Alexis Versele

Alexis Versele alexis.versele@kuleuven.be

RenoseeC: renovaties met sociale, ecologische en economische meerwaarde via collectieve aanpak

Problemen: klimaatverandering

Problemen: klimaatverandering Gemiddeld energieverbruik huishoudens kwh/m²/j, 2005

Problemen: sociale uitsluiting & armoede 15% Vlaamse gezinnen: risico op armoede + sociale uitsluiting 20% Belgische gezinnen: energiearmoede

Bron: Volkstelling 1981 en 1991, Socio economische enquête 2001, Woonsurvey 2005, SILC 2009, GWO 2013 Eigen woning of (sociale) huurwoning? 74,4% 70,5% 18,5% 20,4% 5,6% 6,7% Evolutie van de relatieve omvang van de deelmarkten, in %, Vlaanderen, 1981 2013

Private huur Aantal huurwoningen o 603.237 (2005) o 793.000 (2015). toename 190.000 Aantal private huurwoningen in Vlaanderen o 466.856 (2005) o 550.000 (2015) toename 90.000 95% particulieren 75% +44jr waarvan 33 % +64jr SVK s: 7 025 1,30% (2013) 8 286 (2016) + 0,25% Zwak sociaal - economisch profiel o o ¼ behoort tot laagste inkomens 13% heeft vreemde nationaliteit

Private huur Evolutie van de prijzen o Gemiddeld 8% van 2005 tot 2013 o Zwakste groepen meest getroffen Stijging betekent 18% voor laagste inkomens 28% voor kleinste woningtypes studio, kamer et al., meestal alleenstaanden

Sociale huur Sociale huurwoningen in Vlaanderen / O.Vl - VMSW o 136.381 / 33.030 (2005) o 149.143 4,83% / 37.776 5,54% (2014) Aantal personen op de wachtlijsten voor een sociale huurwoning: o 75.735 (2005) o 104.000 (2015) + 8.000 sociale huur woning / jaar mutatie binnen de sociale huisvesting en nieuwbouw

Basiskwaliteit en energiezuinigheid Op basis van conformiteitsattest Vlaamse Wooncode: - Elementaire sanitaire voorzieningen - Min woonoppervlakteleefruimte - Conforme electriciteitinstallatie 37% ontoereikend (21% - laagste inkomens) - 24% met eenvoudige ingrepen in orde - 13% ingrijpende veranderingen - Bouwtechnisch: stabiliteit, vocht, ramen - Structureel: indeling, sanitair, lichtinval

Problemen: sociale uitsluiting & armoede

Problemen: sociale uitsluiting & armoede

(ver)bouwactiviteiten

Beleid Renovatiepact (dec. 2014) 10 VLAIO-pilootprojecten (incl. RenoseeC)

Klimaatdoelstellingen van de stad Gent Energieprestatie na renovatie = maximaal 70 kwh/m²

Klaar? Draagvlak? MISSIE woningen renoveren voor een mix van doelgroepen in sociaal achtergestelde wijken. VISIE verbeteren van de woonkwaliteit en energieprestatie van particuliere woningen op een ecologisch verantwoorde en betaalbare wijze met verbetering van de sociale cohesie op een inclusieve wijze STRATEGIE Single point of contact, cataloog van oplossingen (financieel, technisch, juridisch), ontzorging/begeleiding, onafhankelijk advies, collectieve aanpak WAARDE - Sociale meerwaarde: sociale rechtvaardigheid, sociale contacten en cohesie - Ecologische meerwaarde: verminderen milieu-impact - Economische meerwaarde: woonkwaliteit en gezondheid DRAAGVLAK Particulieren, lokale (en regionale) overheid, sociale organisaties, bouwgerelateerde bedrijven, financiële instellingen (de betrokkenheid varieert) 18

Vijf uitdagingen en onderzoeksvragen 1. Optimalisatie collectieve aanpak 2. Samenwerking aanbodzijde 3. Versterking vraagzijde 4. Bereik kwetsbare groepen 5. Opschaalbaarheid en reproduceerbaarheid

Vijf uitdagingen en onderzoeksvragen 4. Bereik kwetsbare groepen Wat hebben we geleerd? Hoe? Proactieve manier van werken Via sleutelfiguren Intensief begeleidingsproces Nood aan een geschikte financiële oplossing

RenoseeC

SOCIALE INDICATOREN Inkomen Werk Origine Gezinssamenstelling Woningen

SINT-AMANDSBERG DAMPOORT Achtendries Oude Bareel Oude Bareel - Kern Rozebroeken Centrum Sint - Baafskouter Sint - Bernadette Westveld - Kern Westveld - Verspreide Bewoning Dampoort Groot Begijnhof Scheldeoord Syngemkouter Scheldestraat SOCIALE INDICATOREN Inkomen Gemiddeld netto inkomen per belast(2011) Voor de geïndexeerde 27301 26523 23118 21822 17758 21635 18102 22791 19945 28106 14486 17429 15700 20963 Mediaan netto inkomen per belastin (2011) De nul inkomens be 20286 24617 18789 16785 15064 18819 15414 19092 15963 26229 12787 15195 13208 17321 percentage belastingsplichtigen (2012) De nul inkomens be- - - 2,7 8,1 4,0 5,0 3,8 4,4-9,1 7,4 5,9 5,6 met 0 netto netto inkomen inkomen tussen (2012) 1 [%] - 10 000 (2012) [%] 21,0 10,2-21,1 26,5 21,8 25,6 20,3 21,0-32,3 25,3 14,6 23,1 leefloon of levensminimum bij het OCMW Gent per 1000 inwoners - - 4 4 15 10 19 6 10 16 27 12 25 11 Percentage leefloners [%] - - x x 85,7 x x x x x 88,9 85 x 87,3 levensminumumtrekkers [%] - - - x 14,3 x x x x - 11,1 15-12,7 Werk Werkloosheidsdruk (2014) [%] 2,5 3,3 3,4 7,8 11,1 7,6 9,1 7,1 5,7 2,5 14,6 12,7 12,6 8,7 inwoners, werkloos (2010) [%] (2010) aantal niet-beroepsac 1,7 1,6 2,8 2,9 4,2 3,3 3,1 2,4 2,6 0,0 5,1 4,2 5,4 3,4 inwoners, niet beroepsactief (2010) (2010) aantal werklozen (= a 43,4 39,8 45,4 53,4 43,7 43,3 50,4 45,1 53,7 42,1 41,8 41,7 57,6 42,0 Origine % niet-belg [%] 3,1 1,8 5,5 6,9 18,2 9,5 7,3 7,7 3,9 4,8 28,8 18,2 9,4 11 % personen van niet-belgische origine [%] 6,2 5,2 12,9 12,4 35,3 18,9 18,4 14,5 8,2 4,8 48,7 37 23,9 23,1 Aantal asielzoekers per 1000 officiële inwoners [/1000inwoners 0 0 0 0 2,5 3 0,7 1 0 0 4,6 2 6,9 0,6 Gezinssamenstelling Percentage alleenstaanden [%] 19,7 14,1 28,4 39 39,1 33,8 32,4 33,7 42,1 x 42,3 36,6 50,4 34,2 Percentage Gemiddeld aantal eenoudergezinnen personen per [%] 9 8,6 7,7 7,9 8,6 9 11,7 6,8 10,5 18,2 8,5 7 11,9 7,7 huishouden [pers/hh] 2,6 2,8 2,5 2,4 2,4 2,3 2,5 2,3 2,1 x 2,4 2,4 2 2,4 Gemiddeld aantal kinderen ten laste per gezin (2014) [kind/gezin 1,7 1,7 1,7 1,8 1,8 1,8 1,9 1,8 1,7 0,8 1,8 1,8 1,6 1,8 Woningen Bevolkingsdichtheid [inw/km_] 946 1484 2982 2417 6715 4301 3202 4108 2699 x 8327 10062 7513 7336 aantal sociale huurwoningen SHM en VWF 0 0 0 null 78 6 210 17 495 0 77,0 1 334 21 aantal sociale huurwoningen SVK 0 0 0 0 2 4 0 0 0 0 25,0 1 0 7 percentage sociale huurwoningen 0,0 0,0 0,0 0,0 6,1 0,9 32,9 0,8 43,3 0,0 7,0 0,1 72,3 1,2 pct_budgetmeters 0,0 0,2 4,0 2,0 4,5 3,5 11,4 2,8 2,6 9,0 9,2 6,1 15,4 4,5 Intern migratiesaldo - per 1000 inwoners [/1000inwoners] 24,8 27,5 3,3 41,4-4,6 2,5 12,7 11,2 3,5 0-30,9 2,6-26,4-11,7

BOUWKUNDIGE INDICATOREN Bebouwingsgraad Aantal per type Woonoppervlakte per type Bouwjaar en Comfort Energieprestatie

SINT-AMANDSBERG DAMPOORT Achtendries Oude Bareel Oude Bareel - Kern Rozebroeken Centrum Sint - Baafskouter Sint - Bernadette Westveld - Kern Westveld - Verspreide Bewoning Dampoort Groot Begijnhof Scheldeoord Syngemkouter Scheldestraat BOUWKUNDIGE INDICATOREN Bebouwingsgraad (2013) [%] 12,6 9,5 16,1 14,6 33,3 24,7 15,3 20,4 13,1 2,8 36,7 42,6 24,6 35,7 Aantal wooneenheden (2013) [aantal] 511 306 367 720 1321 1166 639 2221 1144 39 1458 1377 462 2334 Aantal eengezinswoningen (2013) [aantal] 447 300 276 389 760 709 457 1508 685 39 835 906 60 1442 Aantal meergezinswoningen (2013) [aantal] 64 6 91 331 561 457 182 713 459 x 623 471 402 892 Aantal wooneenheden met domicilie (2013) [aantal 472 298 324 653 1055 1022 569 2031 1049 38 1173 1143 342 1989 Aantal wooneenheden zonder domicilie (2013) [aan 39 8 43 67 266 144 70 190 95 x 285 234 120 345 Gemiddelde woonoppervlakte eengezinswoning (20 198 173 167 179 147 176 136 167 163 231 124 145 199 162 Gemiddelde woonoppervlakte meergezinswoning ( 108 x 92 93 94 88 64 89 83-79 81 79 82 Gemiddelde woonoppervlakte per woning (2013) [o 186 173 149 140 125 141 116 142 131 231 105 123 94 132 Percentage woningen - bouwjaar <= 1930 (2013) [% 14,3 5,9 22,3 40,3 78,2 32,4 60,1 26,7 9,0 0,0 72,8 87,3 23,4 74,3 Aantal ongeschikt en onbewoonbaar verklaringen (x x x x 13 x x x x x 11 5 x 10 Aandeel woningen zonder comfort (2001) [%] 4,2 3,2 4,1 2 9,7 4,4 6,1 3,5 3,3 x 9,5 7,3 4,2 5,8

Selectie van wijken en werven van deelnemers Campo Santo Dampoort Rozebroeken eigenaars-bewoners huurders in samenwerking met hun verhuurders

34

Catalogus van technische oplossingen Petrochemical Hellende daken Gevels Mineral Platte daken Bio-based

Fiches

Levens Cyclus Analyse (LCA)

Levens Cyclus Analyse (LCA)

Monitoring Binnentemperatuur gemeten met hobo s (december februari) 21 C Typische temperatuur leefruimte Dagzone Leefruimte Nachtzone Slaapkamer 16 C Typische temperatuur slaapkamer 41

Financiële analyse Totale actuele kost E peil Woning 1 Woning 2 Woning 3 Woning 4 42

Financiële analyse Conclusies (1) 1. Zeer vlak paretofront Weinig verschillende totale actuele kost voor de verschillende opties rond het optimum Optimum verschilt weinig van de andere mogelijkheden de stap naar een lager E peil is klein en is financieel goed mogelijk 2. Installaties Warmtepomp of compactmodule als hoofdverwarming is pas voordelig als je onder E20 wilt geraken Behouden van de huidige verwarmingsinstallatie in combinatie met PV panelen Ventilatiesysteem C of D Alternatief systeem voor sanitair warm water (zonneboiler of warmtepomp) PV panelen hebben veel invloed op het E peil 43

Financiële analyse Conclusies (2) 3. Varianten gebouwschil Optimale componenten Gevel Buitenisolatie Kunststof 10 cm of 16 cm EPS met pleisterafwerking Hellend dak Biobased Mineraal 12 cm of 18 cm houtvezelisolatie met pleisterafwerking 10 cm of 16 cm glaswol met vezelcementplaten Sarkingdak Kunststof PIR 20 cm of 12 cm Biobased Houtvezel 30 cm of 20 cm Isolatie tussen kepers Biobased 20 cm of 28 cm houtwol Plat dak Mineraal 18 cm of 28 cm glaswol Buitenisolatie Kunststof 12 cm of 24 cm PIR Mineraal Biobased 20 cm of 36 cm rotswol 12 cm of 24 cm houtwol 44

Cataloog van financiële oplossingen Combinatie van financieringsmodellen - Keuze is afhankelijk van situatie, gemeente - Puzzelen met verschillende oplossingen Middenklasse Energiepremies Vlaamse energielening (0% of 2%) Renovatiepremie (3333EUR of 2500EUR) Specifieke oplossingen voor het resterende deel

Cataloog van financiële oplossingen Noodkopers Energiepremies Vlaamse energielening (0% of 2%) Renovatiepremie (3333EUR of 2500EUR) En specifieke oplossingen voor: o o Intensieve begeleiding Voorfinanciering

Cataloog van financiële oplossingen

Cataloog van financiële oplossingen Dampoort Knapt Op! (Rollend fonds/subsidieretentie) 10 noodkopers uit de Gentse Dampoortwijk 30.000 voor energiezuinige en kwaliteitsvolle renovatie Terugbetaling bij vervreemding (verkoop, erfenis ) Meerwaarde wordt verdeeld OCMW neemt hypotheek

Cataloog van financiële oplossingen Rollend fonds/subsidieretentie DKO! is kleinschalig. Hoe opschalen? OCMW zal geen bv. 30 miljoen kunnen betalen. Hoe risico's dekken? Publiek-privaat rollend fonds Overheid moet moeilijke dingen financieren No cherry picking, totaalaanpak is nodig! Risico (eerste jaren) door private investeerder Na enkele jaren over te nemen door bank

Cataloog van financiële oplossingen Rollend fonds/subsidieretentie Hoe investeerder overtuigen om te financieren? o o o Sociale Impact meten en aantonen Ingrepen die waardevast zijn (kamers vergroten, buitenschil verbeteren )

Maatschappelijke Impactmetingen

Alexis Versele alexis.versele@kuleuven.be