DE VERLENGDE A16 DE B-VARIANT

DE VERLENGDE A16 DE B-VARIANT prof.dr.ir. Theo Bogaerts em. Hoogleraar Vastgoedinformatie & Cartografie, TU Delft Door het verlengen van de rijksweg A16 vanaf het Terbregseplein naar de A12 en vervolgens naar de A4 bij Leiden worden twee vliegen in één klap geslagen. De eerste is het aanbrengen van de ontbrekende schakel in ons wegennet te weten een meer rechtstreekse verbinding tussen Amsterdam en Rotterdam. De tweede is het ontwerpen van een alternatief voor de bypass A13/A16. Met behulp van het verkeersmodel RVMK van de Stadsregio Rotterdam zijn de verkeersintensiteiten berekend op één van de varianten van de verlengde A16. In dit artikel worden de resultaten gepresenteerd, evenals de effecten hiervan op de rijkswegen A4, A12, A13 en A20 en op het onderliggend wegennet. 1. INLEIDING Jarenlang heb ik vanuit mijn werkkamer van de TU Delft het verkeer op de rijksweg A13 zien toenemen. De periode waarin het verkeer volledig tot stilstand komt neemt voortdurend toe. Het tempo waarin dit gebeurt doet mij vrezen dat de patiënt zal zijn overleden voordat de bypass A13/A16 is gerealiseerd. Door de verkeerscongestie op de A13 was mijn faculteit meerdere uren per dag moeilijk bereikbaar, met alle nadelige gevolgen van dien. Welke gevolgen moet deze onbereikbaarheid dan wel niet hebben voor de mainport Rotterdam. Eén van de oorzaken van dit probleem is de volgende. De vier grote steden Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht worden onderling verbonden door een stelsel van rijkswegen. In de schematische figuur 1 is te zien dat een rechtstreekse verbinding tussen Amsterdam en Rotterdam ontbreekt. Dit betekent dat het verkeer uit Amsterdam en feitelijk uit geheel Noord-West Nederland gebruik moet maken van de A13 om in Rotterdam te komen. Daardoor heeft de A13 twee verkeersstromen te verwerken. De eerste tussen Den Haag en Rotterdam en de tweede tussen Noord-West Nederland en Rotterdam. Als deze laatste met behulp van een verlengde A16 in noordelijke richting van de A13 wordt afgehaald, wordt een groot deel van het probleem van de verkeersknelpunten ten noorden van Rotterdam opgelost. Versie februari 2007: M.J.M. Bogaerts 1

Amsterdam A4 A2 Den Haag A12 Utrecht A13 A20 Rotterdam Figuur 1: de verbindingen tussen de vier grote steden. Deze gedachte is niet nieuw. In het Rijkswegenplan van 1968 komen voor: de A14, een directe verbinding tussen het Prins Clausplein en het Terbregseplein; de verlengde A16 die vanaf het Terbregseplein in noordelijke richting tot voorbij Alkmaar liep; de A3, een rechtstreekse verbinding tussen Amsterdam en Rotterdam. In het Rijkswegenplan van 1984 zijn deze Noord-Zuid -verbindingen verdwenen. Daarvoor in de plaats kwamen de A4-MiddenDelfland en de bypass A13/A16. In de Nota Mobiliteit van september 2004 wordt aan dit concept vastgehouden, hoewel de realisatie door de sterke oppositie nog steeds op zich laat wachten. De berekeningen van de verkeersintensiteiten op de verlengde A16 hebben betrekking op het jaar 2015. Er wordt vanuit gegaan dat de verlengde A4 tussen Delft en Schiedam dan is gerealiseerd. Deze weg speelt een belangrijke rol in de berekeningen. Sinds het Rijkswegenplan van 1968 heeft de techniek niet stilgestaan. Geavanceerde rekenmodellen, ondertunneling, ondergronds bouwen, rijstrooksignalering, geluidsschermen, overkappingen, opritdosering, enz. zouden de realisatie van een meer directe verbinding tussen Amsterdam en Rotterdam waarschijnlijk nu wel mogelijk maken. Van een dergelijke verbinding, in dit artikel de verlengde A16 genoemd, zijn meerdere varianten denkbaar, Eén daarvan, de Bogaerts-variant, verder aangeduid als de B-variant, wordt hier nader uitgewerkt. Versie februari 2007: M.J.M. Bogaerts 2

2. DE BOGAERTS-VARIANT De gehele B-variant loopt van het Terbregseplein (het beginpunt van de A16 ) naar de afslag Zoeterwoude Dorp op de A4. De variant bestaat uit twee gedeelten. Het zuidelijk gedeelte Dit deel loopt van het Terbregseplein tot de aansluiting van de N209 met de A12. Dit punt is niet alleen gekozen omdat daar een begin is gemaakt met een ongelijkvloerse kruising over de spoorlijn Den Haag-Utrecht, maar het is ook een goed startpunt voor het noordelijk gedeelte van de B-variant. Om de aansluiting van de B-variant met de A12 niet te ingewikkeld te maken wordt de N209 kort daaronder aangesloten aan de B-variant via een aansluiting Bleiswijk Noord. Deze is ook toegankelijk voor het vele vrachtverkeer van de grote veiling en het nieuwe bedrijventerrein aldaar. Na Bleiswijk-Noord gaat het tracé met een wijde bocht langs de HSL-lijn om Bleiswijk heen naar de aansluiting Bleiswijk Zuid. Dit is de kruising van de B-variant met de N209. Dit punt kan zo worden gekozen, dat zo weinig mogelijk schade wordt toegebracht aan het kassengebied. De weg loopt langs de inmiddels begroeide vuilnisbelten waarop verschillende sportaccommodaties zijn aangelegd. De weg loopt onder de rivier de Rotte door naar de volgende aansluiting Pres. Rooseveltlaan. Hiermee worden de Rotterdamse wijken Ommoord, Zevenkamp en Terbregge op de B-variant aangesloten. Daarna volgt de aansluiting aan het Terbregseplein. Het gedeelte van het tracé onder de Rotte naar het Terbregseplein is identiek met één van de varianten van de A13/A16. Het zuidelijk gedeelte van de B-variant is niet alleen een gedeelte van de meer rechtstreekse verbinding tussen Amsterdam en Rotterdam, maar het is ook een alternatief voor de bypass A13/A16. Samenvattend heeft de B-variant-Zuid de volgende aansluitingen: A12; Bleiswijk-Noord; Bleiswijk-Zuid; Pres. Rooseveltlaan; Terbregseplein (A16/A20). Het noordelijk gedeelte Vanaf de aansluiting van de B-variant met de A12 volgt het tracé dat van de N209 tot Benthuizen. Dit kan omdat langs dit wegvak nauwelijks bebouwing voorkomt. Bij Benthuizen komt een aansluiting met de N457 om het verkeer van en naar Noord- Oost Zoetermeer aan te trekken. De weg buigt na Benthuizen af in westelijke richting langs Zoetermeer. Daarmee wordt de grens met het Groene Hart gemarkeerd. De verkeersdeelnemers hebben een mooi uitzicht op dit natuurgebied. Het tracé loopt achter de N206 langs naar de afslag Zoeterwoude Dorp op de A4. Zo krijgt niet alleen het verkeer uit Noord-West Nederland aansluiting op de B-variant, maar ook dat van Leiden en omstreken. De aansluiting is in figuur 2 Leiden-Zuid genoemd. Versie februari 2007: M.J.M. Bogaerts 3

Figuur 2: afbeelding van de B-variant. Versie februari 2007: M.J.M. Bogaerts 4

3. DE VERKEERSPROGNOSES De verkeersintensiteit op de zes wegvakken van de B-variant zijn uitgerekend voor het jaar 2015. Daarnaast zijn voor de relevante delen van de rijkswegen A4, A12, A13, A20 en de A16 de effecten berekend op de verkeersintensiteiten ten gevolge van de B-variant. Dit is ook gedaan voor het onderliggende net van provinciale en lokale wegen. De berekeningen zijn uitgevoerd door medewerkers van de afdeling Verkeer en Vervoer van de dienst Stadsontwikkeling en Volkshuisvesting (ds+v). Zij maakten daarbij gebruik van het verkeersmodel Regionale Verkeers Milieu Kaart (RVMK) van de Stadsregio Rotterdam. De bijbehorende kaarten zijn geproduceerd met de grafische module van Omnitrans. Tevens zijn op een aantal punten selected link analyses uitgevoerd en gekarteerd. Hiermee wordt op bepaalde wegvakken aangegeven waar het verkeer vandaan komt en waar het heengaat. Vanwege het grote aantal kaarten en de zeer gedetailleerde informatie die daarop voorkomt, is het ondoenlijk deze in het kader van dit artikel af te beelden. Daarom is besloten alleen de meest saillante details in tabelvorm weer te geven. De RVMK wordt om de 4 à 5 jaar geactualiseerd, waarbij het toekomstjaar mee wordt verschoven. Voor de berekeningen van de B-variant is gebruik gemaakt van de recente actualisering in 2006. De berekende verkeersintensiteiten zijn het resultaat van een zogenaamde hertoedeling. Dat wil zeggen dat de herkomsten en bestemmingen ongewijzigd zijn overgenomen uit de berekening 2015 Planstudie. Daarmee kunnen geen nieuwe relaties ontstaan, hoewel dit van de B-variant wel mag worden verwacht. Bijvoorbeeld tussen de B-driehoek en Rotterdam-Alexander. De intensiteiten op de B-variant worden hierdoor mogelijk onderschat. In de tabellen 1 en 2 worden de verkeersintensiteiten weergegeven op een gemiddelde werkdag tussen 0 en 24 uur voor respectievelijk de B-variant Noord en de B-variant Zuid. Voor de wegvakken zie figuur 2. Wegvak van naar 24-uurs mvt (beide richtingen) 1 Leiden-Zuid Benthuizen 43.500 2 Benthuizen A12 57.800 Tabel 1: verkeersintensiteiten op de B-variant Noord. De aansluiting aan de N457 functioneert nog niet goed. Het verkeer uit Zoetermeer maakt wel ruimschoots gebruik van de B-variant, maar doet dit via de doorgaande route dwars door de stad en een stukje van de A12. In tabel 3 zien we dat op dit gedeelte van de A12 het verkeer toeneemt met 24.900 ritten per etmaal. Mogelijk speelt ook een rol dat bij de berekeningen geen rekening is gehouden met verkeersbelemmerende maatregelen, zoals de 60-km zone bij Stompwijk en de verkeerslichten in de route dwars door Zoetermeer en de 80-km snelheidsbeperking. Versie februari 2007: M.J.M. Bogaerts 5

De B-variant Zuid voldoet goed, zoals blijkt uit tabel 2. Wegvak van naar 24-uurs mvt (beide richtingen) 3 A12 Bleiswijk Noord 78.800 4 Bleiswijk Noord Bleiswijk Zuid 63.400 5 Bleiswijk Zuid Rooseveltweg 72.100 6 Rooseveltweg Terbregseplein 62.200 Tabel 2: verkeersintensiteiten op de B-variant Zuid. Vanwege de eerder genoemde hertoedeling zijn de getallen in de tabellen 1 en 2 minimumintensiteiten. In tabel 3 zijn de verkeersintensiteiten weergegeven op enkele wegvakken van de A4, A12, A13 en de A20. Eerst exclusief de B-variant, daarna inclusief de B-variant. Het verschil tussen de beide kolommen is het effect van de nieuwe infrastructuur. Wegvak Van Naar exclusief B- inclusief B- effect variant variant 7 (A4) Leiden Voorburg 142.300 128.800-13.500 8 (A4) A12 A13 252.500 226.000-26.400 9 (A13) Delft Doenkade 125.600 99.400-26.200 10 (A4) Delft Schiedam 86.400 82.100-4.300 11 (A12) Zoetermeer A12/B-variant 123.600 148.500 24.900 12 (A20) Schieplein Kleinpolderplein 185.300 163.500-21.800 Tabel 3: effecten van de nieuwe infrastructuur op de andere A-wegen. Ook is onderzocht welk effect de B-variant heeft op het onderliggend wegennet. Daarvan zijn in tabel 4 twee voorbeelden gegeven van overvolle wegen in de deelgemeente Hillegersberg-Schiebroek. De eerste is de Molenlaan op de Irenebrug waar deze weg de rivier de Rotte passeert. De tweede is de G.K. van Hogendorpweg tussen de Rotterdam Airportbaan en de Melanchtonweg Wegvak weg exclusief B-variant inclusief B-variant Effect 13 Irenebrug 35.300 22.200-13.200 14 G.K. van Hoogendorpweg 42.400 32.900-9.500 Tabel 4: effecten van de B-variant op het onderliggend wegennet. In het onderzoek zijn twee aanvullende berekeningen uitgevoerd. De eerste heeft betrekking op de B-variant Zuid. Omdat de resultaten van dit gedeelte goed zijn te noemen is deze nogmaals berekend zonder het noordelijk gedeelte. Omdat de resultaten redelijk overeenkomen met de gehele B-variant zijn deze hier niet apart vermeld. De tweede heeft betrekking op de zogenaamde selected links. Deze analyses zijn uitgevoerd voor de wegvakken 1, 2, 4 en 5 van de B-variant. Een dergelijke selected Versie februari 2007: M.J.M. Bogaerts 6

link zoekt het drukste punt op in een wegvak en kijkt van daaruit waar het verkeer vandaan komt en naar toegaat Van elk van de vier onderzochte wegvakken zijn enkele zeer gedetailleerde plots gemaakt met de grafische module van Omnitrans. Zo laat de selected link van wegvak 5 zien dat er bij de aansluiting Bleiswijk-Zuid behoorlijke verkeersstromen komen uit de richting Amsterdam, Leiden, Den Haag en Zoetermeer. Een groot gedeelte eindigt weliswaar in Rotterdam e.o., maar een redelijk deel gaat door in zuidelijke richting op de A16. 4. SLOTBESCHOUWING Het eerste doel van het onderzoek was om na te gaan of door het verlengen van de A16 vanaf het Terbregseplein tot de A12 een goed alternatief gevonden kon worden voor de geplande A13/A16. Het tweede doel was het beantwoorden van de vraag of door het vervolgens verlengen van de A16 vanaf de A12 naar de A4 een meer rechtstreekse verbinding tussen Amsterdam en Rotterdam tot stand zou kunnen worden gebracht. Het onderzoek heeft zich in eerste instantie toegespitst op de verwachte verkeersintensiteiten in het jaar 2015. Pas als deze prognoses positief uitvallen, kan worden overgegaan tot vervolgonderzoek zoals naar andere varianten, technische uitvoerbaarheid, milieuproblematiek en de financiële en economische aspecten. Het antwoord op de eerste doelstelling kan gevonden worden in de tabellen 2 en 3. De verwachte verkeersstroom tussen het Prins Clausplein en het knooppunt Ypenburg omvat zonder de B-variant 252.500 motorvoertuigen per etmaal. De B- variant haalt daar 26.400 vanaf. Van de overgebleven 226.000 ritten gaan er 99.400 naar de A13 en 82.100 over de verlengde A4 richting Schiedam. Uit tabel 2 blijkt dat op het zuidelijk gedeelte van de B-variant (de A12/A16) een minimaal verwachte verkeersstroom van ongeveer 70.000 motorvoertuigen per etmaal ontstaat. Een saillant detail is dat de B-variant een vermindering van 21.800 ritten per etmaal veroorzaakt op de A20 tussen het Schieplein (aansluiting N471/A20) en het Kleinpolderplein in Rotterdam. Zo ontstaat een rustiger verkeersbeeld van drie verkeersstromen richting Rotterdam, de A4, de A13 en de A12/A16, elk met een verkeersaanbod van minder dan 100.000 motorvoertuigen per etmaal. De conclusie lijkt gerechtvaardigd dat daarmee de bypass A13/A16 overbodig is. Door de toenemende verstedelijking ten noorden van Rotterdam zouden de oplossingen meer gezocht moeten worden in de sfeer van het provinciale en lokale wegennet. Het noordelijk gedeelte van de B-variant laat een iets minder positief beeld zien. Eén van de oorzaken is de aansluiting bij Benthuizen aan de N457 die niet naar verwachting functioneert. Deze situatie moet nader worden geanalyseerd. In ieder geval blijft een betere Noord-Zuid verbinding tussen Amsterdam en Rotterdam een aantrekkelijke optie. Bijvoorbeeld omdat de weg langs de verlengde A16 bijna 15 km korter is dan die langs de A13 en de geplande A13/A16. Versie februari 2007: M.J.M. Bogaerts 7

De conclusie uit het onderzoek is dat een verlengde A16 een belangrijk element kan zijn in een evenwichtige verkeersafwikkeling in Zuid-Holland. De aanbeveling is daarom deze weg onderwerp te laten zijn van een meer diepgaande studie. Literatuurlijst 1. Nota Mobiliteit: Verkeers- en Vervoerbeleid tot 2020 Ministerie van V. en W; Ministerie van VROM, 30 september 2006 2. Nota Ruimte Ministerie van VROM, 27 februari 2006 3. Richtlijnen Trajectnota/MER Rijksweg 13/16 Rotterdam Rijkswaterstaat (vastgesteld door Min. van V. en W. en Min. van VROM, april 2006) 4 Evaluatie van grote infrastructuurprojecten. Hoofdrapport Leidraad voor kostenbaten analyse Min. van Verkeer en Waterstaat; Min. van Economische Zaken. 5 Regionale Verkeers Milieu Kaart Stadsregio Rotterdam Stadsregio Rotterdam, 7-februari 2003 6. NRM Handboek (Nieuw Regionaal Model) Versie 3.0 Adviesdienst Verkeer en Vervoer, Rijkswaterstaat, 11-juli 2006 7. Regionale Netwerkanalyse Zuidvleugel. Regio Randstad. September 2006 8. Territorial Reviews: Randstad, the Netherlands. OESO rapport 2007 9. Geschiedenis van de Nederlandse autosnelwegen. Zie: www.autosnelwegen.nl Versie februari 2007: M.J.M. Bogaerts 8