fluchskrift Vergrijzing in Fryslân neemt toe Aantal senioren sterk gestegen Aantal 65-plussers in Fryslân, /2012

Transcriptie

1 Vergrijzing in Fryslân fluchskrift Vergrijzing in Fryslân neemt toe In Fryslân wonen op 1 januari inwoners. De Friese bevolking groeit nog jaarlijks. Sinds 2000 is het aantal inwoners toegenomen met 3,6%. Deze groei is minder dan landelijk, waar in dezelfde periode een groei was van 5%. De verwachting is dat de totale Friese bevolking nog iets toeneemt tot 2025 en daarna geleidelijk daalt. Intussen verandert de samenstelling van de bevolking. Het aandeel 65-plussers (senioren) in de bevolking groeit aanzienlijk. In dit fluchskrift zoomen we in op de bevolkingskenmerken van Friese 65-plussers. Hoe ziet de vergrijzing in Fryslân er uit? Hoeveel senioren wonen in Fryslân? Wie zijn het? Waar wonen zij? Hoeveel senioren zullen er naar verwachting in de toekomst wonen? Wat zijn verschillen met de landelijke situatie? 02/ Aantal senioren sterk gestegen Aantal 65-plussers in Fryslân, Het aantal Friese inwoners van 65 jaar en ouder is sinds 2000 aanzienlijk gestegen. In 2011 wonen er senioren van 65 jaar en ouder in Fryslân, in 2000 waren dit er nog ruim Een toename dus van In 2011 is bijna 17% van de totale Friese bevolking 65 jaar of ouder, in 2000 was dit nog ruim 14%. Landelijk is in % van de bevolking in de leeftijd van 65 jaar of ouder. In Fryslân is het aandeel senioren in de bevolking dus iets hoger dan het landelijke gemiddelde. Fryslân heeft na Zeeland, Limburg en Drenthe het hoogste percentage 65-plussers. De belangrijkste oorzaak van het toenemend aantal senioren is de stijging van de levensverwachting en afname van het kindertal.

2 Levensverwachting senioren toegenomen Tussen 2000 en 2010 is de resterende levensverwachting voor 65-jarigen aanzienlijk gestegen. De resterende levensverwachting van mannen van 65 jaar steeg in deze periode van 15,3 tot 17,6 jaar. Bij vrouwen was de toename iets minder sterk, van 19,2 tot 20,8 jaar. Fryslân is hierbij vergelijkbaar met landelijk. De toenemende levensverwachting komt vooral door meer aandacht voor preventie, de zorg voor hart- en vaatziekten en de afname van het roken. Bij de levenswachting speelt het opleidingsniveau een belangrijke rol. Hoogopgeleiden hebben doorgaans fysiek minder belastend werk verricht en houden er een gezondere leefstijl op na dan laagopgeleiden. Daardoor leven hoogopgeleiden gemiddeld 7 jaar langer dan laagopgeleiden. De verwachting is dat de levensverwachting door verbeterde leefstijl en medische zorg de komende decennia nog verder zal toenemen. Vrouwen in de meerderheid, mannen halen in De meerderheid van de Friese 65-plussers bestaat uit vrouwen. Sinds 2000 is het aantal Friese mannen van 65 jaar en ouder relatief wel meer gestegen dan de vrouwen. In 2000 waren er mannen, in 2011 zijn dit er , een stijging van 32%. Het aantal vrouwen is in dezelfde periode met 16% gestegen, van in 2000 tot in Het verschil tussen het aantal vrouwen en mannen wordt dus kleiner. Dit is vooral toe te schrijven aan het kleiner worden van sekseverschillen in rookgedrag. Hierdoor nemen ook verschillen in sterfte aan roken-gerelateerde ziekten af, zoals longkanker en hart Ontwikkeling Friese 65-plussers naar man/vrouw, en vaatziekten '00 '01 '02 '03 '04 '05 '06 '07 '08 '09 '10 '11

3 Dubbele vergrijzing vooral vrouwen Leeftijd en geslacht van Friese 65-plussers, De meeste Friese 65-plussers zijn tussen de 65 en 70 jaar. Het aantal mannen en vrouwen is in deze leeftijdscategorie ongeveer even groot. Vanaf 70 jaar zijn de vrouwen in de meerderheid, maar sinds 2000 is vooral het aantal mannen tussen 70 en 75 jaar toegenomen. De afgelopen decennia zijn de senioren steeds ouder geworden. In 2011 was in Fryslân, en ook landelijk, 26% van de 65-plussers ouder dan 80 jaar. In 1980 was dit nog 19%. De toename van het aandeel 80-plussers binnen de 65-plussers wordt dubbele vergrijzing genoemd. Bijna tweederde van de 80-plussers zijn vrouwen. De oudere bevolking is dus ongelijkmatig samengesteld naar geslacht: hoe hoger de leeftijd, hoe kleiner het aandeel mannen in de bevolking. Ook de alleroudsten zijn vooral vrouwen. Er zijn in 2011 vier keer zoveel vrouwen als mannen van 95 jaar en ouder. En ook drie keer zoveel vrouwen als mannen in de leeftijdscategorie jaar. Mannen vaker gehuwd, vrouwen verweduwd Van de Friese mannen van 65 jaar en ouder was het grootste deel (75%) gehuwd op 1 januari Van de vrouwen was dit met 46% een stuk lager. 40% van de vrouwen van 65 jaar en ouder is weduwe. Dit komt doordat op iedere leeftijd voor mannen de sterftekans groter is dan voor vrouwen en doordat mannen meestal met een iets jongere vrouw getrouwd zijn. Burgerlijke staat van Friese 65-plussers in 2011 (in %) ongehuwd gehuwd verweduwd gescheiden mannen vrouwen

4 Kwart van de Friese huishoudens 65-plus In 2011 zijn er in Fryslân in totaal huishoudens. Ruim een kwart van de Friese huishoudens (72.757) betreft huishoudens van 65-plussers. Dit is met 26% iets hoger dan het landelijke percentage van 23%. Van de huishoudens van 65-plussers leeft in Fryslân 49% in paarverband, 45% is alleenstaand en 5% heeft nog inwonende kinderen. Als de huishoudenssamenstelling van Friese 65-plussers wordt vergeleken met landelijk zijn er kleine verschillen te zien. Landelijk zijn senioren iets vaker alleenstaand en wonen minder in (echt)paren dan in Fryslân. In Fryslân zijn er iets minder huishoudens met kinderen dan landelijk. Het aantal alleenstaanden is, zowel landelijk als in Fryslân, sinds 2000 iets afgenomen. Enerzijds komt dit omdat het aantal mannelijke senioren iets is toegenomen. Anderzijds is het ook acceptabeler geworden op oudere leeftijd een nieuwe relatie te starten en te gaan samenwonen. Huishoudenssamenstelling van senioren in Fryslân en Nederland in % 50% 40% 30% 20% 10% 0% Alleenstaand 65+ (Echt)paar 65+ (Echt)paar met kind(eren) Bron: CBS, bewerking Partoer CMO Fryslân Eenouder 65+ Fryslân Nederland Ruim 5 procent van Friese 65-plussers is allochtoon Allochtonen zijn personen die zelf in het buitenland zijn geboren of van wie tenminste één van de ouders in het buitenland is geboren. Van de Friese 65-plussers is in 2011 ruim 5% allochtoon. Dit is lager dan landelijk waar 13% van de senioren allochtoon is. Sinds 2000 is het aantal allochtone senioren in Fryslân bijna verdubbeld. De meeste allochtone senioren in Fryslân zijn westerse allochtonen. Volgens de definitie van het CBS is een westerse allochtoon afkomstig uit een Europees land (behalve Turkije), Noord-Amerika en Australië. Vanwege hun sociaal-economische en culturele positie behoren ook migranten uit Indonesië en Japan tot de westerse allochtonen. Van de Friese senioren is 0,5% van niet-westerse herkomst. Volgens de definitie van het CBS is een niet-westerse allochtoon afkomstig uit landen in Afrika, Latijns-Amerika en Azië (behalve Indonesië en Japan, maar met Turkije). Op dit moment is de vergrijzing onder niet-westerse allochtonen nog beperkt. In de nabije toekomst zal naar verwachting de groep senioren onder de allochtone bevolking sterk stijgen. In het fluchskrift Allochtone senioren in Fryslân wordt nader ingegaan op omvang en samenstelling van allochtone senioren in Fryslân. Aantal allochtone senioren (65+) in Fryslân, Bron: CBS, bewerking Partoer CMO Fryslân

5 Veel grijs op Waddeneilanden en Zuidoost Fryslân % 65-plussers per Friese gemeente in 2011 In de ene gemeente wonen meer senioren dan in de andere gemeente. Absoluut gezien wonen de meeste Friese senioren in 2011 in de gemeenten Súdwest-Fryslân (14.336), Leeuwarden (14.149), Smallingerland (9.659), Heerenveen (8.046), Tytsjerksteradiel (5.907) en Weststellingwerf (5.021). In Fryslân is 17% van de bevolking 65 jaar en ouder, in geheel Nederland is dat bijna 16%. Gemeenten waar in 2011 relatief de meeste 65-plussers wonen, dat wil zeggen als aandeel van de totale bevolking, zijn: Schiermonnikoog (23%), Gaasterlân-Sleat (21%), Weststellingwerf (19%), Verder wonen er relatief veel 65-plussers in Harlingen, Ooststellingwerf, Heerenveen (allen bijna 19%) en Tytsjerksteradiel en Terschelling (beide ruim 18%). Vestiging- en vertreksaldo van 65-plussers per gemeente, 2009 Trek van senioren naar centrumplaatsen In Fryslân wonen in dorpen tot inwoners relatief veel senioren van 65 jaar en ouder. De vergrijzing is groter naarmate de kernen kleiner zijn. In de kleinere dorpen zijn doorgaans weinig voorzieningen. Voor jongeren is er dikwijls gebrek aan geschikte huisvesting. Vooral jongeren trekken daardoor weg en senioren blijven achter. Vanaf ongeveer 75 jaar trekken veel senioren vanuit de kleinere dorpen naar grotere centrumplaatsen waar meer (zorg) voorzieningen en/of voorzieningen specifiek voor senioren aanwezig zijn. Senioren vestigen zich vooral in Bolsward, Heerenveen, Harlingen, Ooststellingwerf, Sneek, Tytsjerksteradiel en Opsterland. In de centrumplaatsen van deze gemeenten zijn verpleeg- en verzorgingshuizen aanwezig. Deze (voormalige) gemeenten laten de hoogste positieve migratiesaldi van 65-plussers zien.

6 Grijze druk hoger dan landelijk Grijze druk (65+ t.o.v jaar), in Fryslân en Nederland, De grijze druk is de verhouding tussen het aantal personen van 65 jaar en ouder en het aantal personen van 20 tot 65 jaar. Dit cijfer biedt inzicht in de verhouding van de 65-plussers tot het werkende deel van de bevolking. In Fryslân is de grijze druk hoger dan landelijk. Dit beeld is sinds 2000 onveranderd. De grijze druk neemt zowel in Fryslân als landelijk toe. In 2011 is de grijze druk in Fryslân 29%, in 2000 was dit nog 24%. Landelijk is de grijze druk in % en was dit in %. De grijze druk is landelijk vanaf 2000 dus minder snel toegenomen dan in Fryslân. Hoogste grijze druk op Schier Sinds 2000 is de grijze druk in vrijwel alle Friese gemeenten toegenomen. Alleen in Leeuwarden is de grijze druk afgenomen tussen 2000 en 2011, onder andere door de vestiging van studenten en werkenden. In 2011 zijn gemeenten met de hoogste grijze druk: Schiermonnikoog (40%), Gaasterlân-Sleat (37%) en Weststellingwerf (34%). Dit zijn gemeenten waar veel jongere mensen vertrekken naar gebieden met meer werkgelegenheid. Bovendien zijn dit voor senioren aantrekkelijke woongemeenten vanwege de rust en ruimte. Gemeenten met de laagste grijze druk in 2011 zijn Leeuwarden en Littenseradiel (beide 24%) en Menameradiel (26%). Dit zijn gemeenten waar relatief veel jonge gezinnen en/of studenten (Leeuwarden) wonen. Grijze druk (65+ t.o.v jaar), in % per Friese gemeente in 2011

7 Aantal senioren neemt sterk toe Groeicijfers (%) bevolkingsprognose Fryslân t.o.v De totale Friese bevolking zal naar verwachting tot 2025 nog iets toenemen. De toename komt geheel voor rekening van de 65-plussers. Terwijl de bevolking tot 65 jaar daalt, zal het aantal 65-plussers vanaf nu tot 2030 naar verwachting sterk toenemen met 60%. In 2030 zullen er naar verwachting bijna Friese 65-plussers zijn tegen bijna in De toename van het aantal 65-plussers komt vooral doordat de naoorlogse babyboom generatie ( ) de komende tijd 65-plus wordt en de toenemende vergrijzing onder allochtonen. Hierdoor zal op korte termijn vooral het aantal jarigen toenemen. Op de lange termijn zal vooral het aantal 75-plussers groeien. Bron: Primos prognose - bewerking Partoer CMO Bevolkingsprognose 65+ (in %) Friese gemeenten 2030 Vergrijzing vooral aan randen In 2030 zal 26% van de Friese bevolking 65 jaar en ouder zijn. De meeste senioren wonen in 2030 in de gemeenten Súdwest-Fryslân, Leeuwarden, Smallingerland en Heerenveen. De Waddeneilanden, Harlingen, Gaasterlân-Sleat, Oost- en Weststellingwerf, Leeuwarderadeel en Harlingen zijn de gemeenten die in 2030 relatief het meest vergrijst zullen zijn. Deze gemeenten zullen in 2030 het hoogste aandeel 65-plussers (30% en meer van de totale bevolking) van Fryslân hebben. Met uitzondering van Leeuwarderadeel, betreft dit vooral gemeenten die aan de randen van Fryslân zijn gesitueerd. Bron: Primos prognose - bewerking Partoer CMO Fryslân

8 Fryslân vergrijst De vergrijzing in Fryslân is de afgelopen jaren aanzienlijk toegenomen. Deze demografische ontwikkeling zal de komende decennia nog sterker toenemen doordat babyboomers 65-plus worden en allochtonen vergrijzen. Tegelijkertijd daalt het aantal inwoners tot 65 jaar. De vergrijzing in Fryslân is op dit moment hoger dan landelijk en dit zal naar verwachting ook in de toekomst zo blijven. De vergrijzing en de toename ervan heeft consequenties voor de Friese samenleving. Door het toenemen van de levensverwachting zal de vraag naar zorg toenemen voor chronische aandoeningen. Ook zal er meer vraag komen voor ondersteuning voor behoud van zelfredzaamheid. De nieuwe generatie senioren verschilt echter van de huidige generatie senioren. Ze leven langer en gezonder. De babyboomgeneratie is bovendien mondiger en hebben andere wensen en behoeften. Dit zal met name consequenties hebben voor het wonen en de zorgverlening. Colofon Vergrijzing in Fryslân, is een uitgave van Partoer CMO Fryslân, februari Dit is een eerste nummer van een serie over senioren in Fryslân. Deze publicatie is mede mogelijk gemaakt door de provincie Fryslân. Bronnen CBS Statline Provincie Fryslân Auteurs Wilma de Vries, Partoer CMO Fryslân Gabriella Pusztay, Partoer CMO Fryslân Eindredactie Wilma de Vries, Partoer CMO Fryslân Opmaak Jongens van de Jong