205X _1 12 mei Verslag bezoek gaststad Enschede

205X00411.063001_1 12 mei 2011 Verslag bezoek gaststad Enschede 6 april 2011

De activiteiten van het Platform Binnenstadsmanagement worden mede mogelijk gemaakt door bovenstaande begunstigers

Inhoudsopgave pagina BEZOEK AAN GASTSTAD ENSCHEDE/PROGRAMMA 3 DEELNEMERSLIJST 5 INTRODUCTIE 9 PUBLIEK PRIVATE SAMENWERKING IN DE BINNENSTAD VAN ENSCHEDE 11 ACTIEPROGRAMMA BINNENSTAD ENSCHEDE 13 BEELDKWALITEIT EN ARCHITECTUUR IN DE BINNENSTAD VAN ENSCHEDE 15 LEEGSTAND: WAT DOEN WE ERAAN? 17 PANELDISCUSSIE WONEN BOVEN WINKELS 19 DESKUNDIGENOPINIE 21 1

2

BEZOEK AAN GASTSTAD ENSCHEDE/PROGRAMMA 09:30 uur Ontvangst met thee en koffie 10:00 uur Welkom door de dagvoorzitter Felix Wigman, Platform Binnenstadsmanagement 10:15 uur Welkom door Marijke van Hees, Wethouder Economie, Innovatie, Middelen, Cultuur en Stadsdeel Centrum 10:30 uur Publiek Private Samenwerking in de binnenstad van Enschede Marten Dijkstra, voorzitter Federatie Centrumondernemers Enschede 10:45 uur Actieprogramma Binnenstad Enschede Bert ter Horst, Ontwikkelingsmanager Centrum en Mirjam Berning, Projectmanager Aansluitend ruimte voor vragen / discussie 11:30 uur Thee en koffie 11:45 uur Beeldkwaliteit en Architectuur in de binnenstad van Enschede Ton Schaap, Stadsstedenbouwer Enschede Aansluitend ruimte voor vragen / discussie 12:30 uur Lunch en stadswandeling / deskundigenopinie in de binnenstad 14:15 uur Leegstand: wat doen we eraan? Danny de Vries, werkgroep leegstand Haverstraatpassage Aansluitend ruimte voor vragen / discussie 14:45 uur Paneldiscussie Wonen boven Winkels Deelnemers: woningcorporaties, vastgoedeigenaren, gemeentebestuur 15:30 uur Thee en koffie 15:45 uur Presentatie deskundigenopinie door het Platform Binnenstadsmanagement Reactie van Marijke van Hees, Wethouder Economie, Innovatie, Middelen, Cultuur en Stadsdeel Centrum 16:15 uur Afsluiting met borrel en hapjes 3

4

DEELNEMERSLIJST Organisatie Gemeente Almelo Gemeente Almelo Gemeente Assen Gemeente Assen Gemeente Bergen op Zoom Gemeente Boxtel Gemeente Boxtel BRO Gemeente Brunssum Gemeente Delft Stichting Centrummanagement Delft Gemeente Den Haag Citymanagement Den Helder Stichting Deventer Binnenstadsmanagement Gemeente Ede Stichting Binnenstadsmanagement Ede Gemeente Eindhoven Gemeente Eindhoven Stichting Binnenstadsmanagement Gorinchem Gemeente Gorinchem Gemeente Harderwijk Gemeente Hengelo Gemeente Hengelo Gemeente s-hertogenbosch Gemeente Hilversum Stichting Hilversum City Locatus Centrummanagement Maastricht Gemeente Maastricht MAB Development Nederland BV Citymarketing Middelburg Gemeente Nijmegen Gemeente Nijmegen NVBO Stichting Stadsmanagement Oldenzaal Stichting Stadsmanagement Schagen Stichting Centrummanagement Schiedam Contactpersoon mevrouw A. ter Avest-ter Harmsel mevrouw M. Knieper-Bouwhuis mevrouw J. van de Berg mevrouw M. Greving de heer E. Kuijpers mevrouw A. van Schaaijk mevrouw M. Wolf de heer T. Walvius de heer Geenen mevrouw A. Abdulfatah de heer J. van Dalen de heer M. van Dam de heer J. Mooij de heer B. de Brouwer de heer D. Voorwinde de heer B. Toes mevrouw V. Gielen de heer R. van der Helm de heer J. van Bel de heer A. de Bruin mevrouw H. Annink de heer C. Hartendorp mevrouw B. Koers de heer J. Braakhuis de heer L. de Haas mevrouw M. van Drimmelen de heer A. Kluin de heer P. ten Haaf de heer W.J. Doelman de heer E. Go de heer M. Melissen de heer J. Bardoel de heer R. Schilder de heer M. van Esch de heer H. Hesselink de heer R. Hogenes de heer C. Coppens 5

Organisatie Stichting Centrummanagement Schiedam Centrummanager Tiel Gemeente Tiel Stichting Stadskern Tilburg Stichting Stadskern Tilburg Stichting Uden Promotie Bureau Binnenstad Veenendaal Bureau Binnenstad Veenendaal Gemeente Venlo Venlo Partners Stichting Centrummanagement Weert Gemeente Zutphen Gemeente Zutphen Gemeente Zwolle Acasa Contactpersoon de heer A. Ockerse mevrouw M. Matser-Wegdam mevrouw M. Meeuwsen mevrouw J. Feitsma de heer A. Jungerhans de heer R. Jetten de heer A. de Graaf de heer P. Baten mevrouw H. Laarakker mevrouw M. Dankers de heer J. van den Bosch mevrouw R. Bolder de heer H. Sieben de heer I. Tuqan mevrouw M. Krol de heer Holleman Gasten vanuit gemeente Enschede Architectuurcentrum Twente Architectuurcentrum Twente Belangenvereniging voor Binnenstadsbewoners Enschede Promotie Federatie Centrumondernemers Enschede Federatie Centrumondernemers Enschede Gemeente Enschede Gemeente Enschede Gemeente Enschede Gemeente Enschede Gemeente Enschede Gemeente Enschede Gemeente Enschede Gemeente Enschede I&O Research Kamer van Koophandel Enschede MKB Enschede Woningcorporatie Domijn de heer W. Verbakel mevrouw L. Budde de heer L. Moons mevrouw M. Richters de heer W. Arkink de heer R. Nijsink de heer J. Mensinga de heer J. Geerdink de heer W. Bouman de heer A. Bootsma mevrouw B. Olthof mevrouw K. Hampsink de heer D. de Jong de heer T. Brughuis mevrouw J. Dijkers de heer T. ten Vergert mevrouw E. Radema mevrouw M. Huiskes Sprekers Gemeente Enschede Federatie Centrumondernemers Enschede Gemeente Enschede mevrouw M. van Hees de heer M. Dijkstra de heer B. ter Horst 6

Organisatie Gemeente Enschede Gemeente Enschede Albers De Vries Communicatie Woningcorporatie Domijn Woningcorporatie Ons Huis André Beumers Architect Student Union Contactpersoon mevrouw M. Berning de heer T. Schaap de heer D. de Vries de heer J. Slot de heer B. Meijer de heer A. Beumers mevrouw H. van der Horst Organisatie Platform Binnenstadsmanagement Platform Binnenstadsmanagement Platform Binnenstadsmanagement Platform Binnenstadsmanagement de heer F. Wigman de heer H. Linders de heer S. van Aarle mevrouw N. Bressers 7

8

INTRODUCTIE Dagvoorzitter Felix Wigman heet iedereen van harte welkom en gaat kort in op het programma van de dag en de deskundigenopinie. Deskundigenopinie Uw oordeel over de binnenstad van Enschede middels enquête deskundigenopinie. Verkenning van de binnenstad onder leiding van medewerkers uit Enschede. Terugkoppeling van de resultaten en reactie wethouder. Na het welkomstwoord van de dagvoorzitter verricht Marijke van Hees, wethouder Economie, Innovatie, Middelen, Cultuur en Stadsdeel Centrum, een openingswoord namens de stad Enschede. Mevrouw van Hees heet iedereen welkom en gaat in op de metamorfose die Enschede de afgelopen 10 jaar heeft ondergaan. Belangrijke ontwikkelingen hierin zijn onder andere het Muziekkwartier en het Van Heekplein. Enschede heeft voor de komende 10 jaar wederom veel ambities, wat onder andere vertaald wordt in het plan voor de Spoorzone. 9

10

PUBLIEK PRIVATE SAMENWERKING IN DE BINNENSTAD VAN ENSCHEDE Door Marten Dijkstra, voorzitter Federatie Centrumondernemers Enschede Onderstaande opmerkingen fungeren als aanvulling op de sheets (zie bijlagen). De grote ambitie onder de ondernemers van de binnenstad heeft geleid tot de oprichting van het FCE, Federatie Centrumondernemers Enschede. Speerpunt van het FCE was de grauwe textielstad te transformeren tot een vernieuwende stad. In het verleden correspondeerden de ambities van de gemeente niet altijd met die van de ondernemers. Nu wordt er structureel overleg gepleegd, waarin de ondernemers de ambitie van de gemeente delen. De Federatie Centrumondernemers Enschede bestaat uit de volgende partijen: VHSE (Vereniging Horeca Binnenstad Enschede) Winkelhart Enschede (Winkeliersvereniging Binnenstad Enschede) CVAH Enschede (Centrale Vereniging voor de Ambulante Handel) De FCE pleegt elke 14 dagen overleg, daarnaast wordt 4 keer per jaar het binnenstadoverleg gehouden. In dit overleg participeren de wethouder, bewoners en vastgoedeigenaren. Vragen uit de zaal: Vraag: Is er ook overleg met pandeigenaren? Antwoord: Er participeert een afvaardiging van de pandeigenaren in het binnenstadoverleg. Vraag: Wat voor financiering kent de FCE? Antwoord: Het FCE wordt gefinancierd door de drie groepen die erin participeren, waarvan de detailhandel de helft betaald en de horeca en de warenmarkt ieder een kwart. Vraag: Hoe worden evenementen gefinancierd? Antwoord: Dat wordt georganiseerd door Stichting Enschede Promotie. Daarnaast hebben zowel de horeca als de winkeliers hier zelf een budget voor. In de gehele binnenstad wordt sinds kort reclamebelasting geheven om de binnenstad aantrekkelijker te maken. Vraag: Wat is de participatiegraad van de FCE? Antwoord: Circa 65 procent. 11

12

ACTIEPROGRAMMA BINNENSTAD ENSCHEDE Door Bert ter Horst, Ontwikkelingsmanager Centrum en Mirjam Berning, Projectmanager Onderstaande opmerkingen fungeren als aanvulling op de sheets (zie bijlagen). Er is voor de periode 2011-2014 een toekomstbestendig en duurzaam actieprogramma opgesteld waarin verder wordt geïnvesteerd in de aantrekkelijkheid van de binnenstad. Dit actieprogramma komt niet slechts voort uit de gemeente, maar is samen met partners gecreëerd. De rol van de gemeente is in deze voorwaardenscheppend. Speerpunten voor het actieprogramma zijn: Sfeer en gezelligheid (mede door de komst van meer cultuur, hotels en evenementen) Economische variatie (mede door het toevoegen van speciale winkels en beleving) Ruimtelijke kwaliteit (de historie mist, waardoor ingezet wordt op architectuur) Sociale veiligheid (door te zorgen voor veilig uitgaan en in te spelen op de vergrijzing) Verbeteren imago Beheer en handhaving (inzetten op schoon, heel & veilig) Deze speerpunten worden projectmatig uitgezet waarbij samenhang, verbinden, bottom-up, hands on en transparantie kernpunten zijn. Het beleid speelt hierop in door onder andere aanpassing van het bestemmingsplan. De organisatie wordt grotendeels geregeld in het binnenstadoverleg. Daarnaast worden eigenaren en ondernemers aangespoord middels stimuleringsregelen. Er bestaan stimuleringsregelingen voor onder andere wonen boven winkels, winkels onder wonen, verfraaiing van het gevelbeeld en een starterssubsidie. Resultaten van de subsidie in de Walstraat, Pijpenstraat en Zuiderhagen zijn onder andere een toename van het aantal arbeidsplaatsen, winkels, horecalocaties en woningen. In Enschede heeft 900.000 Euro aan subsidies geleid tot 5 á 6 miljoen Euro aan private investeringen. Er kan dus gesproken worden van een multiplier effect. Het is van groot belang dat acties ook zichtbaar zijn, dit wordt gerealiseerd middels de website www.actieprogramma-binnenstad-enschede.com. Op de website worden de ontwikkelingen in de binnenstad weergegeven. Daarbij worden de initiatiefnemer, de partners, de doelen, de projectfase, de planning en de kosten weergegeven. Daarnaast zijn beelden te zien van de huidige situatie en de (gewenste) toekomstige situatie. De website wordt gezien als een tool om mensen te inspireren. Vraag uit de zaal: Vraag: Er wordt gesproken over het verbeteren van de gevel van het KPN-pand. Wil KPN hier niet haar grote panden afstoten om over te gaan op kleinere panden? Antwoord: De wens van KPN is onduidelijk, ondanks gesprekken met marktpartijen. Met deze investering wordt ingezet op cosmetische ingrepen in plaats van functiewijziging. 13

14

BEELDKWALITEIT EN ARCHITECTUUR IN DE BINNENSTAD VAN ENSCHEDE Door Ton Schaap, Stadsstedenbouwer Enschede Onderstaande opmerkingen fungeren als aanvulling op de sheets (zie bijlagen). De heer Schaap geeft aan dat in zijn beleving de trend van het internetwinkelen ondergeschikt is aan het winkelen in de binnenstad. Toch hebben bepaalde trends invloed op het functioneren van bepaalde delen van de binnenstad. De Haverstraatpassage is veranderd van één van de mooiste en duurste winkelstraten tot een straat die minder bezoekers trekt, wat resulteert in leegstand. Voornaamste oorzaak hiervoor zijn grote winkelontwikkelingen elders in de binnenstad, zoals bijvoorbeeld het van Heekplein. Als gevolg van dergelijke ontwikkelingen wijzigen de loopstromen binnen het centrumgebied. In het centrum staan in de nabije toekomst belangrijke ontwikkelingen op het programma. Deze nieuwe ontwikkelingen verbinden de binnenstad met het woongebied waardoor de omvang van het centrum toeneemt. Een voorbeeld is de realisatie van een nieuw ziekenhuis dat middels een plein en stadse straten verbonden wordt aan de binnenstad. Een andere ontwikkeling is de Spoorzone, een centrumuitbreiding met een binnenstedelijk woon- en werkmilieu, die tevens de verbinding met de wijk Roombeek maakt. Vragen uit de zaal Vraag: Wat is de daadwerkelijke invloed van een stedenbouwkundige? Antwoord: Er is een welstandsnota, deze wordt echter niet altijd met succes gehandhaafd. Als stedenbouwkundige kun je de wensen in de binnenstad van de gemeente in duidelijke bewoording overbrengen op een ontwikkelaar. Vraag: Wat is de invloed van de wethouder? Antwoord: De gemeente kan een pand aanduiden als monument, wat bepaalde eisen met zich meebrengt. Een pand wordt slechts gesloopt als het echt een verbetering oplevert. Daarin heeft de gemeente de sloopvergunning als instrument. Vraag: Op welke termijn worden de plannen van de Spoorzone gerealiseerd? Antwoord: De gemeente heeft de exploitatietekorten van de Spoorzone geaccepteerd. De verwachting is dat het over 10 jaar gereed is. Vraag: Hoe wordt de omwenteling van de parkeernormen ten opzichte van de gewenste ontwikkeling gemaakt? Antwoord: Moed en doorzettingsvermogen wordt beloond. Henk Linders geeft aan dat de transferia in Den Bosch een goed voorbeeld zijn om dit op te lossen. 15

16

LEEGSTAND: WAT DOEN WE ERAAN? Door Danny de Vries, werkgroep leegstand Haverstraatpassage Onderstaande opmerkingen fungeren als aanvulling op de sheets (zie bijlagen). Er is geen beleid voor leegstand, momenteel is Platform Leegstand in oprichting. De organisatie zal plaatsnemen in een leegstaand pand en samenwerken met externe organisaties. Er is meer communicatie tussen alle belanghebbenden nodig. Het is zaak eenheid in de straat te creëren. Hierbij dient gedacht te worden aan het shoppingmall-principe: eenheid en clustering. In dit licht zou er ook een online shop voor de gehele binnenstad met alle ondernemers moeten zijn. Als case wordt de Haverstraatpassage belicht. Deze straat behoorde vroeger tot het A1- winkelgebied, nu is de beleving ver te zoeken. Het initiatief voor het aanpakken van deze straat komt van de ondernemers, de gemeente is inspirator. De identiteit die deze straat uit moet stralen is snuffelen en beleven, sfeer en eenheid, historie en diversiteit. Hierbij kan het Haagse Noordeinde als voorbeeld dienen. Eigenaren dienen geprikkeld te worden met creatieve ideeën (denk aan wonen boven winkels, hotel, kunstenaars, raadswinkel, experimenteerwinkels). Vragen uit de zaal Vraag: Het is in de praktijk een probleem om de leegstand in te vullen. Ondernemers melden zich zelden. Hoe is dit op te lossen? Antwoord: De oorzaak is een discrepantie tussen de huurprijs en wat een ondernemer kan betalen. De straat dient eerst in zijn geheel verkocht te worden, dus het is zaak op korte termijn te stimuleren en geen ontvangsten te verwachten. Tijdelijk wat in het leegstaande pand plaatsen om leven in de straat te krijgen. Opmerking: In Nijmegen bestaat het concept Tussentijds als tijdelijke oplossing. Met de eigenaar wordt kortgesloten wat de wensen zijn en wat reëel is. Communicatie is van groot belang om zowel tijdelijke als structurele leegstand op te lossen. Opmerking: De primaire oorzaak van de leegstand in Nederland is het aantal m² winkelvloeroppervlak. Men dient te stoppen met uitbreiden en na te denken over herfinanciering. Overleg met banken zodat een lagere huur gevraagd kan worden. Vraag: Op welke manier is de Federatie Centrumondernemers Enschede betrokken bij dit proces? Antwoord: De ondernemers uit de straat zijn trekker. De FCE wordt geïnformeerd. 17

18

PANELDISCUSSIE WONEN BOVEN WINKELS Het panel: De heer ter Horst ontwikkelingsmanager Centrum Enschede, de heer Hatenboer wethouder talent- en stedelijke ontwikkeling, de heer Slot woningcorporatie Domijn, de heer Meijer woningcorporatie Ons Huis, de heer Beumers Beumers Architect, mevrouw van der Horst Student Union Inleiding Woningcorporatie Domijn heeft rond 2003 geïnventariseerd of de binnenstad van Enschede mogelijkheden bood om Wonen boven Winkels te realiseren. Er bleken kansen te zijn om 25 wooneenheden te realiseren. Zowel de gemeente Enschede als de woningcorporatie willen het Wonen boven Winkels stimuleren, hierin heeft Domijn een voortrekkerrol. Panden die vrijkomen biedt de gemeente Domijn aan, waarop een overeenkomst wordt gesloten. Het gaat om ongeveer 12 woningen per jaar. Wanneer de ontwikkeling een zeer onrendabele top kent, heeft de gemeente een subsidieverordening van maximaal 20.000,- per woning. Waar gaten vallen heeft de gemeente een ondersteunende rol om ontwikkelingen te stimuleren. Tijdens een paneldiscussie zijn de onderstaande stellingen behandeld. Stellingen 1. Gezinnen met kinderen willen niet in de binnenstad wonen. De vraag bestaat voor welke leefstijlen er gebouwd dient te worden in de binnenstad. De heer Hatenboer is het oneens met de stelling. Er moet gekeken worden naar welke woningen er vraag is, wat mede afhankelijk is van de aanwezige voorzieningen. Het is zaak de markt te definiëren. De heer Meijer is het eens met de stelling, de binnenstad heeft te weinig voorzieningen voor kinderen. De heer Slot geeft aan dat men moet kijken naar niches in de markt. Het is niet zo dat de binnenstad per definitie geen ruimte biedt aan gezinnen met kinderen. Wanneer er sprake is van buitenruimte biedt dit perspectieven. Er wordt marktonderzoek uitgevoerd naar deze niches, bovendien betreffen het kleine projecten. De heer Beumers geeft aan dat er te weinig grotere woningen in de binnenstad zijn. De diversiteit aan woningen dient aangepast te worden, meer wonen betekent namelijk meer leefbaarheid. 2. We gaan 10% van winkels in de binnenstad omvormen tot woningen. De heer Hatenboer geeft aan dat men afhankelijk is van het bestemmingsplan. Het is daarnaast niet direct gewenst winkels om te vormen tot woningen, het is wel een optie deze om te vormen tot nieuwe vormen van winkels. De gemeente Enschede wil op alle fronten wat bieden, dus ook de niche in de markt in de kleine straatjes (Walstraat, Pijpenstraat, Zuiderhagen) moet benut worden. Om een complete binnenstad te bieden wordt gekozen om hier winkels toe te voegen. Het is een voorwaarde dat deze niet concurrerend zijn voor de rest van de binnenstad. 19

Vanuit de zaal komt de opmerking dat er zich in veel delen van Nederland krimp voordoet en dat men dan de keuze moet maken om winkels om te vormen. De heer Hatenboer geeft aan dat er voor het omvormen geen budget is, maar dat het wel gefaciliteerd kan worden. Er wordt gestreefd naar binnenstedelijke verdichting. Het is een optie om straten in de periferie met kleinschalige commerciële functies te laten verkleuren tot woonstraten en de goed lopende commerciële functies te verplaatsen naar de binnenstad. Hiermee wordt een concentratie van commerciële functies in de binnenstad bereikt omsloten door wonen. 3. Wonen boven winkels is financieel onhaalbaar. De heer Slot stelt dat het niet onhaalbaar is, maar het wordt wel steeds moeilijker door strikte regels van de overheid. Er dient creatief mee omgesprongen te worden om samen met winkeliers en beleggers tot een oplossing te komen. De heer Beumers geeft aan dat het creëren van een opgang ten koste gaat van de etalage. Er zou vaker gekeken moeten worden naar de toegankelijkheid van de achterkant, bijvoorbeeld een centrale galerij. De heer ter Horst stelt dat in het geval van collectieve stadsdistributie er minder ruimte nodig is voor bevoorrading en deze ruimte dan gebruikt kan worden voor opgangen. Er wordt tenslotte geopperd om werken in de binnenstad meer te faciliteren vanwege de trend van het nieuwe werken. Denk hierbij aan het integreren van detailhandel, horeca in combinatie met werkplekken. Dit biedt ook kansen voor aanloopstraten. Multifunctionaliteit wordt steeds belangrijker. 20

DESKUNDIGENOPINIE Door Stefan van Aarle, Platform Binnenstadsmanagement. Met een reactie van wethouder Marijk van Hees De deskundigenopinie vormt al sinds 2001 een vast programmaonderdeel van het bezoek aan een gaststad. Tijdens een rondwandeling beoordelen de bezoekers de binnenstad op een aantal aspecten. De uitkomsten van deze deskundigenopinie worden in de namiddag gepresenteerd. Op 6 april 2011 hebben 45 deelnemers gaststad Enschede beoordeeld op 14 aspecten. Twaalf van de aspecten maken standaard onderdeel uit van de beoordeling van de gaststad, zoals de kwaliteit van het winkel- en horeca-aanbod, routing en openbare ruimte. Welke steden gingen Enschede voor? Gaststad Datum bezoek Zwolle 7 april 2010 Maastricht 4 maart 2009 Bergen op Zoom 5 maart 2008 Haarlem 7 maart 2007 Den Haag 15 maart 2006 Breda 9 maart 2005 Groningen 10 maart 2004 Almere 21 februari 2003 Dordrecht 5 maart 2002 Delft 15 mei 2001 De uitkomsten van de deskundigenopinie, inclusief een toelichting, zijn hieronder opgenomen. 21

Eindresultaat beoordeling Enschede Algemeen oordeel De totaalscore van Enschede kan worden samengevat als gemiddeld. De helft van de deelnemers beoordeelt de het centrum als goed en 44% als voldoende. 7% is minder te spreken over het centrum. Bezoekers waarderen de dynamiek in het centrum en het grote aantal ontwikkelingslocaties. Enkele indicatoren springen er in positieve zin uit: bereikbaarheid en parkeren. Daarentegen heeft de binnenstad ook enkele verbeterpunten, zoals de uitstraling van de openbare ruimte, de routing door de binnenstad en de kwaliteit van de gevelreclame. De ervaring leert dat deze indicatoren ook in andere steden als verbeterpunten werden genoemd. Algemeen oordeel Enschede Zwolle Maastricht Bergen op Zoom Haarlem Den Haag Groningen Dordrecht Delft Breda Almere Zeer goed Zeer slecht Kwaliteit winkel- en horeca-aanbod Een analyse van de kwaliteit van het winkelaanbod leert ons dat ruim de helft van de deelnemers dit aanbod beoordeelt als goed. De variatie in het aanbod (zowel speciaalzaken als de bekende ketens) wordt gewaardeerd door de deelnemers. Het valt de deelnemers op dat het winkelaanbod verspreid is over een groot aantal straten, met alleen het Van Heekplein als grootschalige concentratie. Het aanbod is afgestemd op de functie van de stad in de regio, aldus een aanwezige. Kansen liggen er in het definiëren van bepaalde gebiedsprofielen met een thematisch ingestoken branchering. Tweederde van de respondenten oordeelt positief als het gaat om de kwaliteit van het horeca-aanbod. Kritische noot van enkelen is het ontbreken van bepaalde specialistische trekkers en onvoldoende aanbod van het aanbod aan het Van Heekplein. Kwaliteit winkelaanbod Kwaliteit horeca Enschede Zwolle Maastricht Bergen op Zoom Haarlem Den Haag Groningen Enschede Zwolle Maastricht Bergen op Zoom Haarlem Den Haag Groningen Dordrecht Dordrecht Delft Delft Breda Breda Almere Almere Zeer goed Zeer slecht Zeer goed Zeer slecht 22

Gevelreclame en openbare ruimte Op het gebied van gevelreclame zijn er diverse verbeterpunten. 30% van de respondenten vindt de kwaliteit van de gevelreclame onvoldoende tot slecht. Slechts één op de vijf beoordeelt de gevelreclame als goed. Enkele deelnemers vragen zich af of er bestaand beleid is omtrent de uitstraling van gevels (reclameobjecten). Er valt nog veel winst te behalen via regulering en handhaving van openbare uitingen. Met betrekking tot de uitstraling van de openbare ruimte en het straatmeubilair zijn de aanwezigen positiever: éénderde beoordeelt dit aspect als goed. Het contrast tussen straten en deelgebieden in de binnenstad is echter groot. Deelnemers merken op dat er een aantal dode plekken in de binnenstad zijn die de aanblik verstoren. Het is een uitdaging om de komende jaren te investeren in deze plekken zodat er een eenheid ontstaat. Tot slot, deelnemers waren te spreken over de openbare kunstuitingen in het centrum en rustelementen. Gevelreclame Openbare ruimte en straatmeubilair Enschede Enschede Zwolle Zwolle Maastricht Maastricht Bergen op Zoom Bergen op Zoom Haarlem Haarlem Den Haag Den Haag Groningen Groningen Dordrecht Dordrecht Delft Delft Breda Breda Almere Almere Zeer goed Zeer slecht Zeer goed Zeer slecht Kindvriendelijkheid, netheid en schoonheid Zoals we tijdens eerdere edities van dit evenement hebben opgemerkt, is het voor veel deelnemers moeilijk om tijdens een relatief korte wandeling aandacht te hebben voor kindvriendelijke voorzieningen. Dit is waarschijnlijk ook de reden dat het antwoordenpatroon gedurende de jaren niet sterk afwijkt. Gemiddeld is 30% niet tevreden over de aandacht voor kindvriendelijke aspecten. In Enschede wordt vooral het aantal fietsers in de winkelstraten als niet-kindvriendelijk ervaren. Positieve aspecten zijn de bankjes in de openbare ruimte en enkele speelelementen. Op het aspect netheid en schoonheid scoort Enschede vergelijkbaar met de andere steden. Ruim de helft beoordeelt dit aspect als goed tot zeer goed. Slechts een klein percentage is kritisch. De gasten merken op dat de stad schoon is. Kritische geluiden zijn er ook, vooral als het gaat om het aantal fietsers in de binnenstad en de diverse bouwlocaties die de aanblik niet ten goede komen. 23

Kindvriendelijkheid Netheid en schoonheid Enschede Zwolle Maastricht Bergen op Zoom Haarlem Den Haag Groningen Dordrecht Delft Breda Almere Enschede Zwolle Maastricht Bergen op Zoom Haarlem Den Haag Groningen Dordrecht Delft Breda Almere Zeer goed Zeer slecht Zeer goed Zeer slecht Routing binnenstad, sfeer en ambiance Met betrekking tot de routing in de binnenstad zijn de meningen verdeeld. Een deel van de gasten is te spreken over het verrassende stratenpatroon en de diverse doorsteken. Bovendien oordelen zij positief over de spreiding van de trekkers in het winkelaanbod: dat er geen sprake is van een centrale winkelstraat is een bijzondere kwaliteit. Een ander deel is kritisch ten aanzien van de routing. Het is lastig om je als consument te oriënteren, aldus een deelnemer. Enkele straten ondervinden bovendien nadeel van de aanwezigheid van een dode wand. Een voorbeeld daarvan is het KPN-gebouw op de hoek Zuiderhagen Korte Haaksbergerstraat. In vergelijking tot de andere steden scoort de binnenstad van Enschede op het onderdeel sfeer en ambiance beneden gemiddeld. Een kwart van de aanwezigen heeft een negatief oordeel. Zij zijn vooral kritisch ten aanzien van het ontbreken van sfeer op het Van Heekplein en het grote aantal ontwikkelingslocaties in het centrum. Anderen waarderen juist het rommelige karakter van de binnenstad, het wisselende stratenpatroon en de diversiteit aan historisch interessante plekken (zoals de Oude Markt). Kanttekening bij het relatief lage oordeel is matige weer tijdens ons bezoek. Op een zonnige dag en tijdens de weekmarkt op het Van Heekplein zal het beeld anders zijn. Routing Sfeer en ambiance Enschede Zwolle Maastricht Bergen op Zoom Haarlem Den Haag Groningen Dordrecht Delft Breda Almere Enschede Zwolle Maastricht Bergen op Zoom Haarlem Den Haag Groningen Dordrecht Delft Breda Almere Zeer goed Zeer slecht Zeer goed Zeer slecht 24

Parkeren en bereikbaarheid Op het gebied van parkeervoorzieningen en bereikbaarheid scoort Enschede opvallend goed. Geen van de gaststeden heeft in het verleden een dergelijke score behaald met betrekking tot deze aspecten. Gedurende de dag is er tijdens de verschillende presentaties veel aandacht geweest voor de forse investeringen die de stad heeft gedaan in de kwaliteit van de mobiliteit. Kracht van het centrum is dat er volop ruimte is voor de auto. Het beste voorbeeld hiervan is de parkeervoorziening onder het Van Heekplein met ruimte voor 1.700 auto s. Deelnemers zijn tevens positief over de ligging van het station, direct aan de rand van de binnenstad. De komende jaren blijft de gemeente overigens investeren in de bereikbaarheid van de stad. Een goed streven en een voorbeeld voor Nederland, aldus de respondenten. Parkeervoorzieningen Bereikbaarheid Enschede Enschede Zwolle Zwolle Maastricht Maastricht Bergen op Zoom Bergen op Zoom Haarlem Haarlem Den Haag Den Haag Groningen Groningen Dordrecht Dordrecht Delft Delft Breda Breda Almere Almere Zeer goed Zeer slecht Zeer goed Zeer slecht Tot slot heeft de Gemeente Enschede aan de deelnemers twee open vragen gesteld. Welke type winkel en/of horecagelegenheid mist u in de binnenstad van Enschede? Regelmatig wordt in bezoekersonderzoeken gevraagd naar het type winkel dat de consument mist in het huidige aanbod. De reacties beperken zich in veel gevallen tot bekende landelijke ketens. Ook de deelnemers aan het bezoek aan Enschede hebben niet direct formulesuggesties. Zij geven echter één advies: creëer zowel in het horeca-aanbod, als het winkelaanbod een onderscheid naar vestigingsmilieus. Dit zal de herkenbaarheid en de beleving van de consument vergroten. Is uw beeld na uw bezoek aan de binnenstad van Enschede veranderd? De aanwezigen houden elkaar in evenwicht als het gaat om het beeld van de binnenstad na het bezoek. 38% geeft aan dat het beeld is veranderd, bij een qua omvang gelijkwaardige groep is het beeld niet veranderd. Bijna een kwart van de aanwezigen heeft geen mening. Een fors deel geeft overigens aan dat ze voorafgaand aan het bezoek geen beeld hadden van de binnenstad. 25

26

Bijlagen

Bezoek gaststad Enschede Bezoek gaststad Enschede Bezoek gaststad Enschede Woensdag 6 april 2011 Welkom mededelingen vanuit het Platform Binnenstadsmanagement Bezoek gaststad Enschede Bezoek gaststad Enschede Activiteiten Platform 2011 25 mei: Themabijeenkomst: Centrummanagement in de praktijk Locatie: Hilversum Inschrijven nu mogelijk 10 november: Themabijeenkomst samen met SSM: Ruimtelijk economische ontwikkeling in binnensteden! Verkiezing Beste Binnenstad 2011-2013 15 december: Bezoek winterevent Themabijeenkomst Centrummanagement in de praktijk Ochtend: levenscyclus van CM-organisaties Inleiding, korte presentaties en panel Middag: focus op beheer- en uitvoeringsaspecten Deelnemers kunnen kiezen uit 3 deelsessies Aanpak van leegstand Inrichting en beheer openbare ruimte Duurzame winkelstraat Jaarpublicatie 2011 Bezoek gaststad Enschede Bezoek gaststad Enschede Gezamenlijke bijeenkomst met SSM Retail Platform Wens van deelnemers Platform om in contact te komen met retailers Disciplines uit de retailsector komen samen in het SSM Mogelijk onderwerpen: gezamenlijk financiering, internetwinkelen, krimp winkelgebieden et cetera Locatie bijeenkomst: Roermond Andere ambities Bijeenkomst met kleinere stadscentra (tot 30.000 inwoners) Borgen kennis middels themadossiers Doorzetten vernieuwing binnenstadsbarometer Vernieuwing correspondentie Onderzoek naar effecten aanpak aanloopstraten Bezoek binnenstad en DOC

Bezoek gaststad Enschede Bezoek gaststad Enschede Verkiezing Beste Binnenstad 2011-2013 Samen met Detailhandel Nederland Inschrijven voor verkiezing nu mogelijk. Deadline: eind juni Drie categorieën, afhankelijk van aantal inwoners Najaar feestelijke uitreiking vernieuwde website: www.debestebinnenstad.nl Ideaal middel om aandacht te vragen voor de binnenstad Landelijke erkenning en positieve publiciteit Bezoek gaststad Enschede Bezoek gaststad Enschede Dagprogramma 09.30 Ontvangst met koffie en thee 10.00 Welkom door de dagvoorzitter 10.15 Welkomstwoord Enschede Marijke van Hees, wethouder o.a. Economie en Stadsdeel Centrum 10.30 Publiek Private Samenwerking Marten Dijkstra, voorzitter Centrumondernemers 10.45 Actieprogramma binnenstad Enschede Bert ter Horst, ontwikkelingsmanager centrum Mirjam Berning, projectmanager 11.30 Korte pauze Bezoek gaststad Enschede Bezoek gaststad Enschede 11.45 Beeldkwaliteit en Architectuur Ton Schaap, stadsstedenbouwer Enschede 12.30 Lunch 13.00 Start stadswandeling en deskundigenopinie 14.15 Leegstand: wat doen we eraan? Danny de Vries, werkgroep leegstand Haverstraatpassage 14.45 Paneldiscussie Wonen boven winkels Met woningcorporatie, vastgoedeigenaren en gemeentebestuur 15.30 Korte pauze 15.45 Presentatie deskundigenopinie Reactie Marijke van Hees, wethouder 16.15 Afsluiting met borrel Deskundigenopinie Uw oordeel over de binnenstad Verken de binnenstad onder leiding van medewerkers uit Enschede Vul het beoordelingsformulier in Lever formulier om 14.15 uur in bij de organisatie Vanmiddag terugkoppeling resultaten

Bezoek gaststad Enschede Bezoek gaststad Enschede Resultaten deskundigenopinie Vergelijking Enschede met eerdere gaststeden Antwoord op twee lokale vragen Welk type winkel en/of horecagelegenheid mist u in de binnenstad van Enschede? Is uw beeld veranderd na uw bezoek aan de binnenstad van Enschede? Afsluiting Reactie wethouder Marijke van Hees

DRIE LEDEN F C E Federatie Centrumondernemers Enschede VHSE (horeca) Winkelhart (detailhandel) CVAH (warenmarkt) Wat doet de FCE De FCE vertegenwoordigt alle binnenstadondernemers in het overleg met de gemeente en in het overleg met andere instanties die met de binnenstad te maken hebben en is daarmee ook het aanspreekpunt voor die instanties en de gemeente t.a.v. alle ondernemersbelangen. Welke vormen van overleg Iedere 14 dagen eigen overleg Bilateraal overleg met de (binnenstad)wethouder Ambtelijk overleg (EZ) Binnenstadsoverleg Werkgroep Beheer Werkgroep Integrale Planning Werkgroep Leefbaarheid & Veiligheid Werkgroep KVO-W Werkgroep KVO-U Werkgroep Evenementen Werkgroep Verkeer

Stedelijke Ontwikkeling Actieprogramma Binnenstad Datum: 6 april 2011 Vertrouwen in Enschede Collegeprogramma in 10 punten Werk en participatie voor iedereen Zorg op maat; betaalbaar en bereikbaar Dienstverlening door de gemeente krijgt goede waardering Duurzaam investeren in de economische structuur van Twente Investeren in maatschappelijke innovatie en duurzaamheid Jongeren verdienen goed en uitdagend onderwijs Actieve en leefbare wijken Bereikbare stad Binnenstad bruist Financieel solide Stedelijke Ontwikkeling Stedelijke Ontwikkeling Roombeek De doelstellingen van het Actieprogramma Rol gemeente: voorwaardenscheppend Sfeer en gezelligheid Spoorzone Stadsweide Binnenstad Cultuur Evenementen Hotels Winkels Innovatieve Bibliotheek Horeca Stedelijke Ontwikkeling Stedelijke Ontwikkeling De doelstellingen van het Actieprogramma Rol gemeente: voorwaardenscheppend Sfeer en gezelligheid Economische variatie Accountmanagement Acquisitie Functievernieuwing leegstaande panden De doelstellingen van het Actieprogramma Rol gemeente: voorwaardenscheppend Sfeer en gezelligheid Economische variatie Ruimtelijke kwaliteit

Stedelijke Ontwikkeling Stedelijke Ontwikkeling De doelstellingen van het Actieprogramma Rol gemeente: voorwaardenscheppend De doelstellingen van het Actieprogramma Rol gemeente: voorwaardenscheppend Sfeer en gezelligheid Economische variatie Ruimtelijke kwaliteit Sociale veiligheid Sfeer en gezelligheid Economische variatie Ruimtelijke kwaliteit Sociale veiligheid Imago E de Stedelijke Ontwikkeling Stedelijke Ontwikkeling De doelstellingen van het Actieprogramma Rol gemeente: voorwaardenscheppend Sfeer en gezelligheid Economische variatie Ruimtelijke kwaliteit Sociale veiligheid Imago Beheer en handhaving Aanpak in Enschede Samenhang Verbinden Bottom up Transparant Hands on Stedelijke Ontwikkeling Stedelijke Ontwikkeling Instrumenten Actieprogramma Beleid Organisatie Stimuleringsmaatregelen Stimuleringsmaatregelen Wonen boven winkels Walstraat 45-47- 49 / Zuiderhagen

Stedelijke Ontwikkeling Stedelijke Ontwikkeling Stimuleringsmaatregelen Winkels onder wonen Zuiderhagen / Pijpenstraat Stimuleringsmaatregelen Gevelbeeld panden Walstraat 51-53 Stedelijke Ontwikkeling Stedelijke Ontwikkeling Stimuleringsmaatregelen Gevelbeeld panden Walstraat 35 Stimuleringsmaatregelen Verfraaiing projectgebied Restaurant Bambul Stedelijke Ontwikkeling Stedelijke Ontwikkeling Overige stimuleringsmaatregelen Verbetering pleinfunctie Opstartsubsidie Actie Studentenprijsvraag Verbetering pleinfunctie

Stedelijke Ontwikkeling Stedelijke Ontwikkeling Wat levert het op? www.actieprogramma-binnenstad-enschede.com

Platform Binnenstadsmanagement in Enschede 6 april 2011 Ton Schaap, stadsstedenbouwer "In een krimpende stad zakt de prijs van de opstal [..] onder de bouwkosten. Het prijsverschil tussen een onbebouwd en bebouwd perceel is kleiner dan de bouwkosten. [..] De stad wordt daardoor goedkoper dan het omliggende platteland, en ook het loonniveau komt lager uit dan in het ommeland. Voorbeelden in Nederland zijn steden als Enschede, Heerlen en Geleen/Sittard. Als de stad er niet reeds lag, zou geen bestuurder er ooit aan beginnen." 'Stad en Land' p 134.

Hoewel aan de inhoud van deze publicatie de grootste zorg is besteed, aanvaardt het Platform Binnenstadsmanagement geen enkele aansprakelijkheid voor de (gevolgen van) onjuistheden of het ontbreken van informatie. Het overnemen en/of gebruiken van deze publicatie is uitsluitend toegestaan met correcte bronvermelding. Aldus opgemaakt door het Platform Binnenstadsmanagement op 12 mei 2011

Alleen door samenwerking en krachtenbundeling van gemeente, ondernemers en vastgoedeigenaren kan een stadscentrum doelmatig ontwikkeld, beheerd en gepromoot worden. Het Platform Binnenstadsmanagement stimuleert en professionaliseert als onafhankelijke organisatie sinds 1995 het binnenstadsmanagement in Nederland. Het Platform bereikt dit door netwerkvorming, kennisontwikkeling en kennisuitwisseling. Aan de Stichting zijn ruim 65 steden als deelnemer en 10 vastgoedpartijen als begunstiger verbonden.