1 EEN FILATELISTISCH ONDERZOEK 3 E GRAAD BASISONDERWIJS ZEGELZOEKTOCHT Doelgroep Duur 3 e graad basisonderwijs Ongeveer 4 lestijden van 50 minuten CONTENTS Algemene informatie... 2 Doelen... 2 Leerinhoud... 3 Inleiding... 4 Voor de leerkracht... 4 Inleiding Theofiel... 4 Les 1: Mijn postzegelverzameling... 4 Les 2: Postzegelspeurtocht... 7 Les 3: Onderzoek je eigen postzegelverzameling!... 7 Les 4: Postzegeltentoonstelling in de klas... 8 Bijlagen... 10 Stappenplan Postzegelverzameling Catawiki... 10
2 Onderzoeksfiche... 11 Werkbundel: op zoek naar een postzegel.... 14 Placemat... 19 ALGEMENE INFORMATIE DOELEN VVKBAO W.O.: 0.1 Kinderen willen meer te weten komen over de wereld in al z'n dimensies, hier en elders, vroeger en nu. Dat houdt in dat ze: plezier beleven aan activiteiten waardoor ze de wereld verkennen. 0.10 Kinderen kunnen vragen stellen waarvan de antwoorden onderzoekbaar of opzoekbaar zijn. 0.13 Kinderen kunnen informatiebronnen op een doeltreffende manier hanteren. Dat houdt in dat ze bij het zoeken naar informatie doeltreffend gebruik kunnen maken van: de eigen voorkennis, de kennis van andere kinderen, volwassenen, het te onderzoeken object of fenomeen zelf, kranten, tijdschriften, boeken, naslagwerken, kaarten, grafieken, audiovisuele programma s, (geautomatiseerde) gegevensbestanden, catalogi, (alfabetische) registers, trefwoordenlijsten en inhoudstabellen, atlassen 0.14 Kinderen kunnen informatie ordenen, rubriceren, classificeren. Dat houdt in dat ze de kenmerken waarop een ordening steunt, kunnen verantwoorden. 0.15 Kinderen kunnen verslag uitbrengen over hun bevindingen. OVSG LOD-LL-MGG-01.3 De leerlingen roepen bij een onderwerp zelfstandig hun voorkennis op. LOD-LL-MGG-01.6 De leerlingen analyseren zelfstandig (aangeboden) informatie a.d.h.v. vragen. LOD-LL-MGG-01.9 De leerlingen structureren zelfstandig (aangeboden)
3 informatie. LOD-LL-INF-03.02 De leerlingen kiezen in functie van de opdracht de meest geschikte informatiebron(nen) GO! Binnen het leerplan van het Gemeenschapsonderwijs wordt er voor de overkoepelende doelen doorverwezen naar de eindtermen. EINDTERMEN Leren leren 2. De leerlingen kunnen op systematische wijze verschillende informatiebronnen op hun niveau zelfstandig gebruiken ICT 6. De leerlingen kunnen met behulp van ict voor hen bestemde digitale informatie opzoeken, verwerken en bewaren. LEERINHOUD Tijdens deze lessenreeks leren de leerlingen aan de hand van hun postzegels een onderzoek voeren dat de basis kan zijn voor het verder uitwerken van hun verzameling. In de eerste les wordt er gericht gekeken naar de postzegels zodat de leerlingen zich kunnen focussen op één thema. In de tweede les gaan de leerlingen op zoek naar de oorsprong van hun postzegels. Hierbij maken ze gebruik van diverse bronnen, zowel digitaal als op papier. In de laatste les wordt er in de klas een postzegel tentoonstelling gehouden waarbij de leerlingen de verhalen achter hun postzegels aan hun klasgenoten kunnen vertellen. Opzoeken via verschillende aangereikte digitale bronnen Opzoeken in tastbare bronnen De leerinhoud zal ook afhankelijk zijn van de postzegels van de leerlingen. Leerlingen met postzegels over bloemen zullen informatie zoeken over die bloemen, leerlingen met postzegels over architectuur zullen over dat onderwerp informatie zoeken. De mogelijkheden zijn bijna onbeperkt. Soorten postzegelverzamelingen:
4 Traditioneel: Een postzegelverzameling waarbij de verzamelaar tracht om alle postzegels uit een bepaald land te verzamelen. Door de veelheid aan postzegels is dit zeer moeilijk geworden. Thematisch: Een postzegelverzameling waarbij de verzamelaar tracht om alle postzegels rond een bepaald thema te verzamelen. Dit kan gaan van treinen tot ruimtevaart en van sportfiguren tot bloemen. Over bijna elk denkbaar onderwerp zijn er wel postzegels gemaakt. INLEIDING VOOR DE LEERKRACHT Onlangs bezocht je met je klas de tentoonstelling Filateliefde in het BELvue museum. Daar maakten de leerlingen kennis met postzegels en met de filatelie. Na de tentoonstelling kregen de leerlingen een startset voor hun eigen postzegelverzameling mee. In deze aanvullende lessenreeksgaan onderzoeken de leerlingen de postzegels uit hun eigen verzameling en kunnen ze hun verzameling verder uitwerken. Voor deze lessenreeks kan u rekenen op ongeveer 4 keer 50 minuten. De leerinhoud van de lessenreeks richt zich vooral op de ICT- en onderzoeksvaardigheden van de leerlingen. Afhankelijk van de postzegels zal een leerling de focus meer leggen op bijvoorbeeld natuur, geschiedenis, architectuur, De mogelijkheden zijn quasi onbeperkt. Dit onderwerp leent zich dan ook perfect voor differentiatie naar inhoud! Omdat het misschien niet makkelijk is om zelf enorm veel postzegels te voorzien, kan je de leerlingen enkele weken op voorhand de opdracht geven om de postzegels die ze thuis op brieven vinden bij te houden en mee te brengen naar de klas. INLEIDING THEOFIEL Amai! Dat is al even geleden! Kennen jullie me nog? Hoe gaat het met jullie postzegelverzameling? Die van mij is er alleen maar uitgebreider op geworden! Aan de hand van deze lessen kunnen jullie jullie eigen collectie verder uitbreiden. Je leert over welke soorten postzegelverzamelingen je allemaal kunt maken, waar je informatie over postzegels kunt terugvinden en hoe je specifieke postzegels moet opzoeken. Als afsluiter kunnen jullie in de klas je eigen postzegelmuseum openen waar je je eigen verzameling kan tentoonstellen. LES 1: MIJN POSTZEGELVERZAMELING
5 MATERIAAL: Placemat (Zie bijlage) Allerhande postzegels (minstens 10 per 4 leerlingen) INLEIDING Blik met de leerlingen terug op het bezoek aan de tentoonstelling: Plaats de leerlingen in groepjes van 4. Geef ieder groepje een papier met in het midden een rechthoek en vier vakken rond die rechthoek, een placemat (zie bijlage). Laat de leerlingen individueel nadenken over het woord filatelie. Alles waar ze aan denken noteren ze in hun vak. Vervolgens laat je de leerlingen overleggen, waar moesten ze allemaal aan denken? Ze noteren in de rechthoek hun definitie van het woord filatelie Vergelijk en bespreek de verschillende definities klassikaal. POSTZEGELS CLASSIFICEREN SORTEER OPDRACHT Leg aan de leerlingen uit dat er bijna ontelbaar veel verschillende soorten postzegels bestaan. Daarom is het handig als je postzegels kan ordenen volgens verschillende categorieën. Voorzie allerhande postzegels, zorg voor voldoende variatie. Verdeel de leerlingen in groepjes en geef ieder groepje een aantal postzegels. Laat de leerlingen de postzegels sorteren volgens volgende kenmerken: o Postfris/afgestempeld o Land van uitgifte (Staat vermeld op de postzegel, m.u.v. Groot-Brittannië: daar staat enkel het profiel van het heersende staatshoofd op de zegel.) o Uitgifte datum bepalen o Sorteer op kleur o Sorteer op Thema. Laat de leerlingen telkens vertellen waarom een postzegel bij de ene of de andere categorie thuishoort. Hoe weten ze dat? TIP: Je kan de postzegels vergroten met een overheadprojector SOORTEN VERZAMELINGEN
6 Leg aan de leerlingen uit dat er twee soorten verzamelingen bestaan: een traditionele en een thematische. TRADITIONEEL Een filatelist die zich bezighoudt met de traditionele filatelie zal alles verzamelen rond een postzegel van het moment dat de aanvraag wordt ingediend tot dat de eigenlijke zegel op de enveloppe of briefkaart hangt. Iemand die een traditionele postzegelverzameling heeft streeft ernaar om zoveel mogelijk te verzamelen. THEMATISCH Omdat er tegenwoordig zoveel postzegels zijn uitgegeven is het vrijwel onmogelijk om ze allemaal te verzamelen. Daarom zijn meer en meer filatelisten begonnen aan een thematische verzameling waarbij ze trachten om postzegels te verzamelen rond één bepaald thema. De keuzes zijn hier bijna onbeperkt. Voor kinderen zal deze thematische vorm van filatelie het meest toegankelijk zijn. Ze kunnen postzegels verzamelen over hun lievelingsdier, hun favoriete sport, over raceauto s, Laat de leerlingen in groep verschillende postzegels samenleggen in verschillende soorten verzamelingen. Bespreek met hen waarover je allemaal postzegels zou kunnen verzamelen. (Eventueel: Laat de leerlingen zelf hun postzegelverzameling ontwerpen. De leerlingen kiezen een onderwerp waarrond ze graag postzegels zouden verzamelen en ontwerpen rond dat onderwerp hun eigen postzegelreeks) RUILBEURS Verdeel de postzegels (eventueel ook de zegels die ze zelf ontwierpen) onder de leerlingen. Laat hen in groepjes van vier à vijf leerlingen postzegels uitwisselen. Laat hen een thema kiezen waarrond ze postzegels gaan verzamelen. Wanneer er verschillende leerlingen hetzelfde thema kozen kan je hen eventueel in duo laten samenwerken. Zo worden ruzies over dezelfde postzegels vermeden. Laat de leerlingen doorschuiven naar andere groepjes. Op het einde van de ruilbeurs laat je de leerlingen vertellen en tonen welke postzegels ze gevonden hebben. o Wat weet je al over je postzegels? o Wat is het thema van je verzameling? o
7 Laat de leerlingen hun postzegels in de klas opbergen. Tijdens de speeltijden kunnen ze dan eventueel postzegels ruilen. Spreek met de leerlingen op voorhand goed af of ze hun eigen postzegels ook mogen meeruilen! LES 2: POSTZEGELSPEURTOCHT MATERIAAL: Laptops Werkbundel ZELFSTANDIG WERKEN A.D.H.V. DE WERKBUNDEL Verdeel de leerlingen in duo s. Ieder duo krijgt een werkbundel en een laptop. Maak de eerste opdracht van de werkbundel klassikaal en verken samen met de leerlingen de website van www.catawiki.be/catalog (Zie stappenplan voor meer informatie) De leerlingen kunnen vervolgens zelfstandig aan de bundel werken. Ondersteun waar nodig. LES 3: ONDERZOEK JE EIGEN POSTZEGELVERZAMELING! MATERIAAL: Postzegels van de leerlingen Laptops (Digitale) onderzoeksfiches OP ONDERZOEK! In allerhande bronnen onderzoeken de leerlingen hun postzegels. Hiervoor worden ze ondersteunt door de leerkracht en de onderzoeksfiche. Indien mogelijk, laat je de leerlingen hun onderzoeksfiche digitaal invullen, zo kunnen ze meteen een foto van hun postzegel invoegen. Verdeel de leerlingen in groepjes van maximum 4 leerlingen. Laat iedere leerling één postzegel uit zijn of haar verzameling kiezen die ze verder gaan onderzoeken. Deze postzegel wordt ook tentoongesteld in het klasmuseum.
8 Ieder groepje krijgt een laptop en eventueel afgedrukte onderzoeksfiches. Aan de hand van de onderzoeksfiches onderzoeken de leerlingen volgende aspecten van de postzegel: o Jaar van uitgave o Land o Ontwerper o Waarde o In welke reeks kwam deze postzegel voor? o Straf verhaal over de postzegel? o Eigen ontwerp bij de postzegel? o De leerlingen die klaar zijn met de vier postzegels van hun groepje kunnen kiezen: o Of ze werken een standje uit bij die ene postzegel (poster, powerpoint, ) o Of ze zoeken naar informatie over de andere postzegels uit hun verzameling. De leerlingen kunnen nu kiezen of ze zelfstandig of individueel werken. LES 4: POSTZEGELTENTOONSTELLING IN DE KLAS Voorzie enkele andere momenten waarop de leerlingen aan hun tentoonstelling kunnen werken. Eventueel kan dit als huistaak meegegeven worden. Op de tentoonstelling zelf presenteert iedere leerling minstens 3 postzegels. Bij het presenteren van de postzegels kunnen de leerlingen het hebben over de informatie die ze ontdekt hebben door hun onderzoek (zie vorige les), ze kunnen ook voorwerpen meebrengen die aansluiten bij de postzegels. Zeker bij thematische verzamelingen kan dit interessant zijn. Mogelijke manieren waarop de tentoonstelling kan uitgewerkt worden: Informatiestandjes rond de verschillende postzegels. Thematische verzamelingen die over een breder onderwerp handelen (bijv. treinen). Een chronologische tijdlijn a.d.h.v. de postzegels. VERLOOP Deel de klas in twee: De ene helft start als museumbezoekers, de andere helft start met zijn/haar tentoonstelling.
9 Zorg ervoor dat de leerlingen de tijd hebben om hun tentoonstelling op te stellen. Laat de bezoekers rond gaan in het museum, daag ze uit om vragen te stellen aan de leerlingen die tentoonstellen. Wissel de rollen om, leerlingen die bezoekers waren worden nu degenen die hun postzegels tentoonstellen, degenen die daarnet hun postzegels tentoonstelden worden nu bezoekers. Zorg hier ook voor een afronding en reflectie. Bespreek samen met de leerlingen Wat ze de interessantste postzegel vonden. Wat er moeilijk was aan de zoektocht. Wat ze bijgeleerd hebben. Rond welke thema s ze graag nog meer postzegels willen verzamelen.
10 BIJLAGEN STAPPENPLAN POSTZEGELVERZAMELING CATAWIKI Ga naar www.catawiki.be/catalog en klik op postzegels. Kies het land of thema van je postzegel. Via deze filters kan je op zoek gaan naar jouw postzegel.
11 ONDERZOEKSFICHE Onderzoeksfiche postzegel Foto Kleur Oranje/rood Wie of wat staat er afgebeeld? Op de postzegel staat een tekening van een gebouw in Venetië: Palazzo Cesario Pesaro. Je ziet ook een typische boot van in Venetië, een gondel. Jaar van uitgifte Land 1975 België Postfris Ongestempeld Gestempeld Extra informatie X
Het is een postzegel die in de reeks Gebouwen en Sculpturen verschenen is. Deze reeks werd in 1975 uitgegeven. De officiële titel van de postzegel is Culturele Uitgifte. De zegel heeft een waarde Van 6,50 Belgische frank waar een toeslag van 2,5 frank bij komt. De zegel heeft een catalogus waarde Van 0,50 euro. 12
13 Onderzoeksfiche postzegel Foto Kleur Wie of wat staat er afgebeeld? Jaar van uitgifte Land Postfris Ongestempeld Gestempeld Extra informatie
14 WERKBUNDEL: OP ZOEK NAAR EEN POSTZEGEL. OPDRACHT 1: WELKE INFORMATIE VIND JE ALLEMAAL TERUG OP DEZE POSTZEGEL? Weet je ook in welk jaar deze postzegel werd uitgegeven? Indien je het jaar niet terug kan vinden op de postzegel, ga er dan online naar op zoek. Ga naar www.catawiki.be/catalog Klik op postzegels In de kolom links kan je filteren op land (België) of op thema (vogels) In de filters bovenaan kan je je zoekresultaat verder specifiëren: o Land: België o Jaar: Er staat 7,50 Belgische Frank op de zegel, je weet dus dat de postzegel niet jonger dan 2000 kan zijn. (De euro werd namelijk in dat jaar ingevoerd.) o Kleur: Er staan verschillende kleuren op de postzegel, selecteer dus meerkleurig. (Wanneer de foto overwegend in één kleur is selecteer je die kleur) Doorzoek de pagina s tot je de postzegel hebt terug gevonden!
15 In welk jaar werd deze postzegel uitgegeven? Wat is de cataloguswaarde van de postzegel? OPDRACHT 2: ZOEK DE POSTZEGELS Hieronder zie je vier postzegels staan. Zoek ze in de catalogus en geef de gevraagde informatie! Wie of wat wordt er afgebeeld? 1. 2. 3. 4. Uit welk land komt de postzegel? 1. 2. 3. 4. In welk jaar werd de postzegel uitgebracht? 1. 2. 3. 4. (Tip: Wanneer er een titel en een staakwoord op de postzegel zelf staat, dan kan je altijd eens proberen om de postzegel terug te vinden door het woord in te typen in de zoekbalk rechts bovenaan de website!)
16
17 OPDRACHT 3: WIE IS HET? Bekijk deze postzegel. Weet je wie erop staat afgebeeld? Zoek de postzegel op en beantwoord de vragen! Wat is de naam van deze persoon? In welk land leefde hij? Wat was zijn beroep? Wat was zijn verjaardag? OPDRACHT 4: OMGEKEERD Nu zocht je altijd meer informatie over een bepaalde postzegel. Wanneer je echter zelf een postzegel verzameling hebt, gebeurt het vaak dat je zelf op zoek gaat naar een postzegel uit een bepaald jaar of een die bij een bepaald thema hoort. Hieronder staan een aantal vereisten. Ga zelf op zoek naar een postzegel die aan de vereisten voldoet, kopieer de afbeelding en plak deze in een document en beantwoord de vragen. Zoek een postzegel van de Basiliek van Koekelberg met een frankeerwaarde van 1Fr. o Welke kleur heeft deze postzegel? o Uit welk jaar komt de postzegel? o Wat is het verschil tussen een basiliek en een kerk? Je verzamelt postzegels over historische figuren. Je hebt al 6 postzegels uit de reeks Vlaamse Geleerden weten te bemachtigen. Hoeveel zegels heb je dan nog nodig?
18 Welke kleur heeft de postzegel van Napoleon die in 2015 uitkwam?
19 OPDRACHT 5: SORTEER DE POSTZEGELS Sorteer deze postzegels van de Koningen van België. Bij de oudste postzegel plaats je 1, bij de nieuwste plaats je 7. PLACEMAT Zie volgende pagina.
20