Beleidsplan Afvalwater Westelijke Mijnstreek planperiode 2015-2020 Status: definitief
Inhoudsopgave 0 Samenvatting... 3 1 Inleiding... 5 1.1 Waarom schrijven we dit plan?... 5 1.2 De planstructuur... 5 1.3 Wat is de afvalwaterketen?... 6 1.4 Leeswijzer... 6 2 Invulling van de zorgplichten... 7 2.1 Inleiding... 7 2.2 Ons beleid van de laatste jaren... 7 2.3 Onze gezamenlijke ambitie voor de afvalwaterketen... 8 2.4 Strategie voor de samenwerking... 8 2.5 Strategie stedelijk afvalwater... 9 2.6 Strategie hemelwater... 10 2.7 Strategie grondwater... 11 3 Monitoring en indicatoren... 13 3.1 Monitoring... 13 3.2 Indicatoren... 13 3.3 Evaluatie... 14 Bijlage 1: Bijlage 2: Bijlage 3: Bijlage 4: Bijlage 5: Relaties tussen afvalwaterketen, watersysteem en openbare ruimte Achtergrond: strategie voor samenwerking Achtergrond: strategie afvalwater Achtergrond: strategie hemelwater Achtergrond: strategie grondwater Pagina 2 van 15
0 Samenvatting Aanleiding De reden dat de gemeenten in de regio Westelijke Mijnstreek dit plan gezamenlijk met het waterschap opstellen is dat we vinden dat dan de afvalwaterketen op een meer structurele en doelbewuste manier kan worden beheerd. De gemeenten en het waterschap zijn samen verantwoordelijk voor de inzameling, het transport en de zuivering van afvalwater. Dit wordt vastgelegd met een gezamenlijk plan. Planstructuur Voor het opstellen van het beleids- en uitvoeringskader voor de omgang met afvalwater in de Westelijke Mijnstreek werken we met een vier-plannenmodel. Dit plannenmodel volgt op de Verbrede Gemeentelijke Rioleringplannen (vgrp) per gemeente. We gebruiken vanaf nu de termen: - Beleidsplan Afvalwater Westelijke Mijnstreek - Beheerplan Afvalwater Westelijke Mijnstreek - Projectenplan Beek/ Schinnen/ Sittard-Geleen/ Stein - Kostendekkingplan Beek/ Schinnen/ Sittard-Geleen/ Stein. Gezamenlijk vormen deze documenten ons vgrp. Het nu voorliggende document is het beleidsplan. Invulling van onze zorgplichten In onze missie en visie hebben we vastgelegd waar we voor staan en waar we naartoe willen werken. Missie We voeren de zorg voor de afvalwaterketen zo uit dat de volksgezondheid wordt beschermd, een goede leefomgeving wordt bevorderd en schade aan het milieu wordt voorkomen. We houden de kosten hiervoor zo laag mogelijk en werken samen. Iedere partij in de afvalwaterketen ook de burger heeft een gedeelde verantwoordelijkheid in de goede zorg voor de afvalwaterketen. Visie Er komt een duurzame afvalwaterketen. We zetten afvalwater om in schone grondstoffen, energie en schoon water. Terugwinnen en sluiten van de keten staan centraal. Hemelwater verwerken we zoveel mogelijk zichtbaar en bovengronds. Zo zien we dat het water schoon is en maken we hemelwater mede door gebruik van de openbare ruimte beheersbaar. Grondwater behandelen we op een natuurlijke manier, waar mogelijk kiezen we voor een niet-technische oplossing. Waar het nodig en haalbaar is helpen we door daden, of door advies te geven over de aanpak van grondwaterproblemen. Pagina 3 van 15
0 Samenvatting De missie en visie geven een lange termijn perspectief. Om dit perspectief te bereiken moeten we een meer concrete invulling geven. Dit doen we met een doelstelling en een strategie. Dit doen we voor de drie afvalwatersoorten die er bestaan: stedelijk afvalwater, hemelwater en grondwater. Voor deze drie afvalwatersoorten bestaan er wettelijke zorgplichten, die gemeenten verplichten om op dit vlak acties te ondernemen. Omdat we met dit plan inzetten op meer samenwerking benoemen we ook hiervoor een doelstelling en een strategie. Samenwerking Doel Kosten besparen, kwaliteit verhogen, kwetsbaarheid verlagen. Stedelijk afvalwater Doel Adequaat en efficiënt beheren van ons stelsel. Hemelwater Doel Doelmatige en duurzame omgang met hemelwater. Grondwater Doel Een doelmatige en duurzame omgang met grondwater Strategie Belang van (afval)waterketen staat voorop. Al het handelen dient in het belang te zijn van de gehele afvalwaterketen. Doelmatige aansturing van de afvalwaterketen doen we samen. Strategie Beheer en onderhoud als ware het één gezamenlijk areaal. Zoeken samen naar doelmatige en duurzame verbeteringen. Strategie Samen met inwoners inspelen op klimaatverandering. Meer acceptatie van waterhinder. Bij nieuwbouw hemelwater verwerken op eigen terrein. Strategie Meer aandacht voor mogelijke grondwateroverlast bij nieuwbouw. Regisseursrol nemen op locaties waar overlast wordt ervaren. Samen met inwoners zoeken we naar oplossingen. Meetbaar maken van onze voortgang Met behulp van indicatoren bepalen we onze voortgang. Deze indicatoren geven de verandering aan op specifieke onderdelen van de afvalwaterketen waar we meer aandacht aan gaan geven. Per plan is er een set aan indicatoren opgesteld, in het voorliggende document staan de indicatoren die horen bij het beleidsplan. Pagina 4 van 15
Inleiding 1 Inleiding 1.1 Waarom schrijven we dit plan? De gemeenten en het waterschap zijn samen verantwoordelijk voor de inzameling, het transport en de zuivering van afvalwater. Het in 2011 afgesloten Bestuursakkoord Water roept partijen op deze verantwoordelijkheden veel meer in samenhang op te pakken om daarmee doelmatiger te kunnen werken. De lastenstijging voor de burger (riool- en zuiveringsheffing) moet worden beperkt (minder meer). Binnen de Samenwerking Westelijke Mijnstreek (gemeenten Beek, Schinnen, Sittard-Geleen, Stein, Waterschap Roer en Overmaas en Waterschapsbedrijf Limburg (WBL)) wordt deze pittige en uitdagende opgave om de afvalwaterketen doelmatiger te laten functioneren opgepakt. Het Bestuursakkoord Water (2011) heeft 2020 als stip op de horizon, en heeft hiervoor een drietal doelen. Het gaat om kostenreductie, verbeteren van de kwaliteit en het verminderen van de kwetsbaarheid. De reden dat we dit plan samen met de gemeenten in de regio en het waterschap opstellen is dat we vinden dat dan de afvalwaterketen op een meer structurele en doelbewuste manier kan worden beheerd. De samenwerking is dan ook nodig om de doelen uit het bestuursakkoord water te bereiken. 1.2 De planstructuur Voor het opstellen van het beleids- en uitvoeringskader voor de omgang met afvalwater in de Westelijke Mijnstreek werken we met een vier-plannenmodel. Dit plannenmodel volgt op de Verbrede Gemeentelijke Rioleringplannen (vgrp) per gemeente. We gebruiken vanaf nu de termen: - Beleidsplan Afvalwater Westelijke Mijnstreek - Beheerplan Afvalwater Westelijke Mijnstreek - Projectenplan Beek/ Schinnen/ Sittard-Geleen/ Stein - Kostendekkingplan Beek/ Schinnen/ Sittard-Geleen/ Stein. Gezamenlijk vormen deze documenten ons vgrp. Pagina 5 van 15
Inleiding Om de samenwerking verder vorm te geven is het van belang een gezamenlijke visie te hebben op het afvalwaterbeheer in de regio. Die visie op zowel beleid, beheer, financiën en organisatie komt aan de orde in de nieuwe planstructuur. Uitgangspunt is dat de plannen samen voldoen aan de wettelijke planverplichting uit de Wet Milieubeheer. Door het splitsen van het vgrp in 4 deelplannen ontstaat de ruimte om gezamenlijk kaders te kunnen stellen. Daarnaast wordt in het beleids- en beheerplan ook ruimte gereserveerd voor lokale historie en uitgangspunten en blijft de invulling van het kostendekkingsplan (wat betaalt mijn burger?) en het projectplan (wat gaan we waar doen?) geheel lokaal. Tabel 1-A Looptijd plannen Reikwijdte Loopduur Bevoegd gezag Beleidsplan Regionaal 6 jaar Gemeenteraad Beheerplan Regionaal 6 jaar Burgemeester en Wethouders Projectplan Lokaal ism regio en zuiveringskring 2 jaar Burgemeester en Wethouders Kostendekkingsplan Lokaal ism regio 6 jaar Gemeenteraad De geldigheidsduur van dit beleidsplan is 6 jaar over de periode 2015-2020. We evalueren dit plan in 2017. 1.3 Wat is de afvalwaterketen? Afvalwater ontstaat op het moment dat inwoners zich willen ontdoen van water. Het hoeft dus niet alleen huishoudelijk afvalwater te zijn, want ook hemelwater en grondwater kunnen afvalwater zijn. Afvalwater verdwijnt via het doucheputje, de gootsteen, het toilet of straatkolken, maar wat gebeurt daarna? Ondergronds wordt al het afvalwater ingezameld via het gemeentelijk rioolstelsel, dat zich in vrijwel elke straat bevindt. Een deel van het water wordt snel weer geloosd: het relatief schone hemelwater en grondwater wordt in veel gevallen meteen in de bodem of ene oppervlaktewater gebracht. Het overige afvalwater wordt via het rioolstelsel afgevoerd naar rioolgemalen. Vanuit de rioolgemalen wordt het afvalwater onder vrijverval en via persleidingen afgevoerd naar de rioolwaterzuiveringsinstallaties. Hier wordt het water biologisch gezuiverd. Het gezuiverde afvalwater (effluent) wordt uiteindelijk geloosd op de Maas of andere wateren. Deze verborgen weg van het afvalwater wordt ook wel de afvalwaterketen genoemd. Figuur 1-A Relatie afvalwaterketen-watersysteem In Bijlage 1 staat een verdere uitleg over de afvalwaterketen. 1.4 Leeswijzer In hoofdstuk 2 beschrijven we onze toekomstbeeld met de afvalwaterketen. De missie, visie, doelen en strategie zijn benoemd voor de samenwerking in de regio Westelijke Mijnstreek en voor de drie onderdelen van de afvalwaterketen: afvalwater, hemelwater en grondwater. In hoofdstuk 3 gaan we in op de indicatoren die we gebruiken om de voortgang van dit beleidsplan te bewaken. In de bijlagen staat ten slotte de achtergrond beschreven van hoe we tot de inhoud van dit beleidsplan zijn gekomen. Pagina 6 van 15
2 Invulling van de zorgplichten 2.1 Inleiding Verschillende wettelijke verplichtingen geven een kader voor de inrichting van de afvalwaterketen. Deze wettelijke verplichtingen zijn samen te vatten in 4 zorgplichten. Deze zorgplichten gaan in op stedelijk afvalwater, hemelwater, grondwater en de zuivering van afvalwater. We gebruiken deze zorgplichten als structuur voor dit beleidsplan. Voordat we ingaan op de zorgplichten kijken we kort terug naar het beleid van de afgelopen jaren. Vanwege het belang van de samenwerking bepalen we ook eerst de richting die we kiezen met het samenwerkingsverband Westelijke Mijnstreek. Hierna behandelen we de zorgplichten. 2.2 Ons beleid van de laatste jaren Elke gemeente, het waterschap en WBL hebben hun eigen beleid opgesteld en uitgevoerd. Ervaringen en opvattingen verschillen. Veel beleid is gelijk, of lijkt sterk op elkaar. Zo heeft iedereen gewerkt aan het in stand houden van de huidige voorzieningen, het verhelpen van wateroverlast en het uitvoeren van milieumaatregelen die de kwaliteit van het oppervlaktewater moeten verbeteren. Hieronder gaan we in op de typische verschillen en ervaringen die zijn opgedaan. Gemeente Beek Beek heeft de afgelopen 2 decennia met de aanleg van randvoorzieningen (zoals bergbezinkbassins), gescheiden riolering en het creëren van extra waterberging in het rioolstelsel bijgedragen in het verminderen van emissies op oppervlaktewater. Voor de komende jaren zet de gemeente Beek in op een natuurlijk opvang van hemelwater in de openbare ruimte. Door overkluisde beken open en zichtbaar te maken wordt het mogelijk om hemelwater op een natuurlijke wijze af te voeren. Hierdoor wordt het mogelijk om het hemelwater af te voeren bij zwaardere buien en vermindert het milieueffect van de afvalwaterketen op het oppervlaktewater. Gemeente Schinnen De gemeente Schinnen heeft de afgelopen jaren veel aandacht gegeven aan het verminderen van wateroverlast en het terugbrengen van emissies uit de riolering op het oppervlaktewater. Er zijn verschillende bergbezinkvoorzieningen en regenwaterbuffers aangelegd. Op enkele locaties in de gemeente is sprake van grondwateroverlast, hier wordt onderzoek naar gedaan. Gemeente Sittard-Geleen De gemeente Sittard-Geleen heeft de afgelopen jaren hard gewerkt aan enkele herstructureringsprojecten, waarbij ook de riolering grootschalig wordt aangepakt. Ook is veel aandacht uitgegaan naar het verminderen van wateroverlast en emissiebeperking. Een aantal milieumaatregelen is door nader onderzoek, de OAS (Optimalisatie Afvalwaterketen Studie) en doelmatigheidsafwegingen nog in voorbereiding. Af en toe komen meldingen over grondwater binnen bij de gemeente, in de meeste gevallen blijkt na onderzoek dat de gemeente hier verder geen taak in heeft. Gemeente Stein De gemeente Stein heeft de laatste jaren veel maatregelen genomen om de emissies uit de riolering op het oppervlaktewater terug te brengen, ook is ingezet op het terugbrengen van wateroverlast. In enkele grote projecten is de riolering van een heel gebied in één keer aangepakt. Om meer inzicht te krijgen is grondwateronderzoek verricht. Pagina 7 van 15
Invulling van de zorgplichten 2.3 Onze gezamenlijke ambitie voor de afvalwaterketen Onze gezamenlijke ambitie is een wenkend perspectief over hetgeen wij willen bereiken. Het geeft in grote lijnen aan waar we naartoe willen gaan, dit werken we uit in beleid, maatregelen en onderzoeken. Het staat dus aan de basis van alles wat we doen, dat is de reden dat wij er veel belang aan hechten. De afvalwaterketen Westelijke Mijnstreek Missie(waar staan we voor) We voeren de zorg voor de afvalwaterketen zo uit dat de volksgezondheid wordt beschermd, een goede leefomgeving wordt bevorderd en schade aan het milieu wordt voorkomen. We houden de kosten hiervoor zo laag mogelijk en werken samen. Iedere partij in de afvalwaterketen ook de burger heeft een gedeelde verantwoordelijkheid in de goede zorg voor de afvalwaterketen. Visie(waar gaan we voor) Er komt een duurzame afvalwaterketen. We zetten afvalwater om in schone grondstoffen, energie en schoon water. Terugwinnen en sluiten van de keten staat centraal. Hemelwater verwerken we zoveel mogelijk zichtbaar en bovengronds. Zo zien we dat het water schoon is en maken we hemelwater mede door gebruik van de openbare ruimte beheersbaar. Grondwater behandelen we op een natuurlijke manier, waar mogelijk kiezen we voor een niet-technische oplossing. Waar het nodig en haalbaar is helpen we door daden, of door advies te geven over de aanpak van grondwaterproblemen. 2.4 Strategie voor de samenwerking Samenwerken is geen doel op zich maar moet ons in staat stellen de doelmatigheid van het werk in de afvalwaterketen te vergroten Samenwerking geeft ons de mogelijkheden om binnen nieuwe randvoorwaarden oplossingen te zoeken voor nieuwe maar ook bestaande problemen. Doel Ons doel is om kosten te besparen, kwaliteit te verhogen en kwetsbaarheid te verlagen. Strategie We creëren een samenwerking die als samenstel van verschillende organisaties zorgt voor een doelmatiger functionerende afvalwaterketen. Wij laten de traditionele, individuele, blik op de afvalwaterketen los. Voor nieuwe ontwikkelingen, nemen we beslissingen die rekening houden met de gehele (afval)waterketen, ook als deze beslissingen niet direct gunstig zijn voor onze eigen organisatie. Wanneer één partij onevenredig veel beslissingen moet nemen die ongunstig zijn voor de eigen organisatie, dan zorgen we ervoor dat een vorm van compensatie plaatsvindt. Zo besturen wij gezamenlijk de (afval)waterketen zo doelmatig mogelijk. We zien de samenhang tussen de afvalwaterketen, de gehele waterketen en het watersysteem. In onze werkzaamheden zullen we ons niet uitsluitend focussen op de afvalwaterketen, maar open staan voor onderwerpen die te maken hebben met de gehele waterketen en het watersysteem. Het regionale beleidsplan heeft als onderwerp stedelijk watermanagement, daarom gaat hier de meeste aandacht naar uit. Waar nodig benoemen we onderwerpen uit de waterketen en het watersysteem. De strategie is uitgewerkt in de volgende uitgangspunten: Voordeel voor hele afvalwaterketen staat centraal in onze aanpak, alleen op die wijze kunnen we de meest doelmatige maatregelen nemen voor burgers en bedrijven. Kostentoename beperken, in de op te stellen kostendekkingsplannen besparing van gezamenlijk minimaal 10% t.o.v. de kostendekkingplannen in 2010. Verbeteren kwaliteit; deskundigheid benodigd voor de uitvoering van de watertaken door gezamenlijke aanpak (verder) ontwikkelen en structureel waarborgen. Pagina 8 van 15
Invulling van de zorgplichten Kwetsbaarheid verminderen: de (lokale) kennis breder borgen door gezamenlijke aanpak van de (afval)watertaken zoals bijvoorbeeld gezamenlijk beheer en onderhoud. We werken voor regionale vraagstukken samen binnen de regio Westelijke Mijnstreek. We volgen verder het principe dat het vraagstuk bepaalt welke partijen moeten worden betrokken en op welke schaalgrootte het wordt bekeken. Het is mogelijk dat individuele deelnemers van de regio Westelijke Mijnstreek zich soms aansluiten bij andere partijen. In Bijlage 2 wordt uitgelegd hoe we tot deze strategie zijn gekomen. 2.5 Strategie stedelijk afvalwater De zorgplicht voor stedelijk afvalwater verplicht gemeenten om stedelijk afvalwater in te zamelen, of ervoor te zorgen dat er een voorziening is die het afvalwater direct zuivert tot een niveau dat vergelijkbaar is met een RWZI (RioolWaterZuiveringsInstallatie). Dit is in de praktijk uitgevoerd door alle percelen in de Westelijke Mijnstreek aan te sluiten op het riool of te voorzien van een IBA (Individuele Behandeling Afvalwater). Doel Ons doel is om het stelsel adequaat en efficiënt te beheren, zodat het tegen lage kosten naar onze wensen functioneert. Strategie We pakken het beheer en onderhoud van het rioolstelsel in de regio samen aan vanuit de gedachte van één gezamenlijk areaal. Voor wat betreft de effecten van het afvalwatersysteem op de omgeving zoeken we samen naar de meest doelmatige en duurzame verbeteringen waarbij we gebruik maken van elkaars kennis en ervaring. De strategie is uitgewerkt in de volgende uitgangspunten: Duurzaamheid: stedelijk afvalwater zien we als potentiële bron van nuttige grondstoffen, energie en herbruikbaar water. Binnen de samenwerking in de Westelijke Mijnstreek volgen wij de ontwikkelingen op het gebied van de nieuwe stoffen en indien een kans zich voordoet, zullen wij deze gezamenlijk oppakken. Om de benodigde capaciteit van de afvalwaterketen te kunnen bepalen informeren we elkaar actief over demografische ontwikkelingen. De kwaliteit van het oppervlaktewater zien we als een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Bij het toetsen van lozingen staat de draagkracht van het ontvangende water centraal, we leveren samen maatwerk. Bij het beoordelen van de emissie uit de afvalwaterketen houden we ook rekening met andere bronnen van vervuiling. We krijgen meer grip op de complexiteit door op een aantal taken één medewerker zich te laten specialiseren. Door meer expertise op te bouwen kunnen we beter en tegen lagere kosten werken. We voeren het beheer en onderhoud voortaan in principe gezamenlijk uit. Dit kan betekenen dat een medewerker werkzaamheden uitvoert voor alle partijen, maar kan ook betekenen dat werkzaamheden gezamenlijk worden uitbesteed. Relinen van vrijvervalriolen is een volwaardig alternatief voor vervangen. We kijken per locatie of we vervangen of relinen. We differentiëren in de onderhoudsaanpak. Dit betekent dat we goed kijken naar het onderhoud dat op een bepaalde locatie nodig is en niet meer overal dezelfde onderhoudsaanpak toepassen. In Bijlage 3 wordt uitgelegd hoe we tot deze strategie zijn gekomen. Pagina 9 van 15
Invulling van de zorgplichten 2.6 Strategie hemelwater De zorgplicht voor hemelwater verplicht gemeenten om het hemelwater van perceeleigenaren in te zamelen als de perceeleigenaren dat niet zelf kunnen verwerken. Het overtollige hemelwater moet vervolgens samen met het hemelwater van de openbare ruimte doelmatig worden verwerkt. Doel Ons doel is om een zoveel mogelijk doelmatige en duurzame omgang met en verwerking van hemelwater te bereiken. Strategie We spelen samen met onze inwoners in op de klimaatverandering door meer waterhinder te accepteren en de meer ernstige wateroverlast te beperken. Voorkomen van wateroverlast is onmogelijk. In bestaand gebied kiezen we voor afkoppelen indien dit doelmatig kan worden uitgevoerd. Bij nieuwbouw moet het hemelwater op eigen terrein worden verwerkt. Het afkoppelen van hemelwater speelt een belangrijke rol in de komende jaren. Door af te koppelen wordt een meer duurzaam rioolstelsel gecreëerd, dat alleen het vuile water nog afvoert naar de RWZI en het relatief schone hemelwater loost op een oppervlaktewater of infiltreert in de bodem. Doordat hemelwater beter stuurbaar wordt komt er nadat er is afgekoppeld minder wateroverlast voor. Afkoppelen is echter kostbaar en het is ook niet overal mogelijk. Een groot deel van de straat moet worden opengemaakt en er moet ruimte worden gecreëerd om het hemelwater ergens naartoe te brengen. In een druk bebouwd gebied is het vaak niet mogelijk om af te koppelen, ook de ondergrond kan beperkingen geven. Een andere beperking is de toepassing van relinen: het relinen van vrijvervalriolen gaat niet goed samen met afkoppelen, doordat bij relinen het niet nodig is om bovengronds grootschalige werkzaamheden uit te voeren (het is dus niet mogelijk om werkzaamheden te combineren). Na een afweging tussen voor- en nadelen stellen wij dat in de Westelijke Mijnstreek het mogelijk is om 20 tot 35% van het verhard oppervlak doelmatig af te koppelen van het gemengde riool. In stedelijk gebied is het mogelijk om tot 20% van het verhard oppervlak af te koppelen, in landelijk gebied is 35% mogelijk. Dit is nu nog deels gebaseerd op grove gegevens, de komende jaren gaan we werken aan het verkrijgen van meer inzicht in de mogelijkheden tot afkoppelen. Onder meer door een hemelwaterstructuur op te richten wordt het mogelijk om af te koppelen gebieden beter op elkaar te laten aansluiten. Op basis van de huidige afweging tussen de voor- en nadelen van afkoppelen is bekeken hoeveel afkoppelmogelijkheden er bestaan bij de verschillende gemeenten. In Tabel 2-A is aangegeven hoeveel procent van het verhard oppervlak elke gemeente op lange termijn (binnen een periode van 75 jaar) wil afkoppelen van de gemengde riolering. Tabel 2-A Afkoppelen Gemeente % reeds afgekoppeld % nog af te Opmerkingen koppelen Beek 0% 45% Met het ontkluizen van de beken bestaat de kans om grootschalig af te koppelen. Zo wordt voorbereid op klimaatverandering en wateroverlast beperkt. Schinnen 10% 30% Er is weinig wateroverlast en de milieumaatregelen zijn uitgevoerd. Dit is voorbereiding op klimaatverandering. Sittard- Geleen 12% 10% Er is relatief weinig wateroverlast, wel moeten nog milieumaatregelen worden uitgevoerd. Dit is meteen voorbereiding op klimaatverandering. Stein 6% 20% Er is relatief weinig wateroverlast, wel moeten nog milieumaatregelen worden uitgevoerd. Er is al een substantieel deel afgekoppeld. Dit is meteen voorbereiding op klimaatverandering. Pagina 10 van 15
Invulling van de zorgplichten De strategie is uitgewerkt in de volgende uitgangspunten: We vangen de grootste pieken in neerslag op door meer water op straat hinder te accepteren. We zullen het accepteren zolang het geen economische schade oplevert (toegekende schadeclaims), geen veiligheids- en gezondheidsrisico s geeft (dit bepalen we aan de hand van een risico-inventarisatie) en een beperkte tijdsduur heeft (indicatief max. 2 uur). We nemen geen maatregelen indien sprake is van een extreme bui, tenzij de extreme bui meerdere keren voorkomt binnen een periode van 5 jaar. Bij nieuwbouw en aanpassingen hanteren we de trits vasthouden bergen afvoeren. Dit betekent dat we ten eerste proberen om hemelwater tijdelijk vast te houden op de plek waar het is gevallen, ten tweede proberen we het hemelwater te bergen op een plek waar het geen overlast geeft en ten derde proberen we het hemelwater zo af te voeren dat het geen problemen geeft. We hanteren ook de trits voorkomen scheiden zuiveren. Dit betekent dat we ten eerste proberen om schoon hemelwater niet vervuild te laten worden, ten tweede proberen we om het schone hemelwater gescheiden af te voeren en ten derde proberen we om het water dat vervuilt is geraakt te zuiveren. Hoe we invulling geven aan deze tritsen staat in onderstaande uitgangspunten. We kijken ook naar andere, nieuwe manieren om hemelwater op te vangen en af te voeren, bijvoorbeeld door het inpassen van waterpartijen in de openbare ruimte. Als aanvullende mogelijkheid gebruiken we het maaiveld om hemelwater af te voeren en/of tijdelijk te bergen 1 op de piekmomenten van hevige buien. Hiervoor zijn soms aanpassingen aan groen en wegen nodig. We gaan hemelwater op goed gekozen locaties ontvlechten van het gemengde rioolstelsel in combinatie met ingrepen in de openbare ruimte. We verzwaren de huidige rioolbuizen indien geen andere oplossing mogelijk is. We ontwerpen en dimensioneren de riolering op basis van een theoretische toetsing van hemelwateroverlast. We nemen alleen maatregelen als ook in de praktijk hemelwateroverlast optreedt. We werken samen in de aanpak van de gevolgen van afstroming uit het buitengebied, op basis van maatwerk en redelijkheid. We koppelen op een zichtbare en herkenbare manier af en focussen op de voorkant van panden. We proberen om binnen een gebied zoveel mogelijk dezelfde manier van afkoppelen toe te passen. We werken bij renovatie en reconstructie van de openbare ruimte mee met andere vakgebieden aan het opstellen van een integraal plan voor het gehele gebied. Bij nieuwbouw wordt hemel- en grondwater door de particulier op eigen terrein verwerkt of gebufferd. Alleen als aantoonbaar is gemaakt dat het niet mogelijk is deze verwerking tot stand te brengen mag van dit uitgangspunt afgeweken worden. Door toezicht te houden en te registreren houden we zicht op wat er gebeurd. We stimuleren afkoppelen op particulier grondgebied door communicatie, voorlichting en mogelijk met een afkoppelsubsidie. We onderzoeken mogelijke vormen van dwang om bij bestaande bebouwing hemelwater beter te kunnen verwerken. Mogelijk wordt een hemelwaterverordening opgesteld die per gebied verwachtingen stelt aan bewoners in hun omgang met hemelwater. Tot we zo ver zijn houden we het stimuleren in stand. In Bijlage 4 wordt uitgelegd hoe we tot deze strategie zijn gekomen. 2.7 Strategie grondwater De zorgplicht voor grondwater verplicht gemeente om een voorziening voor het afvoeren van grondwater te bieden, als particulieren het niet zelf kunnen verwerken (en niet sprake is van één van de uitzonderingssituaties). Dit is een relatief nieuwe zorgplicht, waarbij de gemeente een grote mate van vrijheid heeft gekregen om het op een eigen manier in te vullen. Deze zorgplicht is te kenmerken als een inspanningsverplichting en niet als een resultaatsverplichting. 1 In hellend gebied is dit vaak niet of slechts beperkt mogelijk. Pagina 11 van 15
Invulling van de zorgplichten Doel Ons doel is om een zoveel mogelijk doelmatige en duurzame omgang met en verwerking van grondwater te bereiken. Strategie We voorkomen grondwateroverlast bij nieuwbouw door toetsing op de risico s in het bestemmingsplanproces. En we vervullen de regisseursrol op locaties waar nu al problemen worden ervaren. Hierbij geven we op basis van de wetgeving een nadrukkelijk een rol aan de perceeleigenaar. De eigen invulling van de gemeente zit in de termen structurele grondwateroverlast en doelmatige maatregelen. Bij structurele grondwateroverlast heeft de gemeente een regierol te verrichten. Indien geen andere partij maatregelen hoeft te treffen om de grondwaterproblemen te verhelpen, dan dient de gemeente dit te doen zolang dit op een doelmatige manier mogelijk is. Wij geven als Westelijke Mijnstreek zelf aan wat wij zien als structurele grondwateroverlast en doelmatige maatregelen. - Onze definitie van structurele grondwateroverlast Overlast die gedurende een aaneengesloten periode langer dan drie maanden per jaar optreedt en die tot economische schade en/of schade aan de volksgezondheid leidt. De overlast wordt veroorzaakt door het grondwaterpeil en is onafhankelijk van extreme neerslag en hoge waterstanden in de Maas en in de beken. Grondwateroverlast in gebruiksruimtes valt niet onder de gemeentelijke regietaak. Vanuit het bouwbesluit heeft de eigenaar de verplichting om deze ruimtes zelf waterdicht te maken. - Onze definitie van doelmatige maatregelen Doelmatige maatregelen zijn aanpassingen van de bestaande situatie die qua kosten en overlast voor de omgeving in verhouding staan tot de baten van degenen die structurele overlast ervaren en andere belangen (bijvoorbeeld verdroging, ecologische doelstellingen etc.). De perceeleigenaar heeft altijd een eigen verantwoordelijkheid in het nemen van maatregelen, daarom wordt altijd eerst beoordeeld of deze niet in staat is om maatregelen te treffen. Vanuit deze verantwoordelijkheid vindt de gemeente het redelijk als degenen die baat hebben bij de maatregelen in ieder geval een deel van de kosten op zich nemen. De strategie is uitgewerkt in de volgende uitgangspunten: We nemen bij meldingen van grondwateroverlast altijd de regierol op ons. Dit betekent nog niet dat wij maatregelen treffen om grondwateroverlast te voorkomen of te beperken. We houden in lijn met de wet rekening met de uitzonderingssituaties, waarbij de gemeente niet direct een rol speelt. Hiervan is bijvoorbeeld sprake als er grondwateroverlast is in een gebruiksruimte van een pand, want vanuit het bouwbesluit heeft de eigenaar van het pand de plicht om alle gebruiksruimtes waterdicht te maken. We kijken ook naar andere partijen die invloed hebben op de grondwaterstanden. Zo kan grondwateroverlast worden veroorzaakt door hoge standen in het oppervlaktewater, bijvoorbeeld in de Maas of in beken. Dit is een zaak voor de beheerder van het oppervlaktewater en de gemeente dient slechts te verwijzen naar juiste instantie. Ook de provincie kan een rol spelen als grondwateroverlast wordt veroorzaakt door de onttrekking van grondwater. In Bijlage 5 wordt uitgelegd hoe we tot deze strategie zijn gekomen. Pagina 12 van 15
3 Monitoring en indicatoren 3.1 Monitoring Binnen de afvalwaterketen van de Westelijke Mijnstreek werken we al enige tijd samen. Bij de start van de samenwerking zijn doelstellingen geformuleerd: het reduceren van de kwetsbaarheid, het verhogen van de kwaliteit van de dienstverlening aan burgers en bedrijven en het vergroten van de doelmatigheid. In dit beleidsplan geven we verder invulling aan de samenwerking en zetten we de koers uit om die ambities waar te kunnen maken. We willen de komende jaren monitoren in hoeverre onze handelingen bijdragen aan het behalen van deze doelstellingen. Dit monitoren vindt plaats met indicatoren. Deze indicatoren geven een belangrijk deel van de informatie die nodig is voor ambtenaren, management en bestuurders. Wij benadrukken dat het moeilijk is om de gehele zorg voor de afvalwaterketen te vangen in enkele indicatoren. Er zullen altijd een aantal relevante onderwerpen niet worden meegenomen in de indicatoren. De indicatoren geven een versimpeling van de werkelijkheid en kunnen dus niet worden gebruikt voor een algemeen oordeel over het presteren van de afvalwaterketen. 3.2 Indicatoren Goede indicatoren sluiten nauw aan bij de gezamenlijke activiteiten. Ze geven een compact inzicht in de doelstellingen. Door de indicatoren gedurende langer periode in beeld te brengen kunnen trends worden onderkend en kunnen op termijn een norm of streefwaarde worden bepaald. We hebben per plan een aantal bepalende indicatoren opgesteld, gezamenlijk geven deze indicatoren een goed beeld van al onze werkzaamheden. Hieronder staan de indicatoren voor dit beleidsplan. Tabel 3-A Prestatie-indicatoren beleidsplan Doel Effectindicatoren Prestaties Verhogen kwaliteit afvalwaterketen Indicator Prestaties regio in landelijke benchmark Klanttevredenheids-cijfer Doelstelling planperiode 2015-2020 Op onderdeel C (functioneren en presteren) ontvangen we geen afwijkende negatieve beoordeling Normbepaling - Uitvoering geven aan beheerplan afvalwaterketen WM - Deelname benchmark Rioleringszorg 2018 - Uitvoeren klanttevredenheidsonderzoek in 2019 Verlagen kwetsbaarheid organisatie Percentage taken die in samenwerking uitgevoerd worden 75% taken op gebied afvalwaterketen in samenwerking Uitvoering geven aan het beleidsplan en beheerplan afvalwaterketen WM Minder stijging kosten afvalwaterketen Kosten afvalwaterzorg 10% kostenbesparing t.o.v. kostendekkingsplannen 2010 (wel inflatiecorrectie) Uitvoering geven aan beheerplan afvalwaterketen WM Pagina 13 van 15
Monitoring en indicatoren 3.3 Evaluatie In 2017 wordt gerapporteerd over de uitkomsten van de prestatie-indicatoren. Pagina 14 van 15
Bijlage 1 Relaties tussen afvalwaterketen, watersysteem en openbare ruimte
Bijlage 1 : Relaties tussen afvalwaterketen, watersysteem en openbare ruimte De afvalwaterketen en het watersysteem Afvalwater ontstaat op het moment dat inwoners zich willen ontdoen van water. Het hoeft dus niet alleen huishoudelijk afvalwater te zijn, want ook hemelwater en grondwater kunnen afvalwater zijn. Afvalwater verdwijnt via het doucheputje, de gootsteen, het toilet of straatkolken, maar wat gebeurt daarna? Ondergronds wordt al het afvalwater ingezameld via het gemeentelijk rioolstelsel, dat zich in vrijwel elke straat bevindt. Een deel van het water wordt snel weer geloosd: het relatief schone hemelwater en grondwater wordt in veel gevallen meteen in de bodem of ene oppervlaktewater gebracht. Het overige afvalwater wordt via het rioolstelsel afgevoerd naar rioolgemalen. Vanuit de rioolgemalen wordt het afvalwater onder vrijverval en via persleidingen afgevoerd naar de rioolwaterzuiveringsinstallaties. Hier wordt het water biologisch gezuiverd. Het gezuiverde afvalwater (effluent) wordt uiteindelijk geloosd op de Maas of andere wateren. Deze verborgen weg van het afvalwater wordt ook wel de afvalwaterketen genoemd. Figuur 3-A Relatie afvalwaterketen-watersysteem Bij de overgang van afvalwaterketen naar watersysteem zijn de waterkwaliteit en waterkwantiteit belangrijk. Belangrijk voor de waterkwaliteit zijn de plekken waar ongezuiverd of minder goed gezuiverd afvalwater in het watersysteem terechtkomt. Dit kan gebeuren bij overstorten, op straat en bij het lozen van effluent water na de RWZI. In de normale situatie wordt het afvalwater geloosd na behandeling op een RWZI. Dit betekent niet dat er volledig zuiver water wordt geloosd op het watersysteem, maar enkel dat het geloosde water voldoet aan de normen en eisen. Bij grote hoeveelheden neerslag kan het gebeuren dat rioolwater ongezuiverd wordt geloosd via een overstort. Hiermee wordt voorkomen dat afvalwater huizen en bedrijven binnenstroomt. Bij nog grotere hoeveelheden neerslag kan het gebeuren dat het rioolstelsel wordt overbelast. Het hemelwater kan dan niet meer verwerkt worden en er ontstaat water op straat. Waterkwantiteit houdt hier verband mee. Vanuit de afvalwaterketen wordt water geloosd op het watersysteem, waarmee extra water wordt toegevoerd. In tijden van droogte kan dit een positief effect hebben, omdat er een constante toevoer is vanuit de afvalwaterketen. In natte tijden kan het watersysteem problemen veroorzaken voor de afvalwaterketen. Als er al veel water in beken en rivieren staat is het soms lastig om het water uit de afvalwaterketen nog te ontvangen. Dit kan problemen geven voor de afvalwaterketen.
Bijlage 1 : Relaties tussen afvalwaterketen, watersysteem en openbare ruimte (Vervolg 1) De afvalwaterketen en de openbare ruimte Ondanks de ondergrondse ligging van rioolbuizen is de afvalwaterketen onderdeel van de openbare ruimte. Dit komt vooral naar voren bij het integraal uitvoeren van werkzaamheden, wat betekent dat verschillende werkzaamheden in de openbare ruimte op elkaar worden afgestemd en gelijktijdig worden uitgevoerd. Door de diepe ligging van riolering zijn rioleringswerkzaamheden al snel ingrijpend voor de openbare ruimte. Er moeten veel bovengrondse aanpassingen worden gedaan om de ondergrondse riolen te kunnen aanleggen/vervangen. Ook worden onderdelen van de afvalwaterketen steeds meer bovengronds gehaald. Hemelwater wordt steeds vaker op straat opgevangen en afgevoerd naar een grasveld of beek in de omgeving. Water speelt hierdoor ondergronds en bovengronds een belangrijke rol in de openbare ruimte. Figuur 3-B Luchtfoto van een regenwaterbuffer in Schinnen Vooral bij nieuwbouw is voor de afvalwaterketen de rol van de openbare ruimte belangrijk. Door nu een goed ontwerp te maken worden problemen in de toekomst voorkomen. Het is vaak moeilijk en kostbaar om bij bestaande bebouwing aanpassingen te doen, daarom is het beter om al bij de nieuwbouw de problemen te voorkomen door de afvalwaterketen in te passen in de openbare ruimte.
Bijlage 2 Achtergrond: strategie voor samenwerking
Bijlage 2 : Achtergrond: strategie voor samenwerking Strategie samenwerking Bij het opstellen van strategie zijn verschillende thema s belangrijk. Hieronder leggen we uit welke thema s voor ons een belangrijke rol spelen en hoe wij hier tegenaan kijken. Waar het kan nemen we een standpunt in, dit is dan uitgewerkt in uitgangspunten. Doelmatigheid afvalwaterketen Het beheer van de (afval)waterketen moet doelmatiger. Om dat te bereiken zijn drie belangrijke doelstellingen geformuleerd in het Bestuursakkoord Water: 1. kosten beperken (minder meer) 2. verbeteren kwaliteit (beheer verder professionaliseren, kennis bundelen) 3. kwetsbaarheid reduceren (personele capaciteit bundelen) Binnen de samenwerking Westelijke Mijnstreek worden deze doelstellingen concreet vertaald in de volgende ambities: Ad 1. kosten beperken In het Bestuursakkoord Water is een afspraak tussen de koepels neergelegd om de kostenstijging in de totale afvalwaterketen (rioolheffing en zuiveringsheffing) te beperken. De beperking moet worden gerealiseerd door de verwachte toename aan lasten te beperken (minder meer), te realiseren door samenwerking tussen alle betrokken partijen. Wij, de samenwerkende partijen binnen de Westelijke Mijnstreek, gaan deze uitdaging aan. Vertrekpunt is een structurele reductie van de lastenstijging, waardoor de jaarlijkse kosten minder hard zullen oplopen. In het Onderzoek Regionale samenwerking afvalwater Westelijke Mijnstreek is het besparingspotentieel in 2020 bepaald op 1,75 miljoen/jaar voor de gemeenten, waarbij rekening is gehouden met besparingen die al voor het opstellen van het Bestuursakkoord Water zijn behaald. De inzet is om in de nieuwe kostendekkingsplannen van de gemeenten minimaal 10% te besparen ten opzichte van de kostendekkingsplannen in 2010 en daarmee invulling te geven aan die ambitie. Het waterschap heeft haar eigen doelstelling. Monitoring van de realisatie is noodzakelijk, zodat we ook een verdere verfijning van de opgave kunnen bepalen. Hiervoor ontwikkelen we samen een eenduidige set prestatie-indicatoren. Ad 2. verbeteren kwaliteit Wij waarborgen de deskundigheid benodigd voor de uitvoering van de watertaken door een gezamenlijke aanpak (verder) te ontwikkelen en deze structureel te borgen. Ad 3. kwetsbaarheid verminderen Wij borgen de (lokale) kennis over een bredere personele capaciteit, door een gezamenlijke aanpak van de (afval)watertaken (men kan op elkaar terugvallen). Op deze wijze willen wij het goed functioneren van de afvalwaterketen waarborgen en ook op langere termijn verduurzamen en flexibel/innovatief zijn Samenwerking op het gebied van financiën Voor de bekostiging van de drie geformuleerde gemeentelijke watertaken is in 2008 een nieuwe heffingsbevoegdheid gecreëerd in de Gemeentewet (Gm art. 228a). De rioolheffing heeft het karakter van een bestemmingsheffing De enige wettelijke begrenzing is dat het gaat om het verhalen van kosten specifiek voor de drie genoemde watertaken, met een maximum van 100% van de kosten. De kosten van de zuivering worden bekostigd uit de zuiveringsheffing op grond van de Waterschapswet artikel 122d. De heffingsmaatstaf is de vervuilingswaarde van de stoffen die in een kalenderjaar worden afgevoerd. Deze heffing geldt voor het hele waterschapsgebied en is niet gedifferentieerd per zuivering.
Bijlage 2 : Achtergrond: strategie voor samenwerking (Vervolg 1) Het financiële beleid verschilt per organisatie, zowel tussen gemeente en waterschap/wbl als tussen gemeenten onderling. Politieke keuzes, boekhoudsystemen en werkwijzen kunnen verschillen verklaren. Het heeft echter als gevolg dat een goede financiële vergelijking tussen gemeenten op het gebied van riolering moeilijk is. Om van elkaar te kunnen leren willen wij de financiële vergelijking wel kunnen maken. We gaan daarom de financiële vergelijkbaarheid vergroten door zoveel mogelijk te uniformeren. Het Onderzoek regionale samenwerking afvalwaterbeheer Westelijke Mijnstreek heeft hiervoor de basis gelegd, in de kostendekkingsplannen gaan we dit nu implementeren. Vanwege de omvang en het andere takenpakket zullen het waterschap en WBL hier een andere rol bij spelen. Wettelijke en praktisch gezien zijn ze op veel manieren gebonden aan hun huidige werkwijze. Waar mogelijk doen ze mee, maar hun mogelijkheden om mee te doen zijn beperkt. Er zijn drie onderdelen van de financiën te onderscheiden: de kosten/uitgaven, de berekeningsmethodiek voor de rioolheffing en de inkomsten/heffing. De kosten/uitgaven gaan we in ieder geval meer vergelijkbaar maken door een vergelijkbare begrotingsopbouw te hanteren. Dit betekent dat de gehanteerde termen op de begroting hetzelfde worden en dat we dezelfde soort kosten op deze posten boeken. De berekeningsmethodiek gaan we meer vergelijkbaar maken door zoveel mogelijk dezelfde uitgangspunten te hanteren. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om afschrijvingstermijnen, de periode die wordt beschouwd en rentepercentages. We streven er dus naar om zoveel mogelijk dezelfde uitgangspunten te hanteren, daarom maken we afspraken over de normale uitgangspunten, waarbij het mogelijk blijft om hier van af te wijken. Momenteel hanteren de gemeenten binnen de Westelijke Mijnstreek verschillende heffingsmaatstaven. Verschillende heffingsmaatstaven vormen in principe geen belemmering voor samenwerking. Een gelijke heffingsmaatstaf zou echter de onderlinge vergelijkbaarheid, zeker ook naar de burger, vergroten. Naast de keuze voor de heffingsgrondslag moet in de verordening ook worden vastgesteld wie als belastingplichtige wordt aangewezen: de eigenaar, de gebruiker of beiden. We gaan de verschillen en overeenkomsten in werkwijze voor de inkomsten/heffing inzichtelijk maken, net als de hierbij horende voor- en nadelen. Dit om te bepalen of en hoe we de heffingsmaatstaf op termijn meer vergelijkbaar kunnen maken. Duidelijk is echter wel dat het vergroten van de vergelijkbaarheid een complexe zaak is, die niet los gezien kan worden van de bredere financiële huishouding van de verschillende partijen, en daarmee tijd zal gaan vragen. Uitgangspunt samenwerkende partijen De kosten/uitgaven gaan we in meer vergelijkbaar maken door een vergelijkbare begrotingsopbouw te hanteren. De berekeningsmethodiek gaan we meer vergelijkbaar maken door zoveel mogelijk dezelfde uitgangspunten te hanteren.
Bijlage 2 : Achtergrond: strategie voor samenwerking (Vervolg 2) Schaalgrootte van de samenwerking De afvalwaterketen houdt zicht niet aan organisatorische grenzen. Dit komt op vele manieren terug: zo stroomt water letterlijk over gemeentegrenzen en waterschapsgrenzen, komen zuiveringskringen niet overeen met gemeentegrenzen of regiogrenzen en lozen inwoners van de ene gemeente soms hun afvalwater op het rioolstelsel van de buurgemeente. Bij elk vraagstuk moeten hierdoor andere partijen worden betrokken, elk vraagstuk kent zijn eigen schaalgrootte. De regionale samenwerking geeft de mogelijkheid om regionale vraagstukken gezamenlijk op te pakken. Wij merken dat er vooral op deze schaalgrootte veel vraagstukken spelen en vinden dat de regionale samenwerking hierdoor een grote meerwaarde kent. Bij vraagstukken die een andere schaalgrootte kennen horen logischerwijs andere partijen. Uitgangspunt samenwerkende partijen We werken voor regionale vraagstukken samen binnen de regio Westelijke Mijnstreek. We volgen verder het principe dat het vraagstuk bepaalt welke partijen moeten worden betrokken en op welke schaalgrootte het wordt bekeken. Het is mogelijk dat individuele deelnemers van de regio Westelijke Mijnstreek zich soms aansluiten bij andere partijen.
Bijlage 3 Achtergrond: strategie afvalwater
Bijlage 3 : Achtergrond: strategie afvalwater Strategie stedelijk afvalwater Bij het opstellen van strategie zijn verschillende thema s belangrijk. Hieronder leggen we uit welke thema s voor ons een belangrijke rol spelen en hoe wij hier tegenaan kijken. Waar het kan nemen we een standpunt in, dit is dan uitgewerkt in uitgangspunten. Duurzaamheid De kijk op afvalwater is snel aan het veranderen. Het waterschap Roer en Overmaas en WBL zijn al bezig met het verduurzamen van de RWZI s door winning van energie uit het afvalwater. Duurzaamheid is niet alleen een thema voor de RWZI s, op meer plekken is het mogelijk om duurzame toepassingen op te nemen in de afvalwaterketen. Mogelijkheden hiervoor zijn geschetst in de Routekaart Afvalwaterketen 2030. Figuur 3-C Mogelijkheden voor duurzame toepassingen in de afvalwaterketen (tekeningen afkomstig uit Routekaart Afvalwaterketen 2030) Als samenwerkingsverband zien wij ook het potentieel van afvalwater. We beschouwen het daarom niet langer als afvalstof die we, met het oog op de volksgezondheid, snel uit onze directe leefomgeving moeten verwijderen. Vanwege de schaal zetten we in op duurzame toepassingen op de RWZI, hier wordt een groter deel van het afvalwater bereikt. Als samenwerkingsverband zullen we meewerken aan de ontwikkelingen op de RWZI, indien nodig voeren we aanpassingen uit in het rioolstelsel. Uitgangspunt samenwerkende partijen Stedelijk afvalwater zien we als potentiële bron van nuttige grondstoffen, energie en herbruikbaar water.
Bijlage 3 : Achtergrond: strategie afvalwater (Vervolg 1) Milieu en oppervlaktewaterkwaliteit Met het uitvoeren maatregelen in het kader van de basisinspanning is veel werk verricht om de uitstoot van vervuilende stoffen uit de afvalwaterketen naar het watersysteem te verminderen. Sinds enkele jaren wordt gewerkt aan het verder verminderen van de uitstoot, nu vanuit de regelgeving rondom de KRW. Europese regelgeving verplicht tot het verbeteren van de oppervlaktewaterkwaliteit van een groot aantal waterlichamen. Hier zijn reeds plannen voor gemaakt die deels al zijn uitgevoerd. Hierbij speelt een discussie over nieuwe stoffen. Nieuwe stoffen, zoals medicijnresten, hormoonverstorende stoffen en microverontreinigingen krijgen steeds meer aandacht. De schadelijke effecten zijn (nog) niet goed bekend, wel is er aanleiding om te geloven dat de schadelijke effecten groot zijn. Zuivering van nieuwe stoffen kan zowel aan de bron plaatsvinden (door gescheiden urine-inzameling en lokale zuivering) als op het eind bij de RWZI. Er is (nog) geen regelgeving die dwingt tot het zuiveren van deze stoffen, de kosten voor aanpassingen zijn hoog. Als samenwerkingsverband vinden wij dat een goede oppervlaktewaterkwaliteit in het voordeel is van zowel gemeenten als waterschap en WBL. Het is daarom de taak om gezamenlijk te beoordelen welke maatregelen op welke locatie nodig zijn, hierbij houden we rekening met wettelijke vereisten. Om dit te bepalen zullen we gebruik maken van meetgegevens, die worden verwerkt, geanalyseerd en gebruikt om een oordeel te vormen over de benodigde maatregelen. Hierbij is niet belangrijk wie verantwoordelijk is voor de maatregelen, maar wel welk effect op de oppervlaktewaterkwaliteit wordt bereikt met de maatregelen. Het gaat niet alleen om de hoeveelheid verontreiniging in het water dat we lozen, maar ook om de kracht van het ontvangende water. Een klein beetje verontreiniging kan in een zwak stromende beek grote gevolgen hebben, terwijl een grotere hoeveelheid verontreiniging in de Maas nauwelijks is terug te zien. Oppervlaktewaterkwaliteit is daarom voor ons lokaal maatwerk. Deze nieuwe zienswijze kan grote gevolgen hebben voor de nu afgesproken milieumaatregelen die worden uitgevoerd om de emissies vanuit het rioolstelsel te verminderen. De ontwikkelingen op het gebied van nieuwe stoffen zullen we voorlopig volgen, zonder concreet maatregelen te nemen. Vanwege de grote onzekerheid die er nog is rondom dit thema vinden wij het beter om voorlopig te volgen. Uitgangspunt samenwerkende partijen De kwaliteit van het oppervlaktewater zien we als een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Bij het toetsen van lozingen staat de draagkracht van het ontvangende water centraal, we leveren hiervoor samen maatwerk. Bij het beoordelen van de emissie uit de afvalwaterketen houden we ook rekening met andere bronnen. Binnen de samenwerking in de Westelijke Mijnstreek volgen wij de ontwikkelingen op het gebied van de nieuwe stoffen en indien een kans zich voordoet, zullen wij hier gezamenlijk op inspelen. Demografie Het aantal inwoners in de regio Westelijke Mijnstreek neemt in de periode 2013-2050 naar verwachting met 25% af (bron: www.vanmeernaarbeter.nl, zie Figuur 3-D). Dit is voor de afvalwaterketen van groot belang. De huidige voorzieningen passen bij het huidig aantal inwoners. wanneer dit niet meer het geval is zullen er keuzes moeten worden gemaakt. Figuur 3-D Prognose aantal inwoners Westelijke Mijnstreek 1996-2050
Bijlage 3 : Achtergrond: strategie afvalwater (Vervolg 2) De capaciteit van een RWZI wordt voor een groot deel bepaald op basis van het aangesloten verhard oppervlak. Wanneer het aantal inwoners daalt zullen minder panden nodig zijn. Bij sloop van deze panden, neemt het verhard oppervlak af en is er minder capaciteit nodig zijn op de RWZI. Gemeenten houden overzicht op deze ontwikkelingen. Om doelmatig te beheren en te investeren is daarom een goed samenspel nodig tussen gemeenten, waterschap en WBL, zodat investeringen worden gedaan die rekening houden met de omvang van de bevolking. Bij toekomstige aanpassingen van de afvalwaterketen (riolering en RWZI) moet de verwachte demografische ontwikkeling aandacht krijgen. Om desinvesteringen te voorkomen delen we de benodigde informatie openlijk met elkaar. De prognoses tot 2020 laten zien dat het aantal inwoners van de Westelijke Mijnstreek afneemt, maar dat het aantal benodigde woningen stabiel blijft. Dit komt doordat er minder personen per woning gaan wonen. Voor de riolering is vooral het aantal rioolaansluitingen van belang, tot 2020 blijft dit naar verwachting stabiel. Aan het einde van deze planperiode bekijken we de situatie opnieuw. Uitgangspunt samenwerkende partijen We informeren elkaar actief over demografische ontwikkelingen. In het proces om een GRP op te stellen geven we hier speciale aandacht aan, indien er aanleiding toe is doen we dit ook op andere momenten. Beheer van de afvalwaterketen Het grootste deel van de afvalwaterketen is afgestemd op het stedelijk afvalwater. We benoemen het beheer van de gehele afvalwaterketen daarom onder het kopje stedelijk afvalwater. In de praktijk maken we slechts beperkt onderscheid in het beheer tussen stedelijk afvalwater, hemelwater en grondwater. De afvalwaterketen is de laatste jaren complexer geworden. Bijvoorbeeld grondwater en hemelwater zijn nadrukkelijker een rol gaan spelen. Het aantal afvoersystemen is uitgebreid, waardoor er naast de gemengde riolen o.a. ook droogweerafvoer (DWA)-riolen, hemelwaterafvoer (HWA)-riolen, wadi s en watergangen liggen die belangrijk zijn voor het functioneren van het gehele systeem. Elke uitbreiding van het systeem vraagt om andere kennis, onder meer over de aanleg en het beheer van de nieuwe voorzieningen. Soms moet eerst geëxperimenteerd worden met beheermethodes, voordat de juiste methode voor de lokale situatie is ontdekt. Om als organisatie niet kwetsbaar te zijn dienen al deze vraagstukken en keuzes zoveel mogelijk te worden vastgelegd. Naast de nieuwe onderdelen van de afvalwaterketen zijn er veel oudere onderdelen. Deze hebben op twee manieren invloed op het beheer. Ten eerste moeten ze worden onderhouden, wat met de hoger wordende leeftijd steeds meer aandacht vraagt. Er zijn nieuwe technieken en systemen op de markt gekomen die andere vormen van onderhoud mogelijk maken. Dit vergroot de keuzemogelijkheden, wat het onderhoud complexer maakt. Ten tweede is het vervangen van belang. Veel woonwijken zijn in relatief korte tijd aangelegd, wat betekent dat de toen aangelegde riolen ook in relatief korte tijd zullen moeten worden vervangen. De opgave wordt groter dan de realisatie over de laatste jaren. In de voorbereiding en uitvoering zal dit de nodige aandacht gaan vragen.