Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit > Vlieland Jaarverslag 2013
Inhoudsopgave < 1. Inleiding 1.1 ter introductie 1.2 samenstelling van de commissie 2. Gemeentelijk beleid 2.1 algemeen 2.2 welstandsbeleid 2.3 erfgoedbeleid 2.4 reclamebeleid 2.5 handhavingsbeleid 3. Lokale commissie 3.1 de openbare vergadering 3.2 vooroverleg, tussenoverleg en nabespreking 3.3 overige activiteiten 4. Cijfers en grafieken 4.1 aantal adviesaanvragen 4.2 percentage plannen met bezoek 4.3 percentage naar aard van de adviezen 4.4 percentage naar omvang van de bouwsom 5. Principes en praktijk van de advisering 5.1 algemeen 5.2 hanteren van de welstandsnota in de dagelijkse praktijk 5.3 5.4 5.5 de advisering in 2013 advisering t.a.v. monumentenaanvragen. advisering in afwijking van de nota 5.6 in afwijking van het advies verleende of geweigerde vergunning(en) 6. Bijzondere ontwikkelingen en projecten 6.1 bijzondere ontwikkelingen 6.2 bijzondere projecten 7. Conclusies en aanbevelingen
> Inleiding 1.1 Ter introductie Hûs en hiem in transitie Voor de deelnemende gemeenten in de gemeenschappelijke regeling hûs en hiem was 2013 een jaar van strategische heroriëntatie. Liquideren, fuseren of transformeren? Kort gezegd waren dit de meest fundamentele keuzes die aan het Algemeen Bestuur zijn voorgelegd door een werkgroep, die toekomstscenario s voor hûs en hiem heeft geschetst. Niet de kwaliteit van advisering door hûs en hiem vormde de aanleiding voor de heroriëntatie en de toekomstverkenning, exploitatietekorten in de bedrijfsvoering wel. De omzet van hûs en hiem bleef ook gedurende het verslagjaar dalen als gevolg van vraaguitval. Uit een peiling onder de deelnemende gemeenten bleek dat er voldoende draagvlak is voor het in stand houden van een gezamenlijke organisatie van de gemeenten op het gebied van ruimtelijke kwaliteit in Fryslân. Wel werd besloten om in te grijpen in de bedrijfsvoering. Eind 2013 werd door het Algemeen Bestuur besloten tot effectuering van het toekomstscenario met de titel: Zelfstandige continuering van hûs en hiem na transitie tot een flexibele organisatie met een passende omvang van de formatie. Contact tussen raadsleden en de door de raad benoemde leden van de commissie ruimtelijke kwaliteit is onverminderd van belang. In 2013 is gestart met het organiseren van bijeenkomsten en excursies, waarbij gemeenteraadsleden en medewerkers van hûs en hiem gezamenlijk de resultaten van het eigen welstands- en monumentenbeleid in de gemeente hebben aanschouwd en bediscussieerd. Dit initiatief is voor herhaling vatbaar en zal in 2014 worden voortgezet. Ongetwijfeld komt aan orde op welke wijze de gemeenteraad in de komende jaren invulling wil geven aan het beleid op het gebied van ruimtelijke kwaliteit in uw gemeente. Op hûs en hiem kan een blijvend beroep worden gedaan als betrouwbaar en gezaghebbende adviseur. Naast een sluitende exploitatie voor de gemeenschappelijke regeling is de transitie van hûs en hiem er ook op gericht om per gemeente maatwerk te leveren. De keuze voor een flexibele organisatie stelt hûs en hiem in staat om mee te bewegen met toekomstige veranderingen in de vraag naar onafhankelijk en deskundig advies op het gebied van ruimtelijke kwaliteit. Marc A. Visser directeur
Inleiding < 1.2 Samenstelling van de commissie De Lokale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit van de gemeente Vlieland is één van de 25 commissies die in Friesland werkzaam zijn onder verantwoordelijkheid van hûs en hiem. In 2013 was ir G. Boschloo voorzitter. Als secundanten fungeerden J. Oostenbrug (voorzitter in 2012 en secundant eerste trimester), ir Joh. de Vries (tweede trimester) en G.J. Timmer (derde trimester). De commissie werd ondersteund door de monumentendeskundige G.J. Timmer. De Lokale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit functioneert onder mandaat van de Centrale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit. In de praktijk voorziet de lokale commissie veruit het grootste aantal bouwaanvragen van adviezen (ruim 95%). Twee plannen zijn in 2013 voorgelegd aan de Centrale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit te Leeuwarden. Meer cijfers en grafieken vindt u in hoofdstuk 4. A.R.K. Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit Lokale A.R.K. (2 leden) Centrale A.R.K. (9 leden) Voorzitter: Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit (3 jr) 2 Architecten (extern) (3 jr) Secr: Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit (4 mnd) Stedenbouwkundige (3 jr) Burgerlid (3 jr) (Facultatief) monumentendeskundige Landschaparchitect (3 jr) Monumentendeskundige (3 jr) Cultuurhistoricus (3 jr) Voorzitter (3 jr) Secretaris Opbouw Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit
> Gemeentelijk beleid 2.1 Algemeen Het gemeentelijk welstandsbeleid maakt deel uit van het totale gemeentelijke ruimtelijk beleid. De advisering vindt plaats binnen de bouwmogelijkheden van de bestemmingsplannen. Sinds de invoering op 1 juli 2008 van de nieuwe Wet op de Ruimtelijke Ordening vormt de Structuurvisie het richtinggevend document voor de gewenste ruimtelijke ontwikkelingen op de langere termijn met uitwerkingen tot de vereiste maatregelen op kortere termijn. Aan de ruimtelijke kwaliteit wordt verder sturing gegeven met beeldkwaliteitplannen, gemeentelijk monumentenbeleid en reclamebeleid. 2.2 Welstandsbeleid Het gemeentelijk welstandsbeleid is in 2004 door de gemeenteraad voor het eerst vastgesteld. De kern van de nota wordt gevormd door de gebiedscriteria. Deze toetsingscriteria omschrijven in de verschillende soorten te onderscheiden gebieden per beeldaspect de aanwezige en beoogde kwaliteit van de bebouwing. Voor specifieke typen bouwwerken, als het gebouw van de Rijkswaterstaat en het Posthuis, zijn objectcriteria opgesteld. In 2012 heeft een aanpassing van de welstandsnota plaats gevonden. De welstandsnota is te vinden op de gemeentelijke website. 2.3 Erfgoedbeleid De erfgoedverordening van Vlieland is in 2010 vastgesteld. In de gemeente Vlieland bevinden zich 42 rijksmonumenten en het van rijkswege beschermde dorpsgezicht Oost-Vlieland. Vlieland heeft geen gemeentelijke monumenten aangewezen. Het monumentenbeleid van de gemeente bestaat voor een belangrijk deel uit door de rijksoverheid aan de gemeente overgedragen besteltaken op het vlak van vergunningverlening voor rijksmonumenten. In het algemeen bevelen wij gemeenten van harte aan om informatie over het gemeentelijk erfgoed en het bijbehorend erfgoedbeleid meer onder de aandacht van de burgers te brengen.
Gemeentelijk beleid < 2.4 Reclamebeleid De gemeente heeft in de welstandsnota voor het beschermde dorpsgezicht, het bedrijventerrein en het gebied rond de jachthaven criteria voor het toepassen van reclame opgenomen. In het verslagjaar bleek het beleid over het algemeen voldoende houvast te bieden voor een verantwoorde advisering. 2.5 Handhavingsbeleid Met ingang van 1 oktober 2010 is de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) van kracht geworden. Deze wet regelt dat gemeenten en provincies nog maar één vergunning voor ruimtelijke activiteiten afgeven en handhaven, namelijk de Omgevingsvergunning. De Wabo vereist dat gemeenten een handhavingsbeleid opstellen. Een krachtig handhavingsbeleid draagt, zo blijkt uit de praktijk van de advisering, bij aan het vergroten van het draagvlak voor de ruimtelijke kwaliteitsborging. De gemeente Vlieland heeft ten aanzien van welstand een actief handhavingsbeleid.
> Lokale commissie 3.1 De openbare vergadering De commissie vergadert indien gewenst op het gemeentehuis voor de advisering van de ingediende aanvragen. Deze vergadering is openbaar. Doorgaans worden evenwel voor de gemeente Vlieland de bouwplannen op het kantoor van hûs en hiem beoordeeld. Aanvragers worden door de gemeente gewezen op de mogelijkheid een toelichting te geven en aanwezig te zijn bij de openbare behandeling van hun plan. Ook belanghebbenden zijn daarbij van harte welkom. In de praktijk vindt vaak toelichting per telefoon plaats. 3.2 Vooroverleg en tussenoverleg Naast de formele welstandstoetsing biedt de vergadering ook de mogelijkheid tot vooroverleg met de commissie. De aanvrager krijgt daarmee in een vroeg stadium zicht op de aanvaardbaarheid van zijn plannen. Van deze besprekingen wordt verslag gemaakt zodat hier in een later stadium op kan worden teruggekomen. Ook vindt er tussenoverleg plaats. Vaak gaat het over een mogelijke aanpassing van het eerder beoordeelde plan of wordt het uitgebrachte advies verduidelijkt. 3.3. Overige activiteiten In het verslagjaar is een eerste reactie gegeven op (nog voorlopige) plannen m.b.t. zogenaamde lodges in het bos nabij het kampeerterrein.
Cijfers en grafieken <
> Cijfers en grafieken 4.1 Aantal adviesaanvragen en behandelingen 600 500 400 6000 5000 4000 300 200 10 0 0 aanvragen Vlieland aanvragen Provinciaal 2010 2011 2012 2013 3000 2000 10 0 0 0 gemeentelijk provinciaal Aantal adviesaanvragen en behandelingen In 2013 bedroeg het aantal aanvragen in de gemeente 23. (2012 waren het 34.) 4.2 Percentage plannen met bezoek 60% 50% 40% 30% 20% 10 % 0% 2010 2011 2012 2013 Percentage plannen met bezoek plannen met bezoek Vlieland plannen met bezoek Provinciaal In 2013 werden 15 plannen door de aanvrager toegelicht (telefonische toelichtingen niet meegerekend). Dit gebeurde of op het eiland, bij een van onze bezoeken, of na afspraak bij hûs en hiem op kantoor.
Cijfers en grafieken < 4.3 Percentage naar aard van de adviezen 50% 40% 30% 20% 10 % 0% 2010 2011 2012 2013 18 van de 23 aanvragen werd in eerste instantie als vooroverleg voorgelegd. Percentueel is dit veel hoger dan voorheen en heeft zijn invloed op de overige percentages. Percentage VOLDOET adviezen bij 1 e behandeling 50% 40% 30% 20% 10 % 0% 2010 2011 2012 2013 Percentage VOLDOET MITS adviezen bij 1 e behandeling 50% 40% 30% 20% 10 % 0% 2010 2011 2012 2013 Percentage VOLDOET NIET adviezen bij 1 e behandeling 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10 % 2010 2011 2012 2013 --- Gemeente Vlieland Percentage VOOROVERLEG adviezen bij 1 e behandeling --- Provinciaal
> Cijfers en grafieken 4.4 Percentage naar omvang van de bouwsom 60% 50% 0-5.000 40% 5.000-25.000 30% 25.000-100.000 20% 10% 100.000-250.000 250.000 -. 0% 2010 2011 2012 2013 gemeente Vlieland Percentage naar omvang van bouwsom 35% 30% 25% 20% 15% 10% 0-5.000 5.000-25.000 25.000-100.000 100.000-250.000 250.000 -. 5% 0% provinciaal 2010 2011 2012 2013 Percentage naar omvang van bouwsom Door het beperkte aantal aanvragen kunnen de cijfers voor Vlieland jaarlijks flink verschillen. In 2013 lag het percentage aanvragen voor bouwsommen boven de 250.000 hoog.
Cijfers en grafieken <
> Principes en praktijk van de advisering 5.1 Algemeen De advisering aan de gemeente behelst de toetsing van de ingediende bouwplannen aan het door de gemeenteraad vastgestelde beleid. Voor een beter begrip blijkt het steeds weer goed te zijn de aanvragers tijdens de beoordeling in de lokale commissie op de hoogte te stellen van deze taak: de adviescommissie ruimtelijke kwaliteit adviseert immers niet op basis van eigen voorkeuren, zoals nog wel eens wordt gedacht. In dit hoofdstuk komt het belang van de duidelijkheid van het te beoordelen materiaal en van het toetsingskader aan de orde. Ook de mate waarin de welstandsnota toereikend is voor alle adviesaanvragen en in hoeverre de advisering door het College kan worden overgenomen wordt besproken. 5.2 Hanteren van de welstandsnota in de dagelijkse praktijk. Het gemeentelijk welstandsbeleid van de gemeente Vlieland is door de gemeenteraad vastgesteld in de vorm van de welstandsnota. De nota kent gebiedcriteria en objectcriteria. De bruikbaarheid van de welstandsnota is in het algemeen goed te noemen. De gestelde eisen zijn overwegend helder en duidelijk. De bekendheid van de welstandscriteria lijkt bij de aanvragers en hun eventuele vertegenwoordigers toe te nemen. In 2012 heeft een herziening van de nota plaats gevonden, waarbij tevens een en ander is aangepast naar aanleiding van de in 2010 veranderde regelgeving (Wabo). In de periode dat de eerdere welstandsnota van kracht was (2006-2011) bestond er ten aanzien van het zomerhuizenterrein en de overige terreinen in eigendom van Staatsbosbeheer een consensus over de welstandtoetsing. Deze één-loketfunctie bleek in de praktijk dermate goed te werken dat Staatsbosbeheer de eigen toetsing heeft laten vallen en alleen nog gehoord wordt indien beroep gedaan moet worden op de hardheidsclausule. Deze vorm van welstandstoetsing blijft ook met de aangepaste welstandsnota gehandhaafd. Delen van het gebied 2 (Dorpsuitbreiding 2e helft vorige eeuw) en het gebied 5 (Bedrijventerrein en jachthaven) (voor het onderdeel bedrijventerrein ) zijn onder voorwaarden aangewezen als welstandsvrij.
Principes en praktijk van de advisering < 5.3 De advisering in 2013 In het verslagjaar zijn 26 nieuwe aanvragen gedaan. De commissie is drie keer op bezoek geweest (7 februari, 4 oktober en 29 november). Per fiets zijn gerealiseerde plannen en locaties van nieuwe plannen bezocht en heeft ook ter plaatse overleg met gemeente en aanvragers plaats gehad. Vaak ook heeft de aanvrager zijn plan toegelicht bij hûs en hiem op kantoor. Totaal telden we 15 aanvragen met toelichting en 11 waarnemingen ter plaatse. Veel aanvragen betroffen direct de recreatie (10 vakantiewoningen, 6 hotels of vergelijkbaar, zowel verbouw als nieuwbouw). Twee keer is een plan voor beoordeling meegenomen naar de Centrale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit. De gemeente Vlieland wordt door ons als een gemeente ervaren, waar de welstandsadvisering op een efficiënte wijze wordt gefaciliteerd. De eventuele kritiek op plannen wordt mede door de inzet van de afdeling veelal in de tweede aanvraag ondervangen. 5.4 Advisering Monumentenaanvragen Met de invoering van de Wabo heeft de behandeling van monumenten adviesaanvragen een andere structuur gekregen. In eerste instantie voert de lokale adviescommissie ruimtelijke kwaliteit een quick scan uit en beoordeelt zij of ze de aanvraag zelf ter plaatse af kan handelen. Is dat het geval dan schrijft zij een gecombineerd welstands- en monumentenadvies. In de overige gevallen wordt het plan behandeld door de monumentenadviseur, die zo nodig ter plekke gaat kijken en het plan eventueel aan de centrale adviescommissie voorlegt. Op deze wijze is het mogelijk om de adviesaanvraag zorgvuldig en binnen de gestelde termijnen te behandelen. In 2013 kreeg de commissie twee aanvragen monumenten betreffende. De eerste ging over aanpassingen van het kerkgebouw, de ander een uitbreiding en verbouwing van een hotel.
> Principes en praktijk van de advisering 5.5 Advisering in afwijking van de criteria In veruit de meeste gevallen bieden de criteria van de welstandsnota voldoende houvast voor de beoordeling van de aanvragen. In die gevallen waarbij de commissie van mening is dat een afwijkend ontwerp zowel op zichzelf van bijzondere kwaliteit is alsook wel degelijk een extra bijdrage aan het omgevingsbeeld kan leveren kan de commissie besluiten de hardheidsclausule te gebruiken. Vrijwel zonder uitzondering worden deze gevallen aan de breed samengestelde centrale commissie voorgelegd. In het verslagjaar is niet geadviseerd op grond van de hardheidsclausule. 5.6 In afwijking van het advies verleende of geweigerde vergunning(en) In het verslagjaar is door het gemeentebestuur één keer gemotiveerd afgeweken van het welstandsadvies. Het handelt hierbij om het realiseren van een dakkapel bij het pand Dorpsstraat 135.
Bijzondere ontwikkelingen en projecten < 6.1 Bijzondere ontwikkelingen In dit kader noemen we de plannen voor de realisatie van zogenaamde eilandlodges in het bosgebied direct grenzend aan het kampeerterrein. 6.2 Bijzondere projecten De Nieuwe School is een in meerdere aspecten bijzonder project, ook architectonisch. In vooroverleg is het ontwerp in de Centrale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit besproken. Een ander belangrijke aanvraag betrof het Posthuis. De voorgestelde veranderingen houden het bestaande ruimtelijk beeld in tact.
> Conclusies en aanbevelingen 7 Conclusies en aanbevelingen De gemeente Vlieland wordt door ons als een gemeente ervaren, waar de welstandsadvisering op een efficiënte wijze wordt gefaciliteerd. De eventuele kritiek op plannen wordt mede door de inzet van de afdeling veelal in de tweede aanvraag ondervangen. Voor een verdere optimalisering worden de volgende aanbevelingen gedaan: - De rijksoverheid streeft een meer gebiedsgerichte benadering van het erfgoedbeleid na en het bestemmingsplan wordt ook ingericht om cultuurhistorische waarden te borgen. Wij concluderen dat er meer en meer integratie wordt gevraagd van beleid op de terreinen van ruimtelijke ordening, ruimtelijke kwaliteit, welstandadvisering en erfgoed- en monumentenbeleid. - Het opstellen van een eigen gemeentelijk welstandsjaarverslag ten behoeve van de afstemming van advisering en uitvoering van het beleid. Tot slot nodigen wij u van harte uit tezamen met de voorzitter uw eigen eiland opnieuw te verkennen. Namens de Lokale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit Gerrit Boschloo, voorzitter