Onderwerp: Toekomst Ruïne van Teylingen: formuleren uitgangspunten - Besluitvormend

VOORSTEL OPSCHRIFT Vergadering van 12 mei 2015 bestemd voor de gemeenteraad Besluit nummer: 2015_BW_00352 Onderwerp: Toekomst Ruïne van Teylingen: formuleren uitgangspunten - Besluitvormend Beknopte samenvatting: De Ruïne van Teylingen is zeer beeldbepalend voor Teylingen en een historisch erfgoed om trots op te zijn. Logisch dat we deze ruïne in goede staat willen (terug brengen) houden. De raad heeft hierover een motie aangenomen op 8 november 2012. De Ruïne van Teylingen is op dit moment eigendom van het Rijk. Zij maakt echter onderdeel uit van een pakket aan monumenten dat in 2015 overgedragen wordt aan de Nationale Monumentenorganisatie (NMo). Het Rijk heeft in 2014 aan de gemeente gevraagd aan te geven welke kaders zij aan de NMo mee wil geven voor beheer en exploitatie van de Ruïne. De afgelopen maanden heeft een intensief participatieproces plaatsgevonden. Hierin is aan de belanghebbenden, experts en inwoners en ondernemers van Teylingen gevraagd om mee te denken over de toekomst van de Ruïne. Dit heeft geresulteerd in vier mogelijke toekomstige modellen voor de Ruïne. De resultaten van het participatietraject worden voorgelegd aan de raad van de gemeente Teylingen. De raad wordt gevraagd aan de hand van de rapportage en de eerder aangenomen motie de uitgangspunten vast te stellen voor de gesprekken van de gemeente met de nieuw eigenaar van de Ruïne, naar verwachting de NMo. De uitdaging voor de NMo is om tot een exploitabel voorstel te komen, dat ook kan rekenen op draagvlak in de samenleving. De gemeente werkt graag met de NMo samen om te komen tot zo'n gedragen, realiseerbaar toekomstmodel. Het college signaleert dat het nog te vroeg is om een definitieve keuze te maken voor één voorkeursvariant voor de Ruïne van Teylingen. De vier modellen zijn daarvoor nog niet voldoende gedetailleerd uitgewerkt. Nader onderzoek is nodig op het gebied van onder andere archeologie, cultuurhistorie, bouwkunde, mogelijkheden tot samenwerking met andere partijen (onderwijs, overheden, verenigingen etc.) en exploitatie. Bovendien zou met het kiezen van één model geen recht worden gedaan aan het brede spectrum van ideeën dat de afgelopen maanden verzameld is. De keuze voor één scenario beperkt tenslotte de mogelijkheden voor het voeren van een open, constructief gesprek met de nieuwe eigenaar, de NMo. Het college stelt de raad voor de gesprekken met de NMo aan te gaan met de volgende uitgangspunten: - De Ruïne van Teylingen is een belangrijk symbool van de gemeente. Veel inwoners en ondernemers voelen een sterke verbondenheid met de Ruïne. Betrokkenheid van inwoners en ondernemers bij planvorming, maar ook bij uitvoering van de plannen is voor de gemeente dan ook een randvoorwaarde; - De Ruïne in de huidige staat laten is geen optie. Minimaal moeten bereikbaarheid, zichtbaarheid en toegankelijkheid vergroot worden. Het terrein rond de Ruïne moet openbaar p 1 van 26

toegankelijk zijn. Wandel- en fietsroutes in de regio leiden langs de Ruïne; - De gemeente vindt het belangrijk dat de monumentale waarde van de Ringburcht behouden blijft. Dat wil zeggen dat de functies die uiteindelijk een plaats krijgen in een gereconstrueerde Ruïne moeten passen bij deze monumentale waarde. De gemeente hecht veel belang aan het herstellen van de zichtlijnen op de Ruïne. Eventuele planvorming voor (kostendragende) bouwpercelen in de nabije omgeving zal hieraan getoetst te worden. - De uiteindelijke keuze van een model zal mede afhankelijk zijn van fondsen en investeerders. De gemeente is bereid de NMo actief te ondersteunen bij het zoeken naar fondsen en het faciliteren van gesprekken met andere overheden, onderwijsinstellingen en lokale ondernemers/investeerders. Bevoegd portefeuillehouder: Kees van Velzen Bestemd voor: Commissie BFT HET COLLEGE VAN BURGEMEESTER EN WETHOUDERS AANHEF Bijgevoegde bijlage(n): brief overdracht monumenten aan NMo (informatief) Bijlage bij kamerbrief (informatief) memo raad inzake Ruïne van Teylingen (informatief) Rapportage participatietraject (informatief) memo raadsbehandeling MOTIVERING Aanleiding en context: De gemeenteraad van Teylingen heeft op 8 november 2012 een motie aangenomen waarin zij het college oproept het als verantwoordelijkheid van de gemeente te zien de Ruïne van Teylingen als een icoon voor Teylingen te behouden en het als een inspanningsverplichting te zien de ruïne als een aansprekend stuk cultureel erfgoed toegankelijk en herkenbaar te houden voor haar inwoners en voor bezoekers en de ruïne op een zo verantwoord mogelijke manier te (laten) exploiteren, met bijzondere aandacht daarbij voor de educatieve doelen, voor de mogelijke ontwikkelingskansen in de directe omgeving van de ruïne en voor de participatie van de inwoners van Teylingen. Aanleiding voor de motie was het stopzetten van de subsidie voor het beheer van de Ruïne door de provincie Zuid-Holland per 1 januari 2013, het daadwerkelijk beëindigen van het beheer door de kastelenstichting Zuid-Holland en Zeeland per dezelfde datum en de onzekerheid die daarmee ontstond over de toekomst van de Ruïne. De Ruïne van Teylingen is sinds 1889 eigendom van het Rijk. De Rijksgebouwendienst heeft voor de jaren 2013, 2014 en 2015 een overeenkomst over het beheer van de Ruïne van Teylingen gesloten met de Stichting Beheer Kasteel Teylingen (SBKT). p 2 van 26

Het Rijk wil in 2015 een pakket van 31 monumenten overdragen aan de Nationale Monumenten Organisatie (NMo). Als streefdatum voor de overdracht geldt 1 juli 2015. Het Rijk heeft in het kader van de voorgenomen overdracht in 2014 aan de gemeente gevraagd aan te geven welke kaders zij aan de NMo mee wil geven voor beheer en exploitatie van de Ruïne. Vanaf december 2014 is een traject doorlopen waarin inwoners en ondernemers uit de gemeente Teylingen zijn uitgedaagd mee te denken over de toekomst van de Ruïne van Teylingen. In twee bijeenkomsten en diverse gesprekken met stakeholders en belangstellenden zijn vier mogelijke toekomstmodellen opgesteld voor de Ruïne: - Heerlijkheid Teylingen; - Ruïnetuin Teylingen; - Middeleeuwse bouwplaats Teylingen; - Kasteel en congrespark Teylingen. Beoogd resultaat: 1. Kennis te nemen van de uitkomsten van het participatietraject over de toekomst van de Ruïne van Teylingen. 2. De uitkomsten van het participatietraject over de toekomst van de Ruïne van Teylingen voor te leggen aan de raad van de gemeente Teylingen. 3. De raad te vragen de uitgangspunten voor de gesprekken met de NMo over de toekomst van de Ruïne van Teylingen vast te stellen. Argumentatie: 1.1 In het rapport "Toekomst van de Ruïne van Teylingen" (maart 2015) is het participatietraject rond de Ruïne van Teylingen en de uitkomsten beschreven. Dit rapport is de basis voor het formuleren van de uitgangspunten voor de gesprekken met de NMo over de toekomst van de Ruïne van Teylingen 1.2 De gemeenteraad van Teylingen heeft op 8 november 2012 een motie aangenomen waarin zij het college oproept het als verantwoordelijkheid van de gemeente te zien de Ruïne van Teylingen als een icoon voor Teylingen te behouden en het als een inspanningsverplichting te zien de ruïne als een aansprekend stuk cultureel erfgoed toegankelijk en herkenbaar te houden voor haar inwoners en voor bezoekers en de ruïne op een zo verantwoord mogelijke manier te (laten) exploiteren, met bijzondere aandacht daarbij voor de educatieve doelen, voor de mogelijke ontwikkelingskansen in de directe omgeving van de ruïne en voor de participatie van de inwoners van Teylingen. 2.1 De gemeente Teylingen speelt een kaderstellende, ondersteunende en adviserende rol bij planvorming en uitvoering van beheer en exploitatie van de Ruïne van Teylingen na 2015. Conform de Gemeentewet is het stellen van kaders een bevoegdheid van de gemeenteraad. 3.1 De gemeenteraad van Teylinge wil graag geïnformeerd worden over de voortgang van het overleg met de NMo. Aanpak / uitvoering: p 3 van 26

Het college zal op basis van de uitgangspunten als vastgesteld door de gemeenteraad het gesprek aangaan met de NMo over de toekomstige ontwikkeling van de Ruïne van Teylingen. Het college zal via de geeigende planning en control cyclus rapporteren aan de raad over de voortgang. Participatie niveau: Adviseur (eindspraak) Duiding participatie niveau: Het voorstel voor de uitgangspunten voor de gesprekken met de NMo zijn geformuleerd op basis van de uitkomsten van het participatietraject. Ook voor het vervolg van het proces hecht de gemeente veel belang aan het betrekken van inwoners en ondernemers van de gemeente Teylingen en andere belanghebbenden bij dit proces. Legt aan de gemeenteraad voor ter beslissing: VOORSTEL Besluitpunt 1: De raad neemt kennis van de rapportage "Toekomst van de Ruïne van Teylingen, Ideeën van burgers, vertaald in 4 modellen". Besluitpunt 2: De raad stelt de volgende uitgangspunten vast voor de door de gemeente te voeren gesprekken met de NMo over de toekomst van de Ruïne van Teylingen: - De Ruïne van Teylingen is een belangrijk symbool van de gemeente. Veel inwoners en ondernemers voelen een sterke verbondenheid met de Ruïne. Betrokkenheid van inwoners en ondernemers bij planvorming, maar ook bij uitvoering van de plannen is voor de gemeente dan ook een randvoorwaarde; - De Ruïne in de huidige staat laten is geen optie. Minimaal moeten bereikbaarheid, zichtbaarheid en toegankelijkheid vergroot worden. Het terrein rond de Ruïne moet openbaar toegankelijk zijn. Wandel- en fietsroutes in de regio leiden langs de Ruïne; - De gemeente vindt het belangrijk dat de monumentale waarde van de Ringburcht behouden blijft. Dat wil zeggen dat de functies die uiteindelijk een plaats krijgen in een gereconstrueerde Ruïne moeten passen bij deze monumentale waarde. De gemeente hecht veel belang aan het herstellen van de zichtlijnen op de Ruïne. Eventuele planvorming voor (kostendragende) bouwpercelen in de nabije omgeving zal hieraan getoetst te worden. - De uiteindelijke keuze van een model zal mede afhankelijk zijn van fondsen en investeerders. De gemeente is bereid de NMo actief te ondersteunen bij het zoeken naar fondsen en het faciliteren van gesprekken met andere overheden, onderwijsinstellingen en lokale ondernemers/investeerders. Besluitpunt 3: De raad verzoekt het college halfjaarlijks te rapporteren aan de raad over de voortgang. p 4 van 26

BIJKOMENDE INFO BIJ HET BESLUIT Ruimte Programma's & Projecten BIJLAGEN DIE INTEGRAAL DEEL UITMAKEN VAN HET BESLUIT memo raadsbehandeling p 5 van 26

memo raadsbehandeling Toekomst Ruïne van Teylingen Versie: mei 2015 p 6 van 26

Inhoudsopgave 1 Samenvatting... 3 1.1 Achtergrond... 3 1.2 Positie gemeente... 3 1.3 Voorstel... 4 2 Inleiding... 5 2.1 Aanleiding en historie... 5 2.2 Huidige situatie... 5 2.3 Beschrijving proces... 6 3 Burgeradvies... 7 3.1 Bijeenkomst 10 december 2014... 7 3.2 Expertmeeting 13 januari 2015... 7 3.3 Bijeenkomst 28 januari 2015... 8 3.4 Conclusie... 8 4 Raadsbehandeling... 9 4.1 Positie gemeente... 9 4.2 Monumentencommissie... 9 4.3 Voorstel... 10 4.4 Vervolg... 11 Bladzijde 2 van 11 p 7 van 26

1 Samenvatting 1.1 Achtergrond De gemeenteraad van Teylingen heeft op 8 november 2012 een motie aangenomen waarin zij het college oproept het als verantwoordelijkheid van de gemeente te zien de Ruïne van Teylingen als een icoon voor Teylingen te behouden en het als een inspanningsverplichting te zien de ruïne als een aansprekend stuk cultureel erfgoed toegankelijk en herkenbaar te houden voor haar inwoners en voor bezoekers en de ruïne op een zo verantwoord mogelijke manier te (laten) exploiteren, met bijzondere aandacht daarbij voor de educatieve doelen, voor de mogelijke ontwikkelingskansen in de directe omgeving van de ruïne en voor de participatie van de inwoners van Teylingen. Aanleiding voor de motie was het stopzetten van de subsidie voor het beheer van de Ruïne door de provincie Zuid-Holland per 1 januari 2013, het daadwerkelijk beëindigen van het beheer door de kastelenstichting Zuid-Holland en Zeeland per dezelfde datum en de onzekerheid die daarmee ontstond over de toekomst van de Ruïne. De Ruïne van Teylingen is sinds 1889 eigendom van het Rijk. De Rijksgebouwendienst heeft voor de jaren 2013, 2014 en 2015 een overeenkomst over het beheer van de Ruïne van Teylingen gesloten met de Stichting Beheer Kasteel Teylingen (SBKT). Het Rijk wil in 2015 een pakket van 31 monumenten overdragen aan de Nationale Monumenten Organisatie (NMo). Als streefdatum voor de overdracht geldt 1 juli 2015. Het Rijk heeft in het kader van de voorgenomen overdracht in 2014 aan de gemeente gevraagd aan te geven welke uitgangspunten zij aan de NMo mee wil geven voor beheer en exploitatie van de Ruïne. Vanaf december 2014 is een traject doorlopen waarin inwoners en ondernemers uit de gemeente Teylingen zijn uitgedaagd mee te denken over de toekomst van de Ruïne van Teylingen. In twee bijeenkomsten en diverse gesprekken met stakeholders en belangstellenden zijn vier mogelijke toekomstmodellen opgesteld voor de Ruïne: - Heerlijkheid Teylingen; - Ruïnetuin Teylingen; - Middeleeuwse bouwplaats Teylingen; - Kasteel en congrespark Teylingen. 1.2 Positie gemeente Deze notitie dient als onderlegger voor besluitvorming in de raad van Teylingen over de uitgangspunten voor de gesprekken met de NMo over de gewenste toekomstige ontwikkelingsrichting van de Ruïne van Teylingen. De betrokkenheid van de inwoners en ondernemers van Teylingen is groot. Dat blijkt ook wel uit de grote belangstelling voor het participatietraject. Ook de raad is, net als het college, erg betrokken, zoals blijkt uit de motie van de raad over de Ruïne. Dit is ook logisch, de Ruïne is immers ook naamgever van de fusiegemeente. De gemeente is echter geen eigenaar van de Ruïne. De Ruïne is op dit moment eigendom van het Rijk en zal overgaan naar de NMo. Bij de NMo ligt de eindbeslissing over de toekomst van de Ruïne. De gemeente kan door het stellen van kaders, Bladzijde 3 van 11 p 8 van 26

bijvoorbeeld op het gebied van ruimtelijke ontwikkeling, wel richting geven aan de ontwikkelingsmogelijkheden. Daarnaast kan de gemeente de NMo ondersteunen bijvoorbeeld bij de zoektocht naar fondsen en het leggen van contacten met andere overheden, onderwijsinstellingen en ondernemers. 1.3 Voorstel Het college legt samen met deze memo de uitkomsten van het participatietraject voor aan de gemeenteraad van Teylingen. De uitkomsten van het participatietraject zijn beschreven in het rapport Toekomst van de Ruïne van Teylingen: Ideeën van burgers vertaald in 4 modellen. Het college vraagt de raad de uitgangspunten vast te stellen, waarmee de gemeente de komende maanden de gesprekken met de NMo over de toekomst van de Ruïne van Teylingen aan wil gaan. Het college signaleert dat het nog te vroeg is om een definitieve keuze te maken voor één voorkeursvariant voor de Ruïne van Teylingen. De vier modellen zijn daarvoor nog niet voldoende gedetailleerd uitgewerkt. Nader onderzoek is nodig op het gebied van onder andere archeologie, cultuurhistorie, bouwkunde, mogelijkheden tot samenwerking met andere partijen (onderwijs, overheden, verenigingen etc.) en exploitatie. Bovendien zou met het kiezen van één model geen recht worden gedaan aan het brede spectrum van ideeën dat de afgelopen maanden verzameld is. De keuze voor één scenario beperkt tenslotte de mogelijkheden voor het voeren van een open, constructief gesprek met de nieuwe eigenaar, de NMo. Het college stelt de raad voor op basis van de motie van 8 november 2012 en de uitkomsten van het participatietraject niet te kiezen voor één scenario maar wel een duidelijke richting te kiezen als startpunt in de gesprekken met de NMo. Het college stelt voor de gesprekken aan te gaan met de volgende uitgangspunten: - De Ruïne van Teylingen is een belangrijk symbool van de gemeente. Veel inwoners en ondernemers voelen een sterke verbondenheid met de Ruïne. Betrokkenheid van inwoners en ondernemers bij planvorming, maar ook bij uitvoering van de plannen is voor de gemeente dan ook een randvoorwaarde; - De Ruïne in de huidige staat laten is geen optie. Minimaal moeten bereikbaarheid, zichtbaarheid en toegankelijkheid vergroot worden. Het terrein rond de Ruïne moet openbaar toegankelijk zijn. Wandel- en fietsroutes in de regio leiden langs de Ruïne; - De gemeente vindt het belangrijk dat de monumentale waarde van de Ringburcht behouden blijft. Dat wil zeggen dat de functies die uiteindelijk een plaats krijgen in een gereconstrueerde Ruïne moeten passen bij deze monumentale waarde. De gemeente hecht veel belang aan het herstellen van de zichtlijnen op de Ruïne. Eventuele planvorming voor (kostendragende) bouwpercelen in de nabije omgeving zal hieraan getoetst te worden. - De uiteindelijke keuze van een model zal mede afhankelijk zijn van fondsen en investeerders. De gemeente is bereid de NMo actief te ondersteunen bij het zoeken naar fondsen en het faciliteren van gesprekken met andere overheden, onderwijsinstellingen en lokale ondernemers/investeerders. Bladzijde 4 van 11 p 9 van 26

2 Inleiding 2.1 Aanleiding en historie Sinds het begin van de 13 e eeuw bestaat een kasteel van Teylingen. In eerste instantie bestond het kasteel uit een donjon met stevige ringmuur. In de loop van de 13 e eeuw is de huidige donjon gebouwd en werd een poortgebouw toegevoegd. Hoewel het kasteel veel bewoners heeft gehad is de bekendste bewoner zonder twijfel Jacoba van Beieren. Zij overleed in 1436. De eerste afbeelding van de Ruïne, uit de 80-jarige oorlog, toont een gehavend complex met Voorburcht. In de eeuwen daarna vervalt de oorspronkelijke burcht en wordt de Voorburcht een groot complex met tuinen. Vanaf 1802 wordt het park opgedeeld en verkocht. In 1877 wordt de Ruïne verkocht aan de Staat. Een proces van herstel en behoud begint. De Ruïne ligt tussen bollenvelden en steeds meer bebouwing. De Ruïne is op dit moment nog steeds eigendom van het Rijk. Zij maakt echter onderdeel uit van een pakket van monumenten dat in 2015 overgedragen wordt aan de Nationale Monumenten Organisatie (NMo). In december 2014 hebben Rijk en NMo hier overeenstemming over bereikt (zie bijlage). Vanaf het moment van overdracht wordt de NMo verantwoordelijk voor beheer en exploitatie van de Ruïne. Het Rijk heeft in 2014 aan de gemeente gevraagd aan te geven welke uitgangspunten zij aan de NMo mee wil geven. De uitgangspunten van de gemeente bepalen immers mede de exploitatiemogelijkheden voor de Ruïne. De gemeente heeft aangegeven dat zij deze uitgangspunten graag in een open participatieproces met inwoners en ondernemers vorm wil geven. In overleg met Rijk en provincie Zuid-Holland is een participatietraject opgezet. Een groot deel van het traject is gefinancierd door de provincie Zuid-Holland. De Ruïne maakt namelijk onderdeel uit van de erfgoederenlijn van de provincie. Hoewel het voor de NMo te vroeg was om actief deel te nemen aan de overleggen over het participatietraject, is vooraf door het Rijk gepeild of de NMo open stond voor de uitkomsten van het traject. De NMo heeft aangegeven erg geïnteresseerd te zijn in de uitkomsten. 2.2 Huidige situatie De burcht bestaat uit een rondburcht met een doorsnede van 37 m op een kasteeleiland. Hij staat op een eiland en is omringd door een brede gracht. Tegen de muur staat de lege romp van de oude donjon. Tot 1 januari 2013 heeft de Kastelen Stichting Zeeland en Zuid-Holland zorggedragen voor het beheer van de Ruïne van Teylingen. Zij ontving daarvoor subsidie van de provincie Zuid-Holland. Vanaf 1 januari 2013 verzorgt de Stichting Beheer Kasteel Teylingen (SBKT) het beheer van de Ruïne in opdracht van het Rijk. De SBKT stelt zich ten doel het verkrijgen, verspreiden en bevorderen van kennis omtrent de geschiedenis en culturele waarden van de Duin- en Bollenstreek in het algemeen en het kasteel Teylingen en zijn bewoners in het bijzonder. De stichting tracht haar doel onder meer te bewerkstelligen door het openstellen van het kasteel voor publiek en het exploiteren van het kasteel en het omliggende terrein ten behoeve van schoolprojecten, evenementen en activiteiten. Het Bladzijde 5 van 11 p 10 van 26

terrein rond de Ruïne is niet toegankelijk voor voorbijgangers. Ook in 2015 zal de SBKT het beheer verzorgen. In december 2014 is bekend geworden dat het Rijk 31 monumenten, waaronder de Ruïne, overdraagt aan de Nationale Monumenten Organisatie (NMo). De NMo krijgt van de overheid een bruidschat van 61 miljoen euro om het onderhoud van de monumenten over te nemen. Ook wordt er 2 miljoen euro meegegeven voor achterstallig onderhoud. Naar aanleiding van de beëindiging van de subsidie voor de kastelen Stichting Zeeland en Zuid-Holland heeft de gemeenteraad van Teylingen op 8 november 2012 een motie aangenomen waarin zij het college oproept het als verantwoordelijkheid van de gemeente te zien dit nationaal cultureel erfgoed als een icoon voor Teylingen te behouden en het als een inspanningsverplichting te zien de ruïne als een aansprekend stuk cultureel erfgoed toegankelijk en herkenbaar te houden voor haar inwoners en voor bezoekers en de ruïne op een zo verantwoord mogelijke manier te (laten) exploiteren, met bijzondere aandacht daarbij voor de educatieve doelen, voor de mogelijke ontwikkelingskansen in de directe omgeving van de ruïne en voor de participatie van de inwoners van Teylingen. 2.3 Beschrijving proces Het proces om te komen tot een advies aan de NMo over de uitgangspunten voor de toekomst van de Ruïne van Teylingen kent een aantal stappen: 1) Dag van de Ruïne (10 december 2014): ophalen van wensen en ideeën van inwoners en ondernemers van Teylingen voor de Ruïne. Op deze dag zijn een aantal gesprekken georganiseerd met specifieke doelgroepen (omwonenden, historici, ondernemers). Daarnaast is een algemene inloopbijeenkomst georganiseerd. Drie globale ontwikkelingsrichtingen voor de Ruïne zijn gepresenteerd en mensen zijn uitgenodigd hun eigen ideeën voor de Ruïne te (laten) schetsen. Er zijn ruim 100 bezoekers geweest. 2) Expertmeeting (13 januari 2015): op basis van de ruim 50 ideeën die ingediend zijn op de Dag van de Ruïne zijn vier mogelijke modellen ontwikkeld voor de Ruïne en (directe) omgeving. Deze modellen zijn doorgesproken met een aantal experts op het gebied van onder andere kastelen, toerisme en exploitatie. 3) Inloopbijeenkomst (28 januari 2015): de vier modellen zijn gepresenteerd op een inloopbijeenkomst. Opnieuw zijn er ruim 100 bezoekers geweest. Aan de bezoekers is gevraagd aan te geven welke elementen van de modellen aanspraken en welke niet. Daarnaast is gevraagd welke elementen eventueel in andere modellen zouden passen. Doel was in gesprek te gaan over de modellen, er was geen voorkeurspeiling. 4) Via een oproep op het intranet zijn alle medewerkers van Teylingen geïnformeerd over de vier modellen en uitgenodigd ook een reactie te geven vanuit hun vakgebied of belangstelling. 5) Voor de monumentencommissie is op 6 maart 2015, een presentatie verzorgd, waar speciale aandacht is besteed aan de cultuurhistorie. De input van de monumentencommissie naar aanleiding van de presentatie, is naast het burgeradvies opgenomen in deze memo. 6) Vaststellen uitgangspunten voor gesprekken met de NMo door de raad van Teylingen. 7) Start overleg met NMo. Bladzijde 6 van 11 p 11 van 26

3 Burgeradvies 3.1 Bijeenkomst 10 december 2014 Op 10 december 2014 is de dag van de Ruïne georganiseerd. Deze dag was de aftrap van het participatieproces. Aan de hand van 3 denkrichtingen werden belangstellenden uitgenodigd hun ideeën voor de Ruïne te schetsen. Hiervoor is een inloopbijeenkomst georganiseerd. Belangstellenden werden daarnaast geïnformeerd over het proces dat doorlopen wordt Voor drie specifieke doelgroepen werd naast de algemene inloopbijeenkomst een aparte gesprekssessie gehouden. Dit waren: - Historici; - Omwonenden en eigenaren van aanliggende percelen; - Ondernemers. Ook is op 10 december een gesprek gevoerd met het bestuur van de Stichting Beheer Kasteel Teylingen (SBKT). Er zijn veel belangstellenden op deze dag afgekomen. De aanwezigen gaven een grote verscheidenheid aan reacties. Binnen de reacties vallen een aantal punten op: - Het nut en noodzaak om met de ruïne aan de slag te gaan wordt onderschreven (niet betwist). Ook partijen als de RCE en vertegenwoordigers van historische verenigingen zien dat een ontwikkeling nodig is om te voorkomen dat de Ruïne letterlijk afbrokkelt; - Dat er meer mogelijk is dan in de huidige situatie, lijkt vrijwel unaniem onderschreven te worden; - De belangen van grondeigenaren en omwonenden zijn groot, maar niet in beton gegoten. Er kan daardoor over verschillende opties gesproken worden met eigenaren en omwonenden; - Veel bezoekers zagen de ruïne als hun ruïne. Persoonlijke relaties met de ruïne bestaan vanwege diverse redenen zoals (vrijwillige) werkzaamheden en hobby s, recreatief gebruik, het dichtbij de Ruïne wonen en het dragen van de achternaam Van Teylingen. 3.2 Expertmeeting 13 januari 2015 Op basis van de ideeën ingebracht op de dag van de Ruïne zijn vier mogelijke ontwikkelingsrichtingen voor de Ruïne opgesteld: - Heerlijkheid Teylingen; - Ruïnetuin Teylingen; - Middeleeuwse bouwplaats Teylingen; - Kasteel en congrespark Teylingen. Een groep van deskundigen (exploitatie, monumenten, vrijetijdseconomie, toerisme en recreatie) heeft de concepten besproken. Deze experts hadden geen specifiek belang in of kennis over de Ruïne. Uit deze expertmeeting kwamen de volgende algemene adviezen: - Haalbaarheid van de plannen wordt mede bepaald door de inventiviteit van ondernemers en marktkansen; - Verbeter het zicht en de bereikbaarheid vanuit de dorpen op/naar de Ruïne; - Vertel het verhaal van de Ruïne; Bladzijde 7 van 11 p 12 van 26

- Kijk goed naar de concurrentie en ruimte in de toeristische markt in de regio; - Gebruik de Ruïne als decor voor leuke evenementen; - De modellen zijn allemaal interessant voor touringcar groepen op reis door de bollenstreek. De verwachtingen van deze bezoekers zijn hoog. Herinrichten van de omgeving is dus belangrijk; - Pak conservering/restauratie niet half aan, met weinig geld. Dan is het beter niets te doen; - Bij ingrijpen is intensief overleg met de Rijksdienst voor Cultuurhistorie en Erfgoed (RCE) belangrijk, de historische waarde mag niet achteruit gaan; - Voor aanleg en herbouw zijn in veel gevallen fondsen te vinden, voor het beheer is dat lastiger; - Een model dat ruimte biedt voor particulier gebruik (moestuinen) of een ontwikkeling met grote toegevoegde waarde voor de lokale samenleving, zal mogelijk gebruik kunnen maken van vrijwilligers. Maar laat een ambitieus plan niet afhankelijk worden van onzekere bijdragen van vrijwilligers. Daarnaast hebben de experts kansen en risico s benoemd voor de verschillende modellen. Opvallend is dat diverse keren met name gewezen is op de mogelijkheid de Ruïne, een Ruïne te laten blijven en de kansen voor ontwikkelingen met name in de directe omgeving te zoeken, bijvoorbeeld op het terrein van de Voorburcht of in de tuinen. 3.3 Bijeenkomst 28 januari 2015 De vier modellen zijn vervolgens gepresenteerd op een inloop bijeenkomst op 28 januari 2015. Aan de aanwezigen is gevraagd aan te geven wat ze aansprak in de modellen en wat juist niet. Ook kon geschoven worden met elementen tussen de modellen. Hierdoor is een beeld ontstaan van het draagvlak voor de verschillende modellen, maar ook van het draagvlak voor de verschillende elementen binnen de modellen. Uiteraard was er ook tijdens de tweede bijeenkomst veel diversiteit in de voorkeuren, meningen en wensen. Er was eenzelfde positieve sfeer en betrokkenheid bij de Ruïne als in de eerste bijeenkomst. Diverse aanwezigen vroegen om een ruimte waar ook tentoonstellingen ingericht kunnen worden door lokale verzamelaars met collecties gerelateerd aan de Ruïne. 3.4 Conclusie De betrokkenheid van inwoners en ondernemers van Teylingen bij de Ruïne van Teylingen is groot. Ook bij deskundigen is er veel betrokkenheid bij en belangstelling voor de Ruïne. Vrijwel unaniem is men van mening dat er meer kan met de Ruïne dan nu en dat er iets moet gebeuren aan bereikbaarheid en zichtbaarheid. Over wat er dan moet gebeuren lopen de meningen echter wel uiteen. Bladzijde 8 van 11 p 13 van 26

4 Raadsbehandeling 4.1 Positie gemeente Deze notitie dient als onderlegger voor besluitvorming in de raad van Teylingen over de uitgangspunten voor de gesprekken met de NMo over de gewenste toekomstige ontwikkelingsrichting van de Ruïne van Teylingen. Een uitgebreide beschrijving van de modellen is opgenomen in het rapport: Toekomst van de Ruïne van Teylingen: Ideeën van burgers vertaald in 4 modellen : De betrokkenheid van de inwoners en ondernemers van Teylingen is groot. Dat blijkt ook wel uit de grote belangstelling voor het participatietraject. Ook de raad is erg betrokken, zoals blijkt uit de motie van de raad over de Ruïne. Dit is ook logisch, de Ruïne is immers ook naamgever van de fusiegemeente. De gemeente is echter geen eigenaar van de Ruïne. De Ruïne is op dit moment eigendom van het Rijk en zal overgaan naar de NMo. Bij de NMo ligt de eindbeslissing over de toekomst van de Ruïne. De gemeente kan door het stellen van kaders, bijvoorbeeld op het gebied van ruimtelijke ontwikkeling, wel richting geven aan de ontwikkelingsmogelijkheden. Daarnaast kan de gemeente de NMo ondersteunen bijvoorbeeld bij de zoektocht naar fondsen en het leggen van contacten met andere overheden, onderwijsinstellingen en ondernemers. 4.2 Monumentencommissie Op 6 maart 2015 zijn de vier modellen toegelicht aan en besproken met de monumentencommissie van de gemeente Teylingen. De monumentencommissie heeft in een later stadium van het traject rond de Ruïne een adviserende functie. Door de monumentencommissie vroegtijdig te informeren en consulteren kunnen eventuele aandachtspunten vroegtijdig in het proces meegenomen worden. Deze vroegtijdige consultatie heeft geen invloed op de latere adviserende bevoegdheden van de monumentencommissie. De commissie heeft aangegeven dat met dit traject een eerste stap is gezet om de toekomst van de Ruïne veilig te stellen. Zij hecht daar veel belang aan. De commissie heeft de volgende aanvullingen op de algemene aandachtspunten van de expertgroep: 1) De in het rapport opgenomen historische kaarten laten goed zien, dat de omgeving van de Ruïne in de loop van de geschiedenis aan verandering onderhevig is geweest. De commissie adviseert daarom een gedegen cultuurhistorische analyse met waarde stellingen te laten opstellen voor zowel het object als de omgeving van de Ruïne. Daarbij kan ook het vereiste archeologische onderzoek en een bouwhistorische verkenning een rol hebben. De opgedane kennis kan van groot nut zijn bij het maken van de juiste keuzes in het verdere proces van de ontwikkeling; 2) De commissie adviseert om een groter deel van de omgeving van de Ruïne te betrekken bij de ontwikkeling en dit ook mee te nemen in de cultuurhistorische analyse. In dit verband wijst zij o.a. op de zuidoost zijde van de ruïne, grenzend aan de Teylingerlaan, waar momenteel de voormalige bollenschuur Gebroeders Bergman aan de Teylingerlaan 69 (rijksmonument) wacht op een herbestemming. Hier liggen kansen om met de herbestemming aan te sluiten op een beoogde ontwikkeling rond de Ruïne. Bijkomend voordeel is, dat de Ruïne Bladzijde 9 van 11 p 14 van 26

hiermee meer centraal komt te liggen in haar (nieuwe) omgeving en de relatie met de bebouwde kern van Sassenheim wordt versterkt. Maar ook het gebied langs de Teylingerlaan en de laan zelf (reeds te zien op de oude kaarten) kan bij deze analyse worden betrokken. Het gaat immers om een toekomstvisie voor de komende decennia; 3) De commissie mist in de geschetste modellen (nog) een goede koppeling naar het dorp en het omringende (bollen)landschap. Het verdient aanbeveling om de effecten van de modellen in beeld te brengen; Met betrekken tot de vier modellen merkt de commissie het volgende op: 1) De modellen Heerlijkheid Teylingen en Ruïnetuin Teylingen zijn beide groeimodellen en bieden beide scenario s voor een ontwikkeling, die in de loop der tijd kan plaatsvinden. De Ruïne blijft in beide modellen als zodanig ervaarbaar en dat ziet de commissie als groot voordeel. Positief ervaart de commissie ook de koppeling met het wandelpad vanuit de woonwijk; 2) Het model Ruïnetuin Teylingen gaat daarbij verder in de ontwikkeling van de Ruïne zelf met de suggestie een uitkijkpost te creëren. De commissie meent dat aanwezige bouwsporen in de donjon van de Ruïne hiervoor mogelijkheden bieden. Een uitzichtpunt biedt tevens mogelijkheden om naast de Ruïne zelf ook het omringende landschap goed waar te nemen. In combinatie met herbestemming van de aanwezige historische waardevolle gebouwen als de (rijks)monumentale bollenschuur biedt dit model kansen; 3) Het model Middeleeuwse bouwplaats Teylingen betreft een tijdelijke functie voor een periode van ongeveer 20 jaar. Wat er daarna met het (grotendeels nieuwe) gebouw gebeurt is niet duidelijk. De Ruïne gaat op in een groter (nieuw) gebouw, waarmee het unieke karakter van de Ruïne verdwijnt. Daarbij brengt dit model grote gevaren met zich mee: hoe wordt over zo n lange periode gewaarborgd dat het bouwproces op een cultuurhistorisch verantwoorde wijze wordt uitgevoerd? Is daar voldoende toezicht op? De commissie heeft ernstige twijfels bij dit proces; 4) Ook in het model Kasteeltuin en congrescentrum wordt de Ruïne opgenomen in een grotendeels nieuw bouwwerk. De Ruïne (of: het gereconstrueerde kasteel) wordt in dit model benaderd vanaf de Frank van Borselenlaan en staat in feite (als aantrekkelijk decor) in de achtertuin van het te ontwikkelen congrescentrum. Dit levert geen positieve bijdrage aan de relatie met het dorp. De Ruïne (of het gereconstrueerde bouwwerk) staat in feite met de rug naar het dorp en lijkt daar geen onderdeel van te zijn. Noch wordt met dit model recht gedaan aan de plaats die de Ruïne inneemt in de geschiedenis. Daarnaast is ook dit model kwetsbaar, omdat het congrescentrum een grote directe investering vraagt. Dit draagt het risico in zich, dat halverwege de ontwikkeling de plannen bijgesteld moeten worden en een minder gewenste variant gerealiseerd wordt. 4.3 Voorstel Het college heeft met veel belangstelling kennis genomen van de rapportage van het participatietraject en de bespreking in de monumentencommissie. Het college legt deze rapportage graag voor aan de gemeenteraad van Teylingen. Zij vraagt de raad van de gemeente Teylingen op basis van de rapportage en de motie van 8 november 2012 de uitgangspunten vast te stellen, waarmee de gemeente de komende maanden de gesprekken met de NMo aan zal gaan. Bladzijde 10 van 11 p 15 van 26

Het college signaleert dat het nog te vroeg is om een definitieve keuze te maken voor één voorkeursvariant voor de Ruïne van Teylingen. De vier modellen zijn daarvoor nog niet voldoende gedetailleerd uitgewerkt. Nader onderzoek is nodig op het gebied van onder andere archeologie, cultuurhistorie, bouwkunde, mogelijkheden tot samenwerking met andere partijen (onderwijs, overheden, verenigingen etc.) en exploitatie. Bovendien zou met het kiezen van één model geen recht worden gedaan aan het brede spectrum van ideeën dat de afgelopen maanden verzameld is. De keuze voor één scenario beperkt tenslotte de mogelijkheden voor het voeren van een open, constructief gesprek met de nieuwe eigenaar, de NMo. Het college stelt de raad voor op basis van de motie van 8 november 2012 en de uitkomsten van het participatietraject niet te kiezen voor één scenario maar wel een duidelijke richting te kiezen als startpunt in de gesprekken met de NMo. Het college stelt voor de gesprekken aan te gaan met de volgende uitgangspunten: - De Ruïne van Teylingen is een belangrijk symbool van de gemeente. Veel inwoners en ondernemers voelen een sterke verbondenheid met de Ruïne. Betrokkenheid van inwoners en ondernemers bij planvorming, maar ook bij uitvoering van de plannen is voor de gemeente dan ook een randvoorwaarde; - De Ruïne in de huidige staat laten is geen optie. Minimaal moeten bereikbaarheid, zichtbaarheid en toegankelijkheid vergroot worden. Het terrein rond de Ruïne moet openbaar toegankelijk zijn. Wandel- en fietsroutes in de regio leiden langs de Ruïne; - De gemeente vindt het belangrijk dat de monumentale waarde van de Ringburcht behouden blijft. Dat wil zeggen dat de functies die uiteindelijk een plaats krijgen in een gereconstrueerde Ruïne moeten passen bij deze monumentale waarde. De gemeente hecht veel belang aan het herstellen van de zichtlijnen op de Ruïne. Eventuele planvorming voor (kostendragende) bouwpercelen in de nabije omgeving zal hieraan getoetst te worden. - De uiteindelijke keuze van een model zal mede afhankelijk zijn van fondsen en investeerders. De gemeente is bereid de NMo actief te ondersteunen bij het zoeken naar fondsen en het faciliteren van gesprekken met andere overheden, onderwijsinstellingen en lokale ondernemers/investeerders. 4.4 Vervolg Op basis van de door de raad vastgestelde uitgangspunten zal het college het gesprek aangaan over de toekomst van de Ruïne van Teylingen met de NMo, inwoners, verenigingen en ondernemers in de gemeente Teylingen,het Rijk, de provincie Zuid- Holland en de monumentencommissie. Het college zal halfjaarlijks rapporteren aan de raad. Bladzijde 11 van 11 p 16 van 26