Het KMO-Rapport Vlaanderen

Transcriptie

1 Editie 2010 Het KMO-Rapport Vlaanderen De financieel-economische gezondheid van de Vlaamse KMO in beeld

2

3 Het KMO-Rapport Vlaanderen De financieel-economische gezondheid van de Vlaamse KMO in beeld UNIZO-Studiedienst Graydon Belgium nv, departement research januari 2011

4

5 Uitgave van UNIZO vzw & Graydon Belgium nv Redactie Gilles Vandorpe (Economisch Adviseur UNIZO-Studiedienst) Gegevens Eric Van den Broele (Graydon Business Academy - Research) Peter Thijs (Programmatie Graydon Belgium nv) Begeleidingscomité Johan Bortier (Directeur UNIZO-Studiedienst) Eric Van den Broele (Deputy Senior Manager Research Graydon Belgium nv) Contact Secretariaat UNIZO-Studiedienst Spastraat 8, 1000 Brussel Tel: Fax: studiedienst@unizo.be Graydon Belgium nv Uitbreidingstraat 84-b1 Tel: Fax: info@graydon.be Overname en gebruik van dit onderzoek wordt aangemoedigd mits dubbele bronvermelding Graydon Belgium - UNIZO. Deze brochure is louter ter informatie opgesteld. De gegevens zijn ontwikkeld op basis van de Graydon-databanken. De verwerking ervan gebeurde door de UNIZO-Studiedienst. Uitgevers, informatieverstrekker noch auteurs kunnen aansprakelijk gesteld worden voor mogelijke onnauwkeurigheden. De uiteindelijke interpretatie van de gegevens is voor rekening van de lezer. 5

6 Inhoud Inleiding 8 1. Methodologie De KMO in cijfers Evolutie aantal KMO s in België KMO s volgens leeftijdscategorie KMO s volgens juridische vorm KMO s volgens sector KMO s volgens tewerkstellingsklassen Financiële ratio s van de Vlaamse ondernemingen Productiviteit: bruto toegevoegde waarde in verhouding tot de personeelskosten Nettorendabiliteit van het eigen vermogen na belastingen Solvabiliteit Graad van financiële onafhankelijkheid Dekking vreemd vermogen door cashflow Liquiditeit FiTo -meter van de Vlaamse KMO 26 6

7 4. Andere financieel-economische gegevens van de Vlaamse KMO s Aantal dagen leverancierskrediet Aantal dagen klantenkrediet Investeringen in materiële vaste activa Bedrijfsresultaat Eigen vermogen Multiscore van de Vlaamse KMO Barometer voor de gezondheid van de KMO in Faillissementen Dagvaardingen Conclusie 45 Financiële ratio s van de Vlaamse KMO-vennootschappen (FiTo -meter) 45 Andere financieel-economische gegevens 47 Multiscore van de Vlaamse KMO s 47 Knipperlichten voor Lijst van afkortingen 49 Lijst van tabellen en grafieken 50 Tabellen 50 Grafieken 51 Bijlagen 53 7

8 Inleiding Het KMO-Rapport Vlaanderen is met deze uitgave aan zijn derde editie toe. Met het rapport willen UNIZO en Graydon de financieel-economische conditie van de Vlaamse KMO s in kaart brengen over een langere periode. De onderzochte periode betreft deze van 2000 tot Binnen deze tijdspanne kunnen we de effecten van onder andere de internetzeepbel voor de Vlaamse KMO mee in kaart brengen en de heroplevende economie vanaf het voorjaar van De gevolgen van de kredietcrisis die sinds half 2008 woedt - en de daaropvolgende economische crisis is dan ook grotendeels opgenomen in de cijfers. Omdat we in dit rapport een eerste indruk willen geven van de economische situatie in 2010, zullen we een aantal extra gegevens opnemen in het KMO-Rapport. Deze cijfers zijn sneller beschikbaar dan de officiële geaggregeerde jaarrekeningen en fungeren daardoor als een eerste barometer voor de financieel-economische gezondheid van de Vlaamse KMO s in De cijfers zijn in eerste instantie interessant voor de ondernemer zelf, die zich kan positioneren ten opzichte van andere KMO s binnen een specifieke sector en het totaal van de KMO s in Vlaanderen. Daarnaast is het rapport ook een informatiebron voor allerhande actoren die aan de hand van uitgebreid en officieel cijfermateriaal, de financieel-economische gezondheidstoestand van de Vlaamse KMO s van naderbij willen bekijken en opvolgen. De cijfers in het KMO-Rapport, op de faillissementscijfers na, werden op 25 november 2010 afgesloten. Op dat ogenblik waren 97,3% van de jaarrekeningen voor 2009 beschikbaar. We bekijken zowel de financieel-economische gezondheid van de vennootschappen tot en met 50 werknemers alsook de prestaties van de eenmanszaken. De cijfers voor de vennootschappen zijn hoofdzakelijk gebaseerd op de gegevens uit de jaarrekeningen. Daarnaast beschikt Graydon Belgium nv ook over een eigen kwalitatief instrument, namelijk de multiscore. De multiscore wenden we aan om de financieel-economische toestand van enerzijds de vennootschappen én anderzijds de eenmanszaken in beeld te brengen. In een eerste deel geven we een cijfermatig overzicht van het aantal KMO s in België opgesplitst volgens regio. Het absolute aantal KMO s wordt van naderbij bekeken, alsook het aantal KMO s volgens leeftijdscategorie, volgens juridische vorm, volgens sector en volgens tewerkstellingsklassen. We maken eveneens het onderscheid tussen KMO-vennootschappen en eenmanszaken. Samen vormen deze de groep van de KMO s. In een tweede deel bekijken we een aantal financieel-economische parameters van de KMO-vennootschappen (dus zonder de eenmanszaken). Deze worden tevens samengevat in een 8

9 allesomvattende indicator: de FiTo -score. De FiTo -score is op basis van jarenlang en nauwgezet onderzoek ontwikkeld door professor emeritus Hubert Ooghe (Universiteit Gent en Vlerick Leuven Gent Management School) in nauwe samenwerking met Graydon Belgium nv. De score wordt berekend op basis van acht uitgewerkte ratio s die in evenwichtige verhouding tot elkaar worden geplaatst. Samen geven ze een duidelijk beeld over het al dan niet bestaan van financiële consistentie binnen de onderneming. De verschillende ratio s die in de berekening worden opgenomen omvatten de bruto toegevoegde waarde in verhouding tot de personeelskosten, de nettorendabiliteit van de bedrijfsactiva voor belastingen, de nettorendabiliteit van het eigen vermogen na belastingen, de graad van zelffinanciering, de graad van financiële onafhankelijkheid, de korte termijn financiële schuldgraad, de dekking van het vreemd vermogen door de cashflow en tot slot de nettokasratio. De ratio s worden ook apart in dit rapport verwerkt, met uitzondering van de nettorendabiliteit van de bedrijfsactiva voor belastingen en de nettokasratio. We bekijken telkens eerst een aantal financieel-economische parameters afzonderlijk voor Vlaanderen, Brussel en Wallonië voor alle KMO-vennootschappen. Daarna bekijken we de ratio voor iedere sector afzonderlijk voor het totaal van de Vlaamse KMO-vennootschappen. In een derde deel nemen we nog vijf andere financieeleconomische parameters onder de loep, namelijk het aantal dagen leverancierskrediet, het aantal dagen klantenkrediet, de investeringen in materiële vaste activa, het bedrijfsresultaat en het eigen vermogen. Deze vijf parameters geven naast de eerder bekeken financiële ratio s eveneens een idee van de financieel-economische gezondheid van de KMOvennootschappen. In het vierde deel bekijken we de multiscore voor de Vlaamse KMO s. De multiscore is een kwalitatieve analyse van Graydon om de financieel-economische gezondheid van de Vlaamse vennootschappen én eenmanszaken in beeld te brengen. Naast financiële gegevens, die door hun aard bij een vol jaar achterlopen, wordt hierbij ook gebruikgemaakt van vinger-aan-de-polsparameters waardoor de evolutie van de multiscore ook inzicht geeft met betrekking tot de bewegingen in 2010 tot en met de datum waarop deze studie werd afgesloten. In het laatste deel willen we een eerste indicatie brengen van de situatie in We doen dit aan de hand van 2 extra Graydon-datasets. De eerste dataset betreft het aantal faillissementen bij KMO s en het bijhorende jobverlies. Ten tweede bekijken we het aantal dagvaardingen van KMO s door de RSZ, het Fonds voor Bestaanszekerheid en het Sociaal Verzekeringsfonds voor Zelfstandigen. 9

10 1. Methodologie Het KMO-Rapport Vlaanderen wordt samengesteld aan de hand van gegevens die door Graydon Belgium nv verzameld worden. De basisdatabank van Graydon bevat alle Belgische actieve, passieve en slapende BTW-nummers (sinds juni 2004 de ondernemingsnummers) 1. Anno 2010 betekent dit ongeveer BTW-nummers waarvan ruim actieve ondernemingsnummers (vennootschappen, eenmanszaken, parastatalen en VZW s). De ondernemingsnummers worden van bij het ontstaan doorgegeven vanuit de Kruispuntbank voor Ondernemingen of genoteerd via onder meer de oprichtingsakte. Zowel vrije beroepen (dokters, advocaten, ) als VZW s zijn niet opgenomen in de onderhavige cijfers gezien de aard van hun activiteiten. Naast de ondernemingsnummers werkt Graydon actief met de oprichtingsaktes en de lezing van het Belgisch Staatsblad om de accuraatheid van de gegevens te verhogen, alsook door bijvoorbeeld contacten te onderhouden met de rechtbanken, BTWadministraties en de RSZ. Elke mogelijke financieel-economische informatie die op de Belgische informatiemarkt beschikbaar is wordt systematisch en gestructureerd verzameld en verwerkt. Een voortdurende aanvulling van deze informatie via individuele ondernemingsnummers gebeurt hoofdzakelijk op vier niveaus: online communicatie of communicatie via automatische dragers met verschillende officiële instanties, bijvoorbeeld de balansen van de Nationale Bank van België, de lijsten van geregistreerde aannemers, ; aanvulling en correctie van officiële informatie via allerhande publicaties op officieel niveau (Belgisch Staatsblad, protestenbladen, oprichtingsaktes, ); dagdagelijks doornemen van allerhande niet-officiële publicaties zoals dagbladen en tijdschriften; organiseren van een eigen poolingsysteem om op de hoogte te blijven van de meest recente ontwikkelingen (betalingservaringen, pooling ongedekte cheques, gedagvaarden in faling, RSZ-dagvaardingen, samenwerking met incassokantoren, ). De financiële cijfers in dit rapport hebben betrekking op de periode 2000 tot 2009 en werden afgesloten op 25 november Op dat moment waren 97,3% van de jaarrekeningen voor 2009 beschikbaar. Alles wat ratio s en andere afgeleiden uit de jaarrekeningen betreft zijn in die mate beschikbaar om voldoende representatief te zijn voor de volledige KMO-populatie. We definiëren een KMO als een onderneming tot 50 werknemers. Andere gegevens zoals de multiscore, de evolutie van de faillissementen, de dagvaardingen RSZ,... zijn vinger-aan-de-polsgegevens die tot bovengenoemde afsluitdatum werden verwerkt. In deel 2 de KMO in cijfers - maken we een onderscheid tussen verschillende juridische vormen. Namelijk de NV, BVBA, EBVBA, diverse commanditaire en coöperatieve vennootschappen, de eenmanszaak, de vennootschap onder firma en overige juridische vormen. Onder de categorie overige vallen alle andere entiteiten die niet onder de vorige juridische vormen ressorteerden. Deze andere entiteiten zijn onder meer: Europees samenwerkingsverband Europees economisch samenwerkingsverband Landbouwvennootschap Vereniging naar buitenlands recht Stille handelsvennootschap Feitelijke vereniging Vereniging met sociaal oogmerk De verschillende gehanteerde sectoren zijn gebaseerd op de vernieuwde nacebel nomenclatuur die sinds januari 2008 gebruikt wordt. De gehanteerde sectoren bestaan uit de volgende nacebelgroepen: 1 Actieve ondernemingsnummers wijzen op nog bestaande bedrijven. Passieve ondernemingsnummers wijzen op stopgezette bedrijven en zijn belangrijk om de historiek van de cijfers weer te geven. Slapende ondernemingsnummers wijzen op bestaande bedrijven zonder activiteit. 10

11 Sector Nacebelgroep(en) Automobielsector (handel & onderhoud) 45 Bouwnijverheid Communicatie & IT Detailhandel 47 Financiële diensten Gezondheidszorg Groothandel tot Handelsbemiddeling Horeca Industrie: Agro, bosbouw en visserij Industrie: chemie Industrie: vervaardiging hout(producten) Industrie: vervaardiging ICT en elektronica Industrie: vervaardiging metaal(producten) Industrie: vervaardiging papier, druknijverheid Industrie: vervaardiging textiel, kleding en leer Industrie: Vervaardiging Voedingsmiddelen Overige Industrie Overige pers. diensten Vervoer & logistiek Zakelijke diensten & immobiliën In deel 3 en deel 4 bekijken we een aantal financiële ratio s en financieel-economische parameters van de KMO s, die worden beoordeeld op basis van hun mediaanwaarde. Er wordt gebruik gemaakt van de mediaanwaarde in plaats van het gemiddelde omdat op die manier de centrale tendens kan worden weergegeven zonder dat er vertekening wordt veroorzaakt door de extreme waarden van sommige individuele ratio s. Op het einde van het derde deel worden de verschillende ratio s samengevat in een allesomvattende indicator: de FiTo -score. De FiTo-score wordt, zoals eerder aangegeven berekend op basis van acht ratio s die samen uitdrukking geven aan het al dan niet bestaan van financiële consistentie. Vervolgens wordt de verkregen waarde als gevolg van een logittransformatie 2 steeds een getal tussen 0 en 1 - gepositioneerd ten opzichte van de referentiepopulatie waardoor voor het individuele bedrijf bepaald wordt welke de kwalitatieve plaats is die zij ten opzichte van haar collega s inneemt. De individuele bedrijven worden binnen deze studie gebundeld tot sectoren. In deel 5 gaan we de financieel-economische toestand na van de Vlaamse vennootschappen én eenmanszaken aan de hand van de multiscore van Graydon. Deze multiscore geeft een overzicht van de kans op een faillissement en het perspectief op groeipotentieel van de ondernemingen binnen een sector. De multiscore deelt een sector in risicoklassen in. Daarvoor maakt de multiscore gebruik van een multidisciplinaire evaluatie van de gezondheid of ongezondheid van ondernemingen en het mogelijk groeipotentieel er van en wijst deze dan een score toe van 0 tot 100. De volledige score rust op 3 peilers. Ten eerste zijn er de feiten. Dit is een mix van gegevens die Graydon met de grootst mogelijke systematiek in haar databank opneemt (RSZ-dagvaardingen, incassodossiers, ongedekte cheques ). Deze gegevens, in totaal een 80-tal, spelen een essentiële rol in de kredietbeoordeling en worden telkens gewogen naar relevantie, anciënniteit en periodiciteit. Ten tweede verwerkt Graydon de jaarrekeningen van de bedrijven. In samenwerking met de Vlerick Leuven Gent Management School werd eerder vastgesteld welke ratio s vooral bepalend zijn voor succes en faling van ondernemingen. Deze ratio s worden ook gewogen naar relevantie en in de scoring geïntegreerd. Deze informatie kan uiteraard niet aangewend worden bij bedrijven die geen publicatieplicht hebben. Daarom wordt voor niet publicatieplichtige ondernemingen - indien nodig - gebruik gemaakt van ander statistisch materiaal. Concreet betreft het onder andere de sector waarin een onderneming actief is, de leeftijd van een onderneming, Ten derde zijn er de betalingservaringen. Dit zijn gegevens over het betalingsgedrag van ondernemingen verkregen via het eigen informatienetwerk van Graydon. Het betalingsgedrag geeft immers, los van balansen en ander feitenmateriaal, een indicatie van de moraal van de onderneming. De multiscore laat op die manier toe om evaluaties te maken over gehele activiteitssectoren en is daarmee een waardevol instrument binnen het kader van dit rapport. 2 logit x = 1 x (1+eˉ ) 11

12 2. De KMO in cijfers Dit deel voorziet in een uitgebreid pakket aan cijfermateriaal in verband met KMO s, zij het KMO-vennootschappen of eenmanszaken 3. Als eerste analyseren we de evolutie van het totaal aantal KMO s in België en de gewesten voor de periode 2000 tot Ten tweede bekijken we het aandeel van KMO-vennootschappen en eenmanszaken volgens leeftijdscategorie binnen het totaal aantal KMO s volgens gewest in Ten derde gaan we na wat de evolutie is van het aantal KMO s volgens juridische vorm en per gewest, opnieuw van 2000 tot Ten vierde analyseren we het aantal KMO s volgens sector en gewest per regio voor Tot slot geven we een overzicht van de ondernemingen volgens tewerkstellingsklassen. 2.1 Evolutie aantal KMO s in België In Vlaanderen zijn in totaal KMO s (vennootschappen en eenmanszaken tot 50 werknemers) actief in Dat is 59% van het totaal aantal KMO s in België. Tussen 2000 en 2003 blijft het aantal KMO s in Vlaanderen min of meer stabiel op een niveau van ruim Vanaf 2004 tot 2009 kan een continue stijgende trend worden waargenomen van het aantal KMO s in Vlaanderen. In 2009 zijn er 14% meer KMO s in vergelijking met Brussel vertegenwoordigt 12% van het totaal aantal KMO s in België, Wallonië 28%. Het aantal KMO s in Brussel neemt tijdens de periode 2000 tot 2009 toe met 14%. In Wallonië is er een stijging met 7%. Tabel 1: Evolutie aantal KMO s volgens gewest en aandeel KMO s binnen totale bedrijvenpopulatie, Vlaanderen Brussel Wallonië Onbekend Federaal In 2009 is 57% van de KMO-vennootschappen in België gevestigd in Vlaanderen. Ten opzichte van 2000 is er een stijging van de KMO-vennootschappen in Vlaanderen vast te stellen met 37%. In Brussel is er een stijging met 24% ten opzichte van 2000 en in Wallonië stellen we een stijging vast met 33%. Het aandeel van de Brusselse en Waalse KMO-vennootschappen in de totale Belgische populatie bedraagt respectievelijk 16% en 23%. Daarnaast is er een groep van KMO-vennootschappen die niet toe te wijzen zijn aan Vlaanderen, Brussel of Wallonië dit is de groep onbekend - met een aandeel van 4% in de cijfers. Tabel 2: Evolutie aantal KMO-vennootschappen volgens gewest, Vlaanderen Brussel Wallonië Onbekend Totaal Vlaanderen telt ruim eenmanszaken in Dit is een daling met 3,8% ten opzichte van Tussen 2000 en 2004 daalt het aantal eenmanszaken in Vlaanderen trendmatig. In totaal zijn er in 2004 bijna eenmanszaken minder dan in Vanaf 2005 stellen we opnieuw een stijging vast van het aantal eenmanszaken. Zo tellen we een extra eenmanszaken tussen 2004 en Ook in Brussel en Wallonië kunnen we een algemene daling van het aantal eenmanszaken vaststellen over de periode , respectievelijk met 5,4% en 7,4%. Vlaanderen telt 60% van de Belgische eenmanszaken, Brussel 7% en Wallonië 33%. 3 De basis voor de cijfers zijn de ruim 1 miljoen actieve ondernemingsnummers in de databank van Graydon. We bekomen de eigenlijke KMO-cijfers door aftrek van de ondernemingen vanaf 50 werknemers en aftrek van VZW s. 12

13 Uit de cijfers van het aantal KMO-vennootschappen en het aantal eenmanszaken blijkt dat het aandeel van de KMOvennootschappen in elk gewest aan belang wint en dat het aandeel van de eenmanszaken overal daalt. Vanaf 2008 zijn er in Vlaanderen zelfs voor het eerst meer KMO-vennootschappen dan eenmanszaken. Tabel 3: Evolutie aantal eenmanszaken volgens gewest, Vlaanderen Brussel Wallonië Onbekend Totaal KMO s volgens leeftijdscategorie 4 In 2009 is bijna de helft (49%) van de KMO-vennootschappen in België jonger dan 10 jaar. Zowat 49% van de KMOvennootschappen is tussen de 10 en 50 jaar. De overige 2% van de KMO s is ouder dan 50 jaar. Er is geen wezenlijk verschil tussen de drie gewesten. Tabel 4: Aandeel van KMO-vennootschappen volgens leeftijdscategorie en gewest, jaar 5 tot 9 jaar jaar jaar jaar jaar + 50 jaar Totaal Vlaanderen 29% 20% 29% 13% 5% 1% 2% 100% Brussel 30% 19% 28% 13% 5% 2% 3% 100% Wallonië 29% 20% 29% 14% 4% 1% 3% 100% Totaal 29% 20% 29% 14% 5% 2% 2% 100% In 2009 is 48% van de eenmanszaken in België jonger dan 10 jaar. Voor Vlaanderen en Wallonië is dit cijfer respectievelijk 47% en 46%. Brussel heeft een groter aandeel van jonge eenmanszaken met 61%, in vergelijking met de andere gewesten. 36% van het totaal aantal eenmanszaken in België is ouder dan 10 jaar en jonger dan 50 jaar. De cijfers zijn min of meer gelijkaardig voor Vlaanderen en Wallonië. Brussel kent een lager aandeel (27%) van eenmanszaken tussen de 10 en 50 jaar, ten opzichte van het totaal. 17% van de eenmanszaken in België, Vlaanderen en Wallonië is ouder dan 50 jaar. In Brussel ligt dit cijfer met 12% beduidend lager in vergelijking met de rest van het land. Tabel 5: Aandeel van eenmanszaken volgens leeftijdscategorie en gewest, jaar 5 tot 9 jaar jaar jaar jaar jaar + 50 jaar Totaal Vlaanderen 32% 15% 26% 8% 2% 1% 17% 100% Brussel 47% 14% 19% 6% 1% 0% 12% 100% Wallonië 32% 14% 25% 9% 2% 1% 17% 100% Totaal 33% 15% 25% 8% 2% 1% 17% 100% 4 Bedrijven die veranderen van juridisch statuut worden opnieuw aanzien als een nieuw bedrijf en dus ook opnieuw meegeteld in de cijfers. 13

14 2.3 KMO s volgens juridische vorm De belangrijkste juridische vorm voor KMO s in Vlaanderen is nog steeds met voorsprong de eenmanszaak, ook al is het aandeel ervan gezakt binnen het totaal van de KMO-populatie van 57% in 2000 tot 48% in De tweede belangrijkste juridische vorm, de BVBA, neemt daarentegen in belang toe. In 2000 hadden 24% van de KMO s een BVBA als juridische vorm, in 2009 is dit aandeel gestegen tot 29%. Ook de EBVBA kent een stijging van het aandeel over de periode en neemt een aandeel van 4% voor haar rekening. Het aandeel van de NV s zakt lichtjes van 14% tot 11% over de periode Tabel 6: Evolutie KMO s in Vlaanderen volgens juridische vorm, Juridische vorm NV BVBA EVBA Div. Comm. en Coöp. Venn Eenmanszaken VOF Overige Totaal In Brussel heeft de BVBA aan belang gewonnen ten opzichte van 2000 (31%) en neemt anno 2009 de belangrijkste plaats in met een aandeel van 37%. In 2000 was de eenmanszaak nog de belangrijkste juridische vorm met een aandeel van 34%. Dit aandeel zakte echter tot 28% in De EBVBA neemt dan weer in belang toe met een aandeel van 6% in De NV kent een daling van het aandeel van 5% ten opzichte van 2000 en komt uit op 17% in De diverse commanditaire en coöperatieve vennootschappen verliezen licht (-1%) ten opzichte van 2000 en komen uit op een aandeel van 7% in Tabel 7: Evolutie KMO s in Brussel volgens juridische vorm, Juridische vorm NV BVBA EVBA Div. Comm. en Coöp. Venn Eenmanszaken VOF Overige Totaal De eenmanszaak als juridische vorm verliest ook in Wallonië terrein. In 2000 was de eenmanszaak nog goed voor 65% van het totaal, in 2009 is dit gezakt tot 56%. De meeste andere juridische vormen behouden ten opzichte van 2000 eenzelfde aandeel in het totaal. Enkel de BVBA en de EBVBA winnen duidelijk terrein. De BVBA wint 5% ten opzichte van 2000 en haalt een aandeel van 24%, de EBVBA wint 4% ten opzichte van 2000 en haalt een aandeel van 4%. Tabel 8: Evolutie KMO s in Wallonië volgens juridische vorm, Juridische vorm NV BVBA EVBA Div. Comm. en Coöp. Venn Eenmanszaken Totaal

15 Juridische vorm VOF Overige Totaal KMO s volgens sector In 2009 is 17% van de KMO s in Vlaanderen te situeren binnen de sector zakelijke diensten & immobiliën, een stijging met 3% ten opzichte van Op de tweede plaats volgt een grote groep van KMO s waarvan de sector niet gekend is (15%). Op de derde plaats komen de KMO s uit de industrie en de bouwsector met een aandeel van elk 13%. De industrie kent een daling van het aandeel met 3% ten opzichte van 2000, de bouwsector kent een groei van het aandeel met 1%. Daarna volgen de sectoren detailhandel (11%), horeca (6%), groothandel (6%) en overige persoonlijke diensten (5%). Als we de industrie nader in detail bekijken stellen we vast dat bijna de helft (54%) van de industriële KMO s zich in de subgroep agro, bosbouw en visserij bevinden. Op de tweede plaats komt de metaalsector en de sector overige industrie, elk met een aandeel van 9%. De derde plaats is voor de sector van de voeding, drank en levensmiddelen met een aandeel van 8% binnen de groep van de industriële KMO s. Daarna volgen nog de sectoren papier en druk (7%), hout (5%), textiel, kleding en leer (3%), chemie (3%) en ICT & elektronica (2%). Bijlage 1 geeft een detailoverzicht van de evolutie van het aantal KMO s per sector en gewest gedurende de periode 2000 tot Grafiek 1: Aandeel KMO s in Vlaanderen volgens sector, 2009 FINANCIËLE DIENSTEN OVERIGE NIET-INDUSTRIE GEZONDHEIDSZORG HANDELSBEM IDDELING VERVOER & LOGISTIEK AUTOM OBIEL (handel & o nderho ud) COM M UNICATIE & ICT OVERIGE PERSOONLIJKE DIENSTEN GROOTHANDEL HORECA DETAILHANDEL INDUSTRIE BOUWNIJVERHEID ONBEKEND ZAKELIJKE DIENSTEN & IMMOBILIËN In Brussel blijkt dat de groep van KMO s waarvan de sector onbekend is, het grootste aandeel haalt binnen het totaal van de KMO s (26%). Op de tweede plaats komt de sector van de zakelijke diensten en immobiliën met een aandeel van 22%. Daarna volgt de detailhandel (10%), de bouwnijverheid (10%), de horeca (6%) en communicatie & IT (6%). In Brussel blijkt dat de sector papier en druk binnen de groep van de industriële KMO s het grootste aandeel haalt met 21%. Op de tweede plaats staat de sector overige industrie met 19%. De sector voeding, drank en levensmiddelen staat op een derde plaats met een aandeel van 13%. Daarna volgen de sectoren textiel, kleding en leer met 10%, hout (9%), metaal (8%), chemie (7%), ICT & elektronica (7%) en tot slot de sector agro, bosbouw en visserij (5%). 15

16 Grafiek 2: Aandeel KMO s in Brussel volgens sector, 2009 OVERIGE NIET-INDUSTRIE 379 FINANCIËLE DIENSTEN 681 GEZONDHEIDSZORG 683 AUTOM OBIEL (handel & o nderho ud) HANDELSBEM IDDELING VERVOER & LOGISTIEK OVERIGE PERSOONLIJKE DIENSTEN INDUSTRIE GROOTHANDEL COM M UNICATIE & ICT HORECA BOUWNIJVERHEID DETAILHANDEL ZAKELIJKE DIENSTEN & IMMOBILIËN ONBEKEND Net als in Brussel blijkt dat in Wallonië de groep van KMO s waarvan de sector niet gekend is, de grootste groep te zijn (17%). Op de tweede plaats komt de sector industrie met een aandeel van 14%, een daling met 3% ten opzichte van de situatie in Op de derde plaats met eveneens een aandeel van 14%, een stijging van 2% ten opzichte van 2000 staan de zakelijke diensten en immobiliën. De bouwnijverheid heeft een aandeel van 13%, gevolgd door de detailhandel (12%). De detailhandel kent een daling van het aandeel met 2% ten opzichte van Tot slot halen de sectoren horeca een aandeel van 7% en de overige persoonlijke diensten een aandeel van 5%. Grafiek 3: Aandeel KMO s in Wallonië volgens sector, 2009 FINANCIËLE DIENSTEN 750 OVERIGE NIET-INDUSTRIE GEZONDHEIDSZORG VERVOER & LOGISTIEK AUTOM OBIEL (handel & o nderho ud) COM M UNICATIE & ICT GROOTHANDEL HANDELSBEM IDDELING OVERIGE PERSOONLIJKE DIENSTEN HORECA DETAILHANDEL BOUWNIJVERHEID INDUSTRIE ZAKELIJKE DIENSTEN & IMMOBILIËN ONBEKEND Binnen de groep van de industrie stellen we vast dat de subsector agro, bosbouw en visserij het grootste aandeel vertegenwoordigt met 61%. Op de tweede plaats komt de metaalsector met een aandeel van 8%. De derde plaats is voor de sector voeding, drank en levensmiddelen met een aandeel van 7%. De sector overige industrie haalt eveneens een aandeel van 7%. Daarna volgt de houtsector (5%), papier en druk (4%), chemie (3%), textiel, kleding en leer (2%) en tot slot ICT en elektronica (1%). 16

17 2.5 KMO s volgens tewerkstellingsklassen In Vlaanderen hebben zowat KMO s (vennootschappen of eenmanszaken) geen werknemers in dienst of 84% van alle Vlaamse KMO s. 13% van de KMO s hebben 1 tot 9 mensen in dienst, 3% heeft 10 tot 49 mensen in dienst. Het aantal bedrijven dat 5 tot 9 mensen te werk stelt is het sterkst gestegen over de periode (+ 16%). Het aantal bedrijven zonder werknemers stijgt van 2000 tot 2009 met 14%. Tabel 9: Evolutie KMO s in Vlaanderen volgens tewerkstellingsklassen, aantal werknemers geen tot tot tot tot Totaal In Brussel zijn er ruim KMO s zonder werknemers. Dat is 86% van het totaal aantal KMO s in Brussel. 10% van de Brusselse KMO s stelt 1 tot 4 mensen te werk Brusselse KMO s of 5% van het totaal aantal KMO s in Brussel stelt 5 tot 49 mensen te werk. Tabel 10: Evolutie KMO s in Brussel volgens tewerkstellingsklassen, aantal werknemers geen tot tot tot tot Totaal Het aantal KMO s in Wallonië dat geen mensen te werk stelt, loopt in 2009 op tot , of 86% van alle KMO s in Wallonië. 11% van de Waalse KMO s stelt tussen 1 en 9 mensen te werk, 2% stelt tussen 10 en 49 mensen te werk. In Wallonië is de stijging van het aantal bedrijven het grootst bij de KMO s met 5 tot 9 werknemers en met 20 tot 49 werknemers, telkens met 14%. De stijging is het kleinst bij de KMO s zonder personeel (+6%). Tabel 11: Evolutie KMO s in Wallonië volgens tewerkstellingsklassen, aantal werknemers geen tot tot tot tot Totaal

18 3. Financiële ratio s van de Vlaamse ondernemingen Om de financieel-economische toestand van de Vlaamse KMO-ondernemingen in beeld te brengen analyseren we verschillende ratio s gebaseerd op gegevens uit de jaarrekeningen van de ondernemingen. De financiële gegevens slaan enkel op vennootschappen en dus niet op eenmanszaken. We bekijken de productiviteit (bruto toegevoegde waarde in verhouding tot de personeelskosten), de nettorendabiliteit van het eigen vermogen na belastingen, de solvabiliteit, de graad van financiële onafhankelijkheid, de dekking van het vreemd vermogen door de cashflow en de liquiditeit. Tevens maken we gebruik van de eerder besproken FiTo -meter, die een goede indicator is voor de globale financiële gezondheid van een onderneming of een groep van ondernemingen. We geven voor de verschillende ratio s en de FiTo -meter telkens het cijfer volgens regio en volgens sector. De verkregen ratio s worden telkens weergegeven op basis van hun mediaanwaarden in plaats van gemiddelde waarden om zo de centrale tendens te kunnen weergeven zonder dat er vertekening optreedt, veroorzaakt door mogelijke uitzonderlijke en individuele extreme waarden. 3.1 Productiviteit: bruto toegevoegde waarde in verhouding tot de personeelskosten De ratio bruto toegevoegde waarde in verhouding tot de personeelskosten geeft weer in welke mate de bruto toegevoegde waarde de personeelskosten overtreft en is een maatstaf voor de productiviteit van een onderneming. Als de ratio kleiner is dan 100% betekent dit dat de toegevoegde waarde niet toereikend is om de gemaakte personeelskosten te kunnen dekken. Grafiek 4 geeft de evolutie weer van de mediaanwaarde van de bruto toegevoegde waarde in verhouding tot de personeelskosten van de KMO s in België per regio van 2000 tot In 2009 is de mediaanwaarde van Vlaanderen gelijk aan 171%, wat een daling is voor het tweede jaar op rij. In 2007 haalde de ratio nog een waarde van 181%. Ook Brussel kent voor het tweede jaar op rij een daling van het productiviteitscijfer. Wallonië stabiliseert ten opzichte van het niveau van Brussel blijft het gewest met de laagste productiviteit met een score van 144%, Wallonië haalt een score van 164%. Voor alle regio s is een duidelijk positieve evolutie merkbaar tot In 2000, 2001 en 2003 kan weliswaar een algemene daling vastgesteld worden. In 2008 is in alle gewesten een daling te zien van 4 tot 6 procentpunt. In 2009 blijft Wallonië op hetzelfde niveau waar Vlaanderen en Brussel een duidelijke daling laten optekenen. Grafiek 4: Evolutie bruto toegevoegde waarde / personeelskosten (%) van de KMO s in België per regio, (mediaan) 185% 180% 175% 170% 165% 160% 155% 150% 145% 140% Vlaanderen 175% 174% 170% 169% 174% 175% 177% 181% 176% 171% Brussel 156% 150% 147% 146% 148% 149% 151% 154% 149% 144% Wallonië 166% 166% 164% 162% 167% 167% 167% 170% 164% 164% België 170% 169% 165% 164% 169% 170% 171% 175% 170% 166% Vlaanderen Brussel Wallonië België TTabel 12 geeft de evolutie van de mediaanwaarde weer van de bruto toegevoegde waarde in verhouding tot de personeels- 18

19 kosten van de KMO s per sector in Vlaanderen voor Uit de tabel blijkt dat de sector van de financiële diensten de meeste toegevoegde waarde creëert in verhouding tot de personeelskosten in 2009 (276%). Op de tweede plaats staat de gezondheidszorg (257%), op de derde plaats staat de industriële sector agro, bosbouw en visserij (248%). De meest positieve evolutie vinden we in de sector financiële diensten (+85 procentpunt). Andere sectoren die een zeer positieve evolutie kennen zijn de sectoren gezondheidszorg (+34 procentpunt) en de bouwsector (+9 procentpunt). De meest negatieve evoluties stellen we vast bij de industriële sectoren agro, bos en visserij (-29 procentpunt), horeca (-22 procentpunt) en handelsbemiddeling (-19 procentpunt). In 2009 vinden we de laagste niveaus van productiviteit terug in de sectoren overige persoonlijke diensten (144%) en de industriële sectoren textiel, kleding en leer (135%) en vervaardiging ICT en elektronica en (135%). Tabel 12: Evolutie bruto toegevoegde waarde / personeelskosten van de KMO s volgens sector in Vlaanderen, (mediaan) Sector Automobielsector (handel & onderhoud) 168% 165% 160% 159% 161% 162% 165% 166% 162% 160% Bouwnijverheid 146% 145% 144% 146% 148% 151% 153% 158% 156% 155% Communicatie & IT 155% 150% 143% 148% 150% 150% 154% 156% 152% 146% Detailhandel 178% 179% 176% 176% 179% 177% 176% 181% 173% 171% Financiële diensten 191% 272% 263% 276% 277% 270% 257% 265% 266% 276% Gezondheidszorg 222% 236% 247% 256% 258% 242% 283% 271% 295% 257% Groothandel 176% 175% 169% 169% 172% 176% 177% 181% 176% 169% Handelsbemiddeling 185% 188% 181% 174% 181% 180% 181% 182% 174% 167% Horeca 166% 161% 158% 153% 152% 152% 150% 152% 149% 144% Industrie: Agro, bosbouw en visserij 276% 268% 261% 256% 244% 251% 254% 248% 255% 248% Industrie: chemie 161% 159% 158% 162% 160% 161% 165% 167% 166% 164% Industrie: vervaardiging hout(producten) 146% 147% 145% 147% 148% 153% 153% 158% 152% 151% Industrie: vervaardiging ICT en elektronica 144% 144% 140% 137% 143% 145% 145% 146% 143% 135% Industrie: vervaardiging metaal(producten) 151% 146% 146% 148% 148% 152% 153% 161% 158% 148% Industrie: vervaardiging papier, druknijverheid 171% 166% 162% 165% 167% 166% 169% 172% 166% 157% Industrie: vervaardiging textiel, kleding en leer 153% 149% 147% 143% 141% 141% 145% 146% 141% 135% Industrie: Vervaardiging Voedingsmiddelen 166% 167% 168% 165% 168% 164% 164% 170% 163% 166% Overige Industrie 163% 158% 158% 159% 162% 166% 168% 174% 168% 159% Overige pers. diensten 153% 150% 154% 155% 152% 152% 148% 151% 145% 144% Vervoer & logistiek 163% 166% 160% 159% 160% 157% 160% 164% 159% 156% Zakelijke diensten & immobiliën 192% 188% 182% 186% 190% 192% 193% 195% 189% 181% 3.2 Nettorendabiliteit van het eigen vermogen na belastingen De nettorendabiliteit van het eigen vermogen na belastingen geeft weer hoeveel rendement een onderneming genereert in verhouding tot het ingezette eigen vermogen. Het is een graadmeter die het rendement van de geïnvesteerde middelen meet. Hoe hoger de nettorendabiliteit, hoe meer de geïnvesteerde middelen opbrengen. De nettorendabiliteit van een bedrijf wordt best vergeleken met andere bedrijven in eenzelfde sector aangezien deze sterk kunnen verschillen omwille van de aard van de sector. In Vlaanderen kent de nettorendabiliteit van het eigen vermogen na belastingen een daling van 6,9% in 2000 tot 5,8% in Na 2002 is er een continue stijging van de nettorendabiliteit tot 10% in In 2008 daalt de nettorendabiliteit dan met 1,2 procentpunt, om in 2009 verder te dalen tot 7,7%. Een gelijkaardige evolutie zien we in de andere regio s. Wallonië kan het verlies ten opzichte van 2008 wel het meest beperken met een daling van 0,4 procentpunt. Opvallend is dat Brussel te kampen heeft met een structureel lagere nettorendabiliteit in vergelijking met Vlaanderen en Wallonië. 19

20 Grafiek 5: Evolutie nettorendabiliteit van het eigen vermogen na belastingen van KMO s in België per regio, (mediaan) 11% 10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% Vlaanderen 6,9% 6,3% 5,8% 7,0% 8,0% 8,3% 9,0% 10,0% 8,8% 7,7% Brussel 5,4% 4,7% 3,7% 4,7% 5,5% 6,2% 7,0% 8,0% 6,7% 6,0% Wallonië 6,3% 5,6% 5,3% 6,8% 7,7% 8,0% 8,8% 9,9% 8,7% 8,3% België 6,6% 5,9% 5,4% 6,6% 7,6% 8,0% 8,7% 9,7% 8,5% 7,6% Vlaanderen Brussel Wallonië België De hoogste rendabiliteitcijfers vinden we in de sectoren gezondheidszorg (12,7%), communicatie & IT (11,6%) en de bouwsector (8,9%). De sectoren die de grootste stijging kennen van de nettorendabiliteit sinds 2000 zijn de gezondheidszorg (+2,7 procentpunt) en de voedingsindustrie (+2,1 procentpunt). De laagste rendabiliteitcijfers vinden we terug bij de horeca (3,8%), de papierindustrie (3,1%) en de textielindustrie (2,6%). De papierindustrie is de sector die de meest negatieve rendabiliteitsevolutie kent over de periode De sector vervoer en logistiek kent een daling van de rendabiliteitsevolutie met 2,5 procentpunt, de textielsector met 2,4 procentpunt en de sectoren ICT & elektronica en metaal elk met 2,3 procentpunt. Tabel 13: Evolutie Nettorendabiliteit van het eigen vermogen na belastingen (%) van de KMO s volgens sector in Vlaanderen, (mediaan) Sector Automobielsector (handel & onderhoud) 7,1% 6,0% 5,5% 6,1% 7,0% 7,2% 7,8% 8,8% 7,0% 6,9% Bouwnijverheid 8,2% 6,9% 6,2% 7,9% 8,8% 9,6% 10,4% 11,6% 10,4% 8,9% Communicatie & IT 12,5% 12,2% 9,3% 9,8% 11,4% 11,5% 12,5% 14,0% 14,3% 11,6% Detailhandel 7,2% 7,3% 6,9% 7,8% 8,7% 8,0% 8,4% 9,6% 7,9% 7,9% Financiële diensten 4,8% 8,1% 7,5% 7,2% 9,2% 10,0% 9,9% 9,6% 13,4% 3,9% Gezondheidszorg 10,0% 10,2% 10,7% 10,4% 15,3% 13,5% 14,2% 14,1% 15,0% 12,7% Groothandel 7,0% 6,6% 5,9% 6,7% 7,3% 7,6% 8,3% 9,1% 7,8% 6,4% Handelsbemiddeling 8,8% 8,5% 7,1% 7,2% 8,9% 8,8% 10,2% 11,0% 9,4% 7,9% Horeca 5,8% 4,1% 5,0% 3,6% 3,9% 5,0% 5,4% 6,3% 4,5% 3,8% Industrie: Agro, bosbouw en visserij 4,7% 4,5% 3,1% 5,0% 4,6% 5,4% 6,7% 6,3% 4,5% 4,4% Industrie: chemie 5,8% 5,2% 4,3% 5,9% 6,6% 6,9% 7,9% 9,1% 7,4% 5,7% Industrie: vervaardiging hout(producten) 5,8% 4,4% 3,3% 4,6% 6,7% 6,3% 7,9% 9,9% 7,9% 6,5% Industrie: vervaardiging ICT en elektronica 7,6% 7,0% 5,3% 4,4% 7,4% 9,3% 9,4% 9,8% 8,1% 5,2% Industrie: vervaardiging metaal(producten) 8,9% 7,8% 5,9% 7,1% 8,6% 9,5% 10,2% 13,0% 11,0% 6,7% Industrie: vervaardiging papier, druknijverheid 7,3% 5,0% 3,9% 5,5% 7,3% 5,8% 7,2% 7,8% 6,1% 3,1% Industrie: vervaardiging textiel, kleding en leer 5,0% 3,9% 3,4% 2,8% 2,9% 3,3% 4,1% 4,8% 3,5% 2,6% Industrie: Vervaardiging Voedingsmiddelen 5,3% 6,1% 7,0% 6,7% 7,7% 7,9% 7,5% 8,0% 5,7% 7,3% Overige Industrie 7,8% 6,4% 5,6% 6,8% 8,3% 8,7% 9,3% 10,5% 9,1% 6,2% Overige pers. diensten 5,6% 4,7% 6,1% 6,3% 7,0% 6,9% 6,6% 7,8% 6,3% 7,1% Vervoer & logistiek 7,6% 7,9% 6,8% 8,2% 8,9% 7,9% 9,4% 10,8% 8,2% 5,1% Zakelijke diensten & immobiliën 7,8% 7,0% 6,1% 7,1% 8,4% 9,1% 9,4% 10,3% 9,5% 8,2% 3.3 Solvabiliteit De solvabiliteit geeft het vermogen van een onderneming weer om zowel kortlopende als langlopende schulden af te lossen 20

21 via het eigen vermogen. Het is met andere woorden de omvang van de buffer (eigen vermogen) in het totaal van de passiva. Hoe groter de buffer hoe meer een onderneming solvabel is en zal kunnen voldoen aan het aflossen van zowel kort- als langlopende schulden. De solvabiliteitsgraad kan het best vergeleken worden tussen bedrijven in eenzelfde sector gezien tussen verschillende sectoren grote verschillen kunnen optreden. Wat geldt als een goed solvabiliteitscijfer in een sector kan voor een andere sector gelden als een slecht solvabiliteitscijfer en omgekeerd. De algemene solvabiliteitscijfers kennen voor de verschillende gewesten een dalende tendens van 2000 tot In Vlaanderen stabiliseert het cijfer in 2008 en 2009 tot ongeveer 66. In Brussel en Wallonië is de neerwaartse trend gestopt in Brussel komt in 2009 uit op een solvabiliteitsniveau van 71,2. Wallonië komt in 2009 op een niveau van 70,4. Opvallend zijn de systematisch lagere solvabiliteitscijfers van Vlaamse KMO s ten opzichte van hun Waalse en Brusselse collega s. Grafiek 6: Evolutie solvabiliteit van KMO s in België per regio, (mediaan) Vlaanderen 70,8 70,2 70,0 69,2 68,7 67,9 67,2 66,2 66,1 65,9 Brussel 73,5 73,2 73,3 73,1 72,9 72,2 71,7 70,6 71,0 71,2 Wallonië 73,8 73,4 73,5 72,8 72,2 71,6 71,3 70,2 70,5 70,4 België 71,9 71,5 71,4 70,6 70,2 69,4 68,8 67,7 67,8 67,6 Vlaanderen Brussel Wallonië België Tabel 14 geeft de verschillende solvabiliteitsniveaus weer van de KMO s volgens sector in Vlaanderen tijdens de periode 2000 tot De hoogste solvabiliteitsniveaus vinden we terug in de sectoren horeca (86,2), overige persoonlijke diensten (81,3) en financiële diensten (80,9). De laagste niveaus zien we in de sectoren textiel, kleding en leer (63,6), metaal (61,3) en communicatie & IT (61,3). De meeste sectoren kennen een dalend verloop van het solvabiliteitsniveau. De sectoren met de grootste daling van het solvabiliteitscijfer over de periode zijn de sectoren ICT & elektronica (-10,5), de groothandel (-7,3) en communicatie & IT (-5,4). De enige sectoren met een positieve evolutie van het solvabiliteitscijfer zijn de sectoren financiële diensten (+5,8), overige persoonlijke diensten (+5,3) en de horeca (+4,3). Tabel 14: Evolutie solvabiliteitscijfer van de KMO s volgens sector in Vlaanderen, (mediaan) Sector Automobielsector (handel & onderhoud) 76,3 76,2 76,2 76,0 75,4 74,8 74,1 73,1 73,3 72,6 Bouwnijverheid 68,7 68,7 68,7 67,8 67,3 66,9 67,3 66,7 67,1 67,0 Communicatie & IT 66,7 65,8 66,3 65,8 65,8 65,1 63,4 61,9 61,2 61,3 Detailhandel 76,1 75,7 75,5 75,5 74,9 74,7 74,5 73,5 74,3 74,3 Financiële diensten 75,0 79,6 78,4 79,8 79,3 84,2 81,4 84,1 79,7 80,9 Gezondheidszorg 75,8 74,1 73,6 74,0 71,9 70,9 70,4 71,2 69,2 70,7 Groothandel 77,7 77,0 76,5 75,4 74,7 74,4 73,2 71,5 70,9 70,4 Handelsbemiddeling 73,8 74,0 73,6 72,8 71,6 70,8 71,0 70,6 70,7 70,8 Horeca 81,8 82,0 81,3 82,2 82,6 82,8 83,5 83,5 84,4 86,2 21

22 Sector Industrie: Agro, bosbouw en visserij 81,0 79,6 80,3 78,9 79,0 78,3 77,0 77,2 78,0 77,8 Industrie: chemie 68,2 67,2 67,2 66,7 67,0 66,3 65,5 65,7 66,0 65,8 Industrie: vervaardiging hout(producten) 70,9 70,7 70,3 69,7 68,8 67,7 68,1 66,6 67,0 67,0 Industrie: vervaardiging ICT en elektronica 71,8 69,5 69,1 69,0 68,0 67,5 65,3 63,7 63,1 61,3 Industrie: vervaardiging metaal(producten) 67,3 67,8 67,6 66,1 65,7 65,1 65,7 65,4 64,5 63,6 Industrie: vervaardiging papier, druknijverheid 73,0 73,2 72,7 71,7 70,7 70,2 69,7 68,9 69,2 69,8 Industrie: vervaardiging textiel, kleding en leer 66,7 66,3 64,6 64,0 64,3 64,6 63,1 61,6 63,0 63,6 Industrie: Vervaardiging Voedingsmiddelen 75,1 75,7 74,3 74,0 73,6 72,2 72,5 72,6 72,7 72,8 Overige Industrie 69,3 68,6 68,6 67,7 68,1 67,8 67,0 65,5 65,3 65,6 Overige pers. diensten 76,0 77,5 77,0 76,7 76,8 77,0 77,5 77,4 79,1 81,3 Vervoer & logistiek 76,5 76,4 75,5 74,7 74,0 73,6 73,0 71,7 72,3 72,3 Zakelijke diensten & immobiliën 68,8 68,2 68,6 68,2 67,7 66,6 65,9 64,7 64,7 64,8 3.4 Graad van financiële onafhankelijkheid De algemene graad van financiële onafhankelijkheid geeft een aanduiding van de mate waarin een onderneming zich meer met eigen vermogen - en dus minder met vreemd vermogen - financiert. Een hoge graad van financiële onafhankelijkheid wijst op een lage schuldgraad en omgekeerd. Hoe lager de financiële onafhankelijkheid, hoe meer schulden, hoe meer vaste betalingsverplichtingen omwille van schuldaflossingen, hoe meer interesten betaald moeten worden en dus hoe groter het financiële risico dat deze verplichtingen niet kunnen nagekomen worden. De KMO s in Vlaanderen kennen een stijgende graad van financiële onafhankelijkheid gedurende de periode 2000 tot De graad van financiële onafhankelijkheid stijgt er van 29,8% tot 34,6%. In 2008 en 2009 blijkt wel dat de groei van het cijfer van de voorgaande jaren grotendeels gestopt is. Ook Brussel kent een stijgende graad van financiële onafhankelijkheid tot In 2008 en 2009 zien we de graad van financiële onafhankelijkheid in Brussel dalen tot 29,7%. In Wallonië zien we dat het cijfer stijgt tot 2007, in 2008 kent het cijfer dan een lichte daling om in 2009 op min of meer hetzelfde niveau te blijven (30%). Opvallend is dat de Vlaamse KMO s structureel over een hoger niveau van financiële onafhankelijkheid beschikken in vergelijking met de Waalse of Brusselse KMO s. Grafiek 7: Evolutie graad financiële onafhankelijkheid (%) van de KMO s in België per regio, (mediaan) 35% 34% 33% 32% 31% 30% 29% 28% 27% 26% 25% Vlaanderen 29,8% 30,2% 30,4% 31,2% 31,8% 32,5% 33,2% 34,2% 34,3% 34,6% Brussel 27,5% 27,6% 27,6% 27,9% 28,0% 28,6% 29,1% 30,2% 29,8% 29,7% Wallonië 26,6% 26,9% 26,9% 27,6% 28,1% 28,8% 29,1% 30,2% 29,9% 30,0% België 28,6% 29,1% 29,1% 29,9% 30,3% 31,1% 31,7% 32,8% 32,7% 32,9% Vlaanderen Brussel Wallonië België Tabel 15 geeft de evolutie van de financiële graad van onafhankelijkheid weer van de KMO s volgens sector in Vlaanderen. De hoogste graad van financiële onafhankelijkheid vinden we bij de sectoren communicatie & IT (39%), ICT en elektronica (38,8%) en metaal (36,6%). De sectoren met een lage graad van financiële onafhankelijkheid zijn de sectoren overige persoonlijke diensten (19,2%), financiële diensten (19%) en de horeca (14,1%). Over de periode 2000 tot 2009 kennen de sectoren ICT en elektronica (+10,6 procentpunt), de groothandel (+7,3 procentpunt) en 22