1. Voorstel aan ab. 2. Bestuurlijke aanleiding en vraag. Aan algemeen bestuur 25 november 2015 VOORSTEL

Transcriptie

1 Aan algemeen bestuur 25 november 2015 VOORSTEL 2015 Portefeuillehouder B.J. van Vreeswijk Documentnr Programma Schoon water Projectnummer Afdeling Planvorming Bijlage(n) 1 1. Voorstel aan ab Vaststellen van de Visie Natuurlijk Ontwikkelen; een gezamenlijk product van de gemeenten die verbonden zijn aan de drie samenwerkingsverbanden en het waterschap, Instemmen met een jaarlijkse bijdrage van 2 miljoen (ten laste van Waterketen) voor maatregelen in het kader van Klimaat Actieve Steden (KAS) voor de periode 2016 tot en met Opnemen van 2 miljoen in de begroting Instemmen met de vorming van een bestemmingsreserve. 2. Bestuurlijke aanleiding en vraag In de (afval)waterketen zijn de ambities hoog en er komen veel ontwikkelingen op ons af. Denk aan klimaatverandering, vervangingsopgaven, medicijnresten en vergrijzing. Om kosten te beperken, de kwaliteit te verhogen en de kwetsbaarheid te verminderen werken we samen in de drie regionale samenwerkingsverbanden. Het waterschap heeft ambities om de capaciteit van de zuiveringen niet uit te breiden en meer energie en grondstoffen uit de afvalwaterstromen terug te winnen. Dit hebben wij vastgelegd in de Lange Termijn Visie (LTV), het Waterbeheerplan en landelijk in de Routekaart 2030 van de Unie van Waterschappen en de VNG. Gemeenten krijgen te maken met hevigere buien, verouderde riolen en meer hittestress in het bebouwd gebied. We kunnen daarbij niet zonder elkaar; samen zijn we verantwoordelijk voor de gehele afvalwaterketen met een directe relatie naar het watersysteem. We vinden het belangrijk om dit te doen vanuit een gezamenlijke visie. Eén gezamenlijke visie van gemeenten en waterschap ontbreekt nu nog! We benaderen de gehele afvalwaterketen als 1 systeem en de relatie tussen waterketen en watersysteem is ook meer en meer in beeld. Door goede maatregelen te nemen in het afvalwatersysteem kan de waterkwaliteit in het oppervlaktewatersysteem verbeteren.

2 Pagina 2 van 6 De gezamenlijke visie is van belang om een gezamenlijk vertrekpunt te hebben van hoe we de ontwikkelingen gaan aanpakken en samen oppakken. Samen gaan we die euro investeren waar deze het meest oplevert. Naast een financiële afweging zijn er nog meer voordelen te benoemen. Deze zijn meer van kwalitatieve aard. Denk daarbij aan efficiëntere zuiveringen door een gelijkmatigere belasting van de rwzi, minder overstorten ed. Naast het opstellen van één gezamenlijke visie lag de vraag voor om te komen tot een gedragen verdeling van kosten en baten tussen gemeente en waterschap. Dit is mogelijk een eerste stap naar 1 gezamenlijke rekening (van gemeente en waterschap) voor de inwoners voor het inzamelen en zuiveren van gebruikt water. We willen de inwoners sowieso meer bij ons werk betrekken. Alleen samen met hen en de overheden kunnen we de opgaven aanpakken en de kosten ook in de toekomst betaalbaar houden. We willen om die reden ruimte geven aan (nieuwe) initiatieven uit de samenleving. 3. Bestuurlijke risico s/positionering/mandatering De concept Visie op de Waterketen biedt de gemeenten en het waterschap een basis om Partnerschap als watermerk in praktische, uitvoerende en dus communicatieve zin voor het voetlicht te brengen. Dit is positief. Het voorstel om gezamenlijk een KAS programma in te stellen vanaf 2016 heeft ook een risico. Gemeenten die het afgelopen jaar veel geïnvesteerd hebben in het ontvlechten van schone en gebruikte waterstromen zullen proberen om met terugwerkende kracht aanspraak te maken op een bijdrage. De programmatische insteek gedurende meerdere jaren biedt een impuls in de samenwerking en het realiseren van onze eigen lange termijndoelen. De bijdrage geldt alléén voor KAS-projecten en initiatieven in bestaand bebouwd gebied. Een inventarisatie van projecten van gemeenten voor het ontvlechten van schone en gebruikte waterstromen heeft plaatsgevonden. Alle projecten samen bedragen circa 15 miljoen voor Toekenning van een bijdrage zal worden getoetst aan de gidsprincipes zoals genoemd in de visie. Voor nieuwe bebouwde gebieden geldt dat er geen schoon water naar de rioolwaterzuivering wordt afgevoerd. Deze gebieden komen niet in aanmerking voor een bijdrage. 4. Bijdrage aan doelen / partnerschap De Visie Natuurlijk ontwikkelen borduurt voort en geeft invulling aan de door het waterschap geformuleerde Toekomstbeelden, te weten: Geen hydraulische uitbreiding van rwzi s; Energie en grondstoffen terugwinnen uit reststromen. De visie raakt aan veel ambities en doelen uit ons ontwerp Waterbeheerprogramma, te weten: Onze manier van samenwerken (partnerschap als watermerk). Samen met de gemeenten uit de samenwerkingsverbanden zijn een bestuurlijk klankbord, drie vrije denkers en studenten is de voorliggende visie gemaakt.

3 Pagina 3 van 6 Werken vanuit een proactieve en open houding met oog voor elkaars belangen en doelen, daarbij kansen benuttend. Ambities in het stedelijk gebied en in de Waterketen, op het vlak van kennis dragen en delen, het ontvlechten van schone en gebruikte waterstromen met als uitgangspunt dat waterketen en watersysteem onlosmakelijk zijn verbonden. We halen een zo hoog mogelijk toegevoegde waarde uit reststromen die wij produceren. Het maken van een gezamenlijk programma in het kader van Klimaat Actieve Steden. Met het opleveren van deze gezamenlijke visie zijn we er niet. Sterker nog, het is de basis voor verdere verbreding en intensivering van de samenwerking met bedrijven, educatie- en onderzoeksinstellingen, inwoners en andere overheden. Graag maken wij hierbij gebruik van uw (bestuurlijke) netwerken om deze verbindingen te leggen. 5. Monitoring De Visie Natuurlijk ontwikkelen biedt gidsprincipes en handelingsperspectieven voor de omgang met regenwater en gebruikt water. Deze zijn niet van vandaag op morgen gerealiseerd. Wel biedt deze visie de mogelijkheid om over enkele jaren de samenwerking in meer procesmatige zin te evalueren. Het voorgestelde, jaarlijks bij te stellen, programma KAS van gemeenten en waterschap biedt de mogelijkheid om jaarlijks over de voortgang te rapporteren. 6. Uitgangspunten/eerdere besluiten In het Bestuursakkoord Water staat dat we in de waterketen minder meer kosten willen maken, kwetsbaarheid willen verminderen en kwaliteit willen toevoegen. Deze ene gezamenlijk opgestelde visie biedt een goede basis om de samenwerkingsdoelen en ambities voor de lange termijn vorm te geven. 7. Maatschappelijk draagvlak/mvo De voorliggende visie is tot stand gekomen in samenwerking met alle gemeenten die verbonden zijn aan de drie samenwerkingsverbanden. Bijeenkomsten hebben plaatsgevonden in de drie samenwerkingsregio s. Hierbij waren ambtenaren van gemeenten en waterschap aanwezig, inspirators om ons uit te dagen en een tekenaar om de visie in beelden te vatten, zodat de visie qua tekst en beeld uitdagend is. Na iedere bijeenkomst waren er bestuurders uit de drie regio s aanwezig voor een bestuurlijke reflectie op de resultaten. Deze manier van werken heeft een visie opgeleverd met gidsprincipes en handelingsperspectieven voor de omgang met hemelwater en gebruikt water. De visie biedt houvast voor ons (bestuurlijk en ambtelijk) handelen om lange termijndoelen te kunnen realiseren.

4 Pagina 4 van 6 De gemeenten en waterschap willen gezamenlijk invulling geven aan de in deze visie geschetste ontwikkelingen. Om het omgaan met hemelwater en gebruikt water meer duurzaam te maken, gaan we in concrete situaties samen met belanghebbenden op zoek naar de oplossing die vanuit maatschappelijk oogpunt het beste is. Die beste oplossing hoeft niet de goedkoopste te zijn, wel een oplossing met de beste verhouding tussen waarde en kosten. We gaan gezamenlijk voorbeeldprojecten realiseren. In de visie is al een aantal concrete voorbeelden toegelicht. We gaan hiermee door, omdat we de ervaringen uit deze projecten nodig hebben om stappen vooruit te zetten. Een praktisch punt waar samenwerking in de afvalwaterketen tussen gemeenten en waterschap tegen aan loopt is de onderlinge verrekening van kosten. Als de maatschappelijk meest gewenste oplossing bepaald is, kunnen de kosten en baten wel eens niet bij dezelfde partij liggen. Dat speelt bijvoorbeeld bij afkoppelen van regenwater van de riolering. De kosten liggen aan gemeentezijde, de baten liggen voor een deel aan de kant van het waterschap: als er vergaand wordt afgekoppeld kan bij renovatie de zuivering in de toekomst worden verkleind. Ook kunnen geconcentreerdere waterstromen eenvoudiger en efficiënter behandeld worden. Maar wie betaalt dan welk deel? Beide organisaties willen de heffingen in de eigen organisatie zo laag mogelijk houden. Gemeenten en waterschap spreken ook hier een aantal gidsprincipes af. Inwoners en bedrijven staan centraal: we kijken naar het totaal aan waterheffingen. We kiezen voor de maatschappelijk meest gewenste oplossingen: de oplossing met de beste verhouding tussen kosten en waarde. Gemeenten en waterschap werken hiervoor toe naar een gezamenlijk programma, te beginnen met een gezamenlijk programma dat bijdraagt aan Klimaat Actieve Steden. Bij investeringsbeslissingen brengen we de kosten en besparingen bij gemeente en waterschap nu en in de toekomst in beeld. 8. Consequenties van de besluitvorming 8.1. Bestuurlijk/juridisch Bestuurlijke aandacht is gewenst indien gemeenten in discussie gaan met het waterschap over de bijdrage en met name de niet-ontvangen bijdragen voor in het verleden gemaakte afspraken of investeringen. Het positieve van dit besluit is dat het draagvlak voor verdere samenwerking zal vergroten. De gemeenten De visie zal dit jaar aangeboden worden aan de colleges van de gemeenten. De colleges wordt gevraagd in te stemmen met gidsprincipes en handelingsperspectieven uit de visie. Het belang van samenwerken met andere beleidsvelden én inwoners en bedrijven zal hierbij benadrukt worden. Een en ander bereiden we voor met de trekkers van samenwerkingsverbanden.

5 Pagina 5 van Personeel en organisatie In de exploitatiebegroting voor 2016 is rekening gehouden met (inhuur van) extra personele inzet om het gezamenlijk programma op het vlak van het ontvlechten van schone en gebruikte waterstromen vorm te geven Communicatie De Visie Natuurlijk ontwikkelen biedt de gemeenten en het waterschap een basis om Partnerschap als watermerk in communicatieve zin voor het voetlicht te brengen via diverse lokale en landelijke mediakanalen. Dit is positief zeker wanneer we de gemeente vragen om dit voor het voetlicht te brengen. Ook in contacten met gemeenten op bestuurlijk en ambtelijk vlak wordt de visie ter sprake gebracht. Resultaten, dus concrete voorbeelden, worden met regelmaat gecommuniceerd op verschillende manieren. Als waterschap zullen wij hier ook zichtbaar zijn en wij zullen de juiste balans zoeken. Voor zover bekend is het beheergebied-breed samenwerken met gemeenten aan een gezamenlijk programma met maatregelen in het licht van Klimaat Actieve Steden uniek binnen Nederland. 9. Financiën/begroting Voor maatregelen in het kader van KAS reserveert het waterschap jaarlijks 2 miljoen in de exploitatiebegroting. Deze 2 miljoen komt ten laste van de begroting waterketen. Ook maatregelen zoals het ontvlechten van schone en gebruikte waterstromen horen hiertoe. De gemeenten zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van dit type projecten. Dit betekent voor het waterschap een onzekerheid of de projecten wel binnen de gestelde tijd worden uitgevoerd. Voor 2016 liggen de geplande inspanningen ruim boven de 10 miljoen. Ervaringen met planningen leren dat er veelal minder uitgegeven wordt dan geprognotiseerd. Geld dat niet wordt uitgegeven vloeit naar een te vormen bestemmingsreserve. Zo blijft het geld beschikbaar voor het ontvlechten van schone en gebruikte waterstromen. Een deel van de beschikbare middelen willen we ook inzetten om de bewustwording te vergroten. De totale opgave voor het ontvlechten van waterstromen van de gemeenten is geïnventariseerd en bedraagt circa 60 miljoen (Bron: Deltaprogramma Zoet Water Oost Nederland) over de periode 2016 tot en met Standpunt commissie Water Commissie Water adviseert positief aan D&H dit stuk te agenderen in de a.b.-vergadering van 25 november 2015

6 Pagina 6 van Ondertekening dijkgraaf en heemraden, mr. G.P. Dalhuisen secretaris drs. T. Klip-Martin dijkgraaf 12. Besluit bestuur