Checklijst voor Ondernemingsraden: Arbeidsveiligheid in de Onderneming I. Veiligheidsbeleid Laatste update 18 januari 2006 Twaalf aspecten van het veiligheidsbeleid in het bedrijf en op de afdeling JA NEE 1. Is duidelijk wie verantwoordelijk is voor veiligheidsaspecten van het werk? 2. Is er minimaal 2x per jaar overleg over het veiligheidsbeleid tussen directie en OR/PVT/VGWM-commissie? 3. Wordt voldoende veiligheids-deskundigheid (arbodienst, veiligheidskundige, preventiemedewerker) ingeschakeld? 4. Wordt voldoende geïnvesteerd in veiligheid (tijd, geld, mensen, middelen)? 5. Zijn alle veiligheidsrisico s in de RIE opgenomen? (zie ook de rubrieken hieronder) 6. Zijn de veiligheidsrisico s in de RIE voldoende diepgaand beoordeeld? 7. Zijn de tekortkomingen in veiligheid omgezet in goede (bron-) maatregelen in het Plan van Aanpak? 8. Worden de geconstateerde tekortkomingen volgens plan opgelost? 9. Wordt jaarlijks gerapporteerd over de voortgang in arbeidsveiligheid? 10. Zijn ongevallen en incidenten een aanleiding om te leren hoe veiligheidsbeleid beter kan? 11. Worden aanvullende instrumenten zoals Tripod ingezet om beter in beeld te krijgen hoe de kwaliteit van het gevoerde veiligheidsbeleid is? 12. Worden veiligheidsvoorschriften alleen uitgevaardigd waar zinvol en nodig? 13. Zijn veiligheidsvoorschriften in eenvoudig en duidelijk Nederlands geformuleerd? 14. Zijn veiligheidsvoorschriften getoetst op hun praktische toepasbaarheid? Totaalresultaat veiligheidsbeleid: hoe meer "ja", hoe beter 1
II Veiligheidscultuur 1. Is de cultuur in de organisatie gericht op veilig werken (voorbeeldfunctie leidinggevenden en management, veiligheids-acties, e.d.)? 2. Gaat veiligheid voor, ook als hierdoor andere (produktie)doelstellingen in het gedrang dreigen te komen? 3. Is er aktief toezicht op het veilig uitvoeren van werkzaamheden 4. Worden werknemers of anderen die onveilig gedrag vertonen hierop aangesproken? 5. Is een eventueel sanctiebeleid hoogstens het sluitstuk van veiligheidszorg en wordt dit alleen toegepast als andere aspecten(werkplek, voorlichting, toezicht, arbeidsmiddelen) in orde zijn? 6. Worden ongevallen of incidenten vooral als leermomenten beschouwd (dus niet in de eerste plaats om schuldigen te zoeken en af te rekenen) 7. Wordt de organisatie van de werkzaamheden zo geregeld dat deze ook veilig kunnen worden uitgevoerd? 8. Wordt bij overtredingen van veiligheidsvoorschriften nagegaan of daar wellicht een reden voor is, die zou moeten leiden tot aanpassing van de voorschriften? Totaalresultaat veiligheidscultuur: hoe meer "ja", hoe beter III. Gevaarlijke werkomstandigheden: de techniek en het onderhoud 1. Zijn de risico s van stoten of snijden door uitstekende delen van machines en apparaten goed onder controle? 2. Zijn de risico s van knellen, snijden, pletten door aanraking met bewegende delen van machines en apparaten onder controle? 3. Zijn er voldoende en bereikbare noodstoppen aan machines? 4. Wordt voldoende preventief onderhoud gepleegd (onderhoud, keuringen, onderhoudsregister)? 5. Worden machines, apparaten en installaties onderhouden volgens de voor hen geldende onderhoudsvoorschriften? 6. Worden machines en apparaten stilgezet en ontkoppeld van elektriciteit bij het verhelpen van storingen en uitvoeren van onderhoud? 7. Worden machines en installaties onderhouden door mensen en bedrijven die goed op de hoogte zijn van hun vak? 8. Worden machines en installaties onderhouden door mensen en bedrijven die goed op de hoogte zijn van de veiligheidsrisico's op het bedrijf? Totaalresultaat techniek en onderhoud: hoe meer "ja", hoe beter 2
IV Gevaarlijke werkomstandigheden : andere veiligheidsrisico's 1. Zijn de risico s door gladde vloeren onder controle? 2. Zijn de vloeren ordelijk en netjes waardoor er geen risico s kunnen ontstaan? 3. Zijn de risico s doortransport in gebouwen en terreinen (b.v heftrucks) onder controle? 4. Zijn er looproutes voor voetgangers, voldoende breed en gescheiden van transportroutes? 5. Zijn de risico s van omvallen en wegglijden van gestapelde goederen onder controle? 6. Zijn de risico s voor het vallen van voorwerpen of het omvallen of instorten van constructies (magazijn stellingen of steigers) onder controle? 7. Zijn de risico s van vallen van hoogte door ontbrekende of ondeugdelijke trappen, steigers, leuningen en ladders onder controle? 8. Zijn de risico s in verband met gebruik en onderhoud van elektrische installaties onder controle? 9. Zijn er de risico's met betrekking tot opslag, gebruik, vervoer van gevaarlijke stoffen onder controle? 10. Zijn de risico s van brand en explosiegevaar onder controle? Totaalresultaat andere veiligheidsrisico's : hoe meer "ja", hoe beter V. Aandacht voor signalen over onveiligheid 1. Worden gebreken en onveilige werkomstandigheden bij de chef of bedrijfsleiding gemeld? 2. Wordt snel actie ondernomen bij onveilige werkomstandigheden (veiligheidsmaatregelen, reparatie)? 3. Stimuleert de leiding veilig werken door het corrigeren van onveilige werkmethoden (toezicht door chef)? 4. Wordt er in het werkoverleg of in aparte bijeenkomsten (b.v. toolboxmeetings) aandacht besteed aan gevaarlijke situaties en veilig werken? 5. Is er een goed werkende procedure voor het melden van onveilige, ongezonde en ongewenste situaties? 6. Werkt deze procedure ook in die zin dat gemelde knelpunten voortvarend worden opgelost? Totaalresultaat aandacht voor signalen: hoe meer "ja", hoe beter 3
VI. Extra-kwetsbare werknemers 1. Worden tijdelijke arbeidskrachten goed geïnstrueerd en geïnformeerd over de veiligheidsrisico's in het werk (inval, oproep, flex, e.d.)? 2. Wordt voldoende gecheckt of flexkrachten werken volgens de veiligheidsinstructies? 3. Wordt rekening gehouden met de extra beschermende regels voor jeugdigen en jongeren (tot 18 jaar)? 4. Wordt extra zorg gedragen voor de veiligheid bij het werken bij derden (karwei-, projectwerk) of bij alleen-arbeid? Totaalresultaat extra-kwetsbare werknemers : hoe meer "ja", hoe beter VII. Voorlichting en onderricht. 1. Wordt bij aanname van personeel schriftelijk én mondeling instructie gegeven gericht op het veilig uitvoeren van de werkzaamheden? 2. Wordt bij veiligheidsinstructie ook getoetst of de werknemer het geleerde in praktijk kan en wil brengen (vaardigheden, werkhouding)? 3. Wordt jaarlijks nagegaan of en zo ja, welke veiligheids-instructie of herhaling daarvan voor (groepen) personeelsleden nodig is? 4. Hebben werknemers deskundigheidsbewijzen of veiligheids-certificaten waar dit vereist is (wettelijk of bedrijfsbeleid)? 5. Wordt tijd aan extra-voorlichting besteed als blijkt dat werknemers de veiligheidsregels niet kennen of niet volgen? Totaalresultaat voorlichting en onderricht : hoe meer "ja", hoe beter VIII. Werkdruk, organisatie v. h. werk, werktijden. 1. Leidt langdurig, structureel overwerk tot gevaarlijke situaties (slordigheid, snel-snel, vermoeidheid, concentratiegebrek)? 2. Ontstaan onveilige situaties door (extreem) lange werkdagen en/of het overslaan van pauzes? 3. Leiden achterstanden in het werk, slechte planning of deadlines tot onveiligheid in het werk? 4. Ontstaan er gevaarlijke situaties door tekort aan personeel (vacatures, krappe bezetting)? 5. Ontstaan er onveilige situaties door slechte communicatie of door gebrek aan tijd voor overleg? 6. Ontstaan er gevaarlijke situaties tijdens nachtwerk( slaperigheid, gebrek aan concentratie, gebrek aan toezicht) Totaalresultaat werkdruk, organisatie v. h. werk : hoe meer "nee", hoe beter [!] 4
IX Bedrijfshulpverlening. 1. Is er in het bedrijf een adekwaat BHV- of calamiteitenplan opgesteld (bedrijfsnoodplan, diverse calamiteiten, taken)? 2. Is de Bedrijfshulpverlening op sterkte (aantal altijd aanwezig, deskundigheid adekwaat)? 3. Beschikt de BHV-organisatie over doelmatige communicatie- en hulpverleningsmiddelen? 4. Heeft de BHV voldoende opleiding en instructie gevolgd? 5. Zijn noodvoorzieningen als brandblusmiddelen en vluchtwegen in goede staat en operationeel? 6. Vindt regelmatig (bijvoorbeeld jaarlijks) een BHV-oefening plaats in de organisatie om paraatheid van de BHV-organisatie te toetsen? Totaalresultaat bedrijfshulpverlening : hoe meer "ja", hoe beter X. Ongevallen. 1. Worden ernstige ongevallen (ziekenhuisopname, blijvend letsel) altijd direct gemeld aan de Arbeidsinspectie? 2. Wordt naar aanleiding van ongevallen goed en eerlijk ongevalsonderzoek gedaan, waarin zowel organisatorische, fysischtechnische, alssociaal-individuele factoren, worden meegenomen? 3. Worden naar aanleiding van ongevallen adequate preventieve maatregelen genomen? 4. Is de bedrijfshulpverlening bij arbeidsongevallen voldoende deskundig gebleken? 5. Is de slachtofferzorg bij ongevallen (werknemer met letsel, collega's) in orde gebleken? Totaalresultaat ongevallen : hoe meer "ja", hoe beter XI Wettelijke rechten en plichten 1. Zijn werknemers voldoende bekend met hun medeverantwoordelijkheid voor veilig werken? 2. Weten werknemers dat ze wettelijke verplicht zijn aangebrachte veiligheidsvoorzieningen en hulpmiddelen te gebruiken? 3. Is de verantwoordelijkheidsverdeling ook in complexere arbeidsverhoudingen duidelijk (inleen, uitzend, karweiwerk, e.d.)? 4. Zijn werknemers bekend met het recht op werkonderbreking bij direct dreigend gevaar (let ook op het gevaar van werkonderbreking!)? 5. Gebruiken werknemers daadwerkelijk de verstrekte beschermingsmiddelen? 6. Is bekend dat de Arbeidsinspectie de bevoegdheid heeft werk waar ernstig gevaar bij optreedt, direct stil te leggen? 5
Totaalresultaat wettelijke aspecten, aansprakelijkheid en sancties. : hoe meer "ja", hoe beter XII PVT/kadergroep en veiligheid. 1. Heeft de OR/PVT/Kadergroep enkele leden aangewezen die deskundig zijn en zich specifiek bezighouden met veiligheid? 2. Is de RI&E en het Plan van Aanpak door de OR/PVT/VGW-commissie getoetst op adekwaatheid met betrekking tot veiligheidsrisico's? 3. Worden de gegevens uit het ongevalsregister jaarlijks door de OR/PVT/VGW-commissie met de werkgever besproken? 4. Maakt de OR/PVT of de VGW-commissie gebruik van het vergezelrecht of het recht op een gesprek onder vier ogen met de Arbeidsinspectie? 5. Gebruikt de OR/PVT/VGW-commissie de wettelijke mogelijkheid om zelf kennis te nemen van de arbeidsomstandigheden in het bedrijf (werkplekbezoek, 'arboronde', onderzoekjes, e.d.)? Totaalresultaat Ondernemingsraad PVT/kadergroep : hoe meer "ja", hoe beter 6