Effect resultaat Jaarverslag 2003

Effect resultaat Jaarverslag 2003

Effect resultaat Jaarverslag 2003

Senter is een agentschap van het Ministerie van Economische Zaken dat overheidsbeleid uitvoert op het terrein van technologie, energie, milieu, export en internationale samenwerking. Doelstelling hierbij is het duurzaam versterken van de positie van bedrijfsleven en kennisinstellingen in Nederland. In de loop van 2004 fuseert Senter met Novem. Samen gaan ze verder onder de naam SenterNovem. Het jaarverslag kunt u ook interactief raadplegen via de website van Senter: www.senter.nl/jaarverslag. Hier kunt u ook het verslag in zijn geheel downloaden.

Inhoudsopgave Woord vooraf van de directeur 4 1 Senterzaken in 2003 6 Case Bronkhorst High-Tech 16 2 Organisatie. doelstellingen en realisatie 18 Case Robopaper 30 3 Wat bereiken we met het beleidsgeld? 32 Case Japan Insite 40 Case Sopheon NV 50 Case Pepscan Systems 56 4 Uitvoeren: een vak apart 58 Interview met Chris Buijink 61 5 Jaarrekening 2003 66 5.1 Balans (vóór resultaatbestemming) 66 5.2 Staat van baten en lasten 67 5.3 Kasstroomoverzicht 68 5.4 Middelen in beheer voor opdrachtgevers 69 5.5 Toelichting bij de jaarrekening 2003 70 5.5.1 Algemene grondslagen voor de opstelling van de jaarrekening 70 5.5.2 Grondslagen voor de waardering van activa en passiva 70 5.5.3 Grondslagen voor de bepaling van het resultaat 71 5.5.4 Grondslagen voor het opstellen van het kasstroomoverzicht 71 5.5.5 Grondslagen voor het opstellen van het overzicht middelen in beheer voor opdrachtgevers 71 5.5.6 Toelichting op de balans 72 5.5.7 Toelichting op de staat van baten en lasten 78 5.5.8 Toelichting op het kasstroomoverzicht 81 5.5.9 Toelichting op de middelen in beheer voor opdrachtgevers 81 Overige gegevens 87 Accountantsverklaring 87 Voorstel tot resultaatbestemming 88 Gebeurtenissen na balansdatum 88 Kengetallen 89 Lijst van gebruikte afkortingen 92 Colofon 94

Woord vooraf van de directeur Resultaat en effect. Deze twee woorden geven kernachtig weer waar het bij Senter om draait. Senter is een agentschap van het Ministerie van Economische Zaken. Voor ondernemingen en kennisinstellingen vormen onze activiteiten een opstapje naar meer economische groei door technologische innovatie, duurzame ontwikkeling, internationale samenwerking en export. Dat effect willen we bereiken door een resultaatgerichte bedrijfsvoering in termen van doelmatigheid, effectiviteit, financieel resultaat en betrouwbaarheid. Het beeld van dat opstapje loopt als een leidraad door de vormgeving van dit jaarverslag. In dit jaarverslag leggen we verantwoording af over de in 2003 bereikte resultaten en effecten. In hoofdstuk 1, Senterzaken in 2003, staan we stil bij de meest in het oog springende ontwikkelingen van het afgelopen jaar en geven we een vooruitblik naar de toekomst. Hoofdstuk 2, Organisatie, doelstellingen en realisatie, bevat een verantwoording. Wat zijn onze doelstellingen en wat is er in 2003 van terechtgekomen? In hoofdstuk 3, Wat bereiken we met het beleidsgeld?, is plaats ingeruimd voor een uitvoerige beschouwing over waar de door Senter verstrekte beleidsgelden zijn terechtgekomen en de bijdrage die daarmee is geleverd aan de beleidsdoelstellingen. In de loop van 2004 fuseren we met Novem en gaan we samen verder onder de naam SenterNovem. Een deel van onze internationale activiteiten wordt dan overgedragen aan de Economische Voorlichtingsdienst (EVD). De fusie en taakoverdracht moeten leiden tot meer transparantie en een efficiëntere uitvoering. 4 Senter Jaarverslag 2003

Dit laatste jaarverslag van Senter is een goede gelegenheid om in hoofdstuk 4, Uitvoeren: een vak apart, de enorme ontwikkeling die we gedurende de 11 jaar van ons bestaan hebben doorgemaakt in historisch perspectief te plaatsen en van daaruit de lijnen door te trekken naar de toekomst. Zoals gebruikelijk sluit dit jaarverslag af met een uitgebreid financieel verslag (hoofdstuk 5) met de jaarrekening, kengetallen en de toelichting daarop. Senter heeft in veel opzichten een goed jaar achter de rug. De feiten en cijfers uit dit jaarverslag getuigen daarvan. Dat zijn de vruchten van de inzet van onze medewerkers, die zich, ondanks de onvermijdelijke onzekerheid die de komende veranderingen met zich meebrengen, met onverminderde energie van hun taken hebben gekweten. Daarvoor ben ik hen zeer erkentelijk. De lopende zaken, maar vooral toch ook de voorbereiding van de fusie met Novem en de overdracht van taken aan de EVD, hebben gezorgd voor een intensief overleg met de ondernemingsraad. Dankzij het begrip voor de wederzijdse posities, een open dialoog en een constructieve opstelling heeft het overleg met de ondernemingsraad steeds een positieve bijdrage geleverd aan de betrokkenheid van ons personeel bij de gang van zaken. Senter heeft tal van contacten met zijn opdrachtgevers, met zijn eigenaar (de plaatsvervangend Secretaris-Generaal van het Ministerie van Economische Zaken) en de daaronder vallende stafdirecties en met ondernemers. We onderhouden ook veel relaties met intermediairs en met collega-instellingen. De goede zakelijke en persoonlijke verbondenheid met onze stakeholders ervaren wij als zeer waardevol. Een speciaal woord van dank is op zijn plaats aan drs. Chr. P. Buijink, die jarenlang met veel toewijding en betrokkenheid de rol van eigenaar heeft vervuld. Half november 2003 heeft ir. P.A. Vermeij, de nieuwe plaatsvervangend Secretaris- Generaal van het Ministerie van Economische Zaken, het stokje van Chris Buijink overgenomen. Ir. W.J. Zwalve Waarnemend Algemeen directeur Den Haag/Zwolle, 15 maart 2004 Senter Jaarverslag 2003 5

1 Senterzaken in 2003 Omzet en resultaat in 2003 Senter had in 2003 te maken met een gemengd bedrijfseconomisch beeld. De omzet steeg met slechts 0,4 procent tot EUR 51,3 miljoen. Ondanks een stabilisatie van de omzet kon het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening meer dan worden verdubbeld tot bijna EUR 4,8 miljoen, tegenover ruim EUR 2,1 miljoen in 2002. Vanwege een aanzienlijke bijzondere dotatie aan de voorzieningen fusiekosten (EUR 3,8 miljoen) in verband met de fusie met Novem is het nettoresultaat teruggelopen van ruim EUR 2,1 miljoen in 2002 tot ruim EUR 1 miljoen in 2003. Door aan dit VIP-project deel te nemen kunnen we veel beter anticiperen op de komende marktontwikkelingen... het project heeft ons enorm geholpen door de samenwerkingsvorm IBM Nederland Stabilisatie van de omzet Ten opzichte van 2002, toen een omzetstijging werd behaald van 12,4 procent, is de omzetgroei met 0,4 procent in 2003 duidelijk afgezwakt. Dit heeft ons niet verrast in verband met de bezuinigingen op de beleidsbudgetten en het gure economische klimaat. De in 2003 behaalde omzet van EUR 51,3 miljoen valt eigenlijk nog mee in vergelijking met de gebudgetteerde omzet van EUR 50,7 miljoen. Op de thuismarkt Economische Zaken (EZ) bleef de omzet in 2003 nagenoeg gelijk aan die van 2002. De verdeling van de omzet over de diverse Directoraten- Generaal liet ook geen opvallende verschuivingen zien. Het Directoraat-Generaal voor Innovatie van EZ is nog altijd veruit de grootste opdrachtgever met een aandeel van 42,7 procent in de totale omzet en een aandeel van 54,9 procent in de bij EZ gerealiseerde omzet. De omzet bij opdrachtgevers buiten EZ vertoonde in 2003 een toename van 1,5 procent. Het effect van de stabilisatie van de omzet bij EZ en de lichte groei buiten EZ, is dat het niet-ez-aandeel in de omzet met een fractie steeg van 22,0 procent in 2002 tot 22,3 procent in 2003. Resultaatverbetering door efficiënte bedrijfsvoering In 2003 bedroeg de gemiddelde tariefstijging 3,6 procent ten opzichte van 2002. Bij een met 0,4 procent gestegen omzet is de voor deze prijsstijging gecorrigeerde omvang van de activiteiten in 2003 teruggelopen met 3,2 procent. Het personeelsbestand is hierop aangepast en daalde van gemiddeld 697 fte s in 2002 tot 672 fte s in 2003, een daling van 3,6 procent. Deze krimp van het personeelsbestand kon gemakkelijk en snel worden opgevangen door het aantal inhuurmedewerkers terug te brengen. Het feit dat de personeelsomvang relatief sneller is afgenomen dan de omvang van de activiteiten betekent een verbetering van de efficiency van de personeelsinzet en is één van de gunstige factoren voor de positieve ontwikkeling van het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening. Een tweede factor is de beheerste ontwikkeling van de personeelskosten. Een derde factor is de per saldo beheerste ontwikkeling van de materiële kosten. Tegenover kostenstijgingen ten gevolge van de nieuwe huisvesting in Den Haag (hogere kosten van huur en hogere afschrijvingskosten door de nieuwe inventaris) staat een gunstige ontwikkeling van 6 Senter Jaarverslag 2003

de kantoorkosten, de reis- en verblijfkosten, de automatiseringskosten en de communicatiekosten. Omdat het Haagse herhuisvestingproject is voltooid en de achterstanden bij de automatisering zijn ingelopen, bestaat niet langer de noodzaak hiervoor voorzieningen te treffen. Per saldo was in 2003 sprake van een kleine vrijval van voorzieningen, terwijl in 2002 nog voorzieningen werden getroffen voor een bedrag van bijna EUR 2,2 miljoen. Als laatste factor voor de gunstige ontwikkeling van het resultaat kan worden genoemd de financiële bijdrage van EZ voor de ontwikkeling van elektronische dienstverlening van EUR 1,2 miljoen. Elektronische dienstverlening is niet alleen een speerpunt van Senter maar ook in hoge mate van EZ. De bijdrage van EZ stelt ons in staat het programma van elektronische dienstverlening sneller uit te rollen. Waar ging het beleidsgeld naar toe en wat is het effect ervan? Senter heeft namens de verschillende opdrachtgevers in 2003 een kleine EUR 1,2 miljard aan beleidsgeld toegekend aan tal van bedrijven en kennisinstellingen. Een groot deel van dit geld (bijna 56 procent) betreft de fiscale stimulering van speur- en ontwikkelingswerk (WBSO) en van investeringen in bedrijfsmiddelen met een gunstig effect op de duurzame ontwikkeling (EIA). Ruim 44 procent van het toegekende beleidsgeld liep via subsidieregelingen en -programma s. Ten opzichte van 2002, toen er een kleine EUR 1,3 miljard aan beleidsgeld werd toegekend, is er sprake van een daling. Deze is het gevolg van de bezuinigingen van de rijksoverheid op de budgetten voor regelingen en programma s op onze werkvelden. Zo werden onder meer de TOP en EINP beëindigd en was er sprake van lagere budgetten bij WBSO, TIPP, TS en BSE. Het positieve effect van nieuwe regelingen op de omvang van de beleidsbudgetten, zoals die voor de scheepsbouw (TROS), weegt niet op tegen het negatieve effect van de bezuinigingen. Hoofdstuk 3, Wat bereiken we met het beleidsgeld?, belicht vanuit diverse invalshoeken het resultaat en het effect van de inzet van het beleidsgeld. Nieuwe taken in 2003 Kenmerkend voor onze opdrachtenportefeuille is het lang-cyclische karakter ervan. De meeste regelingen en programma s hebben een meerjarig karakter. De mutaties in het opdrachtenbestand van jaar tot jaar zijn dan ook niet zo omvangrijk, maar toch gaat er elk jaar wel iets af en komen er elk jaar weer nieuwe opdrachten bij. MEP Nieuw in 2003 was de regeling Milieukwaliteit Elektriciteitsproductie (MEP). Deze regeling in opdracht van het Directoraat Generaal voor Marktwerking en Energie van EZ richt zich op duurzame opwekking van elektriciteit via waterkracht, windkracht, biomassa of warmtekracht. TenneT is de hoofduitvoerder van deze regeling. Senter ondersteunt TenneT met technische adviezen en verzorgt de uitvoering van de ontheffingsbepaling voor oudere warmtekrachtinstallaties die vóór 1 januari 1996 in gebruik zijn genomen. TROS Per 1 september 2003 ging de Tijdelijke Regeling Ordersteun Scheepsnieuwbouw (TROS) van start. Deze regeling, die Senter uitvoert in opdracht van het Directoraat Generaal Ondernemingsklimaat van EZ, is in het leven geroepen om oneerlijke buitenlandse concurrentie in de scheepsbouw vanuit Zuid-Korea tegen te gaan. De belangstelling voor deze regeling bleek groot en het budget van EUR 60 miljoen werd in 2003 volledig uitgeput. Technostarters In 2003 zijn bij EZ voorbereidingen getroffen het nogal verbrokkelde technostartersbeleid te transformeren naar één programma met een samenhangend geheel van actielijnen. Er komt één programmabureau dat de verschillende acties coördineert en dat deels ook zelf als uitvoerder optreedt. Senter is hierbij nauw betrokken. In 2004 zal de vernieuwing van het technostartersbeleid verder vorm krijgen, maar daarop vooruitlopend is Senter benaderd voor het interim management van het programmabureau. Wij hebben deze taak per 1 januari 2004 met enkele enthousiaste medewerkers op ons genomen. Senter Jaarverslag 2003 7

Cross Per 15 december 2003 is het bureau Cross van het Ministerie van OCenW overgegaan naar Senter. Dit bureau, met circa vijf fte s, houdt zich bezig met onderwijskundige samenwerking tussen Nederlandse en buitenlandse onderwijsinstellingen. Er is veel synergie met de taken die Senter uitvoert in het kader van Pre-accessie voor de nieuwe toetreders tot de EU. Er ligt ook een duidelijke link met onze taken op het terrein van Educatieve Technologie. Dat zijn ook de redenen voor deze taakoverdracht aan ons. In de financiering is de hulp van Senter heel belangrijk geweest: ze zorgt voor essentiële steun in de rug. ASML Het is technologisch risicovol ontwikkelingswerk. Als we het niet met overheidshulp zouden doen, deden we het waarschijnlijk helemaal niet. En een bedrijf als Lionix zou helemaal geen kans krijgen. Bronkhorst High-Tech Onderzoek en advies aan opdrachtgevers Mede als gevolg van de operatie Van Beleidsbegroting tot Beleidsverantwoording (VBTB), willen beleidsmakers steeds meer informatie ontvangen over de bestemming van het beleidsgeld en het effect ervan. Het adagium meten is weten is hierop bij uitstek van toepassing en daarom investeren we veel in het opbouwen van gegevensbestanden. Alle in de loop der jaren financieel ondersteunde projecten (eind 2003 bijna 570.000 projecten) worden opgeslagen in een datawarehouse ten behoeve van analyses naar bijvoorbeeld branche, regio, grootteklasse van de bedrijven en technologiegebied. Door op trefwoord te zoeken kan snel gevonden worden welke bedrijven en instellingen actief zijn in bijvoorbeeld een bepaald technologiegebied in een bepaalde regio. Onderzoek Senter beschikt over een team Beleidsinteractie dat beleidsmakers ondersteunt door met name specifieke onderzoeken. Het Directoraat Generaal voor Innovatie (DG-I) van EZ is hierbij de belangrijkste opdrachtgever. Beleidsinteractie inventariseerde en analyseerde in 2003 technologiegebieden zoals ICT, genomics, katalyse en microsysteemtechnologie. De innovatiebestedingen van bedrijven en kennisinstellingen zijn per regio zichtbaar gemaakt (hot spots). Ter verkenning van innovatiepatronen werkt Senter in opdracht van DG-I samen met het Nederlandse Organisatie voor toegepast natuurwetenschappelijk onderzoek (TNO) en de Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) in het project Dynamo. Dit kan een bijdrage leveren aan de technologieverkenningen van EZ en de invulling van het programmatische technologiebeleid. Voor het innovatiebeleid rond life sciences zette Beleidsinteractie een monitor op van de op dit vlak actieve bedrijven en instellingen. Beleidsadvisering Opdrachtgevers doen vaak een beroep op Senter voor adviezen over het opzetten en uitwerken van beleid. Door van meet af aan rekening te houden met uitvoeringsaspecten neemt de effectiviteit van het beleid toe en neemt het aantal conflicten met belanghebbenden tijdens de uitvoering af. Een aantal voorbeelden uit onze praktijk in 2003. Het op samenwerking (tussen bedrijven onderling en tussen bedrijven en de kennisinfrastructuur) gerichte projectmatige technologiebeleid is door EZ in een nieuw jasje gestoken. Daarbij is gebruikgemaakt van de kennis en ervaring van Senter als uitvoeringsinstantie op dit terrein. Een en ander heeft geresulteerd in de regeling Innovatiesubsidie Samenwerkingsprojecten, die begin 2004 van start is gegaan en waarvan de uitvoering in onze handen is. EZ heeft ook gebruikgemaakt van onze adviezen bij het opzetten van de nieuwe MEP-regeling. Verder zijn we in 2003 op uitnodiging van EZ in adviserende zin betrokken bij het opzetten van een nieuw beleid voor Technostarters, voor Kennisoverdracht en voor Energie Onderzoek Strategie (EOS). Senter is door EZ gevraagd mee te werken aan technology matchmaking tussen buitenlandse en Nederlandse bedrijven en instellingen.voorts zijn juridische adviezen verstrekt aan de provincie Gelderland bij het opzetten van een stimuleringsregeling voor regionale bevordering van technologie volgens een opzet waarmee we veel ervaring hebben. 8 Senter Jaarverslag 2003

Elektronische dienstverlening Onder meer via het Actieprogramma Andere Overheid bevordert de overheid de inzet van elektronische dienstverlening ten behoeve van een betere service aan burgers en bedrijven. Dit maakt een snellere en meer open communicatie mogelijk, zorgt voor een grotere toegankelijkheid en transparantie, en biedt faciliteiten ter beperking van de administratieve lasten. Elektronische dienstverlening draagt ook in belangrijke mate bij aan een efficiëntere bedrijfsvoering door verbetering en optimalisering van interne processen. Senter onderkent deze aantrekkelijke aspecten ten volle en wil binnen de overheid een voorbeeld zijn van een excellent overheidsloket met moderne elektronische communicatiemiddelen en bedrijfsprocessen. De fusie met Novem vergroot de financiële slagkracht en het draagvlak om deze ambitie te realiseren. SenterNovem zal de komende jaren dan ook veel in de verdere uitbouw van elektronische dienstverlening investeren. Elektronisch aanvragen In 2003 is het bij veertien regelingen en programma s mogelijk geworden langs elektronische weg subsidieaanvragen in te dienen bij Senter. Meer dan 150 aanvragers hebben in 2003 die mogelijkheid benut. Dit is een voorzichtig begin, maar van maand tot maand is er een duidelijk stijgende tendens. Het aantal regelingen waarbij elektronisch indienen van een aanvraag mogelijk is, zal in 2004 nog sterk toenemen. Met het oog daarop is in 2003 een grote inspanning geleverd om ook de fiscale regelingen, zoals de WBSO en de Energie-investeringsaftrek (EIA), over te brengen van het huidige aparte en verouderde systeem naar het centrale Basis Administratie Systeem (BAS). Hierdoor wordt het in 2004 mogelijk ook voor deze regelingen, waarvan jaarlijks tienduizenden bedrijven gebruikmaken, elektronisch aanvragen in te dienen. Senter.nl De website van Senter (www.senter.nl) is ons elektronische uithangbord en trekt steeds meer bezoekers. In 2003 ging het om gemiddeld 1339 bezoekers per dag tegenover gemiddeld 1047 bezoekers in 2002 en 723 in 2001. In 2003 heeft de site in een onderzoek van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties in de categorie diensten van ministeries de eerste plaats behaald van de 152 websites die in het onderzoek waren betrokken. Onze website eindigde als derde van alle 1200 beoordeelde websites van de centrale en lagere overheden. De website www.senterloket.nl, waarmee ondernemers elektronisch subsidieaanvragen kunnen indienen, is één van de tien genomineerden voor de Europese Guide award for online excellence in Grant Support. De prijs wordt toegekend door het E-contentprogramma van de Europese Commissie. Later in 2004 wordt bekendgemaakt wie van de tien genomineerden de uiteindelijke winnaar is. Interne elektronische dienstverlening Ook voor onze medewerkers speelt elektronische dienstverlening een steeds grotere rol. Een belangrijke verbetering in 2003 was de vervanging van het oude systeem van elektronisch tijdschrijven door een nieuw systeem dat gebruikmaakt van de HRM-module van SAP. Door dit te combineren met elektronische verlofaanvragen met behulp van SAP (in plaats van het bestaande systeem met verlofkaarten) slaan we twee vliegen in een klap. Dankzij deze systeemintegratie is het aantal administratieve handelingen voor de medewerkers verminderd en is het beheer van de verlofadministratie aanzienlijk vereenvoudigd. In 2003 werden ook voorbereidingen getroffen voor elektronische ondersteuning van de inkoopprocedure (van het inkoopformulier tot en met de factuurafhandeling). De eerste fase is begin 2004 gestart. Hierdoor ontstaat een sterke verbetering van de beheersbaarheid van het systeem van factuurafhandeling, wordt het logistieke proces van de facturenstromen door de organisatie veel eenvoudiger en verloopt de betaling van de facturen sneller. Later in 2004 komt het hele programma van het elektronische inkoopproces beschikbaar. In 2003 is veel energie gestoken in het implementeren van een systeem voor het digitaal beschikbaar stellen van beschrijvingen van de administratieve organisatie (AO). Hierdoor wordt de AO beter toegankelijk en heeft iedereen altijd de meest recente versies hiervan ter beschikking. Dit bevordert zowel het systematische gebruik van de AO als het onderhoud ervan. Sinds maart 2004 is het systeem operationeel. In 2003 is een pilot met telewerken van start gegaan. Hierbij gebruiken we het systeem dat EZ toepast. Naast gebruikersaspecten staat de beveiliging daarbij centraal, omdat onze medewerkers veel gebruikmaken van vertrouwelijke gegevens van bedrijven. Op basis van de uitkomsten van de pilot en een aantal bedrijfsmatige overwegingen krijgt het beleid voor telewerken in 2004 verder gestalte. Senter Jaarverslag 2003 9

Zulk onderzoek heeft een hoog risico en er is lange adem nodig. Daarom is de steun van Senter erg belangrijk geweest. Voordeel is ook de samenwerking met andere partners. Daardoor ontstaat een breder draagvlak. Royal Cosun Voorlichting en begeleiding van ondernemingen en kennisinstellingen Senter heeft een belangrijke taak bij het uitdragen van het uit te voeren beleid en bij het adviseren van de doelgroepen zodat zij optimaal kunnen inspelen op de mogelijkheden die de overheid biedt. Dat doen we langs verschillende wegen. Evenementen We organiseren tal van evenementen om ondernemingen en kennisinstellingen voor te lichten of kennis met elkaar te laten maken. Het doel is de bevordering van onderlinge technologische samenwerking of kennisoverdracht. In 2003 ging het daarbij onder meer om het seminar Archeo Techno-logisch (in het kader van het programma Technologie en Samenleving ), dat meer dan 100 bezoekers trok, om het symposium De Marktwaarde van nanotechnologie, dat 50 deelnemers telde, en het in samenwerking met NWO georganiseerde ICT kenniscongres, dat 1100 deelnemers trok. Verder kunnen worden genoemd de meer dan 50 deelnemers tellende workshop Scholingsimpuls, de IOP themadag, die in 2003 in het teken stond van de niet-technische aspecten van innovatie, een succesvol brokerage event in het kader van concurreren met ICT-competenties en het seminar Uitgaand toerisme in ontwikkelingslanden, dat plaatsvond in het kader van het PSOM. Bedrijvendag Op 15 juni vond de jaarlijkse bedrijvendag plaats. Deze trok ruim 700 bezoekers en kende een vernieuwde opzet. Naast de traditionele informatiemarkt was plaats ingeruimd voor workshops op verschillende gebieden gericht op ondernemers en kennisinstellingen die financiële ondersteuning zoeken voor een bepaald project. Uit de evaluatie bleek dat de nieuwe opzet goed is aangeslagen bij de bezoekers. EG-Liaison Voor het tot Senter behorende bureau EG-Liaison was 2003 het jaar dat het Zesde EU Kaderprogramma (KP6) voor Onderzoek en Technologische Ontwikkeling van start ging. Vergeleken met zijn voorgangers wordt KP6 gekenmerkt door de grootschaligheid van de projecten die het tot stand wil brengen. De Integrated Projects zijn eigenlijk programma s op zich en de Networks of Excellence bundelen de krachten van honderden onderzoekers. Ze moeten een belangrijke bijdrage leveren aan de realisatie van de door de EU beoogde European Research Area. EGL heeft als taak de Nederlandse participatie in KP6 te bevorderen. Inspelend op de nieuwe aspecten van KP6 heeft EGL haar dienstverlening uitgebreid en biedt de Nederlandse indieners intensieve begeleidingstrajecten. Daarnaast bleven de traditionele EGL-instrumenten (informatie, advies, workshops, partner search) bestaan. In welke mate was Nederland, en daarmee EGL, succesvol in het eerste jaar van KP6? De door EGL in december 2003, bij gelegenheid van het 20-jarig bestaan, gepresenteerde analyse geeft aan dat het Nederlandse aandeel in 2003 6,6 procent was, een vol procentpunt boven de just retour van de financiële bijdrage van Nederland aan de EU. Onderdelen in KP6 waarin het Nederlandse aandeel bijzonder hoog was, zijn voeding, energie, milieu en burgers & bestuur. Ondanks deze goede resultaten zijn er echter ook zorgpunten, die overigens niet alleen voor Nederland gelden. Zo blijft de deelname vanuit het bedrijfsleven achter en wordt ook de 15-procentdoelstelling voor het aandeel MKB niet gehaald. Bij nog al wat oproepen (calls) blijkt de slaagkans zo laag te zijn (minder dan 20 procent) dat hiervan een ontmoedigende werking uitgaat, temeer omdat als gevolg van de grote omvang van de projecten vaak tientallen deelnemers en de lange looptijd van de nieuwe projectvormen de voorbereiding van projectvoorstellen een majeure operatie is geworden. In 2004 zal EGL de ingeslagen koers voortzetten. Ze hoopt dan ook verder te profiteren van de voordelen van het samengaan met het Innovation Relay Centre Nederland. 10 Senter Jaarverslag 2003

Algemene informatie & advies (AIA) AIA functioneert als het frontoffice van Senter. Ondernemers die voor een project gebruik willen maken van overheidsinstrumenten (subsidies, fiscale regelingen, stimuleringsprogramma s e.d.) kunnen een persoonlijk advies van de adviseurs van AIA krijgen. AIA functioneert ook als telefonische of elektronische helpdesk. Op deze wijze vervult AIA een nuttige rol bij het meer transparant maken van het stimuleringsbeleid voor ondernemingen en kennisinstellingen. Door samenwerking met andere instellingen is AIA in staat over de grenzen van Senter heen te kijken en adviezen op maat te verschaffen over alle voor de aanvragers relevante overheidsinstrumenten. Deze brede oriëntatie krijgt in 2004 nog meer reliëf bij het invaren van AIA in het gemeenschappelijke frontoffice van de EVD, Senter, Novem en het Bureau voor de Industriële Eigendom (BIE). Samenwerking Senter werkt al jarenlang samen met diverse instellingen voor het uitwisselen van kennis of informatie, bij voorlichtingsactiviteiten en bij het uitvoeren van regelingen. Uitgangspunten daarbij zijn altijd het zoeken van synergie en het optimaliseren van de efficiency van de uitvoering. In 2003 is het beleid op het punt van samenwerken voortgezet, met een aantal nieuwe accenten. Novem en EVD Vooruitlopend op de fusie met Novem en de taakoverdracht aan de EVD is de al bestaande samenwerking met deze twee agentschappen geïntensiveerd. Senter en Novem hebben in 2003 samen een aantal veelbelovende acquisitietrajecten in gang gezet voor opdrachten die in 2004 en later onder de vlag van SenterNovem uitgevoerd zullen worden. De vier bestaande samenwerkingsverbanden met Novem zullen bij de fusie uiteraard in de reguliere structuur worden ingevaren en het specifieke karakter van samenwerkingsproject verliezen. In het kader van een op te richten gemeenschappelijke frontoffice, waarvoor de voorbereidingen in 2003 zijn gestart, krijgt de samenwerking met de EVD een sterke impuls. Ook het BIE zal hierbij aanhaken. Senter draagt in 2004 een aantal taken over aan de EVD, maar er is afgesproken dat wij de EVD bij de uitvoering van die taken met een aantal specifieke vormen van dienstverlening zullen ondersteunen. NWO Met NWO werkt Senter onder andere samen in het kader van het Nationaal Regie-orgaan Genomics en het al eerder genoemde project Dynamo. Senter en NWO zoeken naar mogelijkheden om de samenwerking in het kader van de vernieuwing van het programmatische technologiebeleid te intensiveren. De samenwerking kan ook een bijdrage leveren aan het opheffen van de kennisparadox : er dient niet alleen excellent onderzoek plaats te vinden, maar het moet ook uitmonden in nieuwe producten en processen. Syntens Met Syntens werken we vooral samen bij het geven van voorlichting aan het MKB en bij de uitvoering van regelingen op het terrein van kennisoverdracht. Samen met MKB Nederland gaan Syntens en Senter regionale voorlichtingsbijeenkomsten verzorgen. EZ wil in 2004 het beleid bij technologische kennisoverdracht opnieuw inrichten. Senter en Syntens bezien in hoeverre de bestaande samenwerking nieuwe accenten moet krijgen om optimaal in te spelen op de wensen van EZ. Belastingdienst Bij de uitvoering van fiscale regelingen zoals de WBSO en de Energie-investeringsaftrek (EIA) werkt Senter samen met de Belastingdienst. De samenwerking heeft vooral betrekking op gegevensuitwisseling. In 2002 was op dit punt tussen Senter en de Belastingdienst al een protocol met betrekking tot de WBSO tot stand gekomen; in 2003 is dat ook gebeurd voor de EIA. Door een betere afstemming van de werkprocessen leiden de afspraken tot een kortere doorlooptijd van de afhandeling van aanvragen bij de EIA. Senter Jaarverslag 2003 11

Taftie Taftie is een internationaal samenwerkingsverband van binnen de EU opererende instellingen als Senter. Doel van deze samenwerking is benchmarking om zodoende van elkaar te leren, maar ook het uitoefenen van invloed op nationaal en EU niveau. Hierbij gaat het om de versterking van de positie van het internationaal technologiebeleid en de rol die de Taftieleden daarin spelen. In 2003 is veel aandacht uitgegaan naar het European Research Area netwerk (ERA-netwerk), dat zich richt op de aanpak van research van grensoverschrijdende regio s. Andere aandachtspunten zijn de uitbreiding van de EU met tien nieuwe lidstaten en het aandragen van oplossingen voor bepaalde, voor de positie van het MKB schadelijke, onevenwichtigheden in KP6. In 2004 is Senter voorzitter van Taftie. Overige samenwerkingsovereenkomsten Senter werkt al jarenlang vruchtbaar samen met een aantal intermediaire organisaties die ten behoeve van onze doelgroepen actief zijn. Het gaat hierbij om FME, Metaalunie en MKB Nederland. De samenwerking met deze organisaties spitst zich toe op gezamenlijke voorlichting aan de leden over de programma s en regelingen die voor hen interessant zijn. Daarnaast is er geregeld overleg met de betrokken partijen over relevante ontwikkelingen en evaluatie van activiteiten. De steun van Senter is voor ons heel belangrijk geweest. Als we de ontwikkeling van de nieuwe basistechnologie niet op deze wijze hadden kunnen financieren waren we in ieder geval veel kleiner geweest dan nu. IPCOS Technology Klanttevredenheid In 2002 is al besloten over te gaan tot een systeem van frequente meting van de klanttevredenheid, waarbij elke regeling minimaal één keer per jaar aan de beurt komt. Hierdoor beschikken we voortdurend over actuele informatie en trends. Dat is effectiever dan een grote imago-enquête eens in de drie jaar, zoals tot nu toe gebeurde. In 2003 heeft een pilot plaatsgevonden bij de regelingen TS en PSO. Op basis hiervan is besloten deze aanpak voor alle doorlopende regelingen en programma s uit te rollen. Inclusief de pilot is in 2003 bij negen regelingen en programma s een klanttevredenheidsonderzoek gehouden. In de klanttevredenheidmetingen wordt een groot aantal aspecten onderzocht. De serviceverlening van Senter moet zo goed zijn dat op alle aspecten minimaal een voldoende wordt gescoord en dat het gemiddelde cijfer uitkomt op minimaal 7,5. Om dit doel te bereiken stellen de opdrachtleiders van de programma s en regelingen die zijn onderzocht een actielijst met verbeterpunten op. Kennis en kunde Het succes van een organisatie als Senter wordt in hoge mate bepaald door de kennis van de medewerkers en de kundigheid waarmee die kennis wordt geëxploiteerd. Het is cruciaal op de juiste plaats en de juiste tijd over de juiste kennis te beschikken. Niet alleen kennisontwikkeling, kennisdeling en de toegankelijkheid van kennis zijn hierbij belangrijke factoren, ook een gezond kennisklimaat vormt een noodzakelijke voorwaarde. In 2003 zijn de volgende initiatieven ondernomen om de positie van Senter als kennisintensieve instelling te schragen. Kennismanagement Begin 2003 is een fulltime kennismanager aangesteld die optreedt als aanjager en coördinator van alle activiteiten op het gebied van kennismanagement. Hij heeft een aanvalsplan opgesteld voor een minder verbrokkelde aanpak van de kennisontwikkeling dan tot nu toe en voor meer toespitsing op de prioriteiten waar het de komende jaren op ons werkterrein om draait. Het kennismanagement moet minder vrijblijvend worden. Belangrijk is daarom de kennisontwikkeling meer vraaggericht te maken door de opdrachtgevers hiervoor, ook financieel, te interesseren. In dit kader zijn de vakgroepen in de loop van 2003 vervangen door een meer flexibel systeem van kennisinitiatieven op de onderscheiden prioriteiten en is een systeem van kennismonitoring in ontwikkeling. 12 Senter Jaarverslag 2003

Infotheek In 2003 is de infotheek operationeel geworden. De infotheek is veel meer dan een klassieke bibliotheek waar je boeken en tijdschriften kunt lenen en literatuur kunt raadplegen. De infotheek vervult een spilfunctie in het ten behoeve van onze medewerkers bij elkaar brengen van vraag en aanbod van kennis. De medewerkers van de infotheek (2,6 fte) hebben toegang tot een groot aantal (internationale) databanken en catalogi met bibliografische gegevens en beschikken over geavanceerde tools om informatie te zoeken. Dit stelt de infotheek in staat een uitgebreid dienstenpakket aan te bieden op basis van het kennisbehoefteprofiel dat de medewerker opgeeft. Daarnaast vervult de infotheek natuurlijk ook de klassieke bibliotheekfuncties. De komst van de infotheek maakt het mogelijk flink in het bestand van tijdschriftabonnementen te snoeien. Personeelsuitwisseling Stages van medewerkers bij andere instellingen binnen een voor ons relevant werkgebied zijn een probaat middel om de blik van de medewerkers te verruimen, nieuwe netwerken aan te boren en de omgevingskennis te vergroten. In dit kader zijn in 2003 afspraken gemaakt met het Directoraat- Generaal voor Marktwerking en Energie (DG-M&E) van EZ voor een pilot waarin medewerkers worden uitgewisseld voor een (korte) stage. Dit zal komend jaar verder worden geïntensiveerd. Ook de Algemene Rekenkamer en Senter laten medewerkers via een stageregeling bij elkaar in de keuken kijken. Nieuwe accenten in het personeelsbeleid in 2003 Het personeelsbeleid is in 2003 grotendeels ongewijzigd voortgezet. Veel tijd is gaan zitten in de voorbereiding van de reorganisatieprocessen als gevolg van de fusie met Novem en de taakoverdracht aan de EVD. In dit licht is het ook niet logisch allerlei vernieuwingen te initiëren. Dat kan beter in het kader van de fusie gebeuren. Niettemin vallen er wel een paar nieuwe accenten te vermelden. Individueel werkplan In 2003 zijn voorbereidingen getroffen voor de invoering van een individueel werkplan (IWP) in 2004. Dit vloeit voort uit een wijziging van het ARAR. Het IWP houdt in dat de leidinggevende en de medewerker afspraken maken over werkzaamheden, resultaten en arbeidsomstandigheden met de daarbij behorende tijdsinzet. Ook worden afspraken gemaakt over de verdere ontwikkeling van de kennis en vaardigheden van de medewerker. De afspraken voor het IWP worden schriftelijk vastgelegd. Er gaat een disciplinerende en structurerende werking vanuit voor zowel de leidinggevende als de medewerker. In die zin levert het IWP een toegevoegde waarde die de administratieve last die ermee gemoeid is, overstijgt. Klasjes Veruit de belangrijkste productiefactor van Senter is ons menselijk kapitaal. Daarom investeren we veel in de ontwikkeling van onze medewerkers. Een nieuw initiatief in 2003 was de introductie van de klasjes voor drie verschillende groepen medewerkers. De klasjes zijn bedoeld voor medewerkers met goede (door)groeimogelijkheden. De focus ligt bij het verbreden en verdiepen van de persoonlijke kwaliteiten en daardoor een bredere inzetbaarheid. De klasjes worden geleid door een ervaren manager van Senter. In 2003 vond een eerste cyclus plaats. In 2004 worden de resultaten geëvalueerd. Contracten voor flexibele inhuur van medewerkers Voor de nodige flexibiliteit in de bedrijfsvoering zet Senter in ruime mate niet-ambtelijke inhuurkrachten in. Hierbij maken we al jarenlang gebruik van de diensten van een bepaald bureau. Om bij de inzet van inhuurkrachten niet afhankelijk te zijn van één leverancier en om te kunnen profiteren van marktwerking is in 2003 een contract met een tweede inhuurbureau afgesloten. Voor de kortlopende inhuur heeft EZ in 2003 een mantelovereenkomst gesloten met een aantal uitzendbureaus. Senter lift mee op deze overeenkomst en dat levert financieel voordeel op. Huisvesting De belangrijkste gebeurtenis was de ingebruikneming op 3 maart 2003 van onze nieuwe huisvesting in het kantoorpand CentreCourt in Den Haag. De officiële opening vond plaats op 15 mei en werd door de grootste opdrachtgever van Senter verricht in de persoon van drs. R. Bemer, de toenmalige Directeur Generaal Innovatie van EZ. Hij onthulde een beeld van René van Leusden. De overgang van Senter Jaarverslag 2003 13

het klassieke cellenkantoor naar het moderne flexibele kantoorconcept in CentreCourt is soepel verlopen. De nieuwe huisvesting voldoet in de praktijk aan de verwachtingen. Het gebruik van de ruimte is efficiënter, de onderlinge communicatie verloopt vanzelfsprekender en de verschillende kantoorfaciliteiten sluiten goed aan op de uiteenlopende werkprocessen en kantoorbehoeftes. Daar komt nog bij dat de binnenhuisarchitectuur met de slingerende S-wand en de verschillende kleuraccenten voor een geheel eigen uitstraling zorgt, die veel medewerkers bijzonder waarderen. De Zwolse hoofdhuisvesting kreeg een nieuw, sterk verbeterd toegangsbeveiligingssysteem dat op dezelfde wijze werkt als het systeem in CentreCourt. Tevens werden de nodige verbeteringen doorgevoerd in de klimaatbeheersing. In verband met het verlopen van huurcontracten zal in 2004 een beslissing worden genomen over de toekomstige huisvesting van de Zwolse vestiging. In beide vestigingen werd veel aandacht besteed aan bedrijfsinterne milieuzorg. Door middel van het vergroten van de bewustwording bij de medewerkers en het treffen van praktische maatregelen werkte een interne projectgroep actief aan bijvoorbeeld het reduceren van de afvalstromen en het terugdringen van het gebruik van papier, water en energie. Medezeggenschap In 2003 was er intensief en constructief contact met de ondernemingsraad. Er waren tien overlegvergaderingen en wanneer de situatie daarom vroeg gaven partijen elkaar de ruimte voor informeel overleg. De meeste aandacht ging uiteraard uit naar allerlei aspecten van de stroomlijningsoperatie. Andere belangrijke punten van overleg waren de uitvoering van het nieuwe rookbeleid als gevolg van wettelijke verplichtingen, de introductie van het IWP, de uitvoering van het beleid bij de inzet van niet-ambtelijke medewerkers, de invulling van het beleid bij telewerken, en de gang van zaken omtrent beoordelen en belonen. Om de betrokkenheid bij de overdracht van taken van Senter Internatioaal aan de EVD te vergroten zijn twee vacatures in de ondernemingsraad vervuld door medewerkers van Senter Internationaal. Een Senterkrediet heeft een doorslaggevende rol gespeeld. Het risico was natuurlijk groot. Zonder die hulp waren we er niet geweest. We hebben nu 70 mensen in dienst. Multi Print Systems Wijzigingen in het managementteam Op 1 oktober 2003 heeft de heer A.J.M. Kerkvliet RE RA, Manager Bedrijfsvoering en lid van het managementteam, Senter verlaten om toe te treden tot het managementteam van het Bureau voor de Industriële Eigendom (BIE). Adrie Kerkvliet heeft vanaf 1996 met veel inzet en resultaat verscheidene functies binnen Senter vervuld, waarvan sinds januari 2002 die van Manager Bedrijfsvoering. Wij zijn hem hiervoor veel dank verschuldigd en wensen hem veel succes in zijn nieuwe functie bij het BIE. In verband met de op handen zijnde fusie met Novem wordt de vacature Manager Bedrijfsvoering niet meer vervuld. SenterNovem: het beste van beide boven Senter en Novem gaan de eerste helft van 2004 fuseren. Onder de naam SenterNovem ontstaat een robuuste organisatie voor de uitvoering van overheidsbeleid op het gebied van duurzame ontwikkeling en innovatie. De meerwaarde voor opdrachtgevers en doelgroepen is evident: meer transparantie, een sterke combinatie van onderwerpen, een uitgebreide portfolio, een groot netwerk en meer kennis en competenties. Bovendien leidt schaalvergroting tot meer kostenefficiëntie. Deze synergievoordelen verbeteren de concurrentiepositie van SenterNovem en vergroten de acquisitiekracht. Nieuwe ontwikkelingen, andere organisatie De wereld verandert voortdurend. Opdrachtgevers ontwikkelen nieuw beleid en vragen om meer efficiëntie. Vanuit de maatschappij komen signalen voor meer transparantie in de uitvoering. Ook het werkveld van Novem en Senter duurzame 14 Senter Jaarverslag 2003

ontwikkeling en innovatie is volop in beweging. Dit was aanleiding om te onderzoeken of stroomlijning van Senter, Novem, EVD en BIE (alle vier zijn agentschap van EZ) tot meer transparantie en efficiency leidt. In 2003 publiceerde een commissie waarin de vier agentschappen waren vertegenwoordigd, een unaniem rapport met een aantal aanbevelingen. De Bestuursraad van EZ heeft die aanbevelingen op hoofdlijnen overgenomen. De gevolgen zijn ingrijpend. Senter en Novem fuseren in de eerste helft van 2004 onder de naam SenterNovem. De EVD zal in 2004 de taken van Senter overnemen op het gebied van internationale handelsbevordering en investeringen. De vier agentschappen gaan hun voorlichting op bepaalde terreinen bundelen. Door in de sfeer van stafondersteuning samen te werken behalen zij extra efficiencyvoordelen. Voor SenterNovem levert de stroomlijningsoperatie een besparing op van ten minste 35 fte. SenterNovem streeft ernaar dit zonder gedwongen ontslagen te realiseren. De omzet van SenterNovem bedraagt bij de start circa EUR 83 miljoen en de organisatie telt circa 1050 fte s. Medewerkers betrekken Een fusie heeft grote gevolgen voor beide organisaties. Senter en Novem vinden het belangrijk alle medewerkers open en tijdig bij de veranderingen te betrekken. Over achtergronden, aanpak en voortgang van de fusie en de doelstellingen van de nieuwe organisatie worden de medewerkers uitvoerig geïnformeerd. Dat geldt ook voor de reorganisatie waarmee het samenvoegen van Senter en Novem gepaard gaat. De bestuurders van Senter, Novem en EVD voeren veel en intensief overleg met hun eigen ondernemingsraden. Ook is er sprake van gemeenschappelijk overleg met de ondernemingsraden van Senter en Novem enerzijds en Senter en EVD anderzijds. Fusiekosten Een fusie kost geld. De kosten die hiermee gemoeid zijn, bedragen naar schatting EUR 4,6 miljoen. Zo zijn er mensen nodig om het veranderingsproces voor te bereiden en uit te voeren. ICT-systemen moeten op elkaar worden afgestemd. En de nieuwe organisatie wil zich door zorgvuldige communicatie helder positioneren. De geschatte fusiekosten drukken als een bijzondere dotatie op de exploitatie van Senter en Novem in 2003. Deze kosten moeten overigens wel in het juiste perspectief worden bezien. Ze staan gelijk aan ruim 5 procent van de omzet van Senter en Novem. Gezien de efficiencywinst van de fusie bedraagt de terugverdientijd hooguit twee jaar. Dit is in bedrijfseconomisch opzicht verantwoord. Voorbereidingen in 2003 In 2003 hebben Senter en Novem in gezamenlijke werkgroepen veel energie gestoken in de voorbereidingen van de fusie. Er vond een inventarisatie plaats van de werkprocessen van beide organisaties om op basis van best practices tot een optimale integratie te komen. Ook ontstond een ontwerp op hoofdlijnen voor een nieuwe organisatiestructuur. Senter, Novem, EVD en BIE brachten de wijze waarop zij willen gaan samenwerken bij de voorlichting en de stafdiensten in kaart. En Senter werkte samen met de EVD aan een protocol voor de overdracht van bepaalde internationale taken aan de EVD. Economisch perspectief Door de synergievoordelen van de fusie ziet SenterNovem reële mogelijkheden om de omzet binnen vijf jaar aanzienlijk te verhogen. Dit ondanks minder goede vooruitzichten bij een deel van de huidige opdrachten als gevolg van bezuinigingen, stroomlijning van regelingen en programma s, en het verschuiven van prioriteiten. Er loopt een aantal veel belovende, relatief omvangrijke acquisitietrajecten die het optimisme over het groeipotentieel van SenterNovem schragen. De fusie biedt mooie kansen voor goede bedrijfseconomische prestaties. Verder zijn er goede vooruitzichten op een adequaat resultaat uit bedrijfsuitoefening. Naar een permanent agentschap SenterNovem krijgt bij de start in 2004 eerst de status van een tijdelijk agentschap. De regelgeving van het Ministerie van Financiën schrijft dit voor. Dit geeft de nieuwe organisatie de gelegenheid ingrijpende gevolgen als het aanpassen van werkprocessen, bedrijfsvoering en besturingsmodel zorgvuldig uit te voeren. Daarna beoordeelt de Toetsingscommissie Verzelfstandiging de nieuwe protocollen. Met ingang van 1 januari 2006 wil SenterNovem de status van permanent agentschap bereiken. Senter Jaarverslag 2003 15

JOUWSMA BRONKHOR Absoluut grensverleggende 16 Senter Jaarverslag 2003

VAN T Toegang tot grensverleggende technologie Klanten eisen de laatste technologie, de meest geavanceerde technieken, het neusje van de zalm. Kan daaraan niet worden voldaan, dan lopen ze gegarandeerd weg. Zaak dus om wat technologie betreft voorop te blijven lopen. Maar daarvoor is kennis nodig en grensverleggend onderzoek, experimentele technologie wellicht. Dergelijk onderzoek is risicovol en bovendien moet je maar de weg weten te vinden tot de geschikte specialistische kennis. Voor Bronkhorst High-Tech in Ruurlo, producent van geavanceerde elektronische flowmeters, was het daarom van essentieel belang voortdurend over experimentele kennis te kunnen beschikken en risicovol onderzoek te doen. Maar zonder hulp was dat eigenlijk onbegonnen werk. Er was een oplossing. Via een samenwerkingsverband met TNO-TPD en IC-specialist Lionix werd aan verschillende projecten deelgenomen. Het resultaat: consolidatie van de omzet en versterking van de concurrentiekracht, ook op langere termijn. techniek BRONKHORST HIGH-TECH Bronkhorst High-Tech in Ruurlo maakt flowsensoren, zowel voor gas als voor vloeistof. Het bedrijf startte in 1981 met het maken van elektronische flowmeters, op dat moment de enige in hun soort. Inmiddels biedt het bedrijf werk aan 160 mensen, waarvan zo n veertig in de R&D. Over het algemeen is het technologisch risicovol ontwikkelingswerk, zegt directeur Jouwsma van Bronkhorst. Daar heb je hulp bij nodig. Als we dat niet op deze manier - met overheidshulp dus - zouden doen, deden we het waarschijnlijk helemaal niet. En een bedrijf als Lionix zou überhaupt geen kans krijgen. Lionix uit Enschede was een van de partners in het laatste samenwerkingsproject waarbij Bronkhorst via Senter betrokken was. In het kader van het project is gewerkt aan de ontwikkeling van een nieuwe generatie elektronische vloeistof- en gassensoren voor het meten van flows. Het voordeel van de samenwerking met een jonge onderneming als Lionix is volgens Jouwsma dat de firma uit Enschede nauwe contacten heeft met de universiteit. Zij kunnen dingen op microsysteemniveau die eigenlijk helemaal niet kunnen, zegt Jouwsma. Absoluut grensverleggende techniek. Experimentele technologie die aan de universiteit is ontwikkeld. Zo n samenwerkingsconstructie maakt het mogelijk die kennis te ontsluiten en toe te passen. Lionix is de link tussen ons bedrijf en de universiteit. Geavanceerde techniek De concurrentie is keihard, zegt Jouwsma. In onze sector heb je een klant, of je hebt hem niet, en in dat laatste geval heb je dan ook meteen helemaal niets. In deze branche kicken klanten op geavanceerde techniek. Dat betekent dat je altijd voorop moet lopen om ze tevreden te stellen. Zo niet, dan verlies je meteen een groot deel van je clientèle. Als een klant wegloopt, betekent dat zo maar een omzetverlies van een miljoen, op jaarbasis wel te verstaan. Zaak dus om toegang te hebben en te houden tot de laatste snufjes op het gebied van microsensoren en die toepasbaar te maken. Volgens Jouwsma is de helft van de omzet van Bronkhorst - totaal zo n EUR 20 miljoen - afhankelijk van de kennis die is opgebouwd via vernieuwend, maar risicovol onderzoek. Daar staat tegenover dat juist dat onderzoek de motor is achter nieuwe omzet. Die is volgens Jouwsma niet te kwantificeren. Veel spin-off effecten, zoals de kennis die is opgebouwd op het gebied van IC-technologie, zijn elders vaak ook weer te gebruiken. Maar dat is volgens Jouwsma meteen ook het belang van meedoen in dergelijke projecten. Senter Jaarverslag 2003 17

2 Organisatie, doelstellingen en realisatie Senter is een agentschap van het Ministerie van Economische Zaken. Senter voert subsidie-, krediet- en fiscale regelingen en programma s uit voor diverse Nederlandse ministeries en de Europese Unie. We besteden veel aandacht aan het meten van de resultaten en effecten van ons werk en aan de terugkoppeling daarvan aan de opdrachtgevers. Naast de uitvoering van financiële regelingen en programma s ondersteunt Senter opdrachtgevers ook met onderzoek en advies en verrichten we opdrachten op het terrein van voorlichting, monitoring en partner search. De regelingen en programma s liggen vooral op het terrein van technologie, energie, milieu, export, internationale samenwerking, onderwijs en transport. Belangrijkste doelstelling is het duurzaam versterken van de positie van bedrijven en kennisinstellingen in ons land. Organigram Opdrachtleiders Internationaal Opdrachtleiders Energie, Milieu en Samenleving Opdrachtleiders Technologie Groepsmanager Ir. W.J. Zwalve Groepsmanager Mr. drs. P.A. Spijkerman Groepsmanager Drs. B.J.M. Giesen Manager Bedrijfsvoering Vacant Waarnemend Algemeen directeur Ir. W.J. Zwalve Personeel & Organisatie R.G. Dolman Juridische Zaken Mr. J.M.G. Derksen Communicatie Drs. L.L. Korteman Informatisering & Automatisering Ing. W. Kreukniet Financiën en Contole J.L. Back Kolling RA Facilitair Bedrijf Mw. R.D. Ramondt 18 Senter Jaarverslag 2003