belgium nv en UCM Redactie Gilles Vandorpe (Coördinator Onderzoek UNIZO-Studiedienst) Anton Van Assche (Adviseur Brusselse Aangelegenheden & Arbeidsmigratie UNIZO-Studiedienst) Begeleidingscomité en databronnen Peter Thijs (Programmatie, Graydon Belgium nv) Aimé Le Roy (Research & Development, Graydon Belgium nv) Johan Bortier (Directeur UNIZO-Studiedienst) Eric Van den Broele (Senior Manager Research & Development Graydon Belgium nv) Arnaud Deplae (Directeur UCM-Studiedienst) Contact Secretariaat UNIZO-Studiedienst Willebroekkaai Brussel Tel.: Graydon Belgium nv Uitbreidingstraat 84-b Berchem (Antwerpen) Tel.: UCM-Studiedienst Rue Colonel Bourg Brussel Tel.: Overname en gebruik van dit onderzoek wordt aangemoedigd mits dubbele bronvermelding UNIZO Graydon Belgium. Deze brochure is louter ter informatie opgesteld. De gegevens zijn ontwikkeld op basis van de Graydon-databanken. De verwerking ervan gebeurde door de UNIZO-Studiedienst. Uitgevers, informatieverstrekker noch auteurs kunnen aansprakelijk gesteld worden voor mogelijke onnauwkeurigheden. De uiteindelijke interpretatie van de gegevens is voor rekening van de lezer. 5

6 6 Inhoud Inleiding 8 1. Methodologie De KMO in cijfers Evolutie aantal KMO s in België KMO s volgens leeftijdscategorie KMO s volgens juridische vorm KMO s volgens sector KMO s volgens tewerkstellingsklassen Financiële ratio s van de Brusselse ondernemingen Productiviteit: bruto toegevoegde waarde in verhouding tot de personeelskosten Nettorendabiliteit van het eigen vermogen na belastingen Algemene schuldgraad Graad van financiële onafhankelijkheid Dekking vreemd vermogen door cashflow Liquiditeit 26

7 7 4. Andere financieel-economische gegevens van de Brusselse KMO s Aantal dagen leverancierskrediet Aantal dagen klantenkrediet Investeringen in materiële vaste activa Bedrijfsresultaat en aandeel verlieslatende bedrijven Eigen vermogen Multiscore van de Brusselse KMO s en éénmanszaken Gezondheid van de populairste starterssectoren Conclusie 45 Financiële ratio s van de Brusselse KMO-vennootschappen 45 Multiscore van de Brusselse KMO s 46 Lijst van afkortingen 48 Lijst van tabellen en grafieken 49 Tabellen 49 Grafieken 50 Bijlagen 51 Bijlage 1: Sectorindeling 52 Bijlage 2: Evolutie aantal KMO s per sector en gewest, Bijlage 3: Fiche Brussels Hoofdstedelijk Gewest 56

8 8 Inleiding Sinds 2008 publiceren UNIZO en Graydon het KMO-Rapport Vlaanderen met als doelstelling het in kaart brengen van de financieel-economische gezondheid van de Vlaamse KMO s over een langere periode. Van bij het begin bevat het rapport gegevens voor heel België, opgesplitst per Gewest. In dit rapport worden voor het eerst de gegevens voor het Brussels gewest ook per sector opgenomen. Dit rapport focust op de periode van 2002 tot en met 2011 voor alle data die we uit de jaarrekeningen halen. De cijfers in verband met de Multiscore hebben eveneens betrekking op de periode van 2002 tot 2011 en geven telkens de situatie weer op 31 december van het desbetreffende jaar. De cijfers in het KMO-Rapport werden afgesloten op 20 november Op dat ogenblik waren 98% van de jaarrekeningen voor 2011 beschikbaar. We bekijken zowel de financieel-economische gezondheid van de vennootschappen tot en met 50 werknemers alsook de prestaties van de eenmanszaken. De cijfers voor de vennootschappen zijn hoofdzakelijk gebaseerd op de gegevens uit de jaarrekeningen. Daarnaast beschikt Graydon Belgium ook over een eigen kwalitatief instrument, namelijk de Multiscore. De Multiscore wenden we aan om de financieeleconomische toestand van enerzijds de vennootschappen én anderzijds de eenmanszaken in beeld te brengen. De cijfers zijn in eerste instantie interessant voor de ondernemer zelf, die zich kan positioneren ten opzichte van andere KMO s binnen een specifieke sector en de totale KMO-populatie in Brussel. Daarnaast is het rapport ook een informatiebron voor diverse actoren die aan de hand van een uitgebreid pakket cijfermateriaal, de financieeleconomische gezondheidstoestand van de Brusselse KMO s van naderbij willen bekijken en opvolgen. In een eerste deel geven we een cijfermatig overzicht van het aantal KMO s in België opgesplitst volgens regio. Het absolute aantal KMO s wordt van naderbij bekeken, alsook het aantal KMO s volgens leeftijdscategorie, volgens juridische vorm, volgens sector en volgens tewerkstellingsklassen. We maken eveneens het onderscheid tussen KMO-vennootschappen en eenmanszaken. Samen vormen deze de groep van de KMO s.

9 9 In een tweede deel bekijken we een aantal financieeleconomische parameters van de KMO-vennootschappen (dus zonder de eenmanszaken). Deze parameters omvatten de bruto toegevoegde waarde in verhouding tot de personeelskosten, de nettorendabiliteit van het eigen vermogen na belastingen, de solvabiliteit, de graad van financiële onafhankelijkheid, de dekking van het vreemd vermogen door de cashflow en tot slot de liquiditeitspositie. beeld te krijgen van de financieel-economische gezondheid van de KMO-vennootschappen. In het vierde deel bekijken we de Multiscore voor de Brusselse KMO s. De Multiscore is een kwalitatieve analyse van Graydon om de financieel-economische gezondheid van de Brusselse vennootschappen én eenmanszaken in beeld te brengen. We bekijken telkens eerst een aantal financieel-economische parameters afzonderlijk voor Vlaanderen, Brussel en Wallonië voor alle KMO-vennootschappen. Daarna bekijken we de ratio voor iedere sector afzonderlijk voor het totaal van de Brusselse KMO-vennootschappen. Tot slot bekijken we beknopt hoe het gesteld is met de financiële gezondheid van de 5 sectoren die in Brussel in 2011 het meeste startende bedrijven liet optekenen. In een derde deel nemen we nog vijf andere financieeleconomische parameters onder de loep, namelijk het aantal dagen leverancierskrediet, het aantal dagen klantenkrediet, de investeringen in materiële vaste activa, het bedrijfsresultaat en het aandeel verlieslatende bedrijven en tot slot het eigen vermogen. Deze vijf parameters dragen naast de eerder bekeken financiële ratio s er toe bij om een correct

10 1. Methodologie Het KMO-Rapport Brussel wordt samengesteld aan de hand van gegevens die door Graydon Belgium nv verzameld worden. De basisdatabank van Graydon bevat alle Belgische actieve, passieve en slapende BTW-nummers 1 (sinds juni 2004 de ondernemingsnummers). Anno 2012 betekent dit ongeveer BTW-nummers waarvan ruim actieve ondernemingsnummers (vennootschappen, eenmanszaken, parastatalen en VZW s). De ondernemingsnummers worden van bij het ontstaan doorgegeven vanuit de Kruispuntbank voor Ondernemingen of genoteerd via onder meer de oprichtingsakte. Zowel VZW s als vrije beroepen (dokters, advocaten ), voor zover ze niet als KMO worden beschouwd, werden niet opgenomen in de cijfers, gezien de aard van hun activiteiten. Naast de ondernemingsnummers werkt Graydon actief met de oprichtingsaktes en de lezing van het Belgisch Staatsblad om de accuraatheid van de gegevens verder te verhogen, alsook door bijvoorbeeld contacten te onderhouden met de rechtbanken, BTW-administraties en de RSZ. Elke mogelijke financieel-economische informatie die op de Belgische informatiemarkt beschikbaar is wordt systematisch en gestructureerd verzameld en verwerkt. Een voortdurende aanvulling van deze informatie via individuele ondernemingsnummers gebeurt hoofdzakelijk op vier niveaus: online communicatie of communicatie via automatische dragers met verschillende officiële instanties, bijvoorbeeld de balansen van de Nationale Bank van België, de lijsten van geregistreerde aannemers ; aanvulling en correctie van officiële informatie via allerhande publicaties op officieel niveau (Belgisch Staatsblad, protestenbladen, oprichtingsaktes ); dagdagelijks doornemen van allerhande niet-officiële publicaties zoals dagbladen en tijdschriften; organiseren van een eigen poolingsysteem om op de hoogte te blijven van de meest recente ontwikkelingen (betalingservaringen, pooling ongedekte cheques, gedagvaarden in faling, RSZ-dagvaardingen, samenwerking met incassokantoren ). De cijfers in dit rapport hebben betrekking op de periode 2002 tot 2011 en werden afgesloten op 30 oktober Op dat moment waren 96,1% van de jaarrekeningen voor 2011 beschikbaar. Alles wat ratio s en andere afgeleiden uit de jaarrekeningen betreft zijn in die mate beschikbaar om voldoende representatief te zijn voor de volledige KMO-populatie. Cijfers in verband met de Multiscore geven de situatie weer van 2002 tot en met We definiëren een KMO als een onderneming tot 50 werknemers. In deel 2 de KMO in cijfers maken we een onderscheid tussen verschillende juridische vormen. Namelijk de NV, BVBA, EBVBA, diverse commanditaire en coöperatieve vennootschappen, de eenmanszaak, de vennootschap onder firma en overige juridische vormen. Onder de categorie overige vallen alle andere entiteiten die niet onder de vorige juridische vormen ressorteerden. Deze andere entiteiten zijn onder meer: Europees samenwerkingsverband Europees economisch samenwerkingsverband Landbouwvennootschap Vereniging naar buitenlands recht Stille handelsvennootschap Feitelijke vereniging Vereniging met sociaal oogmerk 1 Actieve ondernemingsnummers wijzen op nog bestaande bedrijven. Passieve ondernemingsnummers wijzen op stopgezette bedrijven en zijn belangrijk om de historiek van de cijfers weer te geven. Slapende ondernemingsnummers wijzen op bestaande bedrijven zonder activiteit. 10

11 11 In deze editie hebben we een wijziging doorgevoerd in de sectoropdeling die we hanteren doorheen het rapport. De verschillende gehanteerde sectoren zijn nog steeds gebaseerd op de vernieuwde nacebel nomenclatuur die sinds januari 2008 gebruikt wordt. De vernieuwde gehanteerde sectoren bestaan uit de volgende nacebelgroepen: HOOFDSECTOREN NACEBELGROEP(EN) DIENSTEN 58,59,60,61,62,63,64,65,66,68,70,72,73,74,77,78,79,80,81,82,87,88,90,91,92,93,94,95,96,97,98 BOUW 41,42,43 INDUSTRIE 1,2,3,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20,21,22,23,24,25,26,27,28,29,30,31,32,33,35,36,37,38,39 DETAILHANDEL 471,472,473,474,475,476,478,479 HORECA 55,56 GROOTHANDEL 462,463,464,465,466,467,469 AUTOMOBIEL 451,452,453,454 TRANSPORT 49,50,51,52,53 VRIJE BEROEPEN** 4773,69,711,75,86* ANDERE 45,46*, 47,71,84,85,86*,99 * Niet alle deelactiviteiten behoren tot dezelfde hoofdgroep, bvb. groothandelsactiviteiten (46) overlappen met andere sectoren. ** Omwille van het nog steeds volatiele karakter van de historische cijfers met betrekking tot de vrije beroepen, werd verkozen, behalve voor een beperkte groep die uitdrukkelijk wel als KMO wordt beschouwd, hierop geen analyses uit te voeren. Daarnaast hebben we elk hoofdgroep in een reeks deelactiviteiten gegroepeerd. Voor een meer gedetailleerde sectorindeling verwijzen we naar bijlage 1: sectorindeling. De financieel-economische toestand van de Brusselse vennootschappen én eenmanszaken, per sector, wordt weergegeven aan de hand van de Multiscore van Graydon. Deze Multiscore geeft een overzicht van de kans op een faillissement en het perspectief op groeipotentieel van de ondernemingen binnen een sector. De Multiscore deelt een sector in risicoklassen in. Daarvoor maakt de Multiscore gebruik van een multidisciplinaire evaluatie van de gezondheid of ongezondheid van ondernemingen en het mogelijk groeipotentieel er van en wijst deze dan een score toe van 0 tot 100. De volledige score rust op 3 pijlers: Ten eerste zijn er de feiten. Dit is een mix van gegevens die Graydon met de grootst mogelijke systematiek in haar databank opneemt (RSZ-dagvaardingen, incassodossiers, ongedekte cheques ). Deze gegevens, in totaal een 80-tal, spelen een essentiële rol in de kredietbeoordeling en worden telkens gewogen naar relevantie, anciënniteit en periodiciteit. Ten tweede verwerkt Graydon de balansen van de bedrijven. In samenwerking met de Vlerick Leuven Gent Management School werd eerder vastgesteld welke ratio s vooral bepalend zijn voor succes en faling van ondernemingen. Deze ratio s worden ook gewogen naar relevantie en in de scoring geïntegreerd. Deze informatie kan uiteraard niet aangewend worden bij bedrijven die geen publicatieplicht hebben. Daarom wordt voor niet publicatie-plichtige ondernemingen indien nodig gebruik gemaakt van ander statistisch materiaal. Concreet betreft het onder andere de sector waarin een onderneming actief is, de leeftijd van een onderneming Ten derde zijn er de betalingservaringen. Dit zijn gegevens over het betalingsgedrag van ondernemingen verkregen via het eigen informatienetwerk van Graydon. Het betalingsgedrag geeft immers, los van balansen en ander feitenmateriaal, een indicatie van de moraal van de onderneming. De Multiscore laat op die manier toe om evaluaties te maken over gehele activiteitssectoren en is daarmee een waardevol instrument binnen het kader van dit rapport.

12 2. De KMO in cijfers Het hoofdstuk De KMO in cijfers voorziet in een uitgebreid pakket aan cijfermateriaal in verband met KMO s, zowel de KMO-vennootschappen als eenmanszaken 2. We bekijken de evolutie van het totaal aantal KMO s in België en de gewesten voor de periode 2002 tot Er wordt een overzicht geschetst van het aandeel van KMO-vennootschappen en eenmanszaken volgens leeftijdscategorie binnen het totaal aantal KMO s volgens gewest in We gaan ook na wat de evolutie is van het aantal KMO s volgens juridische vorm per gewest, opnieuw van 2002 tot Het aantal KMO s volgens sector en gewest wordt geanalyseerd voor het jaar Tot slot geven we een overzicht van de ondernemingen volgens tewerkstellingsklassen. 2.1 Evolutie aantal KMO s in België In Brussel zijn in totaal KMO s (vennootschappen en eenmanszaken tot 50 werknemers) actief in Dat is 12% van het totaal aantal KMO s in België. Tussen 2002 en 2011 blijft het aantal KMO s in Brussel toenemen. In 2011 zijn er ten opzichte van % meer KMO s actief in Brussel. Vlaanderen vertegenwoordigt 58% van het totaal aantal KMO s in België, Wallonië 27%. Het aantal KMO s in Vlaanderen neemt tijdens de periode 2002 tot 2011 toe met 17%. In Wallonië is er een stijging met 10%. Tabel 1: Evolutie aantal KMO s volgens gewest, Vlaanderen % Brussel % Wallonië % Onbekend % Federaal % In 2011 is 16% van de KMO-vennootschappen in België gevestigd in Brussel. Ten opzichte van 2002 stijgt het aantal KMOvennootschappen in Brussel met 25%. In Vlaanderen is er een stijging met 39% ten opzichte van 2002 en in Wallonië stellen we een stijging vast met 33%. Het aandeel van de Vlaamse en Waalse KMO-vennootschappen in de totale Belgische populatie bedraagt respectievelijk 57% en 22%. Daarnaast is er een groep van KMO-vennootschappen die niet toe te wijzen zijn aan Vlaanderen, Brussel of Wallonië dit is de groep onbekend met een aandeel van 6% in de cijfers. Tabel 2: Evolutie aantal KMO-vennootschappen volgens gewest, Vlaanderen % Brussel % Wallonië % Onbekend % Totaal % Brussel telt ruim eenmanszaken in Dit is een stijging van het aantal eenmanszaken met 9% over de periode In Wallonië is er over dezelfde periode een daling van het aantal eenmanszaken met 3%. In Vlaanderen is er een status quo ten opzichte van Vlaanderen telt 60% van de Belgische eenmanszaken, Brussel 7% en Wallonië 33%. Het aantal eenmanszaken kent wel een wisselend verloop. Tussen 2002 en 2004 daalt het aantal eenmanszaken in Brussel met ongeveer Vanaf 2005 stellen we opnieuw een stijging vast van het aantal eenmanszaken met ruim tot De basis voor de cijfers zijn de ruim 1 miljoen actieve ondernemingsnummers in de databank van Graydon. We bekomen de eigenlijke KMO-cijfers door aftrek van de ondernemingen vanaf 50 werknemers en aftrek van VZW s. 12

13 Uit de cijfers van het aantal KMO-vennootschappen en het aantal eenmanszaken blijkt dat het aandeel van de KMOvennootschappen in elk gewest aan belang wint en dat het aandeel van de eenmanszaken overal daalt. In Brussel zijn altijd al dubbel zoveel vennootschappen als eenmanszaken gevestigd. In Vlaanderen zijn er pas sinds 2010 meer vennootschappen dan eenmanszaken. Tabel 3: Evolutie aantal eenmanszaken volgens gewest, Vlaanderen % Brussel % Wallonië % Onbekend % Totaal % 2.2 KMO s volgens leeftijdscategorie 3 In 2011 is bijna de helft (47%) van de KMO-vennootschappen in België jonger dan 10 jaar. Zowat 45% van de KMOvennootschappen is tussen de 10 en 50 jaar. De overige 9% van de KMO s is ouder dan 50 jaar. Er is geen wezenlijk verschil tussen de drie gewesten. Tabel 4: Aandeel van KMO-vennootschappen volgens leeftijdscategorie en gewest, jaar 5-9 jaar jaar jaar jaar jaar +50 jaar Totaal Vlaanderen 29% 19% 26% 17% 5% 2% 2% 100% Brussel 29% 18% 23% 18% 5% 3% 4% 100% Wallonië 29% 19% 24% 19% 5% 2% 3% 100% Federaal 30% 17% 25% 14% 5% 1% 9% 100% In 2011 is 46% van de eenmanszaken in België jonger dan 10 jaar. Brussel heeft in vergelijking met het Belgische cijfer een groter aandeel van jonge eenmanszaken met 58%. 41% van het totaal aantal eenmanszaken in België is ouder dan 10 jaar en jonger dan 50 jaar. Brussel kent een lager aandeel (33%) van eenmanszaken tussen de 10 en 50 jaar, ten opzichte van het totaal. 13% van de eenmanszaken in België, Vlaanderen en Wallonië is ouder dan 50 jaar. In Brussel ligt dit cijfer met 9% iets lager in vergelijking met de rest van het land. Tabel 5: Aandeel van eenmanszaken volgens leeftijdscategorie en gewest, jaar 5-9 jaar jaar jaar jaar jaar +50 jaar Totaal Vlaanderen 29% 17% 23% 12% 5% 1% 13% 100% Brussel 40% 18% 16% 10% 6% 1% 9% 100% Wallonië 29% 15% 23% 13% 5% 1% 13% 100% Federaal 30% 16% 22% 12% 5% 1% 13% 100% 3 Bedrijven die veranderen van juridisch statuut worden opnieuw aanzien als een nieuw bedrijf en worden dus ook opnieuw meegeteld in de cijfers. 13

14 2.3 KMO s volgens juridische vorm De belangrijkste juridische vorm voor KMO s in Brussel is de BVBA met een aandeel van 36%. Deze vennootschapsvorm heeft nog aan belang gewonnen ten opzichte van 2002 (31%). In 2002 was de eenmanszaak nog de belangrijkste juridische vorm met een aandeel van 33%. Dit aandeel zakte echter tot 30% in De EBVBA neemt dan weer in belang toe met een aandeel van 7% in De NV kent een daling van het aandeel van 20% in 2002 tot 15% in De diverse commanditaire en coöperatieve vennootschappen dalen licht ten opzichte van 2002 en komen uit op een aandeel van 7% in Tabel 6: Evolutie KMO s in Brussel volgens juridische vorm, Juridische vorm NV ,4% BVBA ,3% EVBA ,5% Div. Comm. en Coöp. Venn ,5% Eenmanszaken ,7% VOF ,3% Overige ,2% Totaal ,9% In Vlaanderen is nog steeds de eenmanszaak met voorsprong de belangrijkste juridische vorm, ook al is het aandeel ervan gezakt binnen het totaal van de KMO-populatie van 57% in 2002 tot 49% in De tweede belangrijkste juridische vorm, de BVBA, neemt daarentegen in belang toe. In 2002 hadden 24% van de KMO s een BVBA als juridische vorm, in 2011 is dit aandeel gestegen tot 29%. Ook de EBVBA kent een stijging van het aandeel over de periode en neemt een aandeel van 5% voor haar rekening. Het aandeel van de NV s zakt lichtjes van 13% tot 10% over de periode Tabel 7: Evolutie KMO s in Vlaanderen volgens juridische vorm, Juridische vorm NV % BVBA % EVBA % Div. Comm. en Coöp. Venn % Eenmanszaken % VOF % Overige % Totaal % De eenmanszaak als juridische vorm verliest ook in Wallonië terrein. In 2002 was de eenmanszaak nog goed voor 64% van het totaal, in 2011 is dit aandeel gezakt tot 57%. De meeste andere juridische vormen behouden ten opzichte van 2002 eenzelfde aandeel in het totaal. Enkel de BVBA en de EBVBA winnen duidelijk terrein. De BVBA heeft in 2002 een aandeel van 18%, in 2011 is dit opgelopen tot 24%. De EBVBA wint 4 procentpunt ten opzichte van 2002 en haalt een aandeel van 5% in Tabel 8: Evolutie KMO s in Wallonië volgens juridische vorm, Juridische vorm NV ,0% BVBA ,2% Totaal ,5% 14

15 15 Juridische vorm EVBA ,9% Div. Comm. en Coöp. Venn ,5% Eenmanszaken ,3% VOF ,0% Overige ,2% Totaal ,5% 2.4 KMO s volgens sector In 2011 is 33% van de KMO s in Brussel te situeren binnen de dienstensector. Op de tweede en derde plaats komen de bouwsector en de detailhandel met een aandeel van respectievelijk 10% en 9%. Daarna volgen de sectoren horeca (6%), groothandel (4%), industrie (3%), transport (3%) en automobiel (3%). Bijlage 2 geeft een overzicht van het aantal KMO s per (sub-)sector en per gewest voor Grafiek 1-A: Aantal KMO s in Brussel volgens sector, 2011 AUTOMOBIEL TRANSPORT INDUSTRIE GROOTHANDEL HORECA DETAILHANDEL BOUW ANDERE/NIET GEKEND DIENSTEN Grafiek 1-B: Aandeel KMO s in Brussel en in België volgen sector (in percent), 2011 Federaal Brussel AUTOMOBIEL TRANSPORT INDUSTRIE GROOTHANDEL HORECA 2% 3% 3% 4% 6% DETAILHANDEL BOUW 9% 10% ANDERE/NIET GEKEND 31% DIENSTEN 33%

16 16 In vergelijking met de cijfers voor heel België, stellen we vast dat de dienstensector bij de Brusselse KMO s sterker is ontwikkeld, en de groothandelssector veel minder. Ook het groot aandeel van de KMO s waarvan de sector niet gekend is, is groter dan het Belgisch gemiddelde. Ook in Vlaanderen haalt de dienstensector het hoogste aandeel met 31%. Daarna komen de bouwsector en de industrie elk met een aandeel van respectievelijk 13% en 12%. De detailhandel komt op een vierde plaats met een aandeel van 9%. De horeca heeft een aandeel van 6%, de groothandel komt op 5%. Zowel de transportsector als de automobielsector halen elk een aandeel van 3%. Grafiek 2: Aantal KMO s in Vlaanderen volgens sector, 2011 AUTOMOBIEL TRANSPORT GROOTHANDEL HORECA DETAILHANDEL INDUSTRIE BOUW ANDERE/NIET GEKEND DIENSTEN Net als in Vlaanderen en Brussel is de dienstensector de grootste in Wallonië met een aandeel van 27%. De industrie komt op de tweede plaats met 13%, van nabij gevolgd door de bouw met 12%. De detailhandel haalt een aandeel van 10%, de horeca haalt 6%. Tot slot haalt de transportsector een aandeel van 4%, de groothandel 3% en de automobiel 2%. Grafiek 3: Aantal KMO s in Wallonië volgens sector, 2011 TRANSPORT AUTOMOBIEL GROOTHANDEL HORECA DETAILHANDEL BOUW INDUSTRIE ANDERE/NIET GEKEND DIENSTEN

17 KMO s volgens tewerkstellingsklassen In Brussel zijn er ongeveer KMO s zonder werknemers. Dat is 87% van het totaal aantal KMO s in Brussel. 9% van de Brusselse KMO s stelt 1 tot 4 mensen te werk Brusselse KMO s of 4% van het totaal aantal KMO s in Brussel stelt 5 tot 49 mensen te werk. Het aantal bedrijven zonder werknemers is het sterkst gestegen over de periode (+25%). Het aantal bedrijven dat minder dan 50 werknemers te werk stelt neemt echter, in alle tewerkstellingsklassen, af! In totaal zijn er in % minder KMO s in Brussel dan in Tabel 9: Evolutie KMO s in Brussel volgens tewerkstellingsklassen, Personeelsleden Geen % 1 tot % 5 tot % 10 tot % 20 tot % Totaal % In Vlaanderen hebben bijna KMO s (vennootschappen of eenmanszaken) geen werknemers in dienst of 85% van alle Vlaamse KMO s. 12% van de KMO s hebben 1 tot 9 mensen in dienst, 1% heeft 10 tot 49 mensen in dienst. Het aantal bedrijven zonder werknemers is het sterkst gestegen over de periode (+18%). Het aantal bedrijven dat 5 tot 9 mensen te werk stelt groeide met 12% sinds Het aantal bedrijven dat 1 tot 4 personeelsleden heeft groeide met 10%. Tabel 10: Evolutie KMO s in Vlaanderen volgens tewerkstellingsklassen, Personeelsleden Geen % 1 tot % 5 tot % 10 tot % 20 tot % Totaal % Het aantal KMO s in Wallonië dat geen mensen te werk stelt, loopt in 2011 op tot ruim of 87% van alle KMO s in Wallonië. 11% van de Waalse KMO s stelt tussen 1 en 9 mensen te werk, 2% stelt tussen 10 en 49 mensen te werk. De bedrijven met 20 tot 49 werknemers groeiden het sterkst sinds 2002 (+14%). Het aantal bedrijven met 5 tot 9 werknemers nam toe met 12%. Het aantal eenmanszaken groeide met 10% sinds Tabel 11: Evolutie KMO s in Wallonië volgens tewerkstellingsklassen, Personeelsleden Geen % 1 tot % 5 tot % 10 tot % 20 tot % Totaal %

18 18 3. Financiële ratio s van de Brusselse ondernemingen Om de financieel-economische toestand van de Brusselse KMO-ondernemingen in beeld te brengen analyseren we verschillende ratio s gebaseerd op gegevens uit de jaarrekeningen van deze ondernemingen. De financiële gegevens slaan enkel op vennootschappen en dus niet op eenmanszaken. We bekijken de productiviteit (bruto toegevoegde waarde in verhouding tot de personeelskosten), de nettorendabiliteit van het eigen vermogen na belastingen, de solvabiliteit, de graad van financiële onafhankelijkheid, de dekking van het vreemd vermogen door de cashflow en de liquiditeit. We geven voor de verschillende ratio s telkens het cijfer volgens regio en volgens sector. De verkregen ratio s worden weergegeven op basis van hun mediaanwaarden in plaats van gemiddelde waarden om zo de centrale tendens te kunnen weergeven zonder dat er vertekening optreedt, veroorzaakt door mogelijke uitzonderlijke en individuele extreme waarden. 3.1 Productiviteit: bruto toegevoegde waarde in verhouding tot de personeelskosten De ratio bruto toegevoegde waarde in verhouding tot de personeelskosten geeft weer in welke mate de bruto toegevoegde waarde de personeelskosten overtreft en is een maatstaf voor de productiviteit van een onderneming. Als de ratio kleiner is dan 100% betekent dit dat de toegevoegde waarde niet toereikend is om de gemaakte personeelskosten te kunnen dekken. Grafiek 4 geeft de evolutie weer van de mediaanwaarde van de bruto toegevoegde waarde in verhouding tot de personeelskosten van de KMO s in België per regio van 2002 tot Brussel haalt in 2011 een mediaanwaarde gelijk aan 147% en is het gewest met de laagste productiviteit. Brussel kent slechts een minimale daling van het productiviteitscijfer ten opzichte van de voorgaande jaren. De mediaanwaarde van Vlaanderen is in 2011 gelijk aan 175%, wat een toename is van 5 procentpunten ten opzichte van het Wallonië haalt een productiviteitsniveau van 164%. Dat is een lichte daling ten opzichte van de het voorgaande jaar. Wallonië haalde het beste resultaat in 2007 met 168%. Alle regio s kennen een gelijkaardige evolutie van het productiviteitsniveau gedurende het voorbije decennium. Van 2002 tot 2007 stijgt de productiviteit onafgebroken in alle regio s. In 2008 en 2009 zien we een daling van het cijfer om dan in 2010 opnieuw te stijgen. In 2011 blijft de productiviteit op een gelijkaardig niveau als dat van Grafiek 4: Evolutie bruto toegevoegde waarde / personeelskosten (%) van de KMO s in België per regio, (mediaan) 185% 180% 175% 170% 165% 160% 155% 150% 145% 140% Vlaanderen 169,7% 170,7% 173,6% 174,8% 176,0% 179,5% 175,1% 170,2% 174,7% 175,0% Brussel 146,8% 146,7% 147,3% 147,8% 149,9% 151,8% 147,4% 143,3% 147,6% 147,0% Wallonië 163,6% 163,6% 165,8% 166,1% 165,8% 168,4% 162,9% 162,2% 165,2% 164,3% Federaal 165,0% 165,6% 168,1% 169,0% 170,0% 173,1% 168,1% 164,7% 168,8% 168,7%

19 Tabel 12 geeft de evolutie van de mediaanwaarde weer van de bruto toegevoegde waarde in verhouding tot de personeelskosten van de KMO s per sector in Brussel voor Uit de tabel blijkt dat de bouwsector de meeste toegevoegde waarde creëert in verhouding tot de personeelskosten in 2011 (159%). Op de tweede plaats komt de groothandel en de transportsector, met 147%, dan gevolgd door de automobielsector (145%) en dan pas de dienstensector (144%). Binnen deze laatste scoort de sector kunst, amusement en recreatie het best met 166%. Binnen de hoofdgroep horeca (130%) valt het grote verschil op tussen de subsector verschaffers van accommodatie (168%) en de subsector eet- en drinkgelegenheden (129%). Vooral de hotelsector kent een hoge productiviteit, maar een negatieve evolutie van deze productiviteit over de laatste 10 jaar (afname van 14 procentpunt). De bouwsector laat over de periode de meest positieve evolutie optekenen (+18 procentpunt). Naast de bouw kennen enkel de automobiel- en de transportsector ook een positieve evolutie (respectievelijk +6 en +5 procentpunt). Alle andere sectoren kenden een weliswaar lichte achteruitgang (-2 tot-5 procentpunt), behalve de detailhandel die 8 procentpunt verloor. In de subsectoren springt vooral de negatieve evolutie op het vlak van productiviteit in de bank- en verzekeringssector in het oog (afname van respectievelijk 26 en 46 procentpunt). In 2011 vinden we de laagste niveaus van productiviteit terug in de diensten aan personen (124%) en de maatschappelijke dienstverlening (109%). Tabel 12: Evolutie bruto toegevoegde waarde/personeelskosten van de KMO s volgens sector in Brussel, (mediaan) Sector DIENSTEN Financiële diensten: banken, holdings Financiële diensten: verzekeringen, pensioenfondsen Zakelijke diensten Immobiliën Communicatie IT Handelsbemiddeling Diensten aan personen Maatschappelijke dienstverlening Kunst, amusement en recreatie BOUW Bouw van gebouwen, ontwikkeling van bouwprojecten Weg- en waterbouw Gespecialiseerde bouwwerkzaamheden INDUSTRIE Industrie: agro Industrie: voedingsmiddelen Industrie: overige Drukkerijen en grafische bedrijven DETAILHANDEL Detailhandel excl. automobielsector HORECA Verschaffen van accommodatie Eet- en drinkgelegenheden GROOTHANDEL Groothandel excl. automobielsector AUTOMOBIEL Automobielsector TRANSPORT Vervoer te land, te water en lucht Vervoer logistiek

20 Nettorendabiliteit van het eigen vermogen na belastingen De nettorendabiliteit van het eigen vermogen na belastingen geeft weer hoeveel rendement een onderneming genereert in verhouding tot het ingezette eigen vermogen. Het is een graadmeter die het rendement van de geïnvesteerde middelen meet. Hoe hoger de nettorendabiliteit, hoe meer de geïnvesteerde middelen opbrengen. De nettorendabiliteit van een bedrijf wordt best vergeleken met andere bedrijven in eenzelfde sector aangezien deze sterk kunnen verschillen omwille van de aard van de sector. In Brussel kent de nettorendabiliteit van het eigen vermogen na belastingen een continue stijging van 3,7% in 2002 tot 7,7% in In 2008 en 2009 daalt de nettorendabiliteit dan om vanaf 2010 opnieuw te stijgen tot 7,6% in Een gelijkaardige evolutie zien we in de andere regio s. Brussel kampt met een structureel lagere nettorendabiliteit in vergelijking met Vlaanderen en Wallonië. Opvallend is ook dat Wallonië de laatste drie jaar een hoger rendabiliteitcijfer neerzet in vergelijking met Vlaanderen. In 2011 haalt Wallonië een rendabiliteitcijfer van 9,4% ten opzichte van 8,8% in Vlaanderen. Grafiek 5: Evolutie nettorendabiliteit van het eigen vermogen na belastingen van KMO s in België per regio, (mediaan) 11% 10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% Vlaanderen 5,7% 6,8% 7,9% 8,2% 8,9% 9,7% 8,6% 7,5% 8,1% 8,8% Brussel 3,7% 4,4% 5,4% 6,0% 6,9% 7,7% 6,5% 5,9% 6,9% 7,6% Wallonië 5,2% 6,7% 7,6% 7,9% 8,6% 9,5% 8,5% 8,1% 8,6% 9,4% Federaal 5,3% 6,4% 7,5% 7,9% 8,6% 9,5% 8,3% 7,5% 8,1% 8,8% De hoogste rendabiliteitcijfers vinden we in de sectoren IT (15,7%) en gespecialiseerde bouwwerken (12,3%). De bouwsector scoort als hoofdgroep ook het best met een rendabiliteitcijfer van 10,3%, gevolgd door de dienstensectoren met 8,9%. De grootste stijging van het rendabiliteitcijfer zien we bij de sectoren IT (+9,9 procentpunt), de weg- & waterbouw (+8,5 procentpunt) en de maatschappelijke dienstverlening (+6,5 procentpunt). De laagste rendabiliteitcijfers vinden we terug in de agro-sector (1,4%) en bij de verschaffers van accommodatie (2,5%). Alle sectoren kennen een toename van het rendabiliteitcijfer ten opzichte van 2002, behalve de diensten aan personen, die 0,6 procentpunt slechter scoorden.

21 Tabel 13: Evolutie nettorendabiliteit van het eigen vermogen na belastingen (%) van de KMO s volgens sector in Brussel, (mediaan) Sector DIENSTEN 4,6 5,1 6,5 7,6 8,3 9,1 7,5 6,3 7,6 8,9 Financiële diensten: banken, holdings 3,0 4,1 5,0 6,8 5,0 4,5 4,6 4,8 4,3 5,3 Financiële diensten: verzekeringen, pensioenfondsen 6,5 4,0 5,7 10,0 9,0 9,3 4,9 4,3 5,5 6,8 Zakelijke diensten 5,3 5,8 7,0 7,7 8,8 9,7 7,3 5,8 7,0 8,1 Immobiliën 3,6 4,4 5,4 7,6 8,0 8,7 7,1 6,1 7,7 8,9 Communicatie 5,0 5,5 7,1 6,3 8,6 8,5 7,2 4,4 6,0 8,1 IT 5,8 7,1 8,2 10,2 11,9 12,7 14,1 11,5 14,5 15,7 Handelsbemiddeling 4,5 4,8 7,0 4,9 7,8 7,7 5,7 5,9 6,6 6,8 Diensten aan personen 5,7 5,6 5,1 5,0 3,4 6,7 3,5 4,1 3,1 5,1 Maatschappelijke dienstverlening 1,4 4,5 8,3 7,2 10,2 6,8 11,6 3,8 0,7 7,9 Kunst, amusement en recreatie 4,0 3,4 5,6 7,6 9,4 7,8 7,7 5,5 7,3 5,8 BOUW 5,4 6,2 7,1 8,5 9,5 10,8 10,0 8,1 9,1 10,3 Bouw van gebouwen, ontwikkeling van bouwprojecten 3,8 4,6 5,0 5,5 5,1 4,9 4,3 3,5 5,5 6,2 Weg- en waterbouw 2,3 1,3 12,2 12,2 8,4 12,4 9,4 8,6 5,4 10,8 Gespecialiseerde bouwwerkzaamheden 6,3 7,0 8,1 10,0 11,9 13,9 12,8 10,3 11,0 12,3 INDUSTRIE 2,6 3,4 5,9 5,3 6,1 7,1 5,6 3,8 5,2 6,0 Industrie: agro -0,8-0,2 1,1 1,0 2,7 3,6 2,0 0,8 0,7 1,4 Industrie: voedingsmiddelen 5,9 5,0 6,1 5,6 8,7 7,4 6,4 6,4 6,4 6,4 Industrie: overige 2,7 3,3 5,8 5,5 6,3 8,3 6,1 4,2 5,8 7,0 Drukkerijen en grafische bedrijven 1,1 3,5 7,8 4,8 4,5 4,4 3,5 1,0 3,2 4,1 DETAILHANDEL 4,7 4,2 4,9 4,6 5,6 6,6 6,0 5,3 5,3 5,8 Detailhandel excl. automobielsector 4,7 4,2 4,9 4,6 5,6 6,6 6,0 5,3 5,3 5,8 HORECA 1,7 0,2 1,8 3,9 5,0 5,2 3,6 3,2 7,0 5,1 Verschaffen van accommodatie 0,9 1,3-0,5 3,8 3,2 4,3 1,7-1,1 1,1 2,5 Eet- en drinkgelegenheden 2,0-0,2 2,1 4,0 5,3 5,2 3,7 3,7 7,3 5,5 GROOTHANDEL 4,6 5,3 5,4 5,7 7,0 7,6 5,3 5,0 6,3 6,5 Groothandel excl. automobielsector 4,6 5,3 5,4 5,7 7,0 7,6 5,3 5,0 6,3 6,5 AUTOMOBIEL 2,6 4,5 3,9 4,0 5,5 4,2 3,8 4,9 5,7 6,0 Automobielsector 2,6 4,5 3,9 4,0 5,5 4,2 3,8 4,9 5,7 6,0 TRANSPORT 4,5 6,3 8,5 5,7 7,6 8,0 7,3 5,0 8,1 6,3 Vervoer te land, te water en lucht 4,3 6,0 9,1 4,8 6,7 7,2 6,0 4,7 7,5 5,7 Vervoer logistiek 4,7 8,2 6,1 7,3 8,3 9,6 11,3 7,8 9,4 7,8 3.3 Algemene schuldgraad De algemene schuldgraad geeft de verhouding weer tussen de omvang van de schulden (vreemd vermogen) tegenover het totaal van de passiva. In dit deel bekijken we de verhouding van het vreemd vermogen ten opzichte van het totaal vermogen, ofwel het niveau van de schuldgraad van een onderneming. De schuldgraad kan best vergeleken worden tussen bedrijven in eenzelfde sector gezien tussen verschillende sectoren grote verschillen kunnen optreden. Wat geldt als een goed cijfer in de ene sector, kan voor een andere sector als een slecht cijfer gelden, en omgekeerd. De schuldgraad kent voor de verschillende gewesten een dalende tendens van 2002 tot Deze evolutie loopt gelijk met de invoering van de nieuwe normen met betrekking tot de liquiditeit en de solvabiliteit van de banken en de financieeleconomische crisis die de toegang tot kredieten hebben bemoeilijkt. In Brussel stabiliseert het cijfer op 72% in 2008, 2009 en 2010 en daalt het tot 71,1% in In Vlaanderen daalt het cijfer verder tot 2009 om in 2010 en 2011 te stabiliseren op 67%. In Wallonië blijft het cijfer tussen 2008 en 2011 schommelen rond 71%. 21

22 De regionale verschillen tussen Wallonië en Brussel zijn beperkt, de schuldgraad van de KMO s in Vlaanderen is echter lager. Grafiek 6: Evolutie schuldgraad van KMO s in België per regio, (mediaan) 76% 74% 72% 70% 68% 66% 64% 62% Vlaanderen 70,0% 69,4% 68,6% 67,9% 67,3% 66,8% 66,6% 66,3% 67,0% 67,0% Brussel 73,3% 73,1% 72,8% 72,2% 71,7% 71,7% 72,0% 72,0% 72,1% 71,1% Wallonië 73,5% 73,0% 72,2% 71,6% 71,4% 71,0% 71,3% 71,1% 71,1% 70,9% Federaal 71,4% 70,8% 70,1% 69,4% 68,9% 68,5% 68,4% 68,2% 68,7% 68,4% Tabel 14 geeft de schuldgraad weer van de KMO s volgens sector in Brussel tijdens de periode 2002 tot De hoogste schuldgraad vinden we terug in de sectoren horeca (84,4%), de diensten aan personen (82,5%), de detailhandel en de kunst-en recreatiesector (79,2%). Over de periode zien we de grootste stijgingen bij de diensten aan personen (+4,5 procentpunt) en de eet- en drinkgelegenheden (+2,8 procentpunt). Een aantal sectoren verhogen hun schuldgraad en gaan zo tegen de Brusselse dalende tendens in. Het gaat over de handelsbemiddeling (+2,6 procentpunt), diensten aan personen (+3,3 procentpunt), de detailhandel (+2,6 procentpunt) en de horeca (eet- en drinkgelegenheden: +3,8 procentpunt). De sectoren met de laagste niveaus op het vlak van schuldgraad zijn de IT-sector (63,7%), de gespecialiseerde bouwwerkzaamheden (65,8%) en de verzekeringen en pensioenfondsen (66,3%). De sectoren met de grootste daling van de schuldgraad gedurende het voorbije decennium zijn de maatschappelijke dienstverlening en de agro-industrie (-9,7 procentpunt), en de logistiek (-8,8 procentpunt). Tabel 14: Evolutie schuldgraad van de KMO s volgens sector in Brussel, (mediaan) Sector DIENSTEN 73,2 72,7 72,6 71,9 71,2 70,9 71,2 71,3 71,7 70,9 Financiële diensten: banken, holdings 74,3 77,3 74,2 73,4 60,8 72,3 67,6 68,8 71,2 71,8 Financiële diensten: verzekeringen, pensioenfondsen 68,3 69,5 72,7 71,5 65,0 64,2 56,5 63,2 61,6 66,3 Zakelijke diensten 72,0 71,4 70,7 71,0 70,2 69,6 69,4 69,8 69,8 68,2 Immobiliën 71,7 72,0 72,6 71,8 70,6 70,1 71,0 71,0 72,1 71,3 Communicatie 77,6 76,4 76,2 75,6 73,8 73,7 73,4 75,1 75,4 72,5 IT 69,7 70,7 70,5 68,9 66,8 67,1 65,9 64,2 65,7 63,7 Handelsbemiddeling 75,5 75,0 73,6 73,5 74,6 74,4 77,0 76,1 77,0 78,1 Diensten aan personen 79,2 76,5 76,5 79,2 78,9 79,9 81,6 83,7 85,1 82,5 Maatschappelijke dienstverlening 85,0 93,9 91,0 80,0 89,0 87,7 79,2 83,8 81,9 75,3 Kunst, amusement en recreatie 82,1 79,7 80,6 77,4 79,5 78,8 77,5 76,9 78,7 79,2 BOUW 70,6 70,0 70,9 70,8 70,7 70,9 71,1 69,8 69,4 68,0 Bouw van gebouwen, ontwikkeling van bouwprojecten 73,9 72,5 73,2 73,5 74,3 74,1 75,8 75,6 75,0 74,6 22

23 23 Sector Weg- en waterbouw 58,2 63,8 69,0 68,4 76,0 68,9 73,0 70,8 68,7 66,3 Gespecialiseerde bouwwerkzaamheden 69,5 69,4 69,7 69,9 68,9 69,6 69,2 68,3 67,4 65,8 INDUSTRIE 69,8 70,4 70,2 68,1 67,4 67,3 68,4 69,7 68,9 68,7 Industrie: agro 62,5 57,8 55,6 47,8 53,0 61,5 55,2 54,1 51,7 52,8 Industrie: voedingsmiddelen 75,1 77,6 76,1 74,3 70,7 71,9 73,6 74,1 76,1 76,4 Industrie: overige 67,7 68,4 68,4 66,9 66,1 65,1 66,5 68,0 66,9 67,4 Drukkerijen en grafische bedrijven 73,9 71,7 72,2 72,8 70,3 72,7 74,2 74,3 72,3 68,1 DETAILHANDEL 76,6 77,8 77,0 77,6 78,1 78,5 78,2 78,2 79,3 79,2 Detailhandel excl. automobielsector 76,6 77,8 77,0 77,6 78,1 78,5 78,2 78,2 79,3 79,2 HORECA 80,9 82,4 82,5 82,7 83,1 84,4 85,7 87,4 86,0 84,4 Verschaffen van accommodatie 85,1 84,5 84,0 81,7 81,2 83,1 81,7 81,9 81,9 80,6 Eet- en drinkgelegenheden 80,6 82,1 82,3 82,7 83,2 84,4 86,0 87,8 86,1 84,4 GROOTHANDEL 77,6 77,0 76,0 76,5 75,8 75,0 75,3 74,7 74,2 73,2 Groothandel excl. automobielsector 77,6 77,0 76,0 76,5 75,8 75,0 75,3 74,7 74,2 73,2 AUTOMOBIEL 79,8 79,1 77,8 80,3 78,3 79,2 80,6 81,9 79,4 78,7 Automobielsector 79,8 79,1 77,8 80,3 78,3 79,2 80,6 81,9 79,4 78,7 TRANSPORT 72,7 72,2 72,8 72,1 73,2 73,4 75,3 76,1 74,2 71,6 Vervoer te land, te water en lucht 71,6 70,1 70,1 71,4 72,3 72,6 75,9 77,2 74,9 73,1 Vervoer logistiek 78,0 75,7 77,0 76,1 75,1 76,2 71,7 74,0 72,4 69,2 3.4 Graad van financiële onafhankelijkheid De algemene graad van financiële onafhankelijkheid geeft een aanduiding van de mate waarin een onderneming zich meer met eigen vermogen en dus minder met vreemd vermogen financiert. Een hoge graad van financiële onafhankelijkheid wijst op een lage schuldgraad en omgekeerd. Hoe lager de financiële onafhankelijkheid, hoe meer schulden, hoe meer vaste betalingsverplichtingen omwille van schuldaflossingen, hoe meer interesten betaald moeten worden en dus hoe groter het financiële risico dat deze verplichtingen niet kunnen nagekomen worden. Brussel kent een stijgende graad van financiële onafhankelijkheid tot Tussen 2008 en 2010 blijft het cijfer hangen rond 29% om in 2011 te stijgen tot 29,7%. De KMO s in Vlaanderen kennen een onafgebroken stijging van de graad van financiële onafhankelijkheid gedurende de periode 2002 tot De graad van financiële onafhankelijkheid stijgt er van 30,5% tot 34,2% om in 2011 te stabiliseren op een niveau van 33,5%. Ook In Wallonië zien we dat het cijfer stijgt tot Gedurende de periode 2008 tot 2010 blijft het cijfer min of meer stabiel op 29% om in 2011 licht te stijgen tot 29,5%. Opvallend is wel dat de Brusselse en Waalse KMO s over een structureel lager niveau van financiële onafhankelijkheid beschikken in vergelijking met de Vlaamse en het federale gemiddelde.

24 Grafiek 7: Evolutie graad financiële onafhankelijkheid (%) van de KMO s in België per regio, (mediaan) 36% 34% 32% 30% 28% 26% 24% 22% 20% Vlaanderen 30,5% 31,1% 31,8% 32,6% 33,2% 33,7% 33,9% 34,2% 33,5% 33,4% Brussel 27,7% 27,9% 28,1% 28,7% 29,1% 29,1% 28,9% 29,0% 28,7% 29,7% Wallonië 26,9% 27,4% 28,2% 28,8% 29,0% 29,4% 29,1% 29,3% 29,3% 29,5% Federaal 29,2% 29,7% 30,4% 31,1% 31,6% 32,0% 32,1% 32,3% 31,8% 32,0% Tabel 15 geeft de evolutie van de financiële graad van onafhankelijkheid weer van de KMO s volgens sector in Brussel. De hoogste graad van financiële onafhankelijkheid vinden we bij de agro-industrie (44,6%), verzekeringen en pensioenfondsen (35,1%) en de IT (36,6%). De bouwsector haalt een cijfer van 34,4%, gevolgd door de zakelijke dienstensector met een cijfer van 32,4%. De sectoren die over de periode de grootste stijging kennen van hun graad van financiële onafhankelijkheid zijn de maatschappelijke dienstverlening (+12,9 procentpunt), de agro-industrie (+9,2 procentpunt). De sectoren met een lage graad van financiële onafhankelijkheid zijn de eet- en drinkgelegenheden (16,2%), gevolgd door de verschaffers van accommodatie (17,7%) en de diensten aan personen (17,8%). Over de periode blijkt dat de weg- en waterbouw de grootste daling kent van de financiële onafhankelijkheid (-8,8 procentpunt). Tabel 15: Evolutie van graad financiële onafhankelijkheid (%) van de KMO s volgens sector in Brussel, (mediaan) Sector DIENSTEN 27,6 28,0 28,1 28,7 29,5 29,7 29,5 29,5 28,8 29,7 Financiële diensten: banken, holdings 25,7 25,6 25,8 26,7 40,0 27,3 32,4 28,1 28,5 26,2 Financiële diensten: verzekeringen, pensioenfondsen 32,5 30,5 27,2 31,1 35,0 35,8 45,0 38,2 40,4 35,1 Zakelijke diensten 28,7 29,2 29,8 29,6 30,5 30,8 31,2 31,0 30,7 32,4 Immobiliën 28,9 28,9 28,0 29,1 30,1 30,5 29,7 29,8 28,5 29,0 Communicatie 22,8 24,0 24,4 25,3 26,4 26,5 26,7 25,0 24,9 27,8 IT 31,5 30,2 30,2 31,6 33,5 33,5 34,5 36,2 34,7 36,6 Handelsbemiddeling 24,8 25,8 27,5 28,1 26,1 26,1 23,5 24,5 24,0 22,2 Diensten aan personen 21,4 24,1 24,5 21,0 22,0 20,8 19,3 17,1 15,8 17,8 Maatschappelijke dienstverlening 9,3 3,7 7,6 15,3 10,5 10,1 20,7 12,0 17,4 22,2 Kunst, amusement en recreatie 17,9 20,3 19,4 22,6 20,3 21,5 22,5 23,1 21,2 21,1 BOUW 30,0 30,6 29,5 29,9 29,8 29,6 29,5 30,5 31,1 32,3 Bouw van gebouwen, ontwikkeling van bouwprojecten 26,7 28,6 27,3 27,1 26,3 26,5 24,6 24,9 25,2 25,4 Weg- en waterbouw 40,3 33,2 27,4 30,8 22,5 30,1 26,6 29,2 31,3 31,5 Gespecialiseerde bouwwerkzaamheden 31,1 31,1 30,9 30,7 31,7 31,1 31,5 32,3 33,0 34,4 INDUSTRIE 30,8 30,3 30,2 32,4 32,9 33,1 32,2 31,3 31,6 31,5 Industrie: agro 35,4 41,8 42,5 50,1 46,0 37,9 43,6 44,2 46,5 44,6 Industrie: voedingsmiddelen 24,9 22,4 23,9 25,7 29,3 28,1 26,2 26,8 23,9 23,3 Industrie: overige 32,7 31,9 32,5 33,3 34,0 35,1 33,8 32,7 33,4 32,6 Drukkerijen en grafische bedrijven 26,1 28,3 27,8 27,2 29,7 27,3 25,8 25,7 27,7 31,9 24

25 25 Sector DETAILHANDEL 24,2 23,2 23,8 22,9 22,9 22,1 22,3 22,5 21,5 21,2 Detailhandel excl. automobielsector 24,2 23,2 23,8 22,9 22,9 22,1 22,3 22,5 21,5 21,2 HORECA 20,4 18,8 18,4 18,5 17,7 16,6 15,0 13,1 14,6 16,3 Verschaffen van accommodatie 14,9 15,1 15,8 18,2 18,6 16,9 18,0 17,3 18,3 17,7 Eet- en drinkgelegenheden 20,5 19,0 18,8 18,5 17,6 16,5 14,6 12,8 14,5 16,2 GROOTHANDEL 23,0 23,8 24,6 24,4 24,8 25,4 25,1 25,8 26,5 27,3 Groothandel excl. automobielsector 23,0 23,8 24,6 24,4 24,8 25,4 25,1 25,8 26,5 27,3 AUTOMOBIEL 21,1 21,6 22,8 21,4 22,5 21,3 19,9 19,4 21,0 22,0 Automobielsector 21,1 21,6 22,8 21,4 22,5 21,3 19,9 19,4 21,0 22,0 TRANSPORT 28,3 29,4 28,5 28,6 27,8 27,5 25,5 24,7 26,7 29,5 Vervoer te land, te water en lucht 29,1 31,2 30,9 28,9 28,9 28,3 24,4 23,4 25,5 28,9 Vervoer logistiek 25,4 24,5 23,2 25,5 25,2 26,0 29,6 26,2 28,7 31,0 3.5 Dekking vreemd vermogen door cashflow De dekking van het vreemd vermogen door de cashflow geeft weer in welke mate de cashflow van een bepaald jaar het totaal van het vreemd vermogen dekt. De dekking van het vreemd vermogen door de cashflow meet op die manier de schuldaflossingscapaciteit van een onderneming. In Brussel ligt de dekkingsgraad van de KMO s met 10,4% beduidend lager in vergelijking met Vlaanderen (15,2%) en Wallonië (14,9%). De dekking van het vreemd vermogen van een gemiddelde Brusselse KMO stijgt wel voor het tweede jaar op rij en komt zo tot op een niveau van 10,4%, tot het hoogste niveau sinds Grafiek 8: Evolutie dekking vreemd vermogen door de cashflow (%) van KMO s in België per regio, (mediaan) 17% 15% 13% 11% 9% 7% 5% Vlaanderen 12,2% 12,8% 13,7% 14,2% 14,7% 15,6% 14,8% 14,0% 14,5% 15,2% Brussel 7,9% 8,0% 8,7% 9,1% 9,6% 10,1% 9,2% 8,5% 9,6% 10,4% Wallonië 11,8% 12,3% 13,1% 13,3% 13,8% 14,6% 13,7% 13,6% 14,1% 14,9% Federaal 11,5% 12,0% 12,8% 13,3% 13,8% 14,6% 13,8% 13,2% 13,8% 14,5% De dekkingsgraad van het vreemd vermogen door de cashflow is het hoogst in de sectoren weg- en waterbouw (22,8%), vervoer over land, water en lucht (20,9%) en IT (16,1%). De grootste stijgingen over de periode zien we bij de sectoren weg- en waterbouw (+12,9 procentpunt), de IT (+8,3 procentpunt) de agro-industrie en vervoer logistiek (telkens +5,7 procentpunt).

26 De laagste dekkingsgraad van het vreemd vermogen vinden we bij de sectoren bouw van gebouwen en ontwikkeling bouwprojecten (6,1%) en de Financiële diensten: banken, holdings (6,2%), groothandel en verschaffers van accommodatie (telkens 6,3%). De sectoren met de grootste dalingen van de dekkingsgraad van het vreemd vermogen zijn de sectoren diensten aan personen (-4,2 procentpunt) en de drukkerijen en grafische bedrijven (-2,3 procentpunt). Tabel 16: Evolutie dekkingsgraad vreemd vermogen door cashflow (%) van de KMO s volgens sector in Brussel, (mediaan) Sector DIENSTEN 8,0 8,0 8,8 9,5 10,0 10,7 9,3 8,3 9,4 10,5 Financiële diensten: banken, holdings 4,1 3,4 5,5 6,0 6,4 5,7 4,7 5,0 4,0 6,2 Financiële diensten: verzekeringen, pensioenfondsen 8,2 7,0 5,4 9,3 7,6 10,0 9,6 7,2 9,4 9,1 Zakelijke diensten 9,0 8,8 9,7 10,3 10,9 11,6 9,9 8,6 10,1 11,6 Immobiliën 6,5 6,6 7,3 8,2 8,8 9,3 8,0 7,1 8,0 9,0 Communicatie 7,5 8,9 8,9 10,3 10,5 10,4 10,1 8,8 8,3 11,6 IT 7,8 8,8 9,5 11,6 13,0 13,6 16,1 12,8 15,3 16,1 Handelsbemiddeling 6,6 6,4 7,9 5,6 6,6 6,3 6,0 6,1 5,7 6,5 Diensten aan personen 13,6 13,0 11,1 11,5 10,6 13,0 7,5 8,6 8,2 9,4 Maatschappelijke dienstverlening 6,1 4,6 7,3 9,0 9,4 2,4 10,2 7,3 2,7 6,7 Kunst, amusement en recreatie 9,8 8,8 11,4 12,6 11,1 14,0 12,2 8,8 10,5 8,9 BOUW 10,8 10,2 10,8 11,3 11,6 13,2 12,4 12,1 13,4 14,4 Bouw van gebouwen, ontwikkeling van bouwprojecten 5,6 5,5 5,7 5,2 5,5 4,8 3,8 4,1 5,1 6,1 Weg- en waterbouw 9,9 6,1 10,6 11,5 8,1 11,7 12,5 12,2 11,9 22,8 Gespecialiseerde bouwwerkzaamheden 14,0 13,0 13,9 15,3 15,3 18,0 16,5 16,5 17,6 18,1 INDUSTRIE 10,0 9,5 11,2 10,5 11,7 11,6 10,2 8,3 9,2 9,7 Industrie: agro 2,8 3,8 6,8 4,4 5,1 9,9 8,8 3,6 2,1 8,5 Industrie: voedingsmiddelen 14,4 11,2 13,3 14,3 14,2 14,0 12,3 13,9 13,5 12,6 Industrie: overige 8,9 8,7 10,2 9,4 11,0 11,2 9,2 7,8 9,0 9,2 Drukkerijen en grafische bedrijven 11,9 11,7 14,5 13,5 13,6 12,6 10,9 7,6 7,9 9,7 DETAILHANDEL 7,4 6,6 6,9 6,2 7,0 7,1 7,0 6,2 6,5 7,0 Detailhandel excl. automobielsector 7,4 6,6 6,9 6,2 7,0 7,1 7,0 6,2 6,5 7,0 HORECA 10,0 7,8 9,2 8,9 9,6 9,1 7,7 6,1 10,4 9,6 Verschaffen van accommodatie 6,6 5,8 6,3 8,6 7,0 8,4 7,2 2,3 4,8 6,3 Eet- en drinkgelegenheden 10,2 8,0 9,8 9,0 9,9 9,1 7,7 6,4 10,8 9,8 GROOTHANDEL 5,9 5,6 5,9 6,0 6,5 6,8 5,9 5,5 6,6 6,3 Groothandel excl. automobielsector 5,9 5,6 5,9 6,0 6,5 6,8 5,9 5,5 6,6 6,3 AUTOMOBIEL 5,1 5,5 5,1 4,7 6,3 5,3 3,7 4,7 5,1 6,5 Automobielsector 5,1 5,5 5,1 4,7 6,3 5,3 3,7 4,7 5,1 6,5 TRANSPORT 16,8 17,1 17,4 15,8 16,8 17,8 18,5 15,6 18,3 18,3 Vervoer te land, te water en lucht 21,3 20,8 20,7 18,4 19,7 19,8 20,4 16,9 21,8 20,9 Vervoer logistiek 6,3 8,0 9,4 10,8 10,1 12,5 12,3 12,6 11,0 12,0 3.6 Liquiditeit De liquiditeit van een onderneming geeft weer in welke mate een onderneming in staat is om haar schulden op korte termijn te betalen. Een cijfer groter dan 1 betekent dat de onderneming liquide is, een cijfer kleiner dan 1 betekent dat de onderneming niet liquide is en dus problemen kan ervaren indien de schulden afgelost moeten worden op korte termijn. Grafiek 9 geeft de mediaanwaarde weer van de liquiditeitsevolutie in België. Uit de grafiek blijkt dat Brusselse KMO s over een slechtere liquiditeitspositie beschikken in vergelijking met hun Waalse of Vlaamse collega s. In 2010 en 2011 valt de liquiditeit in Vlaanderen echter iets terug tot 1,29. Terwijl Brussel als enige gewest geen terugval kent van het cijfer over de periode en de liquiditeitspositie versterkt tot 1,22. 26

27 Grafiek 9: Evolutie liquiditeit van KMO s in België per regio, (mediaan) 1,35 1,30 1,25 1,20 1,15 1,10 1, Vlaanderen 1,21 1,23 1,25 1,27 1,30 1,31 1,32 1,32 1,30 1,29 Brussel 1,14 1,15 1,16 1,17 1,19 1,20 1,20 1,20 1,20 1,22 Wallonië 1,19 1,20 1,21 1,22 1,23 1,24 1,23 1,24 1,22 1,22 Federaal 1,20 1,21 1,22 1,24 1,26 1,28 1,28 1,28 1,27 1,26 De hoogste liquiditeitscijfers vinden we terug bij de sectoren IT (1,45) en de gespecialiseerde bouwwerken (1,46). De bouwsector doet het algemeen goed met een cijfer van 1,40. De sectoren die over de periode de grootste stijging laten optekenen van hun liquiditeitscijfer zijn de agro-industrie (+0,46), de banken en holdings (+0,25) en de IT (+0,23). De sectoren met de laagste liquiditeitscijfers zijn de verschaffers van accommodatie (0,65), de maatschappelijke dienstverlening (0,71) en de diensten aan personen (0,85). De sectoren die de grootste daling van het liquiditeitscijfer kennen over de periode zijn de voedingsmiddelenindustrie (-0,15) en de diensten aan personen (-0,08) en de weg- en waterbouw (ook -0,08). Tabel 17: Evolutie liquiditeit van de KMO s volgens sector in Brussel, (mediaan) Sector DIENSTEN 1,13 1,16 1,16 1,17 1,18 1,21 1,22 1,21 1,20 1,22 Financiële diensten: banken, holdings 1,10 1,09 1,25 1,20 1,13 1,18 1,31 1,36 1,35 1,35 Financiële diensten: verzekeringen, pensioenfondsen 1,24 1,21 1,30 1,30 1,44 1,36 1,50 1,37 1,38 1,31 Zakelijke diensten 1,19 1,21 1,22 1,21 1,24 1,25 1,26 1,24 1,24 1,29 Immobiliën 1,06 1,10 1,12 1,12 1,14 1,19 1,19 1,18 1,18 1,16 Communicatie 1,12 1,16 1,16 1,19 1,15 1,16 1,18 1,18 1,16 1,19 IT 1,22 1,20 1,18 1,26 1,30 1,32 1,39 1,40 1,42 1,45 Handelsbemiddeling 1,19 1,17 1,22 1,24 1,20 1,24 1,19 1,21 1,19 1,18 Diensten aan personen 0,93 1,02 0,95 0,98 0,99 0,89 0,83 0,85 0,82 0,85 Maatschappelijke dienstverlening 0,65 0,62 0,52 0,69 0,75 0,82 0,85 0,79 0,74 0,71 Kunst, amusement en recreatie 0,93 0,92 0,99 1,06 1,02 1,05 1,02 1,05 1,02 1,01 BOUW 1,29 1,28 1,29 1,30 1,31 1,31 1,31 1,32 1,36 1,40 Bouw van gebouwen, ontwikkeling van bouwprojecten 1,21 1,21 1,22 1,20 1,22 1,22 1,18 1,18 1,20 1,22 Weg- en waterbouw 1,42 1,32 1,29 1,40 1,15 1,26 1,21 1,35 1,35 1,34 Gespecialiseerde bouwwerkzaamheden 1,31 1,31 1,33 1,36 1,36 1,37 1,35 1,38 1,39 1,46 INDUSTRIE 1,30 1,26 1,30 1,31 1,29 1,28 1,30 1,28 1,29 1,30 Industrie: agro 0,93 1,21 1,25 1,23 1,30 1,23 1,28 1,36 1,26 1,39 Industrie: voedingsmiddelen 1,09 0,98 1,05 1,03 1,05 1,03 0,98 0,99 0,96 0,94 Industrie: overige 1,38 1,31 1,35 1,38 1,36 1,40 1,38 1,38 1,38 1,39 Drukkerijen en grafische bedrijven 1,20 1,23 1,30 1,23 1,22 1,19 1,24 1,19 1,20 1,25 27

28 28 Sector DETAILHANDEL 1,17 1,16 1,15 1,17 1,17 1,16 1,17 1,19 1,16 1,16 Detailhandel excl. automobielsector 1,17 1,16 1,15 1,17 1,17 1,16 1,17 1,19 1,16 1,16 HORECA 0,71 0,68 0,69 0,73 0,70 0,72 0,69 0,69 0,71 0,71 Verschaffen van accommodatie 0,58 0,63 0,51 0,60 0,65 0,72 0,79 0,73 0,76 0,65 Eet- en drinkgelegenheden 0,72 0,68 0,70 0,73 0,71 0,71 0,69 0,69 0,71 0,71 GROOTHANDEL 1,20 1,22 1,25 1,25 1,25 1,27 1,27 1,26 1,27 1,29 Groothandel excl. automobielsector 1,20 1,22 1,25 1,25 1,25 1,27 1,27 1,26 1,27 1,29 AUTOMOBIEL 1,14 1,15 1,15 1,14 1,19 1,18 1,12 1,14 1,14 1,18 Automobielsector 1,14 1,15 1,15 1,14 1,19 1,18 1,12 1,14 1,14 1,18 TRANSPORT 1,08 1,10 1,03 1,05 1,09 1,12 1,07 1,04 1,09 1,10 Vervoer te land, te water en lucht 1,08 1,11 1,01 1,01 1,06 1,09 1,02 0,98 1,03 1,03 Vervoer logistiek 1,09 1,09 1,05 1,10 1,14 1,16 1,15 1,15 1,24 1,20

29 29 4. Andere financieel-economische gegevens van de Brusselse KMO s Naast de verschillende financiële ratio s die in het vorige hoofdstuk nader werden bekeken, analyseren we in dit hoofdstuk een aantal andere parameters die eveneens belangrijk zijn voor de algemene gezondheid van de Brusselse KMO s. We gaan met name dieper in op het aantal dagen leverancierskrediet, het aantal dagen klantenkrediet, de investeringen in materiële vaste activa, het bedrijfsresultaat, het aandeel verlieslatende bedrijven en het eigen vermogen. 4.1 Aantal dagen leverancierskrediet Het aantal dagen leverancierskrediet geeft weer hoeveel dagen een bedrijf kan wachten vooraleer het de rekeningen dient te vereffenen bij de leveranciers. Het is eigenlijk een vorm van kortlopend vreemd vermogen waarbij de leverancier krediet verleent aan een bedrijf. Het aantal dagen leverancierskrediet kent een dalend verloop in alle gewesten. In 2002 bedraagt het aantal dagen leverancierskrediet in Brussel 53 dagen, terwijl dit in 2011 gezakt is tot 45 dagen. Nog steeds het hoogste niveau. Ook in Vlaanderen en Wallonië zakt het aantal dagen leverancierskrediet tot respectievelijk 39 en 38 dagen in Grafiek 10: Evolutie mediaanwaarde aantal dagen leverancierskrediet van KMO s in België per regio, Vlaanderen Brussel Wallonië Federaal De sectoren die in 2011 over het meeste aantal dagen leverancierskrediet beschikken, zijn de horeca (verschaffen van accommodatie 64 dagen), de communicatiesector (60 dagen) en de bouw en handelsbemiddeling (beide 59 dagen). Ten opzichte van 2002 blijkt dat enkel de hotelsector en de maatschappelijke dienstverlening een stijging kennen van het aantal dagen leverancierskrediet (elk +11 dagen). De sectoren die in 2011 over het laagste aantal dagen leverancierskrediet beschikken, zijn de horeca (23 dagen), de automobielsector (27 dagen) en de diensten aan personen (29 dagen). Over de periode verliezen de financiële diensten (-32 dagen) en de communicatiesector (-30 dagen) het meest aantal dagen leverancierskrediet.

30 30 Tabel 18: Evolutie mediaanwaarde saldo aantal dagen leverancierskrediet van KMO s volgens sector in Brussel, Sector DIENSTEN Financiële diensten: banken, holdings Financiële diensten: verzekeringen, pensioenfondsen Zakelijke diensten Immobiliën Communicatie IT Handelsbemiddeling Diensten aan personen Maatschappelijke dienstverlening Kunst, amusement en recreatie BOUW Bouw van gebouwen, ontwikkeling van bouwprojecten Weg- en waterbouw Gespecialiseerde bouwwerkzaamheden INDUSTRIE Industrie: agro Industrie: voedingsmiddelen Industrie: overige Drukkerijen en grafische bedrijven DETAILHANDEL Detailhandel excl. automobielsector HORECA Verschaffen van accommodatie Eet- en drinkgelegenheden GROOTHANDEL Groothandel excl. automobielsector AUTOMOBIEL Automobielsector TRANSPORT Vervoer te land, te water en lucht Vervoer logistiek Aantal dagen klantenkrediet Het aantal dagen klantenkrediet geeft weer hoeveel dagen een klant kan wachten vooraleer zijn of haar rekeningen te betalen en is met andere woorden een vorm van kredietverlening aan de klant van het bedrijf. Het aantal dagen klantenkrediet van de KMO s in België kent een structureel dalend verloop. Het aantal dagen klantenkrediet zakt voor Belgische KMO s met 4 dagen, van 20 dagen in 2002 tot 46 dagen in De dalende trend in België manifesteert zich in alle regio s. In Brussel zakt het aantal dagen klantenkrediet met 4 dagen tot 48 dagen. In Vlaanderen is er ook een daling met 4 dagen tot 47 dagen in In Wallonië is de daling het grootst met 5 dagen, tot 43 dagen in 2011.

31 Grafiek 11: Evolutie mediaanwaarde aantal dagen klantenkrediet van KMO s in België per regio, Vlaanderen Brussel Wallonië Federaal De sectoren die over het meest aantal dagen klantenkrediet beschikken zijn de sectoren communicatie (79 dagen), financiële diensten: banken, holdings (78 dagen) en drukkerijen en grafische bedrijven (71 dagen). De grootste toename in het aantal dagen klantenkrediet zien we in de agro-industrie (+7 dagen) en in de handelsbemiddeling (+2 dagen). Alle andere sectoren kennen een dalende trend. De sectoren met het minst aantal dagen klantenkrediet zijn de horeca, zowel de verschaffers van accommodatie (15 dagen), als de eet- en drinkgelegenheden (10 dagen). Dan volgen de diensten aan personen (16 dagen). Tabel 19: Evolutie mediaanwaarde aantal dagen klantenkrediet van KMO s volgens sector in Vlaanderen, Sector DIENSTEN Financiële diensten: banken, holdings Financiële diensten: verzekeringen, pensioenfondsen Zakelijke diensten Immobiliën Communicatie IT Handelsbemiddeling Diensten aan personen Maatschappelijke dienstverlening Kunst, amusement en recreatie BOUW Bouw van gebouwen, ontwikkeling van bouwprojecten Weg- en waterbouw Gespecialiseerde bouwwerkzaamheden INDUSTRIE Industrie: agro Industrie: voedingsmiddelen Industrie: overige Drukkerijen en grafische bedrijven DETAILHANDEL Detailhandel excl. automobielsector

32 32 Sector HORECA Verschaffen van accommodatie Eet- en drinkgelegenheden GROOTHANDEL Groothandel excl. automobielsector AUTOMOBIEL Automobielsector TRANSPORT Vervoer te land, te water en lucht Vervoer logistiek Investeringen in materiële vaste activa De investeringen in materiële vaste activa zijn een graadmeter voor de financiële gezondheid van het bedrijf en het vertrouwen van de onderneming naar de toekomst. Enkel financieel gezonde bedrijven zijn in staat om substantiële investeringen door te voeren. De bedrijfsinvesteringen in KMO s kennen een volatiel verloop en geven aan dat bedrijven werken met investeringscyclussen. Opvallend zijn de pieken van de investeringen in 2005 en Deze pieken gelden vooral voor Brussel waar de volatiliteit zeer uitgesproken is. In die jaren vallen vooral de hoge mediaanwaarden in de agro-industrie en de financiële sector op. In Vlaanderen is deze volatiliteit er ook, maar veel minder sterk. De piek in 2005 bedraagt 437% en zakt in 2006 terug tot 174%. In Wallonië is het verloop anders. Zo is er geen piek in het investeringsvolume in In 2011 haalt het investeringsniveau van de Belgische KMO s een niveau van 169% ten opzichte van het referentiejaar Grafiek 12: Evolutie totaal volume KMO-investeringen in materiële vaste activa in België per regio (basis 2002 = 100), % 400% 350% 300% 250% 200% 150% 100% 50% 0% Vlaanderen 100% 102% 114% 135% 131% 147% 159% 153% 156% 173% Brussel 100% 115% 105% 437% 174% 214% 373% 176% 183% 195% Wallonië 100% 89% 100% 108% 116% 125% 140% 136% 132% 131% Federaal 100% 102% 109% 190% 137% 156% 198% 154% 156% 169% Naast de eigenlijke evolutie van de investeringsvolumes dienen we op te merken dat het gemiddelde aandeel van de gewesten in het totaal Belgisch investeringsvolume onderling sterk verschilt. Brussel haalt tijdens de periode een gemiddeld aandeel van 26% van de investeringen. Voor Vlaanderen is dit 57% en voor Wallonië 17%.

33 33 Tabel 20: Evolutie aandeel van het totaal investeringsvolume in materiële vaste activa van KMO s in België per regio, Gemiddelde Vlaanderen 60% 60% 63% 43% 58% 57% 48% 60% 60% 61% 57% Brussel 20% 23% 19% 46% 25% 27% 38% 23% 23% 23% 26% Wallonië 20% 17% 18% 11% 17% 16% 14% 18% 17% 15% 17% Federaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% De sector met de hoogste mediaanwaarde voor investeringen in Brussel in 2011 is de agro-industrie ( EUR) gevolgd door de hotelsector (verschaffen van accommodatie: EUR) en de maatschappelijke dienstverlening ( EUR). Ten opzichte van 2002 realiseert de maatschappelijke dienstverlening de grootste groei met een stijging van 115%. De sector agro-industrie groeit met 113%, de hotelsector met 19%. De sectoren met de laagste investeringsvolumes in 2011 zijn de sectoren IT (5.012 EUR), diensten aan personen (5.406 EUR) en handelsbemiddeling (5.842 EUR). Ook van de eet- en drinkgelegenheden investeerde de helft minder dan EUR in De grootste dalingen van de investeringsvolumes ten opzichte van 2002 zien we bij de sectoren drukkerijen en grafische bedrijven (-52%), financiële diensten : banken, holdings (-39%), de IT (-33%) en de communicatie (-32%). Tabel 21: Evolutie mediaanwaarde KMO-investeringen in materiële vaste activa volgens sector in Brussel, Sector DIENSTEN Financiële diensten: banken, holdings Financiële diensten: verzekeringen, pensioenfondsen Zakelijke diensten Immobiliën Communicatie IT Handelsbemiddeling Diensten aan personen Maatschappelijke dienstverlening Kunst, amusement en recreatie BOUW Bouw van gebouwen, ontwikkeling van bouwprojecten Weg- en waterbouw Gespecialiseerde bouwwerkzaamheden INDUSTRIE Industrie: agro Industrie: voedingsmiddelen Industrie: overige Drukkerijen en grafische bedrijven DETAILHANDEL Detailhandel excl. automobielsector HORECA Verschaffen van accommodatie Eet- en drinkgelegenheden GROOTHANDEL Groothandel excl. automobielsector AUTOMOBIEL Automobielsector

34 Sector TRANSPORT Vervoer te land, te water en lucht Vervoer logistiek Bedrijfsresultaat en aandeel verlieslatende bedrijven Het bedrijfsresultaat is het verschil tussen de opbrengsten en de kosten van een onderneming en is een significante graadmeter voor de financiële gezondheid van een onderneming. De evolutie van het totaal volume van de bedrijfsresultaten van de KMO s evolueert algemeen positief over de periode Opvallend is de terugval van de bedrijfsresultaten zowel in 2003, 2004 als in Voor België komt het totaal volume aan bedrijfsresultaten neer op 150% ten opzichte van het basisjaar In Brussel is er echter een status quo en zijn de bedrijfsresultaten op hetzelfde niveau als in 2002! In Vlaanderen is er een toename met 55%, in Wallonië met 73%. Grafiek 13: Evolutie totaal volume KMO-bedrijfsresultaten in België per regio (basis 2002 = 100), % 300% 250% 200% 150% 100% 50% 0% -50% -100% -150% Vlaanderen 100% 99% 93% 105% 125% 139% 153% 172% 173% 155% Brussel 100% -105% 61% 102% 142% 293% 203% 224% 255% 100% Wallonië 100% 101% 101% 119% 138% 141% 167% 183% 194% 173% Federaal 100% 69% 89% 107% 130% 162% 162% 181% 188% 150% De sector met de hoogste mediaanwaarde van het KMO-bedrijfsresultaat is de hotelsector met een mediaanwaarde van EUR. Op de tweede plaats komt immobiliënsector met een mediaanwaarde van EUR. Op de derde plaats staat de IT-sector met EUR. De grootste stijging van het KMO-bedrijfsresultaat stellen we ook vast bij de IT-sector met 536%. Deze sector presteert jaar na jaar beter. In tegenstelling tot de sector vervoer-logistiek, die ook een sterke stijging kent van 355% ten opzichte van 2002, maar veel wisselvaligere resultaten kent doorheen de voorbije periode. De drie sectoren met de laagste mediaanwaardes van het bedrijfsresultaat zijn de diensten aan personen (328 EUR) en de eet- en drinkgelegenheden (789 EUR). Twee sectoren kennen zelfs een negatief resultaat: de financiële diensten: banken, holdings (-442 EUR) en de agro-industrie (-556 EUR). Deze twee sectoren zijn ook de grootste dalers over de laatste 10 jaar. Als we het aandeel van verlieslatende bedrijven binnen de verschillende sectoren bekijken zien we dat de sector van de gespecialiseerde bouwwerkzaamheden (32,45%) het laagste aandeel heeft in Daarna gevolgd door financiële diensten: 34

35 banken, holdings (32,48%) en de IT-sector (34,12%). Sectoren die op dit vlak het slechtst scoren zijn de sectoren diensten aan personen (52,82%), en de horecasector (50,82%). Tabel 22: Evolutie mediaanwaarde KMO-bedrijfsresultaat volgens sector in Brussel, Sector Aandeel verlieslatend DIENSTEN ,80% Financiële diensten: banken, holdings ,48% Financiële diensten: verzekeringen, pensioenfondsen ,98% Zakelijke diensten ,23% Immobiliën ,89% Communicatie ,68% IT ,12% Handelsbemiddeling ,17% Diensten aan personen ,82% Maatschappelijke dienstverlening ,00% Kunst, amusement en recreatie ,64% BOUW ,81% Bouw van gebouwen, ontwikkeling van bouwprojecten ,90% Weg- en waterbouw ,62% Gespecialiseerde bouwwerkzaamheden ,45% INDUSTRIE ,70% Industrie: agro ,09% Industrie: voedingsmiddelen ,81% Industrie: overige ,42% Drukkerijen en grafische bedrijven ,29% DETAILHANDEL ,73% Detailhandel excl. automobielsector ,73% HORECA ,82% Verschaffen van accommodatie ,56% Eet- en drinkgelegenheden ,84% GROOTHANDEL ,92% Groothandel excl. automobielsector ,92% AUTOMOBIEL ,22% Automobielsector ,22% TRANSPORT ,04% Vervoer te land, te water en lucht ,49% Vervoer logistiek ,43% 4.5 Eigen vermogen Het eigen vermogen geeft de eigen financiële basis van de onderneming weer. Het eigen vermogen neemt toe wanneer de onderneming opbrengsten genereert, maar neemt af in geval van een negatief resultaat of uitkering van dividenden. In België kunnen we voor alle regio s een algemeen stijgende trend van de mediaanwaarde van het eigen vermogen van KMO s vaststellen tot In 2009 en 2010 zakt de mediaanwaarde van het eigen vermogen van de KMO s lichtjes om in 2011 opnieuw te stijgen tot een niveau van EUR. In Brussel bedraagt de mediaanwaarde van het eigen vermogen van de KMO s EUR, de helft van de Vlaamse mediaanwaarde ( EUR). 35

36 36 Grafiek 14: Evolutie mediaanwaarde eigen vermogen van de KMO s in België per regio, Vlaanderen Brussel Wallonië Federaal De hoogste mediaanwaarden van het eigen vermogen bij KMO s zien we bij de banken en holdings ( EUR, gevolgd door agro-industrie ( EUR) en de financiële diensten: verzekeringen, pensioenfondsen ( EUR). De IT-sector is de sector met de grootste toename van de mediaanwaarde over de periode met 68%. Daarna volgen de banken en holdings (+66%) en de financiële diensten: verzekeringen, pensioenfondsen (+30%). De sectoren met de laagste mediaanwaarden van het eigen vermogen zijn de eet- en drinkgelegenheden (7.223 EUR), de diensten aan personen (7.346 EUR). De grootste daling van de mediaanwaarde van het eigen vermogen ten opzichte van 2002 zien we ook bij de sector diensten aan personen (-34%), de weg- en waterbouw (-29%) en de drukkerijen en grafische sector (-24%). Tabel 23: Evolutie mediaanwaarde eigen vermogen van de KMO s volgens sector in Brussel, Sector DIENSTEN Financiële diensten: banken, holdings Financiële diensten: verzekeringen, pensioenfondsen Zakelijke diensten Immobiliën Communicatie IT Handelsbemiddeling Diensten aan personen Maatschappelijke dienstverlening Kunst, amusement en recreatie BOUW Bouw van gebouwen, ontwikkeling van bouwprojecten Weg- en waterbouw Gespecialiseerde bouwwerkzaamheden INDUSTRIE Industrie: agro Industrie: voedingsmiddelen

37 37 Sector Industrie: overige Drukkerijen en grafische bedrijven DETAILHANDEL Detailhandel excl. automobielsector HORECA Verschaffen van accommodatie Eet- en drinkgelegenheden GROOTHANDEL Groothandel excl. automobielsector AUTOMOBIEL Automobielsector TRANSPORT Vervoer te land, te water en lucht Vervoer logistiek

38 38 5. Multiscore van de Brusselse KMO s en éénmanszaken De Multiscore geeft een indicatie van de kans op faling en het perspectief op groeipotentieel van een KMO (vennootschappen en eenmanszaken). Per sector kan een beeld opgemaakt worden met een overzicht van het percentage bedrijven dat zich in een bepaalde risicoklasse bevindt gedurende de periode We onderscheiden hierbij drie risicoklassen. De eerste klasse heeft een verhoogd risico op faillissement en een beperkt groeipotentieel (score tussen 0 en 19), de tweede klasse heeft een matig risico op faling en een matig groeipotentieel (score tussen 20 en 49) en de derde klasse heeft weinig risico op een faillissement en een ruim groeipotentieel (score tussen 50 en 100). Als we het overzicht maken van het aandeel KMO s binnen een bepaald risicoprofiel, zien we dat 16,5% van de KMO s in België een groot risico op faling en een beperkt groeipotentieel hebben. In Brussel ligt het cijfer van de groep met een hoog risicoprofiel voor 2011 met 26,5% beduidend hoger als in Vlaanderen (15,0%) en in Wallonië (16,8%). Wanneer we de groep van bedrijven bekijken die binnen de groep met weinig risico op faling en een ruim groeipotentieel vallen, zien we dat 71,4% van de Vlaamse KMO s hieronder vallen. In Brussel is dit een stuk lager met een cijfer van 57,5%, in Wallonië is dit 72,3%. Tabel 24: Aandeel KMO s volgens risicoprofiel in België per regio, Vlaanderen 10,2% 2,6% 2,2% 5,5% 3,5% 4,6% 24,6% 12,9% 26,1% 6,9% 0,8% Brussel 18,9% 4,1% 3,5% 7,2% 4,0% 4,8% 25,2% 10,1% 18,1% 3,6% 0,6% Wallonië 12,2% 2,5% 2,0% 4,2% 3,0% 3,8% 26,3% 11,6% 29,0% 4,9% 0,4% België 11,6% 2,7% 2,2% 5,2% 3,3% 4,3% 25,6% 12,4% 26,3% 5,8% 0,7% Onderstaande grafiek geeft een overzichtelijk beeld van de evolutie van de Multiscore in het Brussels Gewest. Grafiek 15: Evolutie Multiscore in Brussel, % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% Score Score Score Score Score Score Score Score Score Score 1-9 0%

39 39 Tabel 25 geeft de evolutie weer van het aandeel van KMO s in dienstensectoren volgens risicoklasse in Brussel. Het aantal bedrijven met weinig risico op faling en een ruim groeipotentieel blijft gedurende de periode min of meer stabiel rond 43%. Het aandeel bedrijven met een groot risico op faling en een beperkt groeipotentieel komt in 2011 uit op 34,77%, een lichte daling ten opzichte van de voorgaande jaren. Daartegenover staat dat het aandeel van bedrijven in dienstensectoren met een matig risico op faling en een matig groeipotentieel toeneemt van 18,88% in 2002 tot 21,80% in Tabel 25: Evolutie percentage KMO s dienstensector algemeen volgens risicoklasse in Brussel, Sector Score DIENSTEN Score ,82% 38,06% 36,13% 34,16% 33,77% 33,64% 34,34% 35,70% 35,88% 34,77% Score ,88% 20,04% 19,07% 19,79% 19,74% 20,15% 20,33% 20,93% 22,06% 21,80% Score ,30% 41,90% 44,80% 46,05% 46,49% 46,21% 45,33% 43,37% 42,06% 43,43% Tabel 26 geeft een detailoverzicht van de KMO s actief in dienstensectoren in Brussel volgens risicoklasse. De sectoren met het grootste aandeel bedrijven met weinig risico op faling en een ruim groeipotentieel zijn de financiële diensten (banken en holdings) (61,57%), financiële diensten (verzekeringen) (57,46%) en de kunst-en recreatieve sector (51,65%). De sector immobiliën (38,7%) telt de minste bedrijven in de groep met weinig risico op faling en een ruim groeipotentieel. De sectoren met het grootste aandeel bedrijven met een groot risico op faillissement en een beperkt groeipotentieel zijn de sectoren handelsbemiddeling (39,09%) en de communicatie (36,34%).

40 Tabel 26: Evolutie percentage KMO s dienstensectoren in detail volgens risicoklasse in Brussel, Sector Score Fin. Dienst.: banken, holdings Fin. Dienst.: verzek., pensioenfondsen Zakelijke diensten Immobiliën Communicatie IT Handelsbemiddeling Diensten aan personen Maatsch. dienstverlening Kunst, amusement en recreatie Score ,83% 26,75% 22,50% 21,74% 17,50% 16,06% 19,01% 20,97% 17,91% 17,54% Score ,75% 25,88% 24,58% 18,70% 16,25% 22,09% 20,91% 22,47% 21,64% 20,90% Score ,42% 47,37% 52,92% 59,57% 66,25% 61,85% 60,08% 56,55% 60,45% 61,57% Score ,00% 27,92% 25,45% 26,37% 22,97% 28,62% 26,38% 29,78% 27,48% 25,08% Score ,14% 19,43% 20,73% 18,15% 16,89% 16,40% 18,24% 16,30% 19,49% 17,46% Score ,86% 52,65% 53,82% 55,48% 60,14% 54,98% 55,37% 53,92% 53,04% 57,46% Score ,50% 36,32% 34,62% 32,73% 32,15% 32,08% 32,77% 33,88% 34,98% 33,56% Score ,52% 21,05% 19,08% 20,03% 19,90% 20,12% 20,20% 21,32% 22,31% 21,57% Score ,99% 42,63% 46,30% 47,25% 47,95% 47,80% 47,03% 44,80% 42,71% 44,88% Score ,46% 41,80% 39,64% 36,10% 34,52% 33,91% 34,80% 36,59% 36,77% 35,29% Score ,38% 25,45% 24,95% 25,75% 25,73% 25,28% 25,17% 25,99% 26,83% 26,01% Score ,16% 32,75% 35,41% 38,15% 39,75% 40,81% 40,03% 37,42% 36,40% 38,70% Score ,73% 44,94% 40,24% 35,58% 36,35% 35,76% 34,58% 38,98% 36,62% 36,34% Score ,69% 19,80% 20,71% 22,29% 22,29% 23,18% 23,66% 21,77% 24,82% 23,64% Score ,58% 35,26% 39,06% 42,13% 41,37% 41,06% 41,76% 39,25% 38,56% 40,02% Score ,23% 46,23% 42,97% 42,05% 41,48% 39,86% 40,43% 39,52% 37,95% 36,17% Score ,09% 20,80% 18,98% 19,19% 17,94% 19,43% 19,70% 19,15% 21,77% 22,08% Score ,68% 32,98% 38,04% 38,77% 40,58% 40,72% 39,87% 41,32% 40,28% 41,75% Score ,45% 37,38% 36,22% 35,50% 36,96% 36,65% 39,03% 39,06% 38,71% 39,09% Score ,80% 17,34% 17,55% 17,34% 18,22% 18,48% 18,28% 19,23% 18,79% 20,43% Score ,76% 45,28% 46,23% 47,16% 44,82% 44,87% 42,69% 41,71% 42,49% 40,48% Score ,42% 30,05% 29,72% 28,79% 30,79% 31,29% 31,61% 34,84% 36,14% 36,07% Score ,17% 10,94% 9,78% 11,52% 11,20% 12,55% 12,00% 12,28% 12,21% 12,73% Score ,41% 59,01% 60,50% 59,69% 58,01% 56,16% 56,39% 52,88% 51,64% 51,20% Score ,90% 50,00% 54,17% 53,33% 45,83% 48,08% 53,45% 44,44% 37,50% 35,94% Score ,95% 15,38% 18,75% 17,78% 20,83% 23,08% 13,79% 26,98% 23,21% 35,94% Score ,15% 34,62% 27,08% 28,89% 33,33% 28,85% 32,76% 28,57% 39,29% 28,13% Score ,89% 37,09% 32,61% 30,09% 27,62% 29,81% 29,32% 30,79% 31,66% 31,26% Score ,61% 14,10% 14,85% 13,69% 14,81% 13,35% 15,59% 15,48% 17,22% 17,09% Score ,50% 48,81% 52,53% 56,21% 57,57% 56,84% 55,10% 53,73% 51,12% 51,65% In de bouwsector blijkt dat slechts 46,85% van de KMO s behoort tot de groep met weinig risico op een faillissement en een ruim groeipotentieel. 32,15% van de Brusselse bouwbedrijven behoort tot de categorie van bedrijven met een verhoogd risico op faling en een beperkt groeipotentieel. Dit is het laagste cijfer gedurende de periode Tabel 27: Evolutie percentage KMO s bouwsectoren algemeen volgens risicoklasse in Brussel, Sector Score BOUW Score ,32% 35,61% 33,59% 33,40% 34,16% 34,39% 34,38% 34,72% 34,11% 32,15% Score ,57% 22,31% 20,35% 20,24% 20,45% 19,76% 20,54% 22,30% 23,01% 21,00% Score ,10% 42,08% 46,06% 46,36% 45,39% 45,85% 45,08% 42,99% 42,89% 46,85% Wanneer we het detail van de bouwsector bekijken stellen we vast dat de subsectoren weg- en waterbouw en gespecialiseerde bouwwerkzaamheden beduidend beter scoren in vergelijking met de subsector bouw van gebouwen en ontwikkeling van bouwprojecten. Deze twee subsectoren halen binnen de categorie van bedrijven met weinig risico op faling 40

41 en een ruim groeipotentieel een aandeel van om en bij de helft. De subsector bouw van gebouwen en ontwikkeling van bouwprojecten haalt echter maar een aandeel van 35,47% binnen de categorie van bedrijven met weinig risico op faling en een ruim groeipotentieel. Tabel 28: Evolutie percentage KMO s bouwsectoren in detail volgens risicoklasse in Brussel, Sector Score Bouw van gebouwen, ontwikkeling van bouwprojecten Weg- en waterbouw Gespecialiseerde bouwwerkzaamheden Score ,74% 39,69% 37,89% 36,86% 38,78% 39,14% 39,38% 42,41% 40,43% 39,43% Score ,36% 28,36% 26,44% 25,40% 25,00% 24,26% 26,32% 25,67% 27,72% 25,09% Score ,91% 31,94% 35,67% 37,74% 36,22% 36,60% 34,30% 31,92% 31,85% 35,47% Score ,40% 34,55% 27,12% 30,60% 25,56% 30,51% 31,69% 34,09% 30,99% 29,38% Score ,81% 14,55% 12,99% 12,57% 16,11% 16,95% 16,39% 13,64% 12,87% 15,98% Score ,79% 50,91% 59,89% 56,83% 58,33% 52,54% 51,91% 52,27% 56,14% 54,64% Score ,45% 34,25% 32,44% 32,35% 32,96% 32,91% 32,80% 32,13% 32,15% 30,01% Score ,17% 20,60% 18,62% 18,86% 19,08% 18,33% 18,75% 21,49% 21,83% 19,93% Score ,38% 45,14% 48,94% 48,79% 47,96% 48,75% 48,45% 46,38% 46,02% 50,06% Binnen de industrie blijkt dat amper de helft van de bedrijven (47,04%) binnen de categorie met weinig kans op faling en een ruim groeipotentieel valt. Het aandeel bedrijven met een verhoogd risico op faling en een beperkt groeipotentieel zakt wel van 37,42% in 2002 tot 33,41% in Tabel 29: Evolutie percentage KMO s industriële sectoren algemeen volgens risicoklasse in Brussel, Sector Score INDUSTRIE Score ,42% 37,68% 33,49% 31,61% 30,94% 31,50% 31,45% 33,89% 34,91% 33,41% Score ,24% 18,62% 18,40% 18,83% 20,67% 20,05% 19,54% 19,58% 20,33% 19,55% Score ,35% 43,70% 48,11% 49,56% 48,39% 48,44% 49,01% 46,53% 44,76% 47,04% Tabel 30 geeft het detail weer van de industriële subsectoren volgens hun risicoklasse. Opvallend is dat de agro-industrie de beste cijfers haalt in vergelijking met de andere industriële sectoren. Het aandeel bedrijven met weinig risico op faling en een ruim groeipotentieel ligt er op 49,67% in 2011, waar de andere subsectoren een aandeel halen dat schommelt tussen 39,29% en 49,35%. Tabel 30: Evolutie percentage KMO s industriële sectoren in detail volgens risicoklasse in Brussel, Sector Score Industrie: agro Industrie: voedingsmiddelen Industrie: overige Drukkerijen en grafische bedrijven Score ,63% 31,76% 33,33% 26,17% 29,33% 28,86% 26,45% 29,22% 34,18% 30,46% Score ,00% 16,22% 14,47% 18,79% 16,67% 15,44% 14,19% 20,13% 17,09% 19,87% Score ,38% 52,03% 52,20% 55,03% 54,00% 55,70% 59,35% 50,65% 48,73% 49,67% Score ,78% 41,48% 39,36% 37,69% 38,98% 39,62% 37,20% 39,49% 39,90% 41,58% Score ,90% 18,52% 20,54% 20,85% 20,82% 21,93% 24,88% 22,66% 21,45% 19,13% Score ,32% 40,00% 40,10% 41,46% 40,19% 38,44% 37,91% 37,85% 38,65% 39,29% Score ,08% 37,51% 32,17% 30,36% 29,23% 29,24% 29,87% 31,11% 32,54% 31,53% Score ,86% 18,13% 17,70% 18,20% 20,26% 19,53% 18,14% 18,99% 19,82% 19,12% Score ,06% 44,36% 50,13% 51,44% 50,51% 51,23% 51,99% 49,90% 47,63% 49,35% Score ,56% 36,97% 33,96% 33,33% 31,50% 34,28% 34,09% 40,82% 40,28% 35,17% Score ,59% 21,58% 20,75% 19,71% 23,37% 21,91% 21,97% 19,10% 22,42% 21,47% Score ,84% 41,45% 45,28% 46,96% 45,12% 43,81% 43,94% 40,07% 37,30% 43,35% 41

42 42 De detailhandel haalt een aandeel van 38,57% binnen de categorie bedrijven met weinig kans op faling en een ruim groeipotentieel. Een cijfer dat sterk daalde in de periode van 2002 tot Het aandeel bedrijven dat tot de groep met een verhoogd risico op faillissement en een beperkt groeipotentieel behoort, steeg van 37,36% in 2002 tot 40,54% in Het aandeel bedrijven binnen de categorie met een matig risico op faling en matig groeipotentieel stijgt ook tot 20,89% in Tabel 31: Evolutie percentage KMO s detailhandel volgens risicoklasse in Brussel, Sector Score DETAILHANDEL Score ,36% 38,13% 37,67% 37,66% 39,51% 39,78% 40,06% 40,21% 40,48% 40,54% Score ,32% 19,24% 18,81% 19,97% 19,19% 19,17% 19,66% 21,10% 21,20% 20,89% Score ,31% 42,63% 43,51% 42,37% 41,30% 41,05% 40,28% 38,70% 38,31% 38,57% Tabel 32 geeft het overzicht van het aandeel horecazaken in Brussel volgens risicoklasse. Het aandeel horecazaken dat een verhoogd risico op faling en een beperkt groeipotentieel heeft, nam toe van 49,07% in 2002 tot 51,69% in Het aandeel bedrijven met een matig risico op faling en een matig groeipotentieel stijgt over dezelfde periode van 19,30% tot 20,46%. Het aandeel bedrijven met weinig risico op faling en een ruim groeipotentieel blijft daalde tot 27,85%. Tabel 32: Evolutie percentage KMO s horeca algemeen volgens risicoklasse in Brussel, Sector Score HORECA Score ,07% 50,24% 50,76% 48,46% 50,02% 50,01% 50,80% 52,69% 53,99% 51,69% Score ,30% 19,27% 18,68% 20,94% 19,98% 20,05% 20,14% 20,40% 20,31% 20,46% Score ,63% 30,49% 30,55% 30,59% 30,00% 29,94% 29,06% 26,91% 25,71% 27,85% Binnen de horeca valt op dat de verschaffers van accommodatie zich enigszins versterkten in de periode In 2002 is het aandeel bedrijven met een verhoogd risico op faillissement en een beperkt groeipotentieel nog meer dan de helft (51,03%). In 2011 is het cijfer gedaald tot 46,29%. Het aandeel bedrijven met weinig risico op faillissement en een ruim groeipotentieel stijgt van 30,41% in 2002 tot 34,06% in De cijfers van de subgroep eet- en drinkgelegenheden kennen een omgekeerde tendens. Het aantal bedrijven met weinig risico en ruim groeipotentieel neemt af van 31,69% tot 27,56%. Tabel 33: Evolutie percentage KMO s horeca in detail volgens risicoklasse in Vlaanderen, Sector Score Verschaffen van accommodatie Eet- en drinkgelegenheden Score ,03% 55,21% 53,00% 47,52% 48,17% 46,15% 43,27% 47,71% 50,22% 46,29% Score ,56% 15,10% 16,50% 23,27% 22,51% 19,49% 22,60% 21,10% 22,42% 19,65% Score ,41% 29,69% 30,50% 29,21% 29,32% 34,36% 34,13% 31,19% 27,35% 34,06% Score ,99% 50,01% 50,66% 48,51% 50,10% 50,17% 51,14% 52,92% 54,16% 51,95% Score ,33% 19,46% 18,78% 20,84% 19,87% 20,07% 20,03% 20,37% 20,21% 20,49% Score ,69% 30,53% 30,56% 30,66% 30,03% 29,75% 28,83% 26,71% 25,63% 27,56% In de sector groothandel behoren amper 34,30% van de bedrijven tot de groep met weinig risico op faling en een ruim groeipotentieel. Het aandeel bedrijven met een verhoogd risico op faling en een beperkt groeipotentieel daalt wel van 44,95% tot 40,92%.

43 43 Tabel 34: Evolutie percentage KMO s groothandel volgens risicoklasse in Brussel, Sector Score GROOTHANDEL Score ,91% 42,98% 40,74% 39,55% 39,21% 39,73% 39,92% 40,66% 41,33% 40,92% Score ,30% 27,22% 25,64% 26,55% 26,63% 25,82% 27,01% 27,12% 26,46% 24,74% Score ,79% 29,80% 33,63% 33,90% 34,16% 34,45% 33,08% 32,21% 32,21% 34,34% Het aandeel bedrijven binnen de automobielsector met weinig risico op faling en een ruim groeipotentieel bedraagt in ,36%. Een lichte daling ten opzichte van 2002 toen het aandeel 32,60% bedroeg. Het aandeel bedrijven met een verhoogd risico op faling en een beperkt groeipotentieel stijgt licht van 43,54% in 2002 tot 45,11% in Tabel 35: Evolutie percentage KMO s automobiel volgens risicoklasse in Brussel, Sector Score AUTOMOBIEL Score ,54% 46,24% 44,95% 43,99% 44,57% 43,79% 45,29% 46,16% 47,08% 45,11% Score ,86% 24,16% 22,71% 24,47% 25,62% 24,56% 24,79% 25,83% 22,82% 23,52% Score ,60% 29,60% 32,34% 31,54% 29,81% 31,66% 29,92% 28,01% 30,10% 31,36% Binnen de transportsector komt het aandeel van bedrijven met weinig risico op faling en een ruim groeipotentieel in 2011 uit op 33,53%. Het aantal KMO s met een verhoogd risico op faling en een beperkt groeipotentieel daalt van 43,60% in 2002 tot 36,57% in Tabel 36: Evolutie percentage KMO s transportsector algemeen volgens risicoklasse in Brussel, Sector Score TRANSPORT Score ,60% 43,09% 42,50% 37,68% 37,91% 37,66% 36,98% 37,30% 37,62% 36,57% Score ,11% 23,73% 21,20% 24,99% 25,99% 26,42% 28,03% 28,33% 30,42% 29,90% Score ,28% 33,19% 36,30% 37,33% 36,11% 35,93% 34,99% 34,37% 31,96% 33,53% Binnen de subsector vervoer over land, water en lucht behoort 32,70% van de KMO s tot de categorie bedrijven met weinig kans op faling en een ruim groeipotentieel. De bedrijven in de subsector vervoer en logistiek doen het iets beter met een aandeel van 34,93% binnen de categorie met weinig kans op faling. Deze sector kent een groter aandeel bedrijven met een hoog risico op faling (39,73%), een percentage dat in 2022 nog 52,28% bedroeg. Tabel 37: Evolutie percentage KMO s transportsectoren in detail volgens risicoklasse in Brussel, Sector Score Vervoer te land, te water en lucht Vervoer logistiek Score ,35% 38,63% 38,62% 34,78% 35,07% 34,01% 33,31% 34,14% 35,71% 34,68% Score ,81% 25,73% 23,81% 27,15% 29,78% 29,65% 32,12% 31,43% 33,87% 32,62% Score ,83% 35,64% 37,57% 38,06% 35,15% 36,34% 34,57% 34,43% 30,42% 32,70% Score ,28% 52,25% 49,93% 43,00% 42,82% 44,13% 43,50% 42,80% 40,91% 39,73% Score ,65% 19,61% 16,22% 21,01% 19,41% 20,67% 20,76% 22,93% 24,49% 25,34% Score ,07% 28,14% 33,85% 35,99% 37,77% 35,20% 35,74% 34,27% 34,60% 34,93%

44 6. Gezondheid van de populairste starterssectoren De sectoren die in 2011 de meeste startende bedrijven registreerden waren de overige adviesbureaus op het gebied van bedrijfsbeheer en bedrijfsvoering, overige gespecialiseerde bouwwerkzaamheden, PR- en communicatieadviesbureau s, en de horeca (eetgelegenheden, cafés en bars). In het kader van dit rapport hebben we een aantal (financiële) parameters op een rij gezet om de gezondheid van deze populaire starterssectoren weer te geven. De cijfers geven de situatie weer voor 2011 voor deze bedrijven in Brussel die tot de sector behoren en die aan onze definitie van een KMO voldoen. Tabel 38: Financieel-economische parameters en Multiscore voor 2011 (mediaan) van top 5 KMO-starterssectoren in Brussel Aandeel verlieslatend Productiviteit rendabiliteit Liquiditeit solvabiliteit Graad financiële onafhankelijkheid Multiscore 0-19 Multiscore Multiscore Overige adviesbureaus op het gebied van bedrijfsbeheer; adviesbureaus op het gebied van bedrijfsvoering 34,7% 161,38% 13,56% 1,25 66,81 33,43% 22,1% 17,9% 60,1% Overige gespecialiseerde bouwwerkzaamheden 31,7% 176,4% 13,89% 1,4 66,44 33,56% 16,5% 11,3% 72,2% Adviesbureaus op het gebied van public relations en communicatie 37,3% 131,93% 21,1% 1,3 71,29 28,84% 21,5% 14,4% 64,1% Eetgelegenheden met beperkte bediening 49,7% 131,65% 6,28% 0,71 83,65 16,71% 41,8% 16,5% 41,7% Cafés en bars 51,1% 124,34% 3,34% 0,89 73,43 27,68% 37,6% 19,1% 43,3% De sector overige adviesbureaus op het gebied van bedrijfsbeheer en bedrijfsvoering is de sector die het grootste aantal starters kende in Het aandeel bedrijven dat verlieslatend is in deze sector komt op een derde. De productiviteit scoort redelijk hoog met een niveau van 161%. Ook de rendabiliteit scoort behoorlijk goed met 13,56% en komt daarmee op een derde plaats. Als we de gegevens van de Multiscore bekijken blijkt dat de sector een gemiddeld aandeel bedrijven telt met weinig kans op een faillissement en een ruim groeipotentieel (22,1%). De horeca behoort tot de Top-5 van de starters, maar kent ook een hoog percentage van verlieslatende bedrijven (eetgelegenheden met beperkte bediening 49,7% en cafés en bars 51,1%). Drie sectoren (adviesbureau s, PR en eet-en drinkgelegenheden) van de Top-5 kennen een productiviteit die onder het Brussels gemiddelde ligt (147% tabel 12). Dit geldt ook voor de rentabiliteit van de horeca die slechts 6,28% voor de eetgelegenheden en 3,34% voor de cafés en bars bedraagt, tegenover het Brussels gemiddelde van 7,6%. Ten aanzien van de sectorale gemiddelden is dit niet uitzonderlijk, maar het duidt wel aan dat de prestaties van veel starters sterk variëren naargelang de sector waarin ze starten. De graad van financiële onafhankelijkheid is in 4 van de Top-5 sectoren zeer gunstig, boven het sectoraal gemiddelde (tabel 15). Enkel de eetgelegenheden scoren met 16,71%, laag, maar dat geldt voor de volledige sector (Horeca-gemiddelde 16,3% tabel 15). De sector overige gespecialiseerde bouwwerken scoort met 31,7% het best inzake het aandeel verlieslatende bedrijven in de Top-5 sectoren. De productiviteit haalt het hoogste niveau van 176,4%. De rendabiliteit ligt lager met 13,89% hoger dan het sectorgemiddelde (tabel 13). De liquiditeit en solvabiliteit komen respectievelijk uit op 1,4 en 66,44. De graad van financiële onafhankelijkheid komt uit op een gemiddeld niveau van 33,56%. Op het vlak van de Multiscore scoort de sector niet slecht met 72,2% van de ondernemingen die tot de categorie van bedrijven met weinig kans op faling en een ruim groeipotentieel behoren. 44

45 45 7. Conclusie Deze eerste editie van het KMO-Rapport Brussel geeft een overzicht van de financieel-economische gezondheid van de Brusselse KMO s van 2002 tot We baseren ons hiervoor op drie pijlers, namelijk financiële ratio s, andere financieeleconomische gegevens en de Multiscore. Daarnaast bekijken we ook hoe het gesteld is met de financiële gezondheid van de 5 belangrijkste starterssectoren voor Brussel. In 2011 waren in Brussel in totaal KMO s actief, waarvan KMO-vennootschappen en eenmanszaken. Brussel telt 11% van de KMO-vennootschappen van België, waarvan bijna de helft jonger is dan 10 jaar. Over de periode 2002 tot 2011 blijkt dat het aandeel van de KMO-vennootschappen in elk gewest aan belang wint, maar dat het aantal eenmanszaken enkel in het Brussels gewest toeneemt. Financiële ratio s van de Brusselse KMO-vennootschappen De productiviteit van de KMO-vennootschappen wordt gemeten aan de hand van de toegevoegde waarde in verhouding tot de personeelskosten. In 2011 blijft de productiviteit op hetzelfde niveau als in 2010 en dus ook onder het niveau van De mediaanwaarde van de productiviteit komt uit op een niveau van 147% in Brussel. In Vlaanderen en Wallonië komt het cijfer uit op respectievelijk 175% en 164%. De hoogste productiviteitscijfers zien we in de bouwsector, de transportsector en de groothandel. Ook de sector kunst, amusement en recreatie scoort zeer goed op het vlak van productiviteit. De sectoren die het grootste productiviteitsverlies laten optekenen zijn de bank- en verzekeringssector. De laagste productiviteitsniveaus vinden we in sector van de diensten aan personen en de maatschappelijke dienstverlening. De nettorendabiliteit van het eigen vermogen na belastingen, een waardemeter voor het rendement van de geïnvesteerde middelen, stijgt voor het tweede jaar op rij in alle regio s. Vanaf 2002 konden we een onafgebroken stijging waarnemen tot 2007 om dan 2 jaar op rij een daling te laten optekenen. In 2010 en 2011 herstelt de rendabiliteit opnieuw en komt in Brussel bijna terug op hetzelfde niveau van 2007, te weten 7,7%. De hoogste nettorendabiliteit vinden we in de sectoren IT en gespecialiseerde bouwwerken. De laagste rendabiliteitcijfers worden gerealiseerd door de agro-industrie en bij de verschaffers van accommodatie. De schuldgraad van een onderneming geeft weer in welke mate de onderneming beroep doet op externe financiering. Hoe hoger de schuldgraad, hoe minder eigen middelen (buffer) en hoe minder solvabel een onderneming algemeen beschouwd wordt. De indicator kent een dalende tendens over de periode Nadien stabiliseert het cijfer. In 2011 kent Brussel een daling met 1 procentpunt, daar waar de andere gewesten eerder stabiliseren. De mediaanwaarde van de schuldgraad komt in Brussel op een niveau van 71,1%. In Vlaanderen en Wallonië is dit cijfer respectievelijk 67% en 70,9%. In Brussel vinden we de zwakste solvabiliteitscijfers in de sectoren horeca, detailhandel en de diensten aan personen. De beste solvabiliteitscijfers zien we in de IT-sector en de sector van de verzekeringen en pensioenfondsen. De graad van financiële onafhankelijkheid geeft weer in welke mate een onderneming zich meer met eigen vermogen en dus minder met vreemd vermogen financiert. Het cijfer stijgt van 2000 tot In 2010 daalt het cijfer voor België licht ten opzichte van 2009, om in 2011 opnieuw licht toe te nemen. Uitzondering is Brussel, waar de KMO s hun graad van financiële onafhankelijkheid in 2011 verhogen tot een mediaanwaarde van 29,7%. De dekkingsgraad van het vreemd vermogen door de cashflow, een maat voor de schuldaflossingscapaciteit van een KMOvennootschap, stijgt onafgebroken tijdens de periode In 2008 en 2009 daalt de indicator om de daaropvolgende twee jaar opnieuw een inhaalbeweging in te zetten om terug op het pre-crisisniveau aan te komen. Alle regio s kennen een gelijkaardige evolutie. De dekking van het vreemd vermogen door de cashflow is het hoogst in de sectoren weg- en waterbouw, IT, vervoer over land, lucht en water. De dekkingsgraad is het laagst in de sectoren bouw van gebouwen en ontwikkeling bouwprojecten en de financiële diensten.

46 De liquiditeit geeft weer in welke mate een onderneming in staat is om haar schulden op korte termijn terug te betalen. De liquiditeitspositie van de KMO-vennootschappen kent een positieve evolutie tot Tussen 2008 en 2010 is een stabilisering van het cijfer op te merken om in 2011 licht toe te nemen in Brussel. In 2011 bedraagt het liquiditeitscijfer voor Brussel 1,22, voor Vlaanderen 1,29 en voor Wallonië ook 1,22. De sectoren die het best scoren qua liquiditeit zijn de sectoren IT en de gespecialiseerde bouwwerken. De laagste liquiditeitscijfers vinden we bij de verschaffers van accommodatie, de maatschappelijke dienstverlening en diensten aan personen. Wat betreft het aantal dagen leverancierskrediet is er een dalende trend die zich doorzet. De mediaanwaarde van deze parameter bedraagt in Brussel 45 dagen tegenover 53 dagen in Deze daling is minder sterk dan in de andere gewesten, waar het aantal dagen leverancierskrediet 39 dagen (in Vlaanderen) en 38 dagen (in Wallonië) bedraagt. De sectoren die over het meest aantal dagen leverancierskrediet beschikken, zijn de hotelaccommodatie en de sector communicatie. Een andere parameter is het aantal dagen klantenkrediet. Deze parameter kent eveneens een dalend verloop in alle gewesten. In Brussel zakt de mediaanwaarde van het aantal dagen klantenkrediet van 52 dagen in 2002 tot 48 dagen in Het hoogste aantal dagen klantenkrediet vinden we bij de sectoren communicatie en de banken en holdings. De investeringen van de KMO-vennootschappen in materiële vaste activa kennen een volatiel verloop vooral in Brussel en geven aan dat bedrijven werken met investeringscyclussen. De sectoren in Brussel die de hoogste investeringen (mediaan) uitvoeren zijn de agro-industrie en de hotelsector. De sectoren met de laagste volumes aan investeringen (mediaan) zijn de sectoren IT, diensten aan personen en handelsbemiddeling. Het bedrijfsresultaat van de KMO-vennootschappen evolueert algemeen positief gedurende de periode , behalve in Brussel. Daar is de evolutie veel grilliger, met een negatief resultaat in 2003 en een sterke stijging in Tegenover 2010 kent deze parameter in 2011 ook terug een sterke afname. Voor Brussel valt het totaal volume aan bedrijfsresultaten terug op exact hetzelfde niveau als het basisjaar In Vlaanderen is dit 155%, in Wallonië 173%. De sectoren met de laagste bedrijfsresultaten zijn de sectoren diensten aan personen en eet- en drinkgelegenheden. De sectoren met de hoogste niveaus van bedrijfsresultaten zijn de hotelsector, de immobiliën- en de IT-sector. Het eigen vermogen van de KMO-vennootschappen kent een zeer beperkte evolutie in Brussel, daar waar het in de andere gewesten tot 2008 een ononderbroken stijging kende. De laatste 2 jaar stabiliseert deze parameter op een mediaanwaarde van ongeveer EUR in Brussel (tegenover EUR in Vlaanderen en EUR in Wallonië). In 2011 was er in alle gewesten terug een lichte toename. De hoogste mediaanwaarden van het eigen vermogen van KMO s zien we in de sectoren banken en holdings en de agro- industrie. De laagste mediaanwaarden zien we in de eet- en drinkgelegenheden en de diensten aan personen. Multiscore van de Brusselse KMO s De Multiscore geeft een indicatie van de kans op faling en het groeipotentieel van een KMO. Uit de analyse bleek dat 16,5% van de KMO s in België een groot risico op faling hebben en een beperkt groeipotentieel (tabel 25). In Brussel ligt dit beduidend hoger met 26,5%. Wanneer we de groep van bedrijven bekijken die binnen de groep met weinig risico op faling en een ruim groeipotentieel vallen, zien we dat 57,5% van de Brusselse KMO s hieronder vallen, een stuk lager dan het aantal Belgische KMO s (70,7%). In onderstaande tabel staan de gedetailleerde gegevens per sector voor Brussel. Daaruit blijkt dat de horeca in 2011 het grootste aantal KMO s (52%) telde met een verhoogd risico op een faillissement en een beperkt groeipotentieel. In 2002 bevond de sector vervoer logistiek zich op de laatste plaats (plaats 24 met 52% bedrijven met Multiscore Rood), maar zij verbeterden hun positie naar plaats 18 en 40% van de bedrijven met een verhoogd risico op faillissement en een beperkt groeipotentieel. 46

47 47 Op de voorlaatste plaats in 2011 staat de hotelsector met 46,3% van de bedrijven met een verhoogd risico op een faillissement en een beperkt groeipotentieel. Dezelfde positie als in 2002, maar een enigszins verbeterde score. De sector waar een beperkt aantal KMO s terug te vinden is in het profiel met een verhoogd risico op faillissement en een beperkt groeipotentieel zijn de financiële diensten (banken en verzekeringen), die zo dezelfde eerste twee posities als in 2002 innemen. Ook de weg- en waterbouw behoudt de derde positie, maar met een iets hoger aantal bedrijven met een verhoogd risico op faillissement en een beperkt groeipotentieel (29,4% in 2011 tegenover 28,4% in 2002). Tabel 39: Rangschikking van de Brussel KMO s volgens sector op basis van het verhoogd risicoprofiel en beperkt groeipotentieel (Multiscore van laag naar hoog in 2011), Subsectoren Score 2002 Rang 2002 Score 2011 Rang 2011 Evolutie rang Evolutie in % Financiële diensten: banken, holdings 25,8% 2 17,5% 1 1-8,30% Financiële diensten: verzekeringen,pensioenfondsen 25,0% 1 25,0% 2-1 0,08% Weg- en waterbouw 28,4% 3 29,4% 3 0 0,99% Gespecialiseerde bouwwerkzaamheden 34,0% 6 30,0% 4 2-4,44% Industrie: agro 30,6% 4 30,5% ,16% Kunst, amusement en recreatie 36,0% 8 31,0% 6 2-4,63% Industrie: overige 37,1% 10 31,5% 7 3-5,55% Zakelijke diensten 36,0% 9 34,0% 8 1-2,94% Vervoer te land, te water en lucht 39,4% 12 34,7% 9 3-4,67% Drukkerijen en grafische bedrijven 36,0% 7 35,0% ,39% Immobiliën 40,5% 14 35,3% ,16% Maatschappelijke dienstverlening 44,0% 19 36,0% ,96% Diensten aan personen 31,4% 5 36,1% ,65% IT 46,0% 21 36,0% ,06% Communicatie 42,7% 15 36,3% ,39% Handelsbemiddeling 39,0% 13 39,0% ,35% Bouw van gebouwen, ontwikkeling van bouwprojecten 42,7% 16 39,4% ,30% Vervoer logistiek 52,0% 24 40,0% ,55% Detailhandel excl.automobielsector 37,4% 11 40,5% ,17% Groothandel excl.automobielsector 45,0% 20 41,0% ,99% Industrie: voedingsmiddelen 43,8% 18 41,6% ,20% Automobielsector 44,0% 17 45,0% ,57% Verschaffen van accommodatie 51,0% 23 46,3% ,74% Eet- en drinkgelegenheden 49,0% 22 52,0% ,96% Van de 24 sectoren in bovenstaande tabel zijn er 6 sectoren die het aandeel bedrijven met een verhoogd risico op faillissement en een beperkt groeipotentieel in hun sector in Brussel zien toenemen. De grootste toename (+4,65%) is in de sector diensten aan personen. De andere 18 sectoren verlagen dat aandeel, in de kunst- en amusementssector bijvoorbeeld met 4,63% en in de sector vervoer logistiek zelfs met 12,55%.

48 48 Lijst van afkortingen BTW BVBA Div. Comm. en Coöp. Venn. EBVBA FiTo KBO KMO NV RSZ VOF VZW Belasting op de Toegevoegde Waarde Besloten Vennootschap met Beperkte Aansprakelijkheid Diverse Commanditaire en Coöperatieve Vennootschappen Eenpersoons Besloten Vennootschap met Beperkte Aansprakelijkheid Financiële Toestand Kruispuntbank voor Ondernemingen Kleine en Middelgrote Onderneming Naamloze Vennootschap Rijksdienst voor de Sociale Zekerheid Vennootschap Onder Firma Vereniging Zonder Winstoogmerk

49 Lijst van tabellen en grafieken Tabellen Tabel 1: Evolutie aantal KMO s volgens gewest, Tabel 2: Evolutie aantal KMO-vennootschappen volgens gewest, Tabel 3: Evolutie aantal eenmanszaken volgens gewest, Tabel 4: Aandeel van KMO-vennootschappen volgens leeftijdscategorie en gewest, 2011 Tabel 5: Aandeel van eenmanszaken volgens leeftijdscategorie en gewest, 2011 Tabel 6: Evolutie KMO s in Brussel volgens juridische vorm, Tabel 7: Evolutie KMO s in Vlaanderen volgens juridische vorm, Tabel 8: Evolutie KMO s in Wallonië volgens juridische vorm, Tabel 9: Evolutie KMO s in Brussel volgens tewerkstellingsklassen, Tabel 10: Evolutie KMO s in Vlaanderen volgens tewerkstellingsklassen, Tabel 11: Evolutie KMO s in Wallonië volgens tewerkstellingsklassen, Tabel 12: Evolutie bruto toegevoegde waarde / personeelskosten van de KMO s volgens sector in Brussel, (mediaan) Tabel 13: Evolutie Nettorendabiliteit van het eigen vermogen na belastingen (%) van de KMO s volgens sector in Brussel, (mediaan) Tabel 14: Evolutie schuldgraad van de KMO s volgens sector in Brussel, (mediaan) Tabel 15: Evolutie van graad financiële onafhankelijkheid (%) van de KMO s volgens sector in Brussel, (mediaan) Tabel 16: Evolutie dekkingsgraad vreemd vermogen door cashflow (%) van de KMO s volgens sector in Brussel, (mediaan) Tabel 17: Evolutie liquiditeit van de KMO s volgens sector in Brussel, (mediaan) Tabel 18: Evolutie mediaanwaarde saldo aantal dagen leverancierskrediet van KMO s volgens sector in Brussel, Tabel 19: Evolutie mediaanwaarde aantal dagen klantenkrediet van KMO s volgens sector in Vlaanderen, Tabel 20: Evolutie aandeel van het totaal investeringsvolume in materiële vaste activa van KMO s in België per regio, Tabel 21: Evolutie mediaanwaarde KMO-investeringen in materiële vaste activa volgens sector in Brussel, Tabel 22: Evolutie mediaanwaarde KMO-bedrijfsresultaat volgens sector in Brussel, Tabel 23: Evolutie mediaanwaarde eigen vermogen van de KMO s volgens sector in Brussel, Tabel 24: Aandeel KMO s volgens risicoprofiel in België per regio, 2011 Tabel 25: Evolutie percentage KMO s dienstensector algemeen volgens risicoklasse in Brussel, Tabel 26: Evolutie percentage KMO s dienstensectoren in detail volgens risicoklasse in Brussel, Tabel 27: Evolutie percentage KMO s bouwsectoren algemeen volgens risicoklasse in Brussel, Tabel 28: Evolutie percentage KMO s bouwsectoren in detail volgens risicoklasse in Brussel, Tabel 29: Evolutie percentage KMO s industriële sectoren algemeen volgens risicoklasse in Brussel, Tabel 30: Evolutie percentage KMO s industriële sectoren in detail volgens risicoklasse in Brussel, Tabel 31: Evolutie percentage KMO s detailhandel volgens risicoklasse in Brussel, Tabel 32: Evolutie percentage KMO s horeca algemeen volgens risicoklasse in Brussel,

50 50 Tabel 33: Evolutie percentage KMO s horeca in detail volgens risicoklasse in Vlaanderen, Tabel 34: Evolutie percentage KMO s groothandel volgens risicoklasse in Brussel, Tabel 35: Evolutie percentage KMO s automobiel volgens risicoklasse in Brussel, Tabel 36: Evolutie percentage KMO s transportsector algemeen volgens risicoklasse in Brussel, Tabel 37: Evolutie percentage KMO s transportsectoren in detail volgens risicoklasse in Brussel, Tabel 38: Financieel-economische parameters en Multiscore voor 2011 (mediaan) van top 5 KMO-starterssectoren in Brussel Tabel 39: Rangschikking van de Brussel KMO s volgens sector op basis van het verhoogd risicoprofiel en beperkt groeipotentieel (Multiscore van laag naar hoog in 2011), Grafieken Grafiek 1-A: Aantal KMO s in Brussel volgens sector, 2011 Grafiek 1-B: Aandeel KMO s in Brussel en in België volgen sector (in percent), 2011 Grafiek 2: Aantal KMO s in Vlaanderen volgens sector, 2011 Grafiek 3: Aantal KMO s in Wallonië volgens sector, 2011 Grafiek 4: Evolutie bruto toegevoegde waarde / personeelskosten (%) van de KMO s in België per regio, (mediaan) Grafiek 5: Evolutie nettorendabiliteit van het eigen vermogen na belastingen van KMO s in België per regio, (mediaan) Grafiek 6: Evolutie schuldgraad van KMO s in België per regio, (mediaan) Grafiek 7: Evolutie graad financiële onafhankelijkheid (%) van de KMO s in België per regio, (mediaan) Grafiek 8: Evolutie dekking vreemd vermogen door de cashflow (%) van KMO s in België per regio, (mediaan) Grafiek 9: Evolutie liquiditeit van KMO s in België per regio, (mediaan) Grafiek 10: Evolutie mediaanwaarde aantal dagen leverancierskrediet van KMO s in België per regio, Grafiek 11: Evolutie mediaanwaarde aantal dagen klantenkrediet van KMO s in België per regio, Grafiek 12: Evolutie totaal volume KMO-investeringen in materiële vaste activa in België per regio (basis 2002 = 100), Grafiek 13: Evolutie totaal volume KMO-bedrijfsresultaten in België per regio (basis 2002 = 100), Grafiek 14: Evolutie mediaanwaarde eigen vermogen van de KMO s in België per regio, Grafiek 15: Evolutie Multiscore in Brussel,

51 Bijlagen 51

52 52 Bijlage 1: Sectorindeling UNIZO CODE SECTORALE INDELING NACEBELGROEPEN (NACE-4 indeling) 01 DIENSTEN 0101 Financiële diensten: banken, holdings Financiële diensten: verzekeringen, pensioenfondsen Zakelijke diensten Immobiliën Communicatie IT Handelsbemiddeling Diensten aan personen Menselijke gezondheidszorg Maatschappelijke dienstverlening Kunst, amusement en recreatie BOUW 0201 Bouw van gebouwen, ontwikkeling van bouwprojecten Weg- en waterbouw Gespecialiseerde bouwwerkzaamheden INDUSTRIE 0301 Industrie: agro 0302 Industrie: voedingsmiddelen 0303 Industrie: overige 0304 Drukkerijen en grafische bedrijven

53 53 UNIZO CODE SECTORALE INDELING NACEBELGROEPEN (NACE-4 indeling) 04 DETAILHANDEL 0401 Detailhandel excl. automobielsector HORECA 0501 Verschaffen van accommodatie Eet- en drinkgelegenheden GROOTHANDEL 0601 Groothandel excl. automobielsector AUTOMOBIEL 0701 Automobielsector TRANSPORT 0801 Vervoer te land, te water en lucht Vervoer logistiek VRIJE BEROEPEN 0901 Medische beroepen Juridische beroepen Economische beroepen Bouwtechnische beroepen ANDERE/NIET GEKEND 1001 Andere Onbekend NACE code niet gekend

54 Bijlage 2: Evolutie aantal KMO s per sector en gewest, Sector VL BXL WAL VL BXL WAL VL BXL WAL VL BXL WAL VL BXL WAL DIENSTEN Financiële diensten: banken, holdings Financiële diensten: verzekeringen, pensioenfondsen Zakelijke diensten Immobiliën Communicatie IT Handelsbemiddeling Diensten aan personen Menselijke gezondheidszorg Maatschappelijke dienstverlening Kunst, amusement en recreatie BOUW Bouw van gebouwen, ontwikkeling van bouwprojecten Weg- en waterbouw Gespecialiseerde bouwwerkzaamheden INDUSTRIE Industrie: agro Industrie: voedingsmiddelen Industrie: overige Drukkerijen en grafische bedrijven DETAILHANDEL Detailhandel excl. automobielsector HORECA Verschaffen van accommodatie Eet- en drinkgelegenheden GROOTHANDEL Groothandel excl. automobielsector AUTOMOBIEL Automobielsector TRANSPORT Vervoer te land, te water en lucht Vervoer logistiek VRIJE BEROEPEN Medische beroepen Juridische beroepen Economische beroepen Bouwtechnische beroepen ANDERE/NIET GEKEND TOTAAL

55 Sector VL BXL WAL VL BXL WAL VL BXL WAL VL BXL WAL VL BXL WAL DIENSTEN Financiële diensten: banken, holdings Financiële diensten: verzekeringen, pensioenfondsen Zakelijke diensten Immobiliën Communicatie IT Handelsbemiddeling Diensten aan personen Menselijke gezondheidszorg Maatschappelijke dienstverlening Kunst, amusement en recreatie BOUW Bouw van gebouwen, ontwikkeling van bouwprojecten Weg- en waterbouw Gespecialiseerde bouwwerkzaamheden INDUSTRIE Industrie: agro Industrie: voedingsmiddelen Industrie: overige Drukkerijen en grafische bedrijven DETAILHANDEL Detailhandel excl. automobielsector HORECA Verschaffen van accommodatie Eet- en drinkgelegenheden GROOTHANDEL Groothandel excl. automobielsector AUTOMOBIEL Automobielsector TRANSPORT Vervoer te land, te water en lucht Vervoer logistiek VRIJE BEROEPEN Medische beroepen Juridische beroepen Economische beroepen Bouwtechnische beroepen ANDERE/NIET GEKEND TOTAAL

56 56 Bijlage 3: Fiche Brussels Hoofdstedelijk Gewest Verdeling rechtsvorm per leeftijdscategorie, 2011 NV BVBA EVBA CVBA CV/ CVOA COMV COMA E(ESV) VOF LV EENMANSZAAK OVERIGE TOTAAL Verdeling in % 0-4 jaar ,8% 5-9 jaar ,8% jaar ,8% jaar ,6% jaar ,3% jaar ,5% +50 jaar ,2% TOTAAL % 14,4% 35,8% 6,7% 2,0% 3,5% 1,5% 0,2% 0,2% 0,5% 0,0% 29,8% 5,4% 100,0% Gezondheid van de KMO populatie in Brussel H.G. Verdeling KMO's BRUSSEL in risicogroepen, % 90% 80% 70% 51,12% 50,57% 49,12% 48,50% 51,14% 52,66% 54,18% 55,83% 55,82% 54,62% 54,75% 57,46% 60% GEZOND 50% 40% 15,80% 16,06% 16,82% 17,37% 16,76% 17,29% 16,82% 16,18% 16,27% 16,77% 16,89% 16,01% GEMIDDELD GEVAAR 30% 20% 33,08% 33,36% 34,06% 34,12% 32,10% 30,05% 29,00% 27,99% 27,91% 28,61% 28,36% 26,53% 10% 0% ,585 Evolutie FiTo - score KMO's BRUSSEL 0,58 0,575 0,57 0,565 0,56 0,555 België Vlaanderen BRUSSEL 0,55 0,545 0,