REMIGRATIE Vorig jaar hield ik een presentatie voor een publiek van NederBelgen met als titel Retourtje België. Toen was het thema dat alleen het vermogen van de in België wonende Nederlander terugverhuisde naar Nederland naar de aldaar woonachtige kinderen en kleinkinderen. In deze bijdrage is het thema dat niet alleen het vermogen terugverhuist naar Nederland maar ook de eigenaar ervan. Na vele jaren België komt bij menigeen het verlangen boven om in Nederland oud te worden en gebruik te maken van het Nederlandse zorgstelsel. Dichter bij de (klein)kinderen is ook een vaak gehoord motief. Een verhuizing van België naar Nederland is niet gebonden aan allerlei voorwaarden en kan praktisch gezien probleemloos plaatsvinden. De essentialia bij de verhuizing van een vermogende particulier betreffen met name de fiscale aspecten in België en Nederland op het terrein van de inkomstenbelasting en schenk- en erfbelasting. Deze aspecten zijn het onderwerp van dit artikel. Wonen in België Er bestaat een groot verschil tussen degene die al meer dan 10 jaar geleden vanuit Nederland naar België geëmigreerd is en degene die de 10 jaar nog niet volgemaakt heeft. Voor deze laatste geldt dat het onderstaande (nog) niet van toepassing is en hij/zij nog even moet wachten. Waar iemand woont wordt naar de feitelijke omstandigheden beoordeeld. Alvorens te besluiten naar Nederland te remigreren dient vast te staan dat de 10 jaarstermijn tenminste is volgemaakt. Een ruime reserve aanhouden kan daarbij geen kwaad. Het zal de eerste keer niet zijn dat met name over de oorspronkelijke emigratiedatum twijfels rijzen en dat de belastingdienst een zaak wint op slechts enkele dagen verschil. Soorten vermogensbestanddelen Het bezit van de vermogende NederBelg bestaat veelal uit liquiditeiten en beleggingen. Oorspronkelijke ondernemingsstructuren zijn inmiddels afgebouwd of sterk afgeslankt. In een aantal gevallen bevindt het vermogen zich in een SPF op Curaçao of in een Tak 23 polis in Luxemburg. Daarnaast kunnen zich de volgende mogelijkheden voordoen: eigen woning in België; beleggingsonroerend goed in België, in Nederland of andere landen (o.a. de vakantiewoning); aandelenbezit in een actieve onderneming in Nederland of daarbuiten; roerende bezittingen zoals een kunstverzameling, een jacht en dergelijke; vorderingen; lijfrenteaanpraken; vermogen in vruchtgebruik. Familie omstandigheden Uitzonderingen daargelaten is het meest voorkomende beeld dat we zien in de praktijk de vermogende vader en moeder die in België wonen en de kinderen die in Nederland zijn gaan studeren en daar een baan en partner gevonden hebben. Sedert de hausse aan emigraties in 1996 zijn inmiddels 15 jaar verstreken en de pubers van toen zijn uitgegroeid tot volwassen dertigers van nu. De emigranten van toen zijn nu veelal opa en oma en denken serieus na over de toekomstige bestemming 1
van hun vermogen. Ook een mogelijke remigratie naar Nederland kan in overweging genomen worden. Financiële planning Niet onbelangrijk is een goede inschatting te maken van het inkomen en vermogen dat nodig is voor uw toekomstige dagelijkse levensonderhoud. Al wat meer aanwezig is, is direct beschikbaar voor successieplanning. Als alle randvoorwaarden in beeld zijn gebracht en er bestaat een duidelijk beeld van uw inkomensen vermogenspositie, dan kan uw remigratie naar Nederland zodanig gestructureerd worden, dat u met geen of slechts weinig vermogen de grens overkomt. Dit is ook het doel en het gevolg daarvan is dat er bij een overlijden in Nederland geen of nauwelijks een nalatenschap is. In dat geval is de heffing aan erfbelasting nihil tot minimaal. Uitvoering van uw successieplanning Een ingezetene van België is onderworpen aan de bepalingen van het Belgisch registratie- en successierecht. Wanneer hij langer dan 10 jaar gelden uit Nederland is geëmigreerd, is hij niet onderworpen aan het Nederlandse successierecht. Dit is pas weer van toepassing vanaf het moment van remigratie. De voorbereiding van een remigratie betreft dan met name het bewerkstelligen van een tijdige vermogensovergang naar de kinderen/kleinkinderen vóór remigratie. De tarieven van het Vlaams successierecht voor schenkingen en verervingen van ouders naar kinderen en kleinkinderen, de rechte lijn, luiden als volgt: Tarief 0 tot 50.000 3% 50.000 tot 250.000 9% 250.000 tot meerdere 27% Bij de berekening van het verschuldigde successierecht wordt de nalatenschap gesplitst in een roerend en een onroerend gedeelte en wordt het tarief toegepast per erfgenaam. Op basis hiervan is per situatie te berekenen wat de besparing is in heffingen bij een goede successieplanning in combinatie met een remigratie naar Nederland. 1. Schenkingen In België is het mogelijk om belastingvrij vermogen te schenken. Het Belgisch wetboek van Registratierechten beschrijft uitputtend aan welke voorwaarden men zich moet houden om vrij van rechten te kunnen schenken. Kort samengevat komt het erop neer dat geen rechten verschuldigd zijn zolang geen akte in België ter registratie behoeft te worden aangeboden. Dit is het geval bij handgiften, onrechtstreekse schenkingen en vermomde schenkingen. Bij een handgift is er sprake van de feitelijke overhandiging van een roerende zaak zoals een schilderij of een geldbedrag in contanten of een bancaire overboeking. Een kwijtschelding van een vordering kwalificeert als een onrechtstreekse 2
schenking. Een vermomde schenking doet zich voor wanneer u iets verkoopt tegen een prijs die aanmerkelijk lager is dan de werkelijke waarde. Bij schenkingen ten behoeve van successieplanning verdient het aanbeveling om deze vast te leggen in een notariële akte zodat er een onweerlegbaar bewijs bestaat van de betreffende vermogensovergang en het tijdstip waarop deze plaats vond. Het verdient aanbeveling om de schenkingen via een niet-belgische notaris te laten verlijden, bijvoorbeeld een Nederlandse notaris. De verklaring hiervoor is dat er voor een akte van een niet-belgische notaris geen registratieplicht in België bestaat. Bij schenkingen zijn er twee belangrijke verschillen tussen Nederland en België. 1. De Nederlandse wetgeving kent de zogeheten herroepelijke schenking. Deze wordt toegepast in een situatie dat de ouders vermogen aan hun kinderen schenken maar deze schenking later weer (deels) terugnemen wanneer zij bijvoorbeeld geld nodig hebben om van te leven. In België wordt de herroepelijke schenking niet als een rechtsgeldige schenking gezien. Een uitzondering hierop is de herroepelijke schenking tussen echtgenoten. Dit betekent dat een herroepelijke schenking aan de kinderen voor het Belgisch successierecht niet in aanmerking genomen wordt en bij uw overlijden alsnog tot de belaste nalatenschap wordt gerekend. 2. Naar Nederlands recht is het mogelijk om schenkingen te doen door middel van een zogeheten notariële schuldigerkenning. U verklaart dan een bedrag schuldig te zijn aan uw kind tegen een rentevergoeding en de notaris legt dat vast in een akte. U betaalt jaarlijks de rente en overigens behoudt u de liquiditeiten tijdens uw leven. Aflossing van de schuld vindt plaats bij uw overlijden. In België werkt dit niet omdat de Belgische fiscus deze schuld weigert als aftrekpost op uw nalatenschap, dit ondanks het feit dat er twee rechterlijke uitspraken zijn die een dergelijke schuld wel als aftrekpost aanmerken. Voor de Belgische wetgeving is van belang dat aan een belastingvrije schenking de voorwaarde verbonden is dat de schenker de schenking tenminste 3 jaar overleeft. Bij overlijden binnen drie jaar na de schenking wordt de gift alsnog tot de belaste nalatenschap gerekend. Men kan er vrijwillig voor kiezen dit risico af te kopen en 3% registratierecht over de schenking aan de kinderen/kleinkinderen te voldoen wanneer men er voor vreest de driejaarstermijn niet vol te kunnen maken. Dit kan plaats vinden direct na de schenking of ook nog daarna, mits voor het overlijden. Voor het Nederlandse successierecht is het van belang om rekening te houden met een termijn van 180 dagen tussen de datum van een schenking en de datum van overlijden. De wet zegt dat bij een overlijden binnen 180 dagen na de schenking, deze alsnog geacht wordt tot de belaste nalatenschap te behoren. Deze regel is met name van belang indien u als Belgisch ingezetene een belastingvrije handgift doet aan uw kinderen, daarna naar Nederland remigreert en vervolgens binnen 180 dagen na de schenking overlijdt. In die situatie wordt de schenking ten volle belast met Nederlandse erfbelasting en dat is uiteraard nooit de bedoeling geweest. De regel die hieruit kan worden afgeleid is dat men als ingezetene van België beter niet naar Nederland remigreert zolang er nog geen 180 dagen sedert de schenking verlopen zijn. Hiervoor beschreef ik u de voorwaarde van de driejaarstermijn bij een onbelaste handgift in België. Bij een voorgenomen remigratie naar Nederland kan deze termijn aanmerkelijk ingekort worden en 3
wel tot maximaal 180 dagen. De verklaring hiervoor luidt dat in België bij een handgift de driejaarstermijn begint te lopen tot aan de remigratie. Zodra u remigreert van België naar Nederland stopt de toepassing van de Belgische wetgeving en daarmee ook de voorwaarde van de driejaarstermijn. Wanneer u de dag na uw remigratie zou komen te overlijden bent u niet meer woonachtig in België en vindt geen Belgische heffing van successierecht meer plaats over uw roerende vermogensbestanddelen. Op dat moment is wel het Nederlandse successierecht van toepassing maar als het langer geleden is dan 180 dagen dat u schenkingen hebt verricht aan uw kinderen, is daar niets van te vrezen. Kort samengevat: bij een remigratie naar Nederland kunt u eerst de gefaciliteerde schenkingen doen, dan tenminste 180 wachten en daarna remigreren. Op deze wijze heeft u de driejaarstermijn bij de belastingvrije handgift teruggebracht tot maximaal 180 dagen. 2. Volle eigendom ten opzichte van bloot eigendom. Ouders kunnen de volle eigendom van vermogensbestanddelen of slechts het bloot eigendom schenken. Bij dit laatste behouden zij zich het vruchtgebruik voor. Bij overlijden stopt het vruchtgebruik van rechtswege en loopt de bloot eigendom vol tot volle eigendom. In België is dit vollopen een onbelaste vermogenstoename voor de erfgenamen, mits 3% betaald is bij schenking over de volle eigendom. In Nederland is deze vermogenstoename bij de erfgenamen in beginsel belast met erfbelasting. Dit is alleen anders wanneer de in Nederland woonachtige erfgenaam een bloot eigendomsbezit ziet aangroeien tot volle eigendom door het overlijden van een meer dan 10 jaar buiten Nederland gewoond hebbende erflater. Deze schenkingsmethode gaat dus goed zolang u tenminste 10 jaar in België woont. Bij een remigratie naar Nederland wordt u Nederlands ingezetene en werkt dit niet meer. Daarom bij remigratie deze variant tijdig afbouwen, indien van toepassing. 3. Vrij vermogen en gebonden vermogen Ten behoeve van de successieplanning wordt het totale vermogen gesplitst in 2 delen. Het gebonden deel is het vermogen dat u nodig heeft om in uw dagelijkse levensonderhoud te kunnen voorzien. Het overige vermogen is dan het vrije vermogen. In de structurering van uw planning zien we dat het vrije vermogen in volle eigendom onherroepelijk geschonken wordt aan de kinderen en kleinkinderen. Het gebonden vermogen daarentegen gaat over in de vorm van een herroepelijke schenking. Hierbij past u de techniek toe dat u periodiek, bijvoorbeeld ieder jaar, een gedeeltelijke herroeping doet van de oorspronkelijke schenking. Hier leeft u dan uit en als het op is, herroept u opnieuw en zo verder. Naar Belgisch recht geldt de onherroepelijke schenking als een feitelijke vermogensovergang en bent u in beginsel in de gelegenheid om het verschuldigde registratierecht af te kopen tegen 3% c.q. de termijn van 180 dagen of 3 jaar uit te zitten. Ook naar Nederlands recht is sprake van een volwaardige schenking. De herroepelijke schenking aan de (klein)kinderen geldt naar Belgisch recht niet maar naar Nederlands recht wel als een volwaardige schenking. Dit betekent dat u bij een remigratie naar Nederland bij een dergelijke schenkingsopzet de grens overkomt met een fiscaal vermogen van nihil. Belangrijke voorwaarde hierbij is dat u pas remigreert nadat tenminste 180 dagen sedert de schenkingen verstreken zijn. 4
4. Afgezonderd particulier vermogen In een situatie dat u vermogen hebt afgezonderd in een SPF, trust of vergelijkbare structuur dient deze voorafgaande aan de remigratie te worden ontmanteld. De Nederlandse wetgeving bevat namelijk vanaf 1-1-2010 bepalingen die het vermogen in deze structuren toerekenen aan degene die het oorspronkelijk heeft afgezonderd, waardoor fiscale transparantie ontstaat. Per situatie zal bezien kunnen worden hoe dit het beste kan plaatsvinden. 5. Bescherming van vermogen Het zomaar wegschenken van het vermogen waar in het verleden hard voor gewerkt is, ligt altijd gevoelig. Weliswaar bent u bij een herroepelijke schenking nog bij machte om de schenking geheel of gedeeltelijk ongedaan te maken, maar toch. Bijna standaard is dat in de notariële schenkingsakte een privéclausule wordt opgenomen waardoor het geschonkene nimmer deel zal uitmaken van een huwelijks gemeenschap of een gezamenlijk vermogen bij ongehuwd samenleven. Verdere bescherming van het vermogen kan plaatsvinden door een onder bewindstelling voor onbepaalde tijd ten behoeve van de schenker of door certificering van het vermogen. Bij dit laatste moet u denken aan de oprichting van een stichting die de vermogensbestanddelen houdt ten behoeve van de (klein)kinderen. In beide laatst genoemde varianten blijft de schenker de baas over het geschonken vermogen en vindt er alleen juridisch een toerekening aan de (klein)kinderen plaats. Dit laatste is van essentieel belang om de gewenste gevolgen bij overlijden van de schenker voor het successie- en erfrecht goed te kunnen programmeren. 6. Wonen in Nederland Naast de aankoop van een eigen woning in Nederland is er de variant dat uw kinderen de woning kopen en u die van hen huurt tegen een zakelijk verantwoorde huurprijs. Een latere waardestijging van de woning komt dan geheel onbelast aan de eigenaren toe. Bij een waardedaling van de woning geldt vanzelfsprekend het omgekeerde. 7. Gevolgen voor de kinderen/kleinkinderen Het ontvangen van een schenking van een niet ingezetene die de Nederlandse nationaliteit heeft en ten minste 10 jaar geleden uit Nederland is geëmigreerd, is vrij van schenkbelasting in Nederland. Het verkregene behoort daarna tot het bezit van de begiftigde en afhankelijk van de aard van dit bezit, komt dit voor hem of haar in box 1, box 2 of box 3. Of er al dan niet sprake is van een herroepelijke schenking, bewind of certificering maakt daarbij niet uit. Samenvatting Het is al vele jaren zo dat de verschillen in fiscaliteit tussen Nederland en België dit laatste land fiscaal aantrekkelijk maken om naar te emigreren. Het kost enige tijd en het invullen van een woonvoorwaarde maar na tien jaar heb je dan ook wat bereikt. Eerst gaat het om het voorkomen van de heffing van het aanmerkelijk belang van 25% op de aandelen in het familiebedrijf. Dit wordt gaandeweg aangevuld met fiscaal interessante beleggingsproducten. Aan het eind van het traject lonkt de fiscaal vriendelijke vermogensovergang naar de kinderen ter beperking van toekomstige erfbelasting. Als dat allemaal geoogst is, behoort een remigratie naar Nederland voor u tot een volgende interessante mogelijkheid. 5