BEVOLKINGSKRIMP EN GEVOLGEN

Ir. Jan G. H. de Vaan Oeffeltsewg 21a, 5835BB Beugen j@vaantjesland.nl; jan@devaan.eu M: 06 10404080 T: 0485 361588 BEVOLKINGSKRIMP EN GEVOLGEN IN BOXMEER EN HET LAND VAN CUIJK Vooraf De afgelopen tijd heb ik enkele artikelen geschreven en interviews gegeven over de bevolkingskrimp die gaande is in Boxmeer en het gehele Land van Cuijk. Het is me duidelijk geworden dat bevolkingskrimp ingrijpt op vele punten in de samenleving. Om ook bestuurlijke aandacht voor het onderwerp te krijgen, heb ik bij Gedeputeerde Staten en Provinciale Staten hiervoor middels een brief aandacht gevraagd. Dat proces loopt nog. Herhaald is me gevraagd een overzicht te maken van de punten die aandacht nodig hebben. Bij de onderstaande punten kan ik de invloed van de krimp inschatten. Wellicht zijn er nog meer. Het meest verhelderend is de demografische grafiek van de gemeente Boxmeer. (hieronder) Opvallend is de teruggang van het aantal kinderen (ca. 14 jaar en jonger). Kortom, er worden al jaren minder baby's geboren. Deze teruggang is veroorzaakt door de uittocht van veel 20-42 jarigen. De kinderen van deze jongelui worden elders geboren, met name in de Randstad, regio Eindhoven en andere steden. Toelichting bij de demografische grafiek van de gemeente Boxmeer: Verticaal staan de leeftijden van 0 - ruim 100 jaar uitgezet. Horizontaal staan links het aantal mannen en rechts het aantal vrouwen per leeftijdsgroep. 1

Goedopgeleide jongeren trekken weg (naar de stad) De bevolkingskrimp in Boxmeer en het Land van Cuijk wordt veroorzaakt door de uittocht van als regel goedopgeleide jongeren. Ze gaan naar de stad, vooral naar de Randstad en de regio Eindhoven. De uittocht is ca. 22 jaar geleden begonnen. Op gemeentelijke schaal zijn sindsdien ca. 3000 jongeren vertrokken (ca. 35%). In kerkdorpen gaat het proces nog sneller. Bijvoorbeeld in mijn eigen dorp, Beugen, zijn ca. 2/3 van de jongeren vertrokken. (Deels naar de Randstad etc., ook is een deel in de kern Boxmeer gaan wonen.) Sinds ca. 14 jaar merken we de krimp door de terugloop van het aantal geboorten in de gemeente. De jongeren die vertrokken zijn, krijgen hun kinderen elders; dus niet in Boxmeer. Kortom goedopgeleide jongeren zijn vertrokken en vertrekken nog steeds dus hun kinderen worden elders geboren. Dit proces zal de krimp in de komende tijd versterken. De komende 25 jaar gaan, tenzij er ingrijpende ingrijpende veranderingen kunnen worden gerealiseerd, nóg ca. 2800 jongeren vertrekken. De krimp wordt daardoor sterker. We zijn recent geconfronteerd met een sterke terugloop van het aantal leerlingen van de basisscholen. Over een jaar of vijf zullen de middelbare scholen deze terugloop gaan voelen. De meeste impact is te verwachten op woningmarkt. Reeds nu worden veel huizen bewoond door één of twee ouderen van boven de 70. Door het overlijden van een deel van deze ouderen komt er weldra een verstoring van de woningmarkt. Zoals we allen weten, zal bij een groter aanbod dan de vraag de prijs van woningen verder gaan dalen. Hieraan zitten vervelende financiële consequenties. De trek van het platteland naar de stad is niet nieuw; dit proces is al honderden jaren bezig. De uittocht van jongeren uit het Land van Cuijk naar de stad is voor veel oudere inwoners moeilijker te begrijpen. Ouderen in Boxmeer ervaren het wonen in deze regio als het eten van twee walletjes. Enerzijds de rust en natuur van het platteland en anderzijds de voordelen van het nabije stadcentrum Nijmegen. Als de trein naar Nijmegen v.v. 's nachts een paar uur langer zou rijden, zou je Boxmeer als een buitenwijk van Nijmegen kunnen beschouwen. Wij, ouderen, blijven zitten met de vraag: Waarom zien zoveel jongeren de voordelen van Boxmeer niet? In versterkte mate geldt die vraag voor jonge gezinnen met kinderen: Waarom zien zij meer nadelen dan voordelen van het wonen in Boxmeer? In deze notitie komen een groot aantal onderwerpen aan de orde die samenhangen met de bevolkingskrimp. Deze notitie is echter niet uitputtend. Om het overzicht te behouden staat op de volgende pagina een inhoudsopgave. 2

Inhoud 1. Vooraf + Demografische grafiek van de gemeente Boxmeer. 2. Krimp: Goedopgeleide jongeren trekken weg (naar de stad) 3. Inhoud 4. Krimp is een lastig onderwerp. 5. Waarom vertrekken goedopgeleide jongeren? 6. Krimp en hiermee samenhangende beleidsvragen. a. Krimp leeft nog niet als belangrijk onderwerp. b. Onderwijs i. Basisscholen ii. Middelbare scholen c. Minder jongeren i. Inkomsten 'Vertrekken' uit Boxmeer en Het Land van Cuijk ii. Minder vrijwilligers iii. Kleinere en minder verenigingen iv. Minder accommodaties nodig v. Sociaal beleid d. Woningen i. Woningen 'over' ii. Waardedaling van woningen en bouwgrond iii. Bouwprogramma's schrappen iv. Huizen uit de zestiger jaren v. Bijzondere huizen vi. Hypotheken e. Boxmeer in een stedelijke regio Nijmegen f. Duits achterland g. Infrastructuur h. Financiën i. Minder inkomsten ii. Inwoners, met name ouderen worden armer iii. 'Huis onder water' iv. Gemeentelijke financiën 3

Krimp is een lastig onderwerp Krimp is een bijna beangstigend begrip bij de mensen. Dat is logisch, we kennen het niet uit ervaring. De gebieden waarvan we weten dat het er krimpt, staan als niet-welvarend bekend. Er zijn ook geen pasklare oplossingen voor de krimp bekend. Krimp is een verschijnsel dat een gebied sluipend binnenkomt. Bijvoorbeeld, in Boxmeer is de uittocht van goedopgeleide jongeren al ca. 22 jaar gaande. In de laatste jaren merken we dat het aantal geboorten terugloopt en dat er op de basisschool minder leerlingen zijn. Feitelijk merken we nu pas dat er sprake is van krimp. Directe politieke antwoorden op krimp zijn er niet. Dat staat haaks op de 'normale' handelwijze in de politiek. Als de politiek een probleem constateert, wil men plannen maken om het probleem op te lossen. Deze standaardactie is niet toe te passen op krimp. Krimp verlangt daarnaast bijstelling van bestaand beleid op vele velden. Kort samengevat: Krimp zie je pas als het feitelijk al een tijd bezig is. Vrijwel niemand kent het fenomeen krimp. Regio's met krimp zijn als regel niet-welvarend. Er is geen standaard antwoord op krimp. Krimp grijpt in op veel onderdelen van beleid. Waarom vertrekkende goedopgeleide jongeren? Hierboven is aangegeven, dat de krimp veroorzaakt wordt door de uittocht van goedopgeleide jongeren. We moeten dus kijken naar de reden van hun vertrek. De jongelui gaan naar steden waarbij de Randstad en de regio Eindhoven de grootste trekkers zijn. Lezend in de literatuur zie je dat jongeren kiezen voor een woonplaats: 1. Waar banen op bereikbare reisafstand zijn voor beide partners. 2. Waar over vijf tot tien jaar nieuwe banen zijn, als ze aan de wisseling van hun baan toe zijn. 3. Waar goede voorzieningen zijn, met name voor tweeverdieners met kinderen. 4. Waar uitstekende onderwijsvoorzieningen voor hun eventuele kinderen zijn. 5. Waar goede cultuurbeleving 'om de hoek' beschikbaar is. 6. Waar ze hun netwerk in stand kunnen houden en zo mogelijk kunnen uitbouwen. 7. Waar mooie / bijzondere huizen zijn. Er is nader onderzoek nodig om uit te zoeken wat jongeren in Boxmeer / Land van Cuijk missen. Waarom gaan deze jongeren weg uit onze regio? Men moet hopen dat er op basis van deze gegevens een plan gemaakt kan worden om de uittocht van goedopgeleide jongeren te verminderen. Zonder een dergelijk plan en zonder de uitvoering ervan zal de uittocht gewoon doorgaan, dus blijft het krimpen. 4

Krimp en hiermee samenhangende beleidsvragen In het navolgende belicht ik onderwerpen, die samenhangen met de krimp. Ook is aandacht besteed aan beleidsvragen die verbonden zijn met krimp. Hoewel getracht is zoveel mogelijk aspecten te bekijken, is dit geen volledig overzicht. Er is bijvoorbeeld geen aparte paragraaf opgenomen over de arbeidsmarkt. De arbeidsmarkt verdient wel bijzondere aandacht, maar is in het kader van deze notitie te complex. Je ziet dat goedopgeleide jongeren uit Boxmeer voor hun baan naar elders vetrekken. Tevens zie je dat veel medewerk(st)ers die een hoge functie bij een werkgever in Boxmeer vervullen, 's avonds naar andere oorden vertrekken. Een belangrijk deel van de werkgelegenheid zit in internationale bedrijven; over deze werkgelegenheid hier, wordt dus elders beslist. Zo'n complex vraagstuk verdient aparte uitgebreide aandacht. Ook ga ik niet in op 'cultuurbeleving', 'voorzieningen, o.a. voor ouders met kinderen' en 'netwerken van jongelui'. Krimp leeft nog niet als belangrijk onderwerp Bevolkingskrimp is sluipend binnengekomen. De mensen worden in hun dagelijkse leven nog niet geconfronteerd met krimp. Om krimp voor de mensen en hun vertegenwoordigers bespreekbaar te maken, hebben zij eerst informatie / voorlichting over dit onderwerp nodig. Krimp heeft veelal te maken met ontwikkelingen op de lange termijn. De meeste mensen hebben het al druk genoeg met de problemen van alledag. Ze staan dus niet direct open voor problemen met gevolgen op de lange termijn. Onderwijs Basisscholen In Boxmeer zijn de laatste vijftien jaar ca. 35% minder baby s geboren. Recent is het aantal geboorten gezakt naar de helft van vijftien jaar geleden. Er komen dus veel minder leerlingen voor de basisscholen. De scholen worden kleiner en er komen minder scholen. In enkele kerkdorpen zal de basisschool verdwijnen. De herschikking van de basisscholen is een relatief eenvoudig proces. Vrijwel iedereen zal vragen om kwalitatief goed onderwijs. Volgens de onderwijsraad hebben basisscholen tenminste 100 leerlingen nodig om goed onderwijs te kunnen verzorgen. De vermindering van het aantal leerlingen zal ook leiden tot het sluiten van basisscholen in enkele kerkdorpen. In zo'n discussie kan 'bereikbaarheid' als een belangrijkere kwaliteit worden beschouwd dan de inhoudelijke onderwijskwaliteit (kennisoverdracht en vorming). Voor de toekomst van de leerlingen uit onze regio is kwalitatief goed onderwijs essentieel. Hopelijk zal de discussie over bereikbaarheid zich concentreren op 'bereikbaar maken'. Door de terugloop van het aantal leerlingen zal weldra ca. 35% van de onderwijzers overbodig worden en dus ontslagen worden. Over tien jaar zijn de helft van de onderwijzers verdwenen. Ook komt een flink deel van de gebouwen leeg te staan. Bovendien zal men samenhangend met het behoud van de onderwijskwaliteit rekening moeten houden met investeringen in onderwijsgebouwen om kwalitatief goed onderwijs te houden. 5

Middelbare scholen Minder leerlingen op de basisscholen nu, leidt over enkele jaren tot een terugloop van het aantal middelbare scholieren. Weldra zal er één middelbare school over zijn. Dit proces vraagt om sturing door de gemeentebesturen uit het Land van Cuijk en Maasduinen. De toekomstige scholieren verdienen goed onderwijs; dus alle aandacht moet uitgaan naar onderwijskwaliteit en diversiteit van het aanbod. Het lijkt uitgesloten dat de bestaande drie scholen, na een krimp van ca. 35%, goede onderwijskwaliteit kunnen blijven bieden met behoud van de bestaande diversiteit. Met name de diversiteit verdient veel aandacht. De onderwijskeuzen die onze kinderen kunnen maken, is essentieel voor hun vorming. De gemeentebesturen zullen in overleg moeten treden met de schoolbesturen om er voor te zorgen dat de drie scholen gezamenlijk voldoende diversiteit in het onderwijs blijven aanbieden. Veel middelbare scholieren zijn gewend om flinke afstanden te fietsen om op school te komen. Dat vergemakkelijkt de oplossing. In deze discussie zal ongetwijfeld ook gesproken moeten worden over nevenvestigingen. Het is te verwachten dat een deel hiervan zal verdwijnen. Ca 35% van de docenten zal in de komende tijd worden ontslagen. Op middellange termijn zal dit percentage nog stijgen. Een flink deel van de gebouwen komt leeg te staan. Dit is een lastig onderwerp omdat de gebouwen in bezit zijn bij de scholen. Vanuit hun lopende budget zullen ze dus de aanpassing van de scholen moeten realiseren; een lastig proces. Ook op dit punt zullen de gemeentebesturen ondersteuning moeten geven. Minder jongeren Het vertrek van jongelui leidt direct tot minder inwoners, indirect leidt dit tot nóg minder inwoners (de kinderen van de vertrokken jongeren worden elders geboren). Op enkele andere aspecten van de uittocht wordt hieronder nader ingegaan: Met het vertrek van de jongeren verdwijnen er veel inkomsten uit Boxmeer / Land van Cuijk. Er zijn minder vrijwilligers beschikbaar voor besturen e.d. in de gemeenschap Verenigingen worden kleiner en hun aantal neemt af. Mede hierdoor is er minder behoefte aan accommodaties. Het sociaal beleid / de participatiemaatschappij krijgt het moeilijker. Inkomsten 'vertrekken' uit Boxmeer en het Land van Cuijk Alleen al uit Boxmeer zijn ca. 3000 jongeren vertrokken. Ze hebben bijna allemaal een goede opleiding gehad. Als we hun bruto jaarinkomen op gemiddeld ca. 35.000 per persoon ramen, is er aan bruto inkomsten ca. 105.000.000 per jaar 'verdwenen'. Dus als deze jongelui gebleven waren, zou er nu in Boxmeer voor ruim honderd miljoen Euro (exclusief belastingen) meer besteed worden. Hierbij laten we het multiplyer effect nog buiten beschouwing. Kortom, de regionale economie lijdt al onder de krimp. Algemeen wordt aangenomen dat winkels deels zijn verdwenen door de crisis van 2008 en deels door Internetaankopen. Het is zeker dat ook een deel van de winkels zijn verdwenen door deze uittocht van jongeren. Overigens, hoeveel internetwinkels zijn er in Boxmeer begonnen? 6

Minder vrijwilligers Door de uittocht van jongeren zijn veel personen in het leeftijdsgebied van 22 44 jaar vertrokken. Er zijn dus minder vrijwilligers beschikbaar voor kaderfuncties in de gemeenschap. Deze teruggang zal met name voelbaar zijn bestuursfuncties. Dat probleem moet lokaal worden opgelost. Kleinere en minder verenigingen In meerdere kerkdorpen zal over enkele jaren te weinig aanwas zijn voor de harmonieën en fanfares. Ze zullen moeten overschakelen op eenvoudigere muziekgezelschappen. Sportverenigingen, zoals voetbalverenigingen krijgen minder jeugdleden. In een aantal kerkdorpen zullen deze verenigingen geen jeugdelftallen meer kunnen vormen. Sportverenigingen van buurdorpen zullen elkaar hierbij moeten ondersteunen. Het beleid van de gemeente zal hiermee rekening moeten houden. Minder accommodaties nodig Kleinere verengingen zullen minder gebruik maken van de bestaande accommodaties. Het zal voor de verenigingen ook lastiger worden om de huur op te brengen. De gemeente krijgt dan te maken met accommodaties waarvoor onvoldoende vraag is. Daarnaast zal de gemeente geconfronteerd worden met investeringvragen, want men moet de bestaande accommodaties aan de nieuwe vraag aanpassen. Kerkgebouwen zullen door de RK Kerk worden afgestoten. Voor het behoud van deze gebouwen, met name de kerktorens die gezichtsbepalend zijn, zal men een beroep doen op de gemeente. Sociaal beleid Ook voor de taken die de participatiemaatschappij vraagt, zijn minder mensen beschikbaar. Kinderen die verhuisd zijn naar bijvoorbeeld de Randstad zullen minder in de gelegenheid zijn om hier hun oude ouders in hun laatste levensfase bij te staan. Met investeringen in domotica kunnen ze op afstand hulp verlenen. (Als er tenminste in het buitengebied glasvezel is aangelegd!) Ook is denkbaar dat ze financieel bijspringen om hulp te regelen. Het inhuren van een zgn. 'verpleegster uit Roemenië' kan hierdoor gemakkelijker worden. Verder zal men een beroep moeten doen op vitale ouderen. Op dit punt is aandacht van de gemeente nodig. In onze huidige samenleving worden ouderen geprogrammeerd om 'te genieten'. Gelukkig geeft zorg voor de medemens ook vreugde en geluk. Woningen Uit bekende krimpregio's weten we dat de gevolgen voor de woningmarkt ingrijpend zijn. In de oostelijke mijnstreek zijn al veel woningen afgebroken. Een wethouder van Gennep heeft zeer recent aangekondigd dat hij samenhangend met de krimp bouwplannen gaat schrappen. Wellicht is het krimpproces in Maasduinen reeds verder dan in het Land van Cuijk. De provincie Limburg heeft eigen krimpbeleid ontwikkeld. Er moeten minder woningen worden gebouwd, er komt provinciaal geld om woningen te slopen. Limburg wil in de komende tijd jaarlijks 3000 huizen gaan slopen. Voor de eerste 1000 per jaar zijn reeds middelen. In het navolgende worden een aantal aspecten, die samenhangen met woningen, nader bekeken. 7

Woningen 'over' Door de uittocht van jongeren en de terugloop van het aantal geboorten er zijn weldra enkele duizenden woningen over. In de volgende vijfentwintig jaar komen door overlijden geleidelijk aan ca. 6100 woningen beschikbaar. Als het huidige proces van de uittocht van jongeren doorgaat, is er volgens berekeningen in dezelfde periode behoefte aan 2900 woningen. Er zijn dus ca. 3200 woningen 'over'. ( Indien het gemeentelijk beleid er in slaagt om de uittocht van jongeren per direct te stoppen, zijn er slechts ca. 1500 woningen 'over'.) Uiteraard zal men proberen om de woningen die over zijn, te verkopen aan mensen van buiten de gemeente Boxmeer. Edoch de gemeente Boxmeer is grotendeels omringd door gebieden waar ook krimp optreedt. Daar zijn dus ook te weinig mensen. Nijmegen verwacht de komende tijd nog te groeien. Om deze groei op te vangen heeft Nijmegen een extra nieuw bouwprogramma voor ca. 13.000 woningen ontwikkeld. Men moet hopen dat dit nieuwe woonprogramma niet echt van de grond komt. Wellicht kunnen dan in de toekomst Nijmegenaren in onze regio komen wonen. Waardedaling van woningen en bouwgrond In een kerkdorp als Beugen wordt de prijsdaling van de woningen nu reeds gevoeld. Weldra zal dit in de gehele gemeente Boxmeer voelbaar zijn. De waardedaling is een gevolg van het grotere aanbod van woningen. Elke koopman weet het: Als het aanbod groter is dan de vraag, zakt de prijs. Een waardedaling van huizen heeft vervelende consequenties: De waarde van woningen kan/zal zakken onder de hoogte van de hypotheek. Voor de eigenaren is dat een grote strop. Bij verkoop blijven deze eigenaren met een restschuld zitten. De eigen woning is meestal het grootste deel van het bezit van mensen. Als de waarde van hun woning daalt, worden de mensen dus armer. Met name bij hun pensionering zullen ze dit merken. Als woningen in waarde dalen, zal ook bouwgrond in waarde gaan dalen. Voor eigenaren van bouwgrond is dat een naar vooruitzicht. De gemeente Boxmeer heeft nogal wat bouwgrond. De waardevermindering hiervan zal via de exploitatiebegroting van de gemeente moeten worden opgebracht. Dat proces moet plaatsvinden in een periode waarin andere en nieuwe noden om extra geld vragen. Bouwprogramma's schrappen In Limburg is een nieuw plan voor het omgevingsbeleid ontwikkeld. Het schrappen van bouwprogramma's maakt daar deel van uit. Verder zijn provinciale middelen gereserveerd om huizen te slopen. Recent heeft een wethouder uit Gennep aangekondigd dat hij in overleg gaat treden met de buurgemeenten om gezamenlijk te komen tot het schrappen van bouwprogramma's. De provincie Noord-Brabant zal een nieuwe studie moeten uitvoeren naar de demografische ontwikkeling in het Land van Cuijk. Indien deze studie tot dezelfde conclusies komt als ik al eerder heb getrokken, ontkomt de provincie er niet aan om met de gemeenten in het Land van Cuijk in overleg te treden om bouwprogramma's te schrappen. Hopelijk heeft de provincie Brabant ook middelen om het slopen van huizen makkelijker te maken. Er is nog een tweede reden om bouwprogramma's te schrappen. Huiseigenaren ervaren nu reeds bij verkoop een lagere opbrengst dan ze verwacht hadden. De burgers snappen de marktwerking. Vanuit de burgerij zal dus aandrang komen om minder woningen te bouwen, of om zelfs huizen te slopen. Ik hoop wel dat er ruimte komt om bijzondere woningen te bouwen. Bijzondere woningen kunnen er aan bijdragen dat er mensen van buiten naar Boxmeer verhuizen. Het schrappen van bouwprogramma's kan/zal negatieve gevolgen hebben voor de arbeidsmarkt. Voor de politiek zijn bouwprogramma's zeer belangrijk. Het schrappen van bouwprogramma's zal politiek zeer gevoelig liggen. 8

Huizen uit de zestiger jaren Huizen uit de zestiger en begin zeventiger jaren komen weldra in grote aantallen op de woningmarkt. Deze huizen zakken nu reeds in prijs. Deze huizen staan meestal op een flink lapje grond. De keuken en het sanitair zijn als regel verouderd. De isolatie van deze woningen moet sterk verbeterd worden. Om deze panden een nieuwe toekomst te geven, moet er flink in geïnvesteerd worden. Door de sterke prijsdaling is dat mogelijk. Deze woningen worden een uitdaging voor jonge mensen die hun eerste huis gaan aanschaffen. Bijzondere huizen Het huidige woningbestand en bouwprogramma's van Boxmeer zijn gericht op de eigen inwoners. Daarmee worden geen nieuwe inwoners van buiten aangetrokken, die de demografische opbouw van Boxmeer kunnen verbeteren. Ook voor onze eigen goedopgeleide jongeren zijn deze woningen niet bijzonder genoeg om terug te keren naar de regio. In nieuwe bouwprogramma's moeten bijzondere woningen extra aandacht krijgen. Samenhangend hiermee een vraag: Waarom leeft Boxmeer met de rug naar de Maas? Er is een kleine haven voor plezierboten. Voor de rest heeft Boxmeer niets met de Maas. De combinatie van wonen en water is geweldig en trekt zeker mensen van buiten aan. Als men mensen van buiten wil aantrekken, zal er extra aandacht voor bijzondere huizen moeten komen. Hypotheken De banken zijn de laatste jaren, samenhangend met de crisis, terughoudender geworden bij het verstrekken van hypotheken. Banken zullen niet staan te trappelen om hypotheken te verstrekken op huizen in een krimpregio. Het risico dat zo'n huis over enkele jaren 'onder water zal staan' is reëel. De waarde van een nieuw huis in een krimpregio zal lager zijn dan de stichtingskosten (kosten bouwgrond plus bouwkosten en leges). Ook dit zal de banken tot voorzichtigheid manen. Banken zullen wellicht dus meer eigen geld van de hypotheeknemer eisen. Gemeentebesturen zullen hierover met de regionale directie van de banken in overleg moeten treden. Boxmeer in de stedelijke regio Nijmegen Boxmeer en het gehele Land van Cuijk valt onder de regio Oost-Brabant. De belangrijkste stad in deze regio is Den Bosch. Hoewel Den Bosch een belangrijke en gezellige stad is die aantrekkelijk is voor jongeren, moet je constateren dat Den Bosch veel te ver weg ligt van Boxmeer. Als inwoners van Boxmeer denken aan 'de stad' komt automatisch Nijmegen op hun netvlies. Het stadscentrum van Nijmegen is voor jongeren erg aantrekkelijk. Voor stedelijke cultuur is Boxmeer ook aangewezen op Nijmegen. Als je dagelijks de regionale krant ter hand neemt, zie je dat Boxmeer op Nijmegen is gericht. Nijmegen heeft ook belangen bij de 'buitenwijk' Boxmeer / Land van Cuijk. Vele inwoners van het Land van Cuijk halen speciale producten en diensten in het centrum van Nijmegen. Onze regio is ook een belangrijke leverancier van nieuwe studenten voor de Nijmeegse onderwijsinstellingen. Veel inwoners van Boxmeer / Land van Cuijk hebben hun werk in Nijmegen. Oftewel, de belangen zijn wederzijds. 9

In de vroege nachtelijke uren is er geen openbaar vervoer tussen het stadscentrum en Boxmeer / Land van Cuijk. Er is geen goed gestructureerd overleg op het niveau van de gemeentebesturen tussen Nijmegen en Boxmeer/Land van Cuijk. Duits achterland Samenhangend met de Duitse grens heeft Boxmeer / het Land van Cuijk maar een half gebied als achterland. Voor de goedopgeleide jongenlui is de beschikbaarheid van een baan op reisafstand van essentieel belang. Onze jongeren speuren bij hun zoektocht slechts de helft van het potentiële gebied af. De gemeenten van het Land van Cuijk moeten, wellicht samen met naburige gemeenten, een goed en gestructureerd overleg openen met het aangrenzende Duitse gebied. Ook is het raadzaam indien op de middelbare scholen en de vervolgopleiding extra aandacht aan de Duitse taal en cultuur wordt besteed. Hiermee worden de kansen van onze jonge inwoners op een baan in Duitsland groter. Infrastructuur Autowegen zijn in vrijwel alle richtingen goed, inclusief Duitsland. Boxmeer maakt geen gebruik van de Maas. Voor ver internationaal vliegverkeer zijn we even als de rest van Nederland afhankelijk van Schiphol. Voor het vliegverkeer binnen Europa, ligt het vliegveld 'Weeze' bij wijze van spreken in de achtertuin. Alles wijst erop dat de spoorwegen in de naaste toekomst een belangrijke verbetering zullen ondergaan. Voor het personenvervoer in het begin van de nachtelijke uren kan men met de bestaande infrastructuur reeds nu een verbetering tot stand brengen. Hierdoor komt Boxmeer dichter bij het centrum van Nijmegen te liggen. Mede door provinciale subsidies is het mogelijk om iedereen, dus ook de mensen in het buitengebied, aan te sluiten op glasvezel. Voor economische ontwikkeling en voor de ondersteuning van de zorg is dit essentieel. Bovendien zullen velen een concurrent naast Ziggo toejuichen. Financiën Vrijwel altijd worden ontwikkelingen zichtbaar in de financiën, hetzij bij particulieren, hetzij bij de overheid, hetzij bij bedrijven Hierboven zijn enkele financiële elementen reeds impliciet aan de orde geweest. In het navolgende worden enkele aspecten met financiële gevolgen op een rij gezet. Minder inkomsten in Boxmeer Door de grote uittocht van goedopgeleide jongeren loopt Boxmeer veel inkomsten mis. Formeel moet gezegd worden dat Boxmeer een inkomstengroei van ruim 100.000.000 per jaar is misgelopen. Dit bedrag gaat in de nabije toekomst nog verder stijgen. 10

Elke regionaal econoom kan vrij gemakkelijk aangeven wat Boxmeer hierdoor mist. Ook zal hij er het zgn. multiplyer effect aan toevoegen. Het economische gevolg is een terugloop van de bedrijvigheid in het MKB en het kleiner worden van het winkelbestand in het centrum. Ook in de sociale sfeer is er hierdoor minder mogelijk. Inwoners, met name ouderen, worden armer In Boxmeer / het Land van Cuijk zijn relatief veel eigen huizen (koopwoningen). Het eigen huis is gemiddeld het belangrijkste deel van het bezit van de mensen. Als de waarde van de huizen afneemt, zal het bezit van de inwoners van Boxmeer / Land van Cuijk afnemen. Oftewel, de mensen worden armer. Bij de pensionering zal dit extra worden gevoeld. De waarde van de woning zal niet meer kunnen bijdrage aan een plezierigere oude dag. Voor veel ouderen wordt de overgang van hun eigen huis naar een appartement in het centrum niet meer mogelijk. Ze krijgen onvoldoende middelen uit de eventuele verkoop van hun eigen huis. Zoals we weten heeft het Rijk nieuwe wetgeving gemaakt om ouderen sneller te ontdoen van hun middelen. Voor bewoners in krimpgebieden komt dit extra hard aan. 'Huis onder water' Inwoners van Boxmeer, bij wie de waarde van het eigenhuis zakt onder de hoogte van hun hypotheek, krijgen extra problemen. Zij hebben opeens een schuld die ze eerder niet hadden kunnen bedenken. Ze worden minder flexibel bij het zoeken naar een nieuwe baan. Het eigen huis verkopen lukt door de restschuld bijna niet meer. Gemeentelijke financiën Door de afname van het aantal inwoners zullen de inkomsten van gemeenten uit het gemeentefonds afnemen. De gemeenten krijgen het moeilijker om hun inkomsten uit de WOZ op peil te houden. Burgers wier huis minder waard is geworden, verwachten een lagere belasting via de WOZ. Door de relatieve toename van het aantal ouderen zullen de gemeentelijke uitgaven samenhangende met ouderenzorg stijgen. Gemeenten zullen moeten afschrijven op de waarde van hun bouwgrond. Gemeenten zullen verlies lijden op de (gedeeltelijke) afstoot van schoolgebouwen. Gemeenten zullen overtollige accommodaties moeten afschrijven. Gemeenten krijgen hogere kosten voor het uptodate maken van accommodaties. Gemeenten zullen extra kosten moeten maken om de gezichtsbepalende kerktorens, die door de kerk worden afgestoten, overeind te houden. Kortom, er komen door de bevolkingskrimp grote veranderingen in de gemeentelijke financiën. Beugen, 24 juni 2014, Jan G. H. de Vaan 11