IS DIT TE LAAT OM IN WILD TE BELÊ?

IS DIT TE LAAT OM IN WILD TE BELÊ? Ventersdorp inligitngsdag 19 Februarie 2015 Wild bied verligting vir boere in die Suide Wild is die afgelope paar jaar herontdek... Vfbontebokke Vyf vreet net soveel as een bees... Njalas vreet 4,4 keer minder as beeste... Met die oog op wildverkope is dit belangrik om wild intensief te teel. Die omskakeling van vee tot ʼn wildsplaas kan die inkomste per hektaar dramaties verhoog Doen ontledings deur deskundiges ʼn Boer met ʼn ekonomiese vee eenheid kan sy plaas in ʼn ekonomiese wildeenheid omskep. Intensiewe aandag en noukeurige bestuur Wild is tans ʼn aktief groeiende mark LANDBOUWEEKBLAD 27 OKTOBER 2000 1

SENWES & WILDBEDRYF Berekeninge word gegrond op inligting verskaf vanaf Vleissentraal Bosveld & PHASA Fokus nie op kleurvariasies nie Oogmerk is die wildbedryf as alternatiewe boerdery vertakking Spesies word nie teen mekaar vergelyk nie GEMIDDELDE VEILINGSPRYSE VAN TOTALE WILDVERKOPE 2001-2014 Rand waard de van verkope Millions R 1 600 R 1 400 R 1 200 R 1 000 R 800 R 600 R 400 R 200 R 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Aantal Diere Verkoop 8972 12220 12091 15014 7833 8662 9484 9137 9654 16600 10325 11576 17385 20972 Bruto Waarde van Verkope R 52 785 R 74 174 R 73 540 R 71 894 R 32 505 R 36 979 R 89 544 R 111 42 R 221 84 R 465 31 R 434 04 R 864 02 R 857 39 R 1 414 25000 20000 15000 10000 5000 0 Aantal diere verkoop Bron: Vleissentraal Bosveld 2

AANTAL PER SPESIE VERKOOP VERGELYK MET % VAN TOTALE VLEISSENTRAAL VERKOPE Roan Goue Swart Totaal van Buffel Sable Nyala wildebees Rooibok seleksie 14 Aantal 146 110 351 184 919 1814 3524 % van Inkomste 8% 4% 23% 6% 32% 3% 76% % van diere verkoop 0.7% 0.5% 1.7% 0.9% 4.4% 8.6% 16.8% Totale diere verkoop in 2014 = 20,972 13 Aantal 64 89 388 192 890 788 2411 % van Inkomste 3% 4% 36% 5% 38% 3% 90% % van diere verkoop 0.4% 0.5% 2.2% 1.1% 5.1% 4.5% 13.9% Totale diere verkoop in 2013 = 17,385 12 Aantal 68 148 389 193 829 619 2246 % van Inkomste 2% 8% 35% 5% 40% 1% 91% % van diere verkoop 0.6% 1.3% 3.4% 1.7% 7.2% 5.3% 19.4% Totale diere verkoop in 2012 = 11,576 WAT MOET EK DOEN OM TE DEEL IN DIE WINSGEWENDHEID 3

SLEUTEL ASPEKTE OM TE BEGIN Omskepping van n beesplaas Lorem Ipsum 01 1 2 Lorem Ipsum Kapitaal & Winsgewendheid 3 Kritiese sukses faktore 02 Lorem Ipsum 4 Lorem Ipsum Volhoubaarheid 1. OMSKEPPING VAN N BEESPLAAS 1 4

OMSKEPPING VAN ʼn BEESPLAAS Minimum oppervlakte benodig vir wild moet beskikbaar wees Buffels Sables Swart rooibok Nyala Min hektare benodig 200 40 35 60 Verwyder alle konstruksies wat nie vir wild gebruik gaan word (bv beeskrale) Rig kamp na gelang van die doelstelling van die wild boerdery (bvtoeriste paaie, vangkrale ens) Wildsheining moet aan minimum vereistes voldoen KAMPE & HEININGS Bepaal spesies vir regte kamp & heining grootte Drakrag & habitat Omheiningsertifkaat Span ±10 m van buurman Hou brandbane skoon, ook onder heinings Geen krag in speenkampe Bulkamp heinings Tina de Jager Bushveld game captures 5

OMHEINING Buffels Sable Swart Rooibok Nyala Kamp grootte 200 ha 40 ha 35 ha 60 ha Omheining (mim hoogte) 1.8 m 2.4 m 2.4 m 2.4 m Gem GVE 1.1 0.18 0.16 0.74 Aantal kampe nodig 2 2 3 1 1 R/ha R 2 250 R 4 219 R 4 821 R 3 750 Meer hektare = goedkoper Koste sluit nie in elektrifisering & ongedierte beveiliging OMSKEPPING VAN ʼn BEESPLAAS Minimum oppervlakte benodig vir wild moet beskikbaar wees Buffels Sables Swart rooibok Nyala Min hektare benodig 200 40 35 60 Verwyder alle konstruksies wat nie vir wild gebruik gaan word (bv beeskrale) Rig kamp na gelang van die doelstelling van die wild boerdery (bvtoeriste paaie, vangkrale ens) Wildsheining moet aan minimum vereistes voldoen Water moet vir wild aanvaarbaar wees 6

WATER Water behoefte (liter/dag) van die verskillende wildsoorte in kamp moet bepaal word Buffels Sables Swart rooibok Nyala Waterbehoefte l/t dag 90 110 9 2.5 3 Ligging en suip ingangspunte word gegrond op ekologie van die omgewing Diersoort en samestelling van die trop is belangrik Dragtige diere groter waterbehoefte Omgewingstempratuur Ouderdom (jonger diere drink meer water) Droë materiaal inname OMSKEPPING VAN ʼn BEESPLAAS Minimum oppervlakte benodig vir wild moet beskikbaar wees Buffels Sables Swart rooibok Nyala Min hektare benodig 200 40 35 60 Verwyder alle konstruksies wat nie vir wild gebruik gaan word (bv beeskrale) Rig kamp na gelang van die doelstelling van die wild boerdery (bvtoeriste paaie, vangkrale ens) Wildsheining moet aan minimum vereistes voldoen Watergate moet vir wild aanvaarbaar wees Regte personeel met opleiding is belangrik 7

KRITIESE SUKSESFAKTORE KRITIESE SUKSES FAKTORE Kennis en liefde vir die bedryf en spesie waarmee geboer wil word Buffels Sable Swart Rooibok Nyala Min hektare benodig 200 40 35 60 Kudde grootte 35 20 35 30 Eerste kalf 48 mde 27 mde 19 mde 18 mde Speen % 75 % 90 % 76 % 96 % 90% 90% Dragtigheidstydperk 330 270 200 230 Aantal kalwers oor leeftyd 10 14 10 7 Lewensverwagting 20 jaar 18 jaar 12 jaar 10 jaar Bedryfskoste (per dier) R 12 606 R 7 049 R 5 526 R 5 171 8

KRITIESE SUKSES FAKTORE Liefde vir die bedryf en spesie waarmee geboer wil word Bepaal doel om in wild te investeer Vertikale groei Diversifikasie van bestaande boerdery Wildbedryf is kapitaalintensief koop reg AANKOOP VAN WILD Hoeveel kapitaal is beskikbaar Kyk uit vir teelgroepe ( Family pack ) Maak seker koeie & bulle is regte ouderdom om te begin teel Doen goeie marknavorsing doen huiswerk oor verkoper Hoef nie ten duurste aan te koop nie maak seker van kwaliteit 9

2015/02/19 Horings n groot faktor KRITIESE SUKSES FAKTORE Liefde vir die bedryf en spesie waarmee geboer wil word Bepaal doel om in wild te investeer Vertikale groei Diversifikasie van bestaande boerdery Wildbedryf is kapitaalintensief koop reg Vennootskappe pp kryy die regte g vennoot Ekonomie van skaal (> eenhede meer ekonomies) Watter mark voorsien gaan word: 10

WILD WAARDEKETTING VLEISPRYS TENDENSE PRODUSENT R/KG VS VERBRUIKER R/KG 115.00 95.00 75.00 55.00 35.00 15.00 5.00 Speenkalf prys R/kg Slag waarde R/kg Beef Rump Steak Fresh Beef Brisket Fresh Beef Chuck Fresh Beef T Bone Fresh Beef Mince Fresh Monthly Food Prices Statistics SA Jun 2014 11

KAPITAAL & WINSGEWENDHEID Rekordpryse 2014 Bastergemsbokkoei (dragtig) met verskalf R 1,500,000 Blesbokram Wit saalrug R 4,000,000, Buffelbul (jonk) R 26,000,000 Buffelkoei (dragtig) R 11,500,000 Elandkoei Livingstone (dragtig) R 650,000 Gouegemsbokkoei (dragtig) R 1,500,000 Gouewildebeesbul (jonk) R 1,300,000 Koningswildebeesbul R 5,100,000 Njalabul R 500,000 Njala ooi met lam R 80,000 000 Rooibokram Swart R 2,000,000 Rooibokram Saalrug R 5,700,000 Rooibokram Wit (jonk) R 9,700,000 Swartwitpensbu l Wes Zambies R 9,500,000 Wildebeeskoei Konings split (dragtig) met Koningswildebeesbulkalf R 12,500,000 Bron: Vleissentraal Bosveld 12

WINSGEWENDHEID VERGELYKING IN RAND PER HEKTAAR Njala Swart Rooibok Sables Buffels Beeste Mielies @ 4 ton Jaar 1 R 18 904 R 272 218 R 143 893 R 84 835 Jaar 2 R 7 589 R 113 357 R 61 902 R 42 804 Jaar 3 R 4 331 R 63 129 R 46 866 R 39 546 Jaar 4 R 142 R 30 823 R 31 623 R 30 196 Jaar 5 R 4 942 R 35 046 R 21 954 R 24 023 Jaar 6 R 10 774 R 68 119 R 11 970 R 19 288 Jaar 7 R 13 061 R 113 350 R 1 201 R 7 820 Jaar 8 R 13 710 R 173 146 R 13 797 R 606 Jaar 9 R 14 837 R 220 667 R 32 111 R 11 677 Jaar 10 R 12 942 R 245 026 R 45 936 R 16 063 R 1 573 R 3 291 R 1 192 R 2 128 R 848 R 1 197 R 535 R 486 R 253 R 18 R 3 R 300 R 214 R 391 R 387 R 319 R 527 R 109 R 638 R 240 13

DOEN MET ʼn MILJOEN - AANKOOP VAN DIERE Aantal R/eenheid Totaal Swartrooibokke Swart rooibok ram (14 mde) 1 R 425 000 R 425 000 Dragtige ooie (swart rooibok ram) 15 R 30 000 R 450 000 R 875 000 Nyalas (Vrystaat koue aangepas) Bul (27" horing) 1 R 50 000 R 50 000 Vroulike diere 25 R 30 000 R 750 000 R 800 000 Sable Bul (40" 42" horing) 1 R 100 000 R 100 000 Verse / koeie (27 " horing) 2 R 400 000 R 800 000 R 900 000 Buffels Bul (40" 42" horing) 1 R 150 000 R 150 000 Verse / koeie (27 " horing) 2 R 350 000 R 700 000 R 850 000 DIE WAARDE VAN R1 MILJOEN 2015 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2004 R 200 000 R 400 000 R 600 000 R 800 000 R 1 000 000 R 1 200 000 14

DIE WAARDE VAN R1 MILJOEN KON KOOP... R 1 000 000 35 R 800 000 30 Axis Title R 600 000 R 400 000 R 200 000 25 20 15 10 R 5 R 200 000 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Totale aankope R 350 122 R 410 825 R 538 670 R 664 475 R 646 539 R 765 605 R 873 106 R 925 583 Huidige Waarde R 433 926 R 425 061 R 596 267 R 649 931 R 748 801 R 804 961 R 873 439 R 934 579 Beskikbaar vir ander uitgawes R 83 804 R 14 235 R 57 598 R 14 544 R 102 262 R 39 356 R 333 R 8 996 Buffel bul 1 1 0 1 0 0 0 0 Buffel koei 1 1 1 1 1 1 2 1 Nyala bul 1 1 1 0 2 2 1 1 Nyala ooi 10 15 20 0 30 25 3 10 0 KAPITALE UITLEG Buffels Sable Swart Rooibok Nyala Aantal bulle / ramme 1 1 1 1 Aantal koeie / ooie 2 2 15 25 Kalwers / lammers oor lewensduur 20 28 150 175 Lewensduur 20 jaar 18 jaar 12 jaar 10 jaar Kapitaal uitleg R 850 000 R 900 000 R 875 000 R 800 000 Omheining (50 ha) R 334 350 R 334 350 R 334 350 R 334 350 Bedryfskoste R 1 730 614 R 791 952 R 1 280 794 R 1 430 104 Totale koste oor leeftyd v kudde R 2 914 964 R 2 026 302 R 2 490 144 R 2 564 454 15

WINSGEWENDHEID 2007 VS 2015 Buffels 2007 2015 Aankoop waarde R 294 553 R 500 000 Einde waarde R 2 466 928 R 2 132 556 Njala 2007 2015 R 57 026 R 350 000 R 428 523 R 1 016 136 Kampkoste R 161 650 R 334 350 R 161 650 R 334 350 Totale kapitaal belê R 456 203 R 834 350 R 218 676 R 684 350 Begin aantal 2 2 Eind aantal 6 6 Aantal diere verkoop 3 3 11 11 28 28 78 78 WINSGEWENDHEID 2007 VS 2015 Buffels Njala 2007 2015 2007 2015 Totale kapitaal belê R 456 203 R 834 350 R 218 676 R 684 350 Inkomste oor 10 jaar R 774 323 R 1 496 301 R 1 819 509 R 2 703 794 Bedryfsuitgawes oor 10 jaar R 354 263 R 566 898 R 754 739 R 1 510 425 Netto marge R 420 060 R 929 403 R 1 064 770 R 1 193 369 Opbrengs met kapitaal groei 48% 19% 38% 18% Opbrengs sonder kapitaal groei 54% 62% 41% 44% Mielies Wesselsbron Bothaville Opbrengs 5.08 6.1 2.98 4.8 Gem prys R 1 564 R 1 750 R 1 595 R 1 750 Produksie koste R/ha R 3 554 R 6 889 R 3 093 R 6 698 Netto marge R/ha R 4 391 R 3 786 R 1 660 R 1 702 Trekkers & Implemente R/ha R 7 416 R 8 075 R 4 275 R 4 364 Opbrengs met kapitale groei 13% 9% 4% 2% Opbrengs sonder kapitale groei 48% 26% 25% 8% 16

VOLHOUBAARHEID PRODUK LEWENSIKLUS Bekend Groei fase Volwasse Afname stellings fase fase fase In nkomste 2007 2015?? Verkope Wins Lewensduur van produk 17

TOP 25 INKOMSTE SPESIES IN SA (INTERNASIONALE JAG) 5 000 4 500 5 103 R 130 R 120 R 110 Millions 4 000 3 765 R 100 3 500 3 000 2 500 2 000 1 500 1 000 500 1 597 986 2 869 1 382 1 122 319 353 278 372 46 37 75 33 63 875 1 099 975 2 395 2 400 2 079 2 999 635 617 R 90 R 80 R 70 R 60 R 50 R 40 R 30 R 20 R 10 R Aantal Inkomste Syfer () = x van 87 spesies PHASA (Professional Hunters' Association of South Africa) IS DIE WILDBEDRYF VOLHOUBAAR? 1. Bepaal jou boerdery se doelwitte: dit bepaal waarmee geboer gaan word watter marksegment betree wil word Besigheidsplan & goeie beplanning is noodsaaklik 2. Doen goeie marknavorsing: Die internet & veiling data is goeie bronne By wie & waar gekoop word 3. Doen berekeninge op realistiese waardes: Skaal veilingspryse af vir verkope klop die somme nog? Bepaal winsgewendheid deur jagsyfers te gebruik 4. Die bedryf gaan ook deur ekonomiese siklusse beweeg Met die regte spesie, bestuur en bemarking Maar daar is risiko s 18

Die siening van... Dries Visser: Trophy Breeders Group Ek is positief oor die wildbedryf en spesifiek oor die skaarswildbedryf. Die mark vir gehaltegenetika by buffels, swartwitpense en bastergemsbokke veral sal vir baie jare volhoubaar bly Wiaan van der Linde: WRSA Visepresident Dit is my mening dat die totale wildbedryf baie groter is as net die hoë pryse waarna verwys word en dat ons ʼn bedryf is wat ʼn ongelooflike groei getoon het die afgelope 15 jaar. Dit bly steeds een van die beste opsies om jou grond per hektaar optimaal te benut Jacques Malan: Voorsitter Stud Game Breeders Die wild/skaarsspesiebedryf gee geweldig groot dividende indien reg geboer word iets wat ʼn mens nie aldag in die landbou teekom nie. Lewensvatbaarheid studies Boerderybestuursontledings Meganisasie beplanning Produksiebeplanning Akkerboukundige dienste Grondkundige dienste Veekundige advies Ramondé Odendaal Landbou Bestuurder: Noord- Streek Sel no: 0828748824 19