hûs en hiem welstandsadvisering en monumentenzorg ADVIESCOMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT > SCHIERMONNIKOOG

Transcriptie

1 welstandsadvisering en monumentenzorg ADVIESCOMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT > SCHIERMONNIKOOG JAARVERSLAG LOKALE COMMISSIE

2 VOORWOORD VOORWOORD Met dit jaarverslag van de Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit informeren wij u over de advisering ten aanzien van de ruimtelijke kwaliteitsborging in uw gemeente gedurende het verslagjaar. De jaarlijkse verslaglegging vloeit voort uit een verplichting in de woningwet. De Adviescommissie legt hiermee aan de Gemeenteraad verantwoording af over de advisering aan het college van B&W met betrekking tot welstand en monumenten. Per 1 januari 2016 is de gemeenschappelijke regeling, welstandsadvisering en monumentenzorg aangepast aan de gewijzigde Wet op de Gemeenschappelijke Regeling (WGR). Met de wijziging van de WGR wordt tegemoet gekomen aan het bezwaar dat de tot dan toe geldende wettekst zich onttrok aan de Wet dualisering gemeentebestuur van De nieuwe wet wil het mogelijk maken om te komen tot efficiëntere samenwerking tussen gemeenten met een meer democratisch gehalte. Beoogd is een actievere rol van gemeenteraden en een grotere nadruk op het primaat van het algemeen bestuur van een gemeenschappelijke regeling, dat verantwoording aflegt aan de betreffende gemeenteraden. In de opmaat naar de Omgevingswet (die in 2018 van kracht wordt, zie ook verderop) heeft het bestuur van de gemeenschappelijke regeling in november besloten de komende twee jaar te gebruiken voor een fundamenteel debat met de gemeenten over een herijking van de waarden van de ruimtelijke kwaliteit en over de wijze hoe deze waarden in de toekomst het beste kunnen worden geborgd. het Algemeen Bestuur, bestaande uit de wethouders van de aangesloten gemeenten, verantwoording afgelegd. Dit verslag bevat naast kwantitatieve gegevens en informatie over de samenstelling en werkwijze van de Adviescommissie ruimtelijke kwaliteit ook een aantal conclusies en aanbevelingen. Ook wordt nader ingegaan op een aantal bijzondere ontwikkelingen en plannen in de gemeente alsmede enkele landelijke ontwikkelingen. Graag nodigen wij u uit om eens een zitting van de lokale adviescommissie bij te wonen, hetzij in uw gemeentehuis of in het gemeentehuis in Dokkum. Dit is een goede manier om inzicht te krijgen in de wijze waarop de Adviescommissie over aanvragen voor een omgevingsvergunning adviseert. Daarnaast bieden wij ook graag aan om tijdens een gezamenlijke excursie met de raadsleden van gedachten te wisselen over de actuele ontwikkelingen in de ruimtelijke kwaliteit van uw gemeente. Per 1 januari 2016 vindt de 3-jaarlijkse wisseling van de voorzitter van de Adviescommissie plaats. Vanaf die datum neemt ir. Jasper van Zellingen het stokje over. Ir. Tim Brill, voorzitter Lokale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit In dit jaarverslag van de (lokale) Adviescommissie treft u geen financiële gegevens met betrekking tot de Gemeenschappelijke Regeling (GR) hûs en hiem aan. Over de algemene financiële- en beleidsmatige kaders voor het volgende jaar en de voorlopige jaarrekening van de GR wordt jaarlijks aan 3

3 GEMEENTELIJKBELEID GEMEENTELIJK BELEID RUIMTELIJKE KWALITEIT Het gemeentelijke beleid maakt deel uit van het totale ruimtelijk beleid van de gemeente. De koers van het ruimtelijke beleid is uitgezet in de Structuurvisie. Daarin zijn o.a. de ruimtelijke ambities van de gemeente verwoord. Deze ruimtelijke ambities zijn verder uitgewerkt in actuele bestemmingsplannen, welstandsnota, beeldkwaliteitplannen, erfgoedbeleid en reclamebeleid Relatie bestemmingsplannen en welstandsbeleid Het bestemmingsplan regelt onder meer de functie van gronden en bouwwerken alsmede de plaatsing en de maximale afmetingen van de bebouwing. Het welstandsbeleid vormt een nadere verfijning van het bestemmingsplan en geeft richting aan de verschijningsvorm van de bebouwing. De welstandsadvisering beweegt zich binnen de bouwmogelijkheden van het bestemmingsplan. Indien de gemeenteraad in het bestemmingsplan bijvoorbeeld een bepaalde bouwhoogte mogelijk maakt kan de welstandscommissie niet adviseren een geringere hoogte toe te passen, hooguit het bouwwerk in hoogte te geleden, zodat de bouwmassa lager oogt. Anderzijds kan, in een situatie waarin een bouwplan in overeenstemming is met het bestemmingsplan, toch een negatief welstandsadvies worden gegeven als de gekozen architectonische oplossing op basis van de criteria van de welstandsnota te sterk afbreuk doet aan de ruimtelijke beleving van het betreffende gebied. Welstandsbeleid Het gemeentelijk welstandsbeleid is in 2004 door de gemeenteraad voor het eerst vastgesteld en in februari 2014 voor het laatst geactualiseerd. De kern van de nota wordt gevormd door de gebiedscriteria. Deze toetsingscriteria omschrijven in de verschillende soorten te onderscheiden gebieden per beeldaspect de aanwezige en beoogde kwaliteit van de bebouwing. Voor bepaalde typen gebouwen met eigen specifieke kenmerken zijn objectcriteria vastgesteld, bijvoorbeeld de strandbebouwing en lytj húsn. Algemene criteria zijn opgesteld als onderliggende principes. Deze kunnen bijvoorbeeld worden toegepast wanneer bouwplannen niet voldoen aan de gebieds- of objectcriteria, maar door hun bijzondere kwaliteit een positieve bijdrage aan de omgeving kunnen leveren. De welstandsnota is te vinden op de gemeentelijke website. Erfgoedbeleid Erfgoed wordt binnen de ruimtelijke planontwikkeling een steeds belangrijker factor. Niet alleen vanwege de wettelijke taak voor gemeenten om al het erfgoed binnen de gemeentegrenzen in ruimtelijke planontwikkeling te betrekken, maar ook vanwege het feit dat erfgoed een positieve bijdrage kan leveren aan de beleving van de eigen woon- en leefomgeving. Erfgoed kan daarom de laatste jaren rekenen op grotere waardering bij de burgers en de overheid. Erfgoed wordt steeds meer gezien als een smaakmaker die nieuwe ontwikkelingen stimuleert, in plaats van een hindermacht die ontwikkelingen frustreert. Met de provinciale structuurvisie Grutsk op é Romte! uit 2014 wordt verscheidenheid van het Friese landschap en het belang van cultuurhistorie voor de beleving van onze leefruimte, onder de aandacht gebracht. Ook binnen de gemeente bevinden zich plekken en objecten die beeldbepalend zijn voor de omgeving. De ervaring leert dat juist monumenten door hun karakteristieke vormgeving of door hun kenmerkende voorgeschiedenis, de identiteit van de eigen woon- en leefomgeving bij bewoners versterken. Monumenten maken de geschiedenis van of de herinnering aan de plek beleefbaar en afleesbaar. Identiteit en herkenbaarheid dragen bij aan de aantrekkelijkheid van de plek en kunnen ook in economische opzicht een positieve rol spelen. De aanwezigheid van monumenten speelt bijvoorbeeld een rol bij de overweging om zich binnen de gemeente te vestigen of er recreatief te verblijven. De gemeente zou deze kracht van erfgoed beter kunnen benutten door in haar beleid hiermee meer rekening te houden. Idealiter vertaalt de gemeente dit naar een integraal ruimtelijk erfgoedbeleid en legt dit vast in een gemeentelijke erfgoednota. Overigens kennen slechts weinig gemeenten een dergelijke aanpak. In de gemeente ontbreekt tot dusver aan een integraal ruimtelijk erfgoedbeleid. Dat is jammer. Erfgoedbeleid is niet alleen van belang vanwege de wettelijke taak om het erfgoed in ruimtelijke planontwikkeling te betrekken, maar ook omdat dergelijk beleid de gemeente houvast biedt bij het maken van keuzes hoe om te gaan met het erfgoed en met de inrichting van de eigen woon- en leefomgeving. Omdat gemeenten met de invoering van de Omgevingswet straks meer dan ooit zelf verantwoordelijk worden voor het aanzien van de eigen leefomgeving, is een integraal ruimtelijk- en erfgoedbeleid zeer aan te bevelen. Erfgoedbeleid is niet alleen van belang 4 5

4 vanwege de wettelijke taak om het erfgoed in ruimtelijke planontwikkeling te betrekken, maar ook omdat dergelijk beleid de gemeente houvast biedt bij het maken van keuzes hoe om te gaan met het erfgoed en met de inrichting van de eigen woon- en leefomgeving. Omdat gemeenten met de invoering van de Omgevingswet straks meer dan ooit zelf verantwoordelijk worden voor het aanzien van de eigen leefomgeving, is een integraal ruimtelijk- en erfgoedbeleid zeer aan te bevelen. De ambities op het punt van erfgoedbeleid legt de gemeente vast in een gemeentelijke erfgoednota. Zowel (gebouwde) monumenten, als archeologie, ruimtelijke ontwikkeling, musea, immaterieel erfgoed en roerend erfgoed kunnen deel uitmaken van een erfgoednota. Bij het opstellen ervan is het belangrijk dat bewoners en belangenverenigingen zich in het voorgenomen beleid kunnen vinden. Hun bijdrage is van groot belang voor het draagvlak ervan. De gemeente kent geen gemeentelijk monumentenbeleid. Dat betekent dat beeldbepalende en karakteristieke panden die niet als rijksmonument zijn aangewezen, niet worden beschermd tegen sloop. Binnen heeft de uitvoering van de besteltaken met betrekking tot rijksmonumenten weinig prioriteit. Tot deze besteltaken behoort het verlenen van vergunningen bij het wijzigen van rijksmonumenten. heeft de uitvoering overgedragen aan de Fumo. Dit heeft tot gevolg dat een aanvrager voor een vergunningaanvraag niet meer op het gemeentehuis terecht kan en dat de processen van vergunningverlening en van handhaving elkaar in weg zitten. Om de kennis over erfgoed en monumentenzorg binnen de gemeentelijke organisaties te vergroten, bestaat sinds het Erfgoedcafé dat regelmatig door en het Steunpunt Monumentenzorg Fryslân wordt georganiseerd. Tijdens een Erfgoedcafé wordt ingegaan op specifieke onderwerpen die spelen in de monumentenpraktijk. In 2014 is verder het monumentenspreekuur ingevoerd. Dit spreekuur is bedoeld als vooroverleg voor plannen met betrekking tot rijksmonumenten waarbij meerdere adviespartijen betrokken zijn, en gezamenlijk overleg tussen zowel hûs en hiem en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), en eventueel ook de provincie, gewenst is. Reclamebeleid In 2001 heeft de gemeente de Notitie Reclamebeleid vastgesteld. Het beleid is gedifferentieerd in zes gebieden. In de aanvulling van de welstandsnota van 2008 zijn voor het deelgebied Streekbebouwing extra criteria opgenomen. In de actualisatie van de welstandsnota is het reclamebeleid nog niet aangepast. Handhaving De Wabo vereist dat gemeenten een handhavingsbeleid opstellen. Een krachtig handhavingsbeleid is van belang voor de effectiviteit van de ruimtelijke kwaliteitsborging. De gemeente heeft ten aanzien van welstand een actief handhavingsbeleid. 65% 26% 4% 12% 14% 9% 27% 12% 3% 14% 6% 40% 18% 23% 27% Voldoet Voldoet mits Voldoet niet Aanhouden Vooroverleg Voldoet Voldoet mits Voldoet niet Aanhouden Vooroverleg Percentage naar aard van advies Gemeente Percentage naar aard van advies Provinciaal Percentage naar aard van bouwsom Gemeente 6 7

5 LANDELIJKE ONTWIKKELINGEN ACTUELE LANDELIJKE ONTWIKKELINGEN Omgevingswet Het voorstel voor nieuwe wetgeving met betrekking tot de ontwikkeling en het beheer van de leefomgeving genaamd de Omgevingswet is eind 2014 door de Tweede Kamer behandeld. De nieuwe omgevingswet is erop gericht al het omgeving gerelateerde recht te bundelen in één wet. De Omgevingswet integreert de gebiedsgerichte en sectorale onderdelen van de huidige wetten in één wet met één samenhangend stelsel van planning, besluitvorming en procedures. Dit moet leiden tot betere mogelijkheden voor integraal beleid en substantiële vereenvoudiging van het omgevingsrecht. De welstands-nota en de bestemmingsplannen zullen als zelfstandige instrumenten (en weigeringsgronden) verdwijnen. Daarvoor in de plaats komt het Omgevingsplan waarin de bestaande instrumenten op een moderne manier worden ondergebracht. Deze nieuwe instrumenten voor ruimtelijke kwaliteit moeten bijdragen aan een goede inrichting van onze leefomgeving. Het nieuwe kernbegrip in de omgevingswet luidt goede omgevingskwaliteit. De nieuwe regels zullen niet meer worden vastgelegd in papieren documenten, maar zullen in een digitale kaartstructuur op kadastraal perceelniveau raadpleegbaar worden gemaakt. Gemeenten zullen, hiertoe ondersteund door de rijksoverheid, voorbereidingen moeten treffen om voor een digitaliseringsoperatie klaar te zijn. De wetswijziging betekent ook een cultuurverandering van een regelende en gebiedende overheid, naar een servicegerichte en kader scheppende overheid die initiatiefnemers ondersteunt waar het kan. Hûs en Hiem onderschrijft de noodzaak van flexibiliteit en meer bestuurlijke afwegingsruimte. Het wetsvoorstel voor de Omgevingswet lijkt die ruimte voor maatwerk te bieden, hoewel er bij de implementatie nog flink gezocht moet worden naar de goede balans tussen vrijheid en rechtsbescherming. Meer lokale afwegingsruimte betekent echter ook een grotere onzekerheid voor de burgers. Een overheid die aan de ene burger ruimte biedt zal ook aan de andere burger moeten uitleggen dat diezelfde vrijheid niet altijd ook voor hem of haar is weggelegd. Grotere vrijheid voor de een, geringere rechtszekerheid voor de ander, dat kan bijna niet anders. In dat speelveld zal het (ook voor burgers) steeds belangrijker worden dat ruimtelijke besluiten deugdelijk worden gemotiveerd op basis van advisering door een onafhankelijke commissie en publieke en private belangen door de gemeente zorgvuldig op elkaar worden afgestemd. Overigens blijft de onafhankelijke adviescommissie voor monumentenaanvragen een verplichting. Invoering van de wet wordt verwacht in 2018 en het is voor de gemeente dus zaak hierop tijdig te anticiperen. Goede en juiste informatievoorziening is van groot belang om enige grip te krijgen op de aankomende wijzigen en wat dat van de Friese gemeenten vraagt. Als uw huisadviseur op het gebied van ruimtelijke kwaliteit wil graag actief bijdragen aan een juiste en duidelijke informatievoorziening. Uitnodigingsplanologie Steeds vaker wordt in de Friese gemeenten, naast de gebruikelijke welstandstoetsing, de expertise van de Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit ingeschakeld voor de ruimtelijk complexe situaties. Onder het motto eenvoudig beter propageert het ministerie een nieuwe werkwijze waarmee, vooruitlopend op de nieuwe Omgevingswet, gemeenten nu al kunnen gaan werken. De nieuwe Omgevingswet is er namelijk op gericht initiatieven vanuit de samenleving actief en constructief te faciliteren. Uitnodigingsplanologie wordt dat genoemd. Dat betekent niet dat de overheid geen rol meer heeft. Bij uitnodigingsplanologie komt het accent echter meer te liggen op vooroverleg en vroegtijdige begeleiding van initiatiefnemers. Begeleiding en beoordeling door een onafhankelijk en multidisciplinair team van deskundigen, bijvoorbeeld in de vorm van uw eigen Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit van, is hierbij een onmisbaar element. Deze schakel van deskundig gezond verstand draagt bij aan een meer efficiënte en samenhangende planvorming. Begeleiding en advisering is met name van belang bij afwijkingsbesluiten, maatwerkconstructies en plannen met meer dan gemiddelde betekenis voor de omgevingskwaliteit. Dit betekent dat het zwaartepunt van de activiteiten van de Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit zullen verschuiven van sec welstandsadvisering en monumentenadvisering naar een integrale advisering op het gebied van stedenbouw, erfgoed, inrichting van de openbare ruimte, etc. Het grootse rendement ontstaat daarbij als niet aan het eind van het proces wordt getoetst, maar wanneer de adviescommissie in staat wordt gesteld een planproces vanaf een vroeg moment goed te begeleiden. Natuurlijk altijd in samenwerking met de lokale ambtelijke specialisten. Overigens staat het de gemeente vrij de omgevingskwaliteit te blijven bewaken met behulp van advisering over de aanvaardbaarheid van individuele bouwplannen. Stroomversnelling In het verslagjaar heeft alle bij de GR aangesloten gemeenten in het najaar een brief gestuurd naar aanleiding van het project Stroomversnelling. Stroomversnelling - een initiatief van vier bouwers en zes woningcorporaties - heeft tot doel in 2050 ca. 4,5 miljoen naoorlogse woningen energieneutraal gemaakt te hebben. Het gaat hierbij in eerste instantie om woningen uit de periode Op uitnodiging van heeft de heer Leen van Dijke, voorzitter van de Taskforce Stroomversnelling, in de ABvergadering van november jl. in Joure, het project geïntroduceerd en toegelicht. De hiermee gepaard gaande maatregelen behelzen diverse bouwfysische en installatietechnische voorzieningen en daarmee samenhangend ook drastische uiterlijke aanpassingen van de buitenschil van de woningen. Er zal dus een omgevingsvergunning aangevraagd moeten worden. De Taskforce Stroomversnelling heeft aan gemeenten gevraagd te bekijken waar en hoe op het niveau van o.a. bestemmingsplan en ruimtelijke kwaliteit/ welstand voorwaarden gecreëerd kunnen worden zodanig dat verduurzamingsplannen een zo kort mogelijke proceduretijd en realisatie vergen. Veelal zal een uiterlijke wijziging een heel woonblok betreffen, maar het kan ook zo zijn dat binnen een woonblok slechts een enkele woning verduurzaamd wordt. Dit alles vraagt reflectie op het ruimtelijke beleid, de welstandsrichtlijnen en de daarin gevraagde ruimtelijke samenhang in een woonwijk of straat. Via het TRKN (Team Ruimtelijke Kwaliteit Nederland) en in samenwerking met de zusterorganisaties van is inmiddels een overlegplatform in het leven geroepen. Zo hopen we het project Stroomversnelling nog adequater te kunnen faciliteren. In de eerder genoemde brief die ook aan de gemeente gestuurd is, heeft aangeboden hierover met de gemeenten van gedachten te wisselen. 8 9

6 ORGANISATIE EN WERKWIJZE DE ORGANISATIE EN WERKWIJZE De lokale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit (ARK) De Lokale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit van bestaat net als die van Vlieland uit één van de rayonarchitecten van. Ter informatie: de overige aangesloten gemeenten worden elke twee weken - en de grootste gemeenten zelfs elke week - door een tweemans-commissie bezocht. Als gevolg van deze aangepaste werkwijze worden verhoudingsgewijs meer plannen in de Centrale Adviescommissie behandeld. Onder het kopje lokale werkwijze wordt hier nog nader op ingegaan. De samenstelling van de lokale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit was in als volgt: - Voorzitter : Tim Brill - Monumentendeskundige: Gertjan Timmer Gemeentelijke ondersteuning: Piet Huisman Lammert Visser. De Centrale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit (CARK) De lokale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit functioneert onder mandaat van de Centrale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit, die tweewekelijks op het kantoor van in Leeuwarden vergadert. In de praktijk wordt veruit het grootste aantal bouwaanvragen in de lokale adviescommissie afgedaan (ruim 95%). Voor de samenstelling van de Centrale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit, waarvan de leden eveneens door uw raad zijn benoemd, verwijzen wij graag naar het algemeen jaarverslag op onze website. ( De lokale werkwijze Gezien het beperkte aantal aanvragen en de reistijden adviseert de commissie op afroep op het eiland zelf, waarbij vanzelfsprekend ook de aanvragers worden uitgenodigd. Een groot deel van de aanvragen worden aansluitend aan de lokale commissievergadering in het gemeentehuis van Dongeradeel behandeld. In zijn in het gemeentehuis van vijf zittingen geweest, waarbij in het totaal 18 aanvragen, waarvan 11 met bezoek, werden behandeld. In Dokkum werden tijdens 11 vergaderingen 22 aanvragen behandeld, alle bijgewoond door de aanvrager en / of diens adviseur. Tweede plannen werden ook wel rechtstreeks op het bureau van afgehandeld. Ter plaatse worden de plannen (voor het eerst) bekeken en in de meeste gevallen direct van een advies voorzien. De gemeentelijke ambtenaar legt de situering en het geldende beleid uit. Vervolgens krijgt de indiener van het bouwplan de gelegenheid de planbedoelingen toe te lichten. Aan de hand van de criteria wordt het advies vastgesteld. Eventuele suggesties voor planverbetering worden in samenspraak met de aanvrager ontwikkeld. Deze werkwijze in dialoog met de aanvrager wordt niet alleen als plezierig ervaren maar verhoogt ook de efficiency. Dit jaar zijn in totaal 34 aanvragen behandeld. Daarvoor waren 77 planbehandelingen nodig, waarvan 33 in aanwezigheid van de aanvrager of diens vertegenwoordiger. Gelet op het feit dat 40 behandelingen in een te bezoeken commissievergadering werden behandeld kan worden gesteld dat met de score van 82% planbehandelingen in aanwezigheid van de aanvrager deze open werkwijze voor goed aanslaat, evenals in 2014 (80%). Vooroverleg en tussenoverleg Naast de definitieve welstandsadvisering biedt de vergadering ook de mogelijkheid tot vooroverleg met de adviescommissie. De aanvrager krijgt daarmee in een vroeg stadium zicht op de aanvaardbaarheid van zijn plannen. In het verslagjaar werden 65% van de aanvragen in eerste instantie als vooroverleg voorgelegd (in 2014: 45%). Daarnaast vindt er tijdens de vergaderingen tussenoverleg plaats. Vaak gaat het over een mogelijke aanpassing van het eerder beoordeelde plan of wordt het uitgebrachte advies verduidelijkt. De centrale werkwijze De meer complexe plannen worden behandeld door de Centrale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit op het kantoor van in Leeuwarden. Deze adviescommissie is multidisciplinair samengesteld en geeft een integraal advies over het bouwplan. Deze tweewekelijkse vergaderingen zijn eveneens openbaar. De agenda hiervan is te vinden op onze eigen website ( In het verslagjaar zijn 2 aanvragen uit behandeld in de centrale adviescommissie, die verderop in het verslag worden besproken. Overige activiteiten - In het verslagjaar heeft de voorzitter van de lokale adviescommissie naar aanleiding van aanvragen een aantal keren een rondgang met ambtenaren en de portefeuillehouder gemaakt. Overleg ter plaatse en met de betrokkenen biedt in gevallen meer inzicht en verhoogt de snelheid van communicatie. - In december heeft de voorzitter tijdens een informatiemiddag overleg gehad met een aantal leden van de gemeenteraad, waarbij ook de wethouder aanwezig was. Informatieuitwisseling over welstandsaangelegenheden bleek van weerszijden erg nuttig en plezierig. Onder andere kwam aan de orde dat de positie van de welstandscommissie weliswaar die van onafhankelijk adviseur is, maar dat de advisering de bouwmogelijkheden van het door de gemeenteraad vastgestelde bestemmingsplan niet mag beperken en natuurlijk conform het welstandsbeleid moet zijn. Een voorbeeld van zo n gebonden advies betrof het appartementengebouw aan de Reeweg, waar het bestemmingsplan een behoorlijk forse bouwmassa mogelijk maakt. Overigens bleef het vooroverlegadvies, dat in drie etappes werd gegeven, kritisch op onder andere de forse schaal en expressie. Een terugkerend onderwerp is de wens van een deel van de bevolking meer bebouwing toe te staan in de overtuinen. Dit roept vanzelfsprekend spanning op met de aanwijzing tot rijksbeschermd dorpsgezicht waarin de lineaire afwisseling van de bebouwing aan de Streken en de overtuinen met hun van oorsprong open en groene karakter als essentieel kenmerk van de stedenbouwkundige structuur is aangemerkt

7 ADVISERING DE ADVISERING De welstandsadvisering in de dagelijkse praktijk De advisering behelst de toetsing van de ingediende bouwplannen aan de door de gemeenteraad vastgestelde welstandsnota. De criteria in de in 2014 geactualiseerde nota zijn over het algemeen helder en bieden voldoende houvast voor de advisering. De nota is te vinden op de website van de gemeente. Overigens is met het meer fundamenteel herzien van de nota in het verslagjaar nog geen begin gemaakt. De werkwijze van de lokale commissie is erop gericht de toetsing van de plannen zoveel mogelijk in dialoog met de aanvrager te doen. Deze directe communicatie is voor alle betrokkenen niet alleen plezierig maar ook efficiënt: de planbedoelingen worden voor de commissieleden verhelderd en over eventuele kritiek wordt dan doorgaans in tweede instantie ondervangen. Advisering in afwijking van de criteria Als gezegd bieden de criteria van de welstandsnota in de meeste gevallen voldoende houvast voor de beoordeling van de aanvragen. In de gevallen dat een afwijkend ontwerp van zeer bijzondere kwaliteit is en een extra bijdrage aan het omgevingsbeeld zou kunnen leveren kan de commissie adviseren de hardheidsclausule toe te passen. Aan burgemeester en wethouders wordt dan geadviseerd gemotiveerd af te wijken van de welstandscriteria. Doorgaans worden deze gevallen aan de breed samengestelde Centrale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit voorgelegd. In het verslagjaar is overigens geen geval geweest waarbij de adviescommissie heeft geadviseerd van de hardheidsclausule gebruik te maken. In afwijking van het advies verleende of geweigerde vergunning Jaarlijks brengen, in navolging van de Woningwet, zowel de Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit als burgemeester en wethouders aan de gemeenteraad verslag uit van de advisering en hoe daarmee is omgegaan. In het verslagjaar hebben burgemeester en wethouders geen vergunningen verleend of geweigerd in afwijking van het advies van de commissie. Ambtelijke welstandstoetsing (Kan Bepaling) Sinds begin 2013 is in het Besluit omgevingsrecht (Bor) opgenomen dat het college van B en W kan bepalen voor welke aanvragen de door de raad benoemde onafhankelijke Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit wordt ingeschakeld. In de gemeente vindt geen ambtelijke welstandstoetsing plaats en worden alle aanvragen aan de adviescommissie voorgelegd. Advisering monumentenaanvragen In eerste instantie voert de lokale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit een quick scan uit en beoordeelt zij of ze de aanvraag zelf ter plaatse af kan handelen. Is dat het geval dan schrijft zij een gecombineerd welstands- en monumentenadvies. In de overige gevallen wordt het plan behandeld door de monumentenadviseur, die zo nodig ter plekke gaat kijken en het plan eventueel aan de Centrale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit voorlegt. Op deze wijze is het mogelijk om de adviesaanvraag zorgvuldig en binnen de gestelde termijnen te behandelen. In het verslagjaar werden provincie-breed in totaal 279 adviesaanvragen behandeld door de commissie. In het verslagjaar zijn door de gemeente geen monumentenaanvragen voor advies voorgelegd Gemeente e Adviesaanvragen Welstand Gemeente 1e Adviesaanvragen Welstand Provinciaal 12 13

8 BIJZONDERE ONTWIKKELINGEN/PLANNEN BIJZONDERE LOKALE ONTWIKKELINGEN EN PLANNEN Bijzondere ontwikkelingen - Tijdens de rondgangen over het eiland lijkt iedere keer de schaal van de bebouwing zowel langs de Streken als in de overtuinen weer toe te nemen. Is die goot niet net te hoog, dat vakantiehuis in de overtuin niet te nadrukkelijk van kleur, de abstracte interpretatie van het nieuwe eilander huis niet abstract genoeg of toch eenvoudig te fors van schaal? De advisering zoekt een middenweg tussen de bebouwingsmogelijkheden die het bestemmingsplan biedt en de criteria van de welstandsnota die zich vooral richten op de inpassing in het omringende bebouwingsbeeld. - Het verslagjaar gaf een duidelijke stijging te zien zowel van het aantal aanvragen als van de gemiddelde bouwsom. Van de 34 aanvragen (2014: 27) betrof 13 % bouwwerken in de hoogste bouwsomcategorie (2014: 0%). In deze ontwikkeling van een relatief sterke toename van grote projecten, was het woningbouwproject aan de Van Starkenborghstraat het grootste. De stijging vertaalt zich in een verdubbeling van de adviesgelden ten opzichte van Het plaatsen van zonnepanelen in het open landschap en binnen beschermde dorps- en stadsgezichten blijft een punt van aandacht. Collectieve projecten voor bewoners van het beschermde dorpsgezicht zijn binnen de gemeente nog niet gerealiseerd. De federatie ruimtelijke kwaliteit heeft onlangs een praktische publicatie over zonnepanelen uitgebracht. informatief/publicaties/item?id=19 Bijzondere plannen In het verslagjaar zijn twee plannen in het kader van vooroverleg in de Centrale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit behandeld. Het betreft 34 recreatieappartementen aan de Reeweg 9-11 en 15 starterswoningen aan de Langestreek. Voor beide, nogal overladen ontwerpen kon in vooroverleg geen uitzicht op een positieve advisering worden geboden. Andere grote projecten betroffen de verbouw van een horecavoorziening tot doorstroomwoningen aan de Langestreek, de verbouw van een boerderij aan de Reddingsweg tot appartementen, een kamphuis aan het Melle Grietjespad en het al genoemde woningbouwproject aan de Van Starkenborghstraat. 15 starterswoningen Langestreek. 34 recreatieappartementen Reeweg nieuwe woning Middenstreek

9 CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN CONCLUSIE EN AANBEVELINGEN De Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit werkt vanuit de overtuiging dat de advisering aan de gemeente ten behoeve van een mooie leefomgeving het meest effectief is wanneer deze in samenspraak met de direct betrokkenen, de bouwende burgers en eventueel hun buren, tot stand komt. Het stijgende percentage bezoekers wijst op de toenemende betrokkenheid van de aanvragers en maakt dat de directe communicatie met de adviescommissie in toenemende mate wordt gewaardeerd. De gemeente wordt door ons ervaren als een organisatie waar de advisering tijdens de vergaderingen van de lokale commissie op een efficiënte wijze wordt gefaciliteerd. Veel aandacht wordt besteed aan het informeren van de commissie over de toetsing van het bouwplan aan het bestemmingsplan. Deze meer integrale benadering strookt met de intenties van de in te voeren Omgevingswet. De ervaringen en inzichten die in het verslagjaar zijn opgedaan brengen de Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit tot de volgende conclusies en beleidsaanbevelingen. t.a.v. actuele landelijke ontwikkelingen In het kader van de voorbereidingen voor de omgevingswet is het goed om tijdig een beeld te hebben van de te maken keuzes. Het door het bestuur van hûs en hiem voorgenomen debat in de komende twee jaar zal hieraan mede richting kunnen geven. Weliswaar lijkt de voorgenomen landelijke invoering van de wet (2018) opgeschoven te worden, toch ligt het voor de hand om bij het opstellen van lopend beleid (zoals welstandsnota, erfgoednota, bestemmingsplannen) rekening te houden met de beoogde integratie van de beleidsvelden en instrumenten. Tevens kan met lokale pilot-projecten ervaring worden opgedaan met zowel de beoogde integratie als het principe van de uitnodigingsplanologie die niet alleen een meer dienstverlenende houding van de overheid vraagt maar tegelijk meer verantwoordelijkheid bij de initiatiefnemers legt. In het speelveld van de beoogde verbreding van de bestuurlijke afwegingsruimte is bij het verlenen van de omgevingsvergunning voor meer complexe aanvragen de betekenis van de onafhankelijke integrale adviescommissie van cruciaal belang. Daarnaast dienen keuzes gemaakt te worden hoe ook voor minder complexe bouwplannen de ruimtelijke kwaliteitsborging wordt geregeld. Vanzelfsprekend wil bij dit traject van te maken beleidskeuzes graag haar expertise aanbieden. Ten aanzien van het project Stroomversnelling (het energieneutraal maken van 4,5 miljoen na-oorlogse woningen) en de betekenis daarvan voor de ruimtelijke kwaliteit van de woonwijken zal, mede ondersteund door het platform van het Team Ruimtelijke Kwaliteit Nederland, de vinger aan de pols houden. t.a.v. welstandsbeleid De in 2014 geactualiseerde welstandsnota biedt vooralsnog voldoende houvast voor een transparante en consistente advisering. Met de voorgenomen meer fundamentele herziening van de nota is nog geen begin gemaakt. Overigens biedt haar expertise bij de ondersteuning van dat traject graag aan. De landelijke ontwikkeling waarbij alle welstandsnota s zouden worden gekoppeld aan de website van ruimtelijkeplannen.nl (de bestemmingsplannen) is op het laatste moment - onder andere door bezwaren van het kadaster helaas stopgezet. t.a.v. erfgoedbeleid Conclusies: In de geniet erfgoed te weinig prioriteit en krijgt het te weinig aandacht. De (wettelijke) taken die moeten gebeuren worden echter in voldoende mate uitgevoerd. Aanbevelingen: Om het erfgoed beter te kunnen behouden en mogelijk ook in te zetten als troef bij vraagstukken over krimp en bij de versterking van de sociaal economische structuur, is gemeentelijk erfgoedbeleid wenselijk. Wij bevelen aan om gemeentelijk erfgoedbeleid te formuleren zodat men op zijn minst weet heeft van het cultuurhistorisch potentieel binnen de eigen gemeentegrenzen. Juist voor een kleine gemeente als is een goed afgestemd erfgoedbeleid van belang omdat dit beleid niet alleen de keuzes eenvoudiger maakt maar ook de inzet van de gemeente financieel beheersbaar houdt. Voor het vergroten van de kennis op het gebied van erfgoed en monumentenzorg 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 42% 41% 41% 40% 40% 39% 39% 38% 38% 37% 37% 35% 15% binnen het gemeentelijk apparaat, raden wij met name gemeentelijke medewerkers aan om de netwerkbijeenkomsten zoals het Erfgoedcafé te bezoeken. Verder bevelen wij aan om meer gebruik te maken van het monumentenspreekuur. Wij raden de gemeente ook aan om aanvragers en eigenaren van rijksmonumenten specifiek op de mogelijkheid van het monumentenspreekuur te wijzen. Omdat veel beeldbepalende panden nog steeds onbeschermd zijn en daarom gemakkelijk kunnen worden gesloopt of door ingrijpende wijziging worden aangetast, raden wij aan om voortgang te 43% % Gemeente 39% 41% Bezoekers Welstand Gemeente Bezoekers Welstand Provinciaal 16 17

10 maken met het tot stand brengen van de gemeentelijke monumentenlijst. Het is tenslotte zeer aan te bevelen om het draagvlak voor monumenten niet alleen bij monumenteneigenaren maar ook bij de inwoners van uw gemeente te vergroten. Bij het vormgeven van nieuw gemeentelijk erfgoedbeleid en het invulling geven aan de ambities op het vlak van de leefomgeving, willen wij uw gemeente graag behulpzaam zijn. Door onze jarenlange verbondenheid met de gemeente hebben wij veel ervaring en expertise ten aanzien van ruimtelijke kwaliteit en erfgoed binnen de gemeente. Met deze ervaring en kennis kunnen wij de gemeente ondersteunen bij het maken van keuzes uit de mogelijkheden die de nieuwe Omgevingswet de gemeente op het vlak van ruimtelijke kwaliteit en erfgoed biedt. t.a.v reclamebeleid Het reclamebeleid is nog niet geactualiseerd. Bovendien bevelen we aan hieraan ook beleid ten aanzien terrassen en markiezen te koppelen, zoals op andere waddeneilanden is gedaan. t.a.v. de lokale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit - De werkwijze met een aantal bijeenkomsten in het eigen gemeentehuis, een aantal in het gemeentehuis van Dongeradeel en ook een aantal overleggen op het kantoor van komt zeer goed tegemoet aan het uitgangspunt zo veel als mogelijk de planbehandelingen in aanwezigheid van de aanvragers te laten plaatsvinden. Maar liefst 82% van de aanvragen in te bezoeken zittingen zijn door de aanvrager of diens adviseur toegelicht. t.a.v de overige activiteiten Regelmatig contact met de portefeuillehouder en ook met leden van de gemeenteraad komt het zicht op de samenhang tussen beleid, het gewenste beeld en de advisering ten goede. t.a.v. de adviespraktijk De gemeente heeft de organisatie rond de vergunningverlening goed op orde, waardoor voor ons sprake is van een goed werkbare adviespraktijk. Dit jaar is bij de vergunningverlening door burgemeester en wethouders niet afgeweken van de advisering, waaruit is op te maken dat deze ook door het college als voldoende bruikbaar is ervaren. Tot slot nodigen we u van harte uit een zitting van de lokale of ook centrale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit bij te wonen. Het is ons voornemen om in 2016 weer een gezamenlijke excursie door uw prachtige gemeente te maken. Namens de lokale Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit. Ir. Tim Brill, voorzitter Gemeente TABEL A e welstandsadviesaanvragen behandelingen/welstandsaanvr. 1,78 1,81 2,26 1,65 1,54 1,63 1e monumentenadviesaanvragen behandelingen/monumentaanvr. 1,5 2,5 0 1,59 1,54 1,5 totaal aantal 1e aanvragen adviesgelden (x 1000) 5,8 4,1 9,2 712,0 869,3 784,4 Gemeente TABEL B Voldoet 29% 28% 11,8% 38,0% 44,4% 39,9% Voldoet mits 9% 17% 2,9% 19,4% 17,7% 18,3% Voldoet niet 9% 7% 14,7% 15,8% 13,1% 12,5% Aanhouden 3% 3% 5,9% 2,6% 2,4% 3,6% Vooroverleg 50% 45% 64,7% 24,2% 22,4% 25,7% Gemeente TABEL C ,0% 10,5% 22,7% 28,1% 25,3% 25,9% ,1% 63,2% 27,3% 27,9% 26,4% 26,1% ,6% 10,5% 27,3% 22,6% 22,6% 22,2% ,8% 15,8% 9,1% 12,1% 13,4% 14,1% ,5% 0,0% 13,6% 9,3% 12,3% 11,7% Gemeente Tabel D aantal vergaderingen plannen met toelichters 35% 15% 43% 38% 39% 41% plannen met bez/vergadering 3,3 1,6 2,1 3,9 4,4 4,5 plannen met bezoek totaal Totaal overzicht Cijfers Gemeente 18 19

11 COLOFON Tekst: / Tim Brill / Gertjan Timmer Afbeeldingen: aanvragers / Tim Brill Cijfers en grafieken: Ontwerp: / Jasper van Zellingen Verslagjaar: welstandsadvisering en monumentenzorg Johan Willem Frisostraat BN Leeuwarden husenhiem@husenhiem.nl