Leerplan HBO OPLEIDING. Assistent in de Psychologie. BO SA 001 Modulair. Studiegebied Sociaal-agogisch werk

VSKO Leerplan HBO OPLEIDING Assistent in de Psychologie BO SA 001 Modulair Studiegebied Sociaal-agogisch werk Goedkeuringscode 30 maart 2009 Voorlopige goedkeuring 08-09/1943/N/V10

Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 2

Meewerkend centrum voor volwassenenonderwijs PCVOA Laageind 19 2940 Stabroek Brialmontlei 45, 2018 Antwerpen info@pcvoa.be Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 3

Inhoudstafel 1 Inleiding 9 2 Beginsituatie 11 3 Algemene doelstellingen van de opleiding 12 4 Methodologische wenken en didactische hulpmiddelen 13 5 Evaluatie van de cursisten 14 5.1 Evaluatie in het volwassenenonderwijs 14 5.2 Doel van de evaluatie 14 5.3 Kwaliteit van de evaluatie 14 6 Modules 15 6.1 M SA 001, Algemene psychologie, 40 LT 15 6.1.1 Algemene doelstelling van de module 15 6.1.2 Beginsituatie 15 6.1.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 15 6.2 M SA 002, Ontwikkelingspsychologie, 40 LT 18 6.2.1 Algemene doelstelling van de module 18 6.2.2 Beginsituatie 18 6.2.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 18 6.3 M SA 003, Differentiële en sociale psychologie, 40 LT 21 6.3.1 Algemene doelstelling van de module 21 6.3.2 Beginsituatie 21 6.3.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 21 6.4 M SA 004, Neurowetenschappen, 60 LT 23 6.4.1 Algemene doelstelling van de module 23 6.4.2 Beginsituatie 23 6.4.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 23 6.5 M SA 005, Sociologie, 40 LT 25 6.5.1 Algemene doelstelling van de module 25 6.5.2 Beginsituatie 25 6.5.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 25 6.6 M SA 006, Filosofie, 40 LT 27 6.6.1 Algemene doelstelling van de module 27 6.6.2 Beginsituatie 27 6.6.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 27 6.7 M SA 007, Economie, 40 LT 28 6.7.1 Algemene doelstelling van de module 28 6.7.2 Beginsituatie 28 6.7.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 28 6.8 M SA 008, Pedagogiek, 40 LT 31 6.8.1 Algemene doelstelling van de module 31 6.8.2 Beginsituatie 31 6.8.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 31 Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 4

6.9 M SA 009, Recht, 40 LT 34 6.9.1 Algemene doelstelling van de module 34 6.9.2 Beginsituatie 34 6.9.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 34 6.10 M SA 010, Deontologie en wetenschappelijk denken, 40 LT 36 6.10.1 Algemene doelstelling van de module 36 6.10.2 Beginsituatie 36 6.10.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 36 6.11 M SA 011, Gezondheidspsychologie, 40 LT 37 6.11.1 Algemene doelstelling van de module 37 6.11.2 Beginsituatie 37 6.11.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 37 6.12 M SA 012, Interculturele communicatie, 40 LT 39 6.12.1 Algemene doelstelling van de module 39 6.12.2 Beginsituatie 39 6.12.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 39 6.13 M SA 013, Statistiek I, 40 LT 41 6.13.1 Algemene doelstelling van de module 41 6.13.2 Beginsituatie 41 6.13.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 41 6.14 M SA 014, Statistiek II, 40 LT 43 6.14.1 Algemene doelstelling van de module 43 6.14.2 Beginsituatie 43 6.14.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 43 6.15 M SA 015, Psychodiagnostische methoden I, 80 LT 45 6.15.1 Algemene doelstelling van de module 45 6.15.2 Beginsituatie 45 6.15.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 45 6.16 M SA 016, Psychodiagnostische methoden II, 40 LT 48 6.16.1 Algemene doelstelling van de module 48 6.16.2 Beginsituatie 48 6.16.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 48 6.17 M SA 017, Practicum psychodiagnostische methoden, 40 LT 51 6.17.1 Algemene doelstelling van de module 51 6.17.2 Beginsituatie 51 6.17.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 51 6.18 M SA 018, Gesprekstechnieken, 60 LT 53 6.18.1 Algemene doelstelling van de module 53 6.18.2 Beginsituatie 53 6.18.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 53 6.19 M SA 019, Geïntegreerd werkcollege, 80 LT 56 6.19.1 Algemene doelstelling van de module 56 6.19.2 Beginsituatie 56 Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 5

6.19.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 56 6.20 M SA 020, Arbeids- en organisatiepsychologie: theorie en thema, 60 LT 58 6.20.1 Algemene doelstelling van de module 58 6.20.2 Beginsituatie 58 6.20.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 58 6.21 M SA 021, Arbeids- en organisatiepsychologie: practicum, 40 LT 60 6.21.1 Algemene doelstelling van de module 60 6.21.2 Beginsituatie 60 6.21.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 60 6.22 M SA 022, School- en pedagogische psychologie:theorie en thema, 60 LT 62 6.22.1 Algemene doelstelling van de module 62 6.22.2 Beginsituatie 62 6.22.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 63 6.23 M SA 023, School- en pedagogische psychologie: practicum, 40 LT 65 6.23.1 Algemene doelstelling van de module 65 6.23.2 Beginsituatie 65 6.23.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 65 6.24 M SA 024, Klinische psychologie: theorie en thema, 60 LT 67 6.24.1 Algemene doelstelling van de module 67 6.24.2 Beginsituatie 67 6.24.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 67 6.25 M SA 025, Klinische psychologie: practicum, 40 LT 69 6.25.1 Algemene doelstelling van de module 69 6.25.2 Beginsituatie 69 6.25.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 69 6.26 M SA 026, Capita Selecta in HRM, 40 LT 71 6.26.1 Algemene doelstelling van de module 71 6.26.2 Beginsituatie 71 6.26.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 71 6.27 M SA 027, Marketing en management, 40 LT 73 6.27.1 Algemene doelstelling van de module 73 6.27.2 Beginsituatie 73 6.27.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 73 6.28 M SA 028, Vorming, training en opleiding, 40 LT 74 6.28.1 Algemene doelstelling van de module 74 6.28.2 Beginsituatie 74 6.28.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 74 6.29 M SA 029, Marktonderzoek, 40 LT 76 6.29.1 Algemene doelstelling van de module 76 6.29.2 Beginsituatie 76 6.29.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 76 6.30 M SA 030, Begeleiding gedragsproblemen, 40 LT 78 6.30.1 Algemene doelstelling van de module 78 Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 6

6.30.2 Beginsituatie 78 6.30.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 78 6.31 M SA 031, Schoolloopbaanbegeleiding, 40 LT 80 6.31.1 Algemene doelstelling van de module 80 6.31.2 Beginsituatie 80 6.31.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 80 6.32 M SA 032, Interculturele diagnostiek en begeleiding, 40 LT 82 6.32.1 Algemene doelstelling van de module 82 6.32.2 Beginsituatie 82 6.32.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 82 6.33 M SA 033, Preventie en educatie op school, 40 LT 85 6.33.1 Algemene doelstelling van de module 85 6.33.2 Beginsituatie 85 6.33.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 85 6.34 M SA 034, Psychotherapeutische technieken, 40 LT 87 6.34.1 Algemene doelstelling van de module 87 6.34.2 Beginsituatie 87 6.34.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 87 6.35 M SA 035, Capita Selecta: kinderen, 40 LT 89 6.35.1 Algemene doelstelling van de module 89 6.35.2 Beginsituatie 89 6.35.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 89 6.36 M SA 036, Chronische ziekten, 40 LT 91 6.36.1 Algemene doelstelling van de module 91 6.36.2 Beginsituatie 91 6.36.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 91 6.37 M SA 037, Capita selecta: volwassenen en senioren, 40 LT 93 6.37.1 Algemene doelstelling van de module 93 6.37.2 Beginsituatie 93 6.37.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 93 6.38 M SA 038, Verkenning werkvelden, 40 LT 95 6.38.1 Algemene doelstelling van de module 95 6.38.2 Beginsituatie 95 6.38.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 95 6.39 M SA 039, Stage, 200 LT 97 6.39.1 Algemene doelstelling van de module 97 6.39.2 Beginsituatie 97 6.39.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 97 6.40 M SA 040, Supervisie scriptie, 40 LT 101 6.40.1 Algemene doelstelling van de module 101 6.40.2 Beginsituatie 101 6.40.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 101 6.41 M SA 041, Projectwerk diagnostiek en begeleiding, 60 LT 104 Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 7

6.41.1 Algemene doelstelling van de module 104 6.41.2 Beginsituatie 104 6.41.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden 104 7 Bibliografie 107 Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 8

1 Inleiding Deze opleiding behoort tot het Hoger beroeps onderwijs, Sociale Agogiek, sinds 1988 en het Provinciaal Centrum voor VolwassenenOnderwijs Antwerpen (PCVOA) is de enige aanbieder. Wij onderscheiden verschillende groepen cursisten: Volwassenen die een diploma hoger onderwijs buiten het sociaal hoger onderwijs hebben behaald en die zich in hun beroepsleven willen heroriënteren. Volwassenen die reeds een diploma sociaal hoger onderwijs hebben behaald (o.a. orthopedagogie, maatschappelijk werk) en aansluitend een diploma Assistent in de Psychologie willen behalen. Volwassenen die geen diploma hoger onderwijs hebben behaald en die zich professioneel wensen bij te scholen om zo tegemoet te komen aan de eisen van de snel evoluerende arbeidsmarkt. Volwassenen die geen secundair diploma hebben en ontdekken dat ze daardoor op de arbeidsmarkt moeilijkheden ondervinden. Volwassenen die (tijdelijk) werkloos zijn en hun kansen op werk willen vergroten Een groot gedeelte van de cursisten heeft al behoorlijk wat werkervaring. Deze opleiding werd uitgebouwd op basis van het beroepsprofiel van Assistent in de Psychologie 1 en op basis van het zeer recent ontwikkeld opleidingsprofiel van de Bachelor Toegepaste Psychologie door de Lessius Hogeschool in samenwerking met Katho-Ipsoc (beide behorende tot de Associatie Leuven). Visie en beroepsgerichtheid Vanuit de beroepscontext gezien, worden een drietal werkvelden onderscheiden: Het psycho-pedagogisch werkveld: schoolpsychologisch en orthopedagogisch. Concreet kan dit zich vertalen in tewerkstelling in CLB s, diensten voor studieadvies en begeleiding van leerlingen. Andere mogelijkheden van tewerkstelling zijn hier te vinden in vb. de gehandicaptenzorg, de jeugdzorg, de justitiehuizen of als intercultureel medewerker. Het klinisch- psychologisch werkveld: Assistenten in de Psychologie kunnen een deskundige bijdrage leveren in de psychologische hulpverlening zowel in eerste als in tweede en derde lijn. Het arbeids- en organisatiepsychologisch werkveld en het consumentenwerkveld: Assistenten in de psychologie kunnen o.a. werken in de HRM- diensten van een bedrijf, in ontwikkeling en vorming, werving en selectie, sociale secretariaten, vakbonden en organisaties als vb. Syntra. Opleidingsconcept De vele werkdomeinen, brede problematiek en de interdisciplinaire samenwerking vereisen een ruime algemene vorming en adequate beroepsattitudes. De opleiding bevat een aantal ondersteunende modules zoals filosofie, recht, sociologie, economie en deontologie naast psychologische basismodules zoals algemene psychologie, pedagogie, ontwikkelingspsychologie, differentiële psychologie en sociale psychologie. Er wordt gezorgd voor een degelijke methodiek door het aanbrengen van modules zoals statistiek, psychodiagnostische methoden en gesprekstechnieken. 1 Beroepsprofiel AP D/1997/6356/7 Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 9

Er wordt een ruime kennis van de hoofdwerkvelden voorzien beginnend met de module werkvelden en de modules theorie en thema en practicum respectievelijk voor arbeid- en organisatiepsychologie, voor school- en pedagogische psychologie en voor klinische psychologie. Aansluitend kunnen de studenten uit een twaalftal keuzemodules kiezen en zo hun interesse in een werkveld verdiepen. ( Uit deze keuzemodules moeten er minstens drie gekozen worden om een graduaatdiploma te behalen.) De laatste verdieping komt in de integratievakken en vooral in de gekozen stages en de keuze van het onderwerp van de scriptie. Opleidings- en competentieprofielen Deze graduaatopleiding werd vernieuwd en aangepast aan de eisen van de hogescholen om zo de cursisten via een aanvullend programma de kans te bieden een Bachelor Toegepaste Psychologie te behalen. De opleiding vindt zijn grondslag in het opleidingsprofiel HBO, Sociale Agogiek, Assistent in de Psychologie (BO SA 001) Deze graduaatopleiding is ook gebaseerd op het competentiegericht denken in de hogescholen en is gebaseerd op het competentieprofiel dat door de hogescholen werd ontwikkeld. 2 Dit opleidingsprofiel bepaalt naast de algemene en beroepsgerichte competenties ook de beroepsspecifieke competenties eigen aan het beroep van Assistent in de Psychologie. Deze beroepsspecifieke competenties en attitudes worden vertaald naar gedragsindicatoren die overeenstemmen met de verschillende rollen die een Assistent in de Psychologie kan aannemen wanneer hij actief is in de verschillende werkvelden. In totaal worden vanuit het werkveld acht rollen gedistilleerd: die van psychodiagnosticus, psychologische dienstverlener, trainer-coach, organisator en communicator, preventie-actor, interculturele actor, professionele teamspeler en reflector. Door de ombouw van deze opleiding naar een modulaire structuur geven wij de cursist de mogelijkheid om op een meer flexibele manier zijn leertraject af te leggen. Anderzijds biedt deze omvorming de mogelijkheid om een samenwerking te realiseren met de hogeschool waarbij de cursisten via een aanvullend programma een Bachelor Toegepaste Psychologie kunnen behalen. Dit laatste kadert in de hedendaagse visie op levenslang leren die ons niet alleen vanuit het Vlaams ministerie en departement onderwijs wordt voorgesteld, maar ook vanuit de Europese visie op onderwijs wordt opgedragen. Deze opleiding leidt binnen het HBO tot het diploma van Gegradueerde Assistent in de Psychologie 2 Opleidingsprofiel Bachelor in de Toegepaste Psychologie, Lessius Hogeschool -departement Psychologie, Katho- departement Ipsoc, 2006. Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 10

2 Beginsituatie De cursisten moeten voldoen aan de instapvoorwaarden voor het Hoger Beroepsonderwijs vermeld in het decreet van 15 juni 2007 betreffende het volwassenenonderwijs Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 11

3 Algemene doelstellingen van de opleiding Het graduaat assistent in de psychologie leidt cursisten op tot deskundigen in de psychodiagnostiek en de psychologische hulpverlening (analyse en probleemvermindering) en anderzijds ook tot vb. coaching-training, begeleiding,preventie en facilitator (verbetering van wat al goed gaat). Dit gericht zowel op individuen als op groepen en /of organisaties. De Assistent in de Psychologie zal meestal werken in een multidisciplinaire setting, waarbij hij/zij vooral actief is op het gebied van preventie, diagnose, ondersteunende en adviserende begeleiding, opleiding en vorming. Hij/zij werkt vooral samen met psychologen, (para-)medici, (ortho)pedagogen, sociaal werkers en leerkrachten, HRM-verantwoordelijken, marketingmensen en bedrijfsmanagers. In de eerste plaats wordt een grondige kennis van het psychologisch vakgebied nagestreefd, maar in het werk zijn ook bepaalde competenties onontbeerlijk om individueel en in team te kunnen werken. Wetenschappelijk inzicht in het menselijk gedrag en het psychisch functioneren en de kennis van wetenschappelijk verantwoorde psychologische onderzoeks- en begeleidingsmethoden zijn fundamenteel voor de beroepsuitoefening. Voor probleemanalyse en probleemoplossing is vaardigheid in het selecteren en toepassen van adequate psychologische methoden en technieken noodzakelijk. Even belangrijk is vaardigheid in het interpreteren van de ingewonnen informatie en het rapporteren aan collega s en cliënten. Vertrekkende vanuit de cursisten wordt een aangepaste onderwijsmethodiek gehanteerd voor volwassenen die vaak beschikken over een onderbouwde levens- en werkervaring. Het leerproces verschuift van doceren over leergesprekken naar het zelfstandig verwerken en toepassen van leerinhouden die toegespitst zijn op de geschetste werkvelden. Persoonlijkheidskenmerken zoals zelfstandigheid, flexibiliteit, creativiteit, communicatieve vaardigheden en een analytisch en synthetisch denkvermogen worden hier belangrijker. Denk- en redeneervaardigheid, informatie verwerven en verwerken, kritisch reflecteren, methodisch handelen, leidinggevende taken uitvoeren, communicatie van informatie, problemen en oplossingen, teamgericht werken en vooral ook oplossingsgericht werken worden zijn vaardigheden die doorheen de verschillende modules aan bod komen. Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 12

4 Methodologische wenken en didactische hulpmiddelen Ruime lokalen met PC,beamer en internetverbinding en scherm TV met Video en DVD-aansluiting. Een testotheek die voorbeelden van relevante testvormen bevat (ter illustratie en ook voldoende exemplaren van de tests die grondig ingeoefend worden). Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 13

5 Evaluatie van de cursisten Het leerplan voorziet niet in concrete opdrachten. Opgaven moeten opgesteld worden in functie van de te bereiken doelstellingen. 5.1 Evaluatie in het volwassenenonderwijs In de laatste decennia hebben zich belangrijke ontwikkelingen voorgedaan in het denken over evaluatie. Evaluatie wordt niet louter meer als een afzonderlijke activiteit beschouwd die enkel gericht is op de beoordeling van de cursisten, maar wordt ook een inherent deel van het onderwijsleerproces. Didactische evaluatie geeft informatie aan de cursisten en leraren over het succes van het doorlopen leerproces en biedt zo kans om het rendement van cursisten en lesgevers te optimaliseren. 5.2 Doel van de evaluatie In de eerste plaats worden sterke en zwakke kanten van de cursist opgespoord. Indien nodig kan remediëring en bijkomende begeleiding voorzien worden. De cursist wordt door de evaluatie immers ook aangezet tot reflectie over zijn eigen leerproces. Een evaluatie verschaft ook duidelijkheid over wat van de cursist verwacht wordt en in welke mate hij beantwoordt aan de vooropgestelde criteria. In overleg met de cursist kunnen evaluatiegegevens gebruikt worden om beslissingen te nemen over het verdere traject. Het is aanbevolen om de evaluatiecriteria vooraf aan de cursisten mee te delen. De basiscompetenties die opgenomen zijn bij elke module moeten geëvalueerd worden. 5.3 Kwaliteit van de evaluatie Een relevante evaluatie beantwoordt aan een aantal criteria. Validiteit, betrouwbaarheid, standaardisatie, transparantie en didactische relevantie zijn criteria die bijdragen tot de kwaliteit van de evaluatie. Validiteit geeft aan in welke mate de evaluatiescores een maat zijn voor de beheersing van de beoogde doelstellingen. Betrouwbaarheid slaat op het feit dat de scores correct en juist zijn. Evaluatie is transparant indien de cursisten over alle nodige informatie beschikken zowel voor een degelijke voorbereiding als voor de concrete uitvoering van de evaluatietaak (examen, toets, opdracht, paper). De evaluatie is didactisch als zij bijdraagt tot het leerproces. Niet elke modulecomponent moet afzonderlijk geëvalueerd worden. Voor de meer praktische modules wordt aangeraden de beoordeling zo objectief en valide mogelijk te organiseren door o.a. gebruik te maken van bij voorkeur dezelfde evaluatoren, die eenzelfde visie en evaluatiecriteria hanteren. Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 14

6 Modules 6.1 M SA 001, Algemene psychologie, 40 LT Administratieve code: 9165 6.1.1 Algemene doelstelling van de module In deze module wordt de psychologie als wetenschap gesitueerd. De term wordt gedefinieerd en er wordt kort op de geschiedenis van de psychologie ingegaan. De verschillende onderzoeksmethoden in de psychologie komen aan bod. Belangrijke pijlers zoals de waarneming, het geheugen, de klassieke en operante conditionering, emoties en de menselijke motivatie worden uitgewerkt. 6.1.2 Beginsituatie Er zijn geen bijkomende instapvoorwaarden bovenop de algemeen geldende instapvoorwaarden van het decreet van 15 juni 2007 betreffende het volwassenenonderwijs. 6.1.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden Leerplandoelstellingen beroepsspecifieke informatie op zelfstandige en kritische wijze verwerven en verwerken. M SA 002 BC 01 wetenschappelijke onderzoeksliteratuur kritisch evalueren. (niveau: integreren) M SA 002 BC 02 kennis hebben van een aantal basiselementen van de wetenschappelijke psychologie gedrag evalueren B U Kennismaking met de psychologie - Eigenheid van wetenschappelijke informatie - Onderzoeksmethoden - Geschiedenis van de psychologie - Onderzoeksdomeinen in de psychologie - Raakvlakken met andere disciplines Waarneming - Eigenheid van het waarnemingsproces Doceren, interactief vraaggesprek, casusanalyse Bibliografisch opzoekwerk en boekbespreking Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 15

Leerplandoelstellingen wetenschappelijk leren denken het eigen leerproces leren sturen - Waarnemen van ongestructureerde prikkels : selectie - Waarneming van structuren - Waarnemen als betekenis geven Geheugen - Eigenheid van het geheugen en het geheugenonderzoek - Zintuiglijk geheugen - Korte termijn geheugen - Lange termijn geheugen - Vervorming in geheugen Leerproces - Eigenheid leerprocessen - Klassieke conditionering: kenmerken en toepassingen - Operante conditionering : kenmerken en toepassingen - Sociaal leren : kenmerken en toepassingen Denkprocessen - Eigenheid van denkprocessen - Bouwstenen van denken: taal en concepten - Rol van denken en taal - Fasen in probleemoplossing - Functies van verbeelding - Gevaren van verbeelding Motivatie - Kenmerken van het motivatieproces - Motivatietheorieën Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 16

Leerplandoelstellingen - Bespreking van een aantal basismotieven Emoties - Eigenheid emoties - Theorieën over ontstaan emoties - Autonome lichaamsveranderingen en emoties - Gelaatsexpressie en lichaamshoudingen bij emoties Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 17

6.2 M SA 002, Ontwikkelingspsychologie, 40 LT Administratieve code: 9166 6.2.1 Algemene doelstelling van de module In deze module komen de methoden van de ontwikkelingspsychologie aan bod evenals enkele ontwikkelingspsychologische theorieën. Binnen de opeenvolgende levensfasen komen de volgende thema s aan bod: de lichamelijke en psychomotorische ontwikkeling, de persoonlijkheids- en psychosociale ontwikkeling, de taalontwikkeling, de cognitieve ontwikkeling. 6.2.2 Beginsituatie Er zijn geen bijkomende instapvoorwaarden bovenop de algemeen geldende instapvoorwaarden van het decreet van 15 juni 2007 betreffende het volwassenenonderwijs. 6.2.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden Leerplandoelstellingen beroepsspecifieke informatie op zelfstandige en kritische wijze verwerven en verwerken. M SA 002 BC 01 wetenschappelijke onderzoeksliteratuur kritisch evalueren. (niveau: toepassen) M SA 002 BC 02 theorie linken aan voorbeelden uit de praktijk. B U Inleiding tot de ontwikkelingspsychologie: terreinverkenning - Een korte historiek - De indeling in fasen - Ontwikkelingsfactoren Enkele ontwikkelingstheorieën - De psychosociale identiteitstheorie van Erikson - De cognitieve ontwikkelingstheorie van Piaget Werken met voorbeelden van de cursisten inzicht verwerven door middel van discussie observatie oefening De prenatale ontwikkeling - Ontwikkeling van de vrucht in de moederschoot - Psychisch functioneren - Prenatale omgevingsinvloeden - De geboorte Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 18

Leerplandoelstellingen De babytijd - Uitrusting van de pasgeborene - De verdere motorische ontwikkeling - Ontwikkelingen in de waarneming en mentaal functioneren - Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling De peuterjaren - Lichamelijke en motorische ontwikkeling - Ontwikkelingen in de waarneming en het mentaal functioneren - Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling De kleuterjaren - Lichamelijke en motorische ontwikkeling - Ontwikkelingen in de waarneming en het mentaal functioneren - Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling De schoolperiode - Lichamelijke en motorische ontwikkeling - Ontwikkeling in de waarneming en het mentaal functioneren - Sociale en persoonlijkheidsontwikkelingen De adolescentie - Lichamelijke ontwikkeling en psychische welbevinden - Cognitieve ontwikkeling - Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling De volwassenheid - Lichamelijke ontwikkeling en psychisch welbevinden - Cognitieve ontwikkeling - Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 19

Leerplandoelstellingen De oudere volwassenheid - Lichamelijk en psychisch welbevinden - Cognitieve ontwikkeling - Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 20

6.3 M SA 003, Differentiële en sociale psychologie, 40 LT Administratieve code: 9167 6.3.1 Algemene doelstelling van de module Binnen de differentiële psychologie wordt vooral aandacht geschonken aan de differentiatie van het individueel menselijk gedrag, intelligentie en persoonlijkheid en de bronnen van deze verschillen. Naast een inleiding in de sociale psychologie wordt ook de verwantschap met andere disciplines en onderzoeksmethoden aangetoond. 6.3.2 Beginsituatie Er zijn geen bijkomende instapvoorwaarden bovenop de algemeen geldende instapvoorwaarden van het decreet van 15 juni 2007 betreffende het volwassenenonderwijs. 6.3.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden Leerplandoelstellingen beroepsspecifieke informatie op een zelfstandige en kritische wijze verwerven en verwerken. M SA 003 BC 01 wetenschappelijke onderzoeksliteratuur kritisch evalueren. (niveau: weten) M SA 003 BC 02 psychologisch onderzoek uitvoeren in functie van een wetenschappelijke opdracht. (niveau: toepassen) M SA 003 BC 03 rapporteren in functie van wetenschappelijke opdrachten. (niveau: integreren) M SA 003 BC 04 B Inleiding - Definitie - Opdrachten (doel) van de differentiële psychologie - Positie binnen de psychologie - Geschiedenis en psychologie - Methoden en modellen Differentiële psychologie van de intelligentie - Definitie van de intelligentie - Resultaten van factoranalyse op intercorrelaties - De experimentele benadering - Het erfelijkheid milieu debat betreffende de intelligentie Werken met voorbeelden van de studenten en discussie en daardoor linken leggen naar de actualiteit Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 21

Leerplandoelstellingen wetenschappelijke onderzoeksliteratuur kritisch evalueren. (niveau: integreren) M SA 003 BC 05 factoranalyse begrijpen van communiceren over info, ideeën, problemen en oplossingen (geen psychotechnisch rapport en psychologisch advies) theorie linken aan actuele voorbeelden U Differentiële psychologie van de persoonlijkheid - Definitie van persoonlijkheid - Impliciete persoonlijkheidstheorieën - Trektheorieën - Samenhang tussen individuele verschillen betreffende gedrag en trekbeoordelingen Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 22

6.4 M SA 004, Neurowetenschappen, 60 LT Administratieve code: 9168 6.4.1 Algemene doelstelling van de module Algemene structuur en werking van het zenuwstelsel evenals de verschillende onderdelen van de hersenen en hun functies worden besproken. 6.4.2 Beginsituatie Er zijn geen bijkomende instapvoorwaarden bovenop de algemeen geldende instapvoorwaarden van het decreet van 15 juni 2007 betreffende het volwassenenonderwijs. 6.4.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden Leerplandoelstellingen beroepsspecifieke informatie op zelfstandige en kritische wijze verwerven en verwerken. M SA 004 BC 01 een hypothese in verband met de vraag (het probleem) formuleren. (niveau: integreren) M SA 004 BC 02 B Inleiding - Situering van de neurofysiologie binnen de gedragswetenschappen - Indeling in het zenuwstelsel - Vanuit anatomisch oogpunt (centraal perifeer) - Vanuit fysiologisch oogpunt (willekeurig autonoom) Doceren wetenschappelijke onderzoeksliteratuur kritisch evalueren. (niveau: integreren) M SA 004 BC 03 informatie geven (mondeling, vooral aan cliënt) U De cellen van het zenuwstelsel - Structuur van een zenuwcel (neuronen gliacellen) - Zenuwgeleiding (rustpotentiaal actiepotentiaal axongeleiding alles-of-niets-wet synaptische overdracht postsynaptisch potentiaal) - Beïnvloeding van de synapswerking - Receptoren (extroreceptoren proprioreceptoren) - Voeding en bescherming Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 23

Leerplandoelstellingen Verschillende onderdelen in het centrale zenuwstelsel en hun functie - Grote hersenen - Basale kernen - Ruggenmerg - Kleine hersenen - Hersenstam - Tussenhersenen Het autonoom zenuwstelsel en de relatie met het endocrien stelsel - Het sympathische systeem - Het parasympathische systeem - Het endocrien stelsel Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 24

6.5 M SA 005, Sociologie, 40 LT Administratieve code: 9169 6.5.1 Algemene doelstelling van de module Deze module vormt een inleiding in de sociologie waarin zoveel mogelijk gewerkt wordt met interculturele thema s zoals: de sociologie als kritische wetenschap die relativerend en relaterend te werk gaat, de sociologie als empirische wetenschap. Specifieke sociologische topics zoals: sociaal gedrag, socialisatie, groeperingen, cultuur, macht, sociale ongelijkheid en sociale verandering komen aan bod. 6.5.2 Beginsituatie Er zijn geen bijkomende instapvoorwaarden bovenop de algemeen geldende instapvoorwaarden van het decreet van 15 juni 2007 betreffende het volwassenenonderwijs. 6.5.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden Leerplandoelstellingen beroepsspecifieke informatie op een zelfstandige en kritische wijze verwerven en verwerken. M SA 005 BC 01 onderzoeksresultaten verwerken in functie van een wetenschappelijke opdracht. (niveau: toepassen) M SA 005 BC 02 wetenschappelijke onderzoeksliteratuur kritisch evalueren. (niveau: integreren) M SA 005 BC 03 B Wat is sociologie? Hoofdthema s uit de sociologie - Cultuur, samenleving en individu - Globalisering - Cultuur en interpersoonlijke relaties in onze samenleving - Gezinstypes, familie en familiale verbanden - Deviant en misdadig gedrag - Sociale stratificatie - Ras en etniciteit, diaspora - Sociaal gedrag en het probleem van de socialisatie - De begrippen groepering, macht, sociale ongelijkheid, sociale verandering Ex cathedra en voordrachten van de cursisten; beide leiden tot begripsverdiepende discussies De cursisten worden voortdurend actief bij de lessen betrokken Permanente evaluatie Enkele grote sociologen en hun theorieën over de ontwikkeling van Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 25

Leerplandoelstellingen de maatschappij: K. Marx, M. Weber, E. Durkheim, A. Schütz, J. Habermas (en eventuele anderen) Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 26

6.6 M SA 006, Filosofie, 40 LT Administratieve code: 9170 6.6.1 Algemene doelstelling van de module De module biedt een inzicht in een aantal progressieve filosofische modellen over het wetenschappelijk en kritisch denken. Onder andere Verworn wordt behandeld. 6.6.2 Beginsituatie Er zijn geen bijkomende instapvoorwaarden bovenop de algemeen geldende instapvoorwaarden van het decreet van 15 juni 2007 betreffende het volwassenenonderwijs. 6.6.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden Leerplandoelstellingen beroepsspecifieke informatie op een zelfstandige en kritische wijze verwerven en verwerken. M SA 006 BC 01 onderzoeksresultaten verwerken in functie van een wetenschappelijke opdracht. (niveau: toepassen) M SA 006 BC 02 wetenschappelijke onderzoeksliteratuur kritisch evalueren. (niveau:integreren) M SA 006 BC 03 B Het objectivistische perspectief - Materialisme - Spiritualisme - Het subjectivistische perspectief - Idealisme - Fenomenologie - Toepassing - De zijnsvraag - De morele vraag - De existentiële vraag - De maatschappelijke vraag - De kennisvraag Ex cathedra én begripsverdiepende discussie De cursisten worden actief bij de lessen betrokken Permanente evaluatie Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 27

6.7 M SA 007, Economie, 40 LT Administratieve code: 9171 6.7.1 Algemene doelstelling van de module In deze module komen aan de hand van recente economische modellen het consumenten- en producentengedrag en de overheidsrol aan bod. Verder worden de verschillende vormen en niveaus van werkloosheid besproken en zal ingegaan worden op het internationaal economisch gebeuren naast de internationale instellingen 6.7.2 Beginsituatie Er zijn geen bijkomende instapvoorwaarden bovenop de algemeen geldende instapvoorwaarden van het decreet van 15 juni 2007 betreffende het volwassenenonderwijs. 6.7.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden Leerplandoelstellingen beroepsspecifieke informatie op zelfstandige en kritische wijze verwerven en verwerken. M SA 007 BC 01 de (hulp-) vraag of opdracht analyseren. (niveau: weten) M SA 007 BC 02 informatie inwinnen bij andere bronnen of opdrachtgevers. (niveau: weten) M SA 007 BC 03 een hypothese in verband met de vraag (het probleem) formuleren. (niveau: weten) M SA 007 BC 04 oplossingsgericht werken zelfstandig werken B U Inleiding: - Wat is economie? - Uitleggen + situeren van de begrippen: - Behoeften - Middelen - Keuzeprobleem of hoe mensen met beperkte middelen maximaal hun behoeften bevredigen. - Micro-, meso- en macro-economie Consumenten (=vraagzijde) - Welke elementen bepalen de keuze van de consument? - preferenties - budgetlijn - wet van het afnemend grensnut Overdracht van informatie (doceren) Illustratief en onderzoekend demonstreren Klasgesprek Groepsdiscussie Parallel en complementair groepswerk Brainstorming Cases Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 28

Leerplandoelstellingen zinvolle samenwerkingsverbanden toepassen - prijzen - vraagcurve - elasticiteit van de vraag, prijsgevoeligheid - Het consumentengedrag in België - Gezinsbudget-enquête - gemiddeld inkomen - bestedingen - index van de consumptieprijzen - sparen - typologie: geldattitude - actualiteit: beinvloeden de stijgende prijzen uw koopgedrag? Zelfstudie en zelfontdekkingsmethode Producenten (=aanbodzijde) - Welke elementen bepalen de keuze van de producent? - Opbrengst - Kosten - Winst en winstmaximalisatie - Wet van de afnemende meeropbrengst - Aanbodcurve - Elasticiteit van het aanbod Prijsvorming - Wet van vraag en aanbod (evenwichtsprijs) - Marktvormen - volkomen & onvolkomen concurrentie - monopolies - oligopolie Economisch beleid - Inleiding - het belang van welvaart voor het welzijn Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 29

Leerplandoelstellingen - demografische ontwikkelingen - moment waarop je geboren wordt bepaalt je kansen - vergrijzing - De magische vijfhoek - doelstellingen van het economisch beleid - kerndefinities - overzicht van de belangrijkste parameters: meten is weten - Bruto nationaal product - Inkomensspreiding - Tewerkstellingsgraad - Inflatie en indexering - Import export - Onderlinge afhankelijkheden / uitdagingen voor het beleid Uitdiepen van de magische vijfhoek - Maximale economische groei en welvaart - Rechtvaardige inkomensverdeling - Volledige werkgelegenheid - Prijsstabiliteit - Evenwicht op de betalingsbalans Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 30

6.8 M SA 008, Pedagogiek, 40 LT Administratieve code: 9172 6.8.1 Algemene doelstelling van de module Deze module behandelt de opvoedingsprocessen in al zijn aspecten, zowel theoretische omkadering als praktische toepassingen komen aan bod. 6.8.2 Beginsituatie Er zijn geen bijkomende instapvoorwaarden bovenop de algemeen geldende instapvoorwaarden van het decreet van 15 juni 2007 betreffende het volwassenenonderwijs. 6.8.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden Leerplandoelstellingen beroepsspecifieke informatie verwerven en verwerken op een zelfstandige en kritische wijze. M SA 008 BC 01 de (hulp-) vraag of opdracht analyseren. (niveau: weten) M SA 008 BC 02 informatie inwinnen bij andere hulpverleners, verwijzers of opdrachtgevers. (niveau: weten) M SA 008 BC 03 een hypothese in verband met de vraag (het probleem) formuleren. (niveau: weten) M SA 008 BC 04 B Definitie van opvoeding Analyse van de pedagogische situatie Beschrijving van de relaties en de interacties tussen deze actoren (opvoeder kind milieu/cultuur) + contextuele visie Het belang van de opvoeding Opvoedingsmodellen De vijf opvoedingstaken (acceptatie, communicatie, responsiviteit/sensitiviteit, opvoedingsklimaat, hechting, veiligheid/geborgenheid) Opvoedingsnood en opvoedingshulp: - opvoedingsproblemen en spanningen: - factoren die daaraan ten grondslag liggen - de POS Gebruik van audio-visueel materiaal (o.a. serie Millenium baby s) Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 31

Leerplandoelstellingen Opvoedingsadvies en hulpverlening - Methodische aanpak bij systematische opvoedingshulp: - gedragsobservatie - S-RC schema - pedagogische adviesgesprekken Opvoedingsspanning en opvoedingsproblemen: - hoe wordt gedrag (+/-) aangeleerd? - het coërcief proces - antisociaal gedrag volgen Patterson Pedagogische hulpverlening bij een tekort aan ouderlijke vaardighed - middelen om gewenst gedrag aanleren: - middelen om ongewenst gedrag af te leren: Ouderlijke vaardigheid: problemen oplossen (visies van Gordon, Barkley, Compernolle) De problematische opvoedingssituatie van naderbij bekeken: - oorzaken gelegen bij de ouder - oorzaken gelegen bij het kind - DSM-IV criteria - tekort aan veiligheid en geborgenheid - loyaliteitsconflicten Autoritaire opvoedingsstijl (OS) Verwennende (OS) Verwaarlozende OS Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 32

Leerplandoelstellingen Vier opvoedingstaken worden besproken: - het aangaan van een opvoeder kind relatie - de ouderlijke vaardigheden - de opvoedingsstijl - een ontwikkelingsstimulerende vormgeving van de sociale en materiële leefomgeving Het gezin met een gehandicapt kind Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 33

6.9 M SA 009, Recht, 40 LT Administratieve code: 9173 6.9.1 Algemene doelstelling van de module In deze module komen naast een inleiding tot het recht en grondwettelijk recht ook personen- en familierecht evenals sociaal recht aan bod. 6.9.2 Beginsituatie Er zijn geen bijkomende instapvoorwaarden bovenop de algemeen geldende instapvoorwaarden van het decreet van 15 juni 2007 betreffende het volwassenenonderwijs. 6.9.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden Leerplandoelstellingen een kritische kijk verwerven op het recht als maatschappelijk verschijnsel met de nadruk op de verhouding tot het werkveld van de assistent in de psychologie. (niveau: weten) M SA 009 BC 01 de basisbeginselen van het privaatrecht situeren in de actuele context (doornemen en opzoeken wetenschappelijke publicaties en opvolgen actualiteit via de media). (niveau: weten) M SA 009 BC 02 De opdracht en werking van instellingen (o.a. jeugdbescherming en bijzondere jeugdzorg) situeren, de cliënt op dit vlak adviseren. (niveau:toepassen) M SA 009 BC 03 analyseren van complexe probleemsituaties in de B U Ontstaan, ontwikkeling, definitie, indeling en bronnen van het recht De grondrechten, staatsstructuur (federale instellingen, de hoven en rechtbanken, gemeenschappen en gewesten, provincies en gemeenten) Burgerlijk recht : Basisbegrippen (rechtsbekwaamheid, handelingsbekwaamheid ) - Ontstaan van de persoon - Afstamming - Nationaliteit - Ouderlijke rechten en plichten - Voogdij - Hoorrecht van minderjarigen - Verwantschap en huwelijk - Echtelijke moeilijkheden en echtscheiding - Ongehuwd samenwonen - Einde van de persoon Tijdens de hoorcolleges wordt de theoretische basiskennis aangevuld met actuele gevallenstudies uit het sociaal-juridisch werkveld. Deze gevallenstudies geven aanleiding tot interactieve leergesprekken. Regelmatig wordt verwezen naar betekenisvolle literatuur in de media. Door het doornemen hiervan kan de student zijn sociale en juridische basiskennis verruimen. Op deze manier moet de student erin slagen om op een professionele manier naar de maatschappelijke realiteit te kijken. Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 34

Leerplandoelstellingen beroepspraktijk - Het jeugdbeschermingsrecht de bijzondere jeugdbijstand De werking van het O.C.M.W Het arbeidsrecht Het sociale zekerheidsrecht Het tweede gedeelte van de leerstof (arbeidsrecht) wordt geïllustreerd aan de hand van een aantal documenten (o.a. arbeidsovereenkomst) en bezoek aan sociaal secretariaat en/ of uitnodiging gastspreker. Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 35

6.10 M SA 010, Deontologie en wetenschappelijk denken, 40 LT Administratieve code: 9174 6.10.1 Algemene doelstelling van de module In deze module komen naast de verschillende Deontologische Codes voor psychologen ook de verschillende gebruikte wetenschappelijke methodes en theorieën aan bod.. 6.10.2 Beginsituatie Er zijn geen bijkomende instapvoorwaarden bovenop de algemeen geldende instapvoorwaarden van het decreet van 15 juni 2007 betreffende het volwassenenonderwijs. 6.10.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden Leerplandoelstellingen de deontologische regels voor psychologen kritisch bekijken, zodat hun toepassing met meer inzicht en kritische zin gebeurt. M SA 010 BC 01 B Centrale begrippen zijn hierbij: natuurwet, theorie, noodzakelijke voorwaarde en voldoende grond of oorzaak. Er wordt stilgestaan bij een bijzondere filosofische benadering van deze problemen: het conditionalisme (Verworn). Ex cathedra en discussie Actieve deelname is verplicht een besef ontwikkelen van wat ethisch handelen is. M SA 010 BC 02 teamgericht werken zelfstandig werken zelfstandig definiëren U Wetenschappelijke of objectivistische methode? De centrale vraag luidt: aan welke criteria beantwoordt een theorie die aanspraak kan maken op wetenschappelijkheid? Poppers falsificatietheorie; Kuhns paradigmatheorie en Lakatos theorie van de onderzoeksprogramma s De Deontologische Code voor Belgische Psychologen (2004) én vorige versies; confrontatie met enkele controversiële psychologische en therapeutische ideeën (o.m. de zinvol geweldmethode, V.I.S.A.) Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 36

6.11 M SA 011, Gezondheidspsychologie, 40 LT Administratieve code: 9175 6.11.1 Algemene doelstelling van de module In deze module komen de voornaamste gezondheidspsychologische inzichten aan bod. 6.11.2 Beginsituatie Er zijn geen bijkomende instapvoorwaarden bovenop de algemeen geldende instapvoorwaarden van het decreet van 15 juni 2007 betreffende het volwassenenonderwijs. 6.11.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden Leerplandoelstellingen beroepsspecifieke informatie op een zelfstandige en kritische manier, verwerven en verwerken. M SA 011 BC 01 een hypothese in verband met de vraag (het probleem) formuleren M SA 011 BC 02 een advies formuleren. (niveau: toepassen) M SA 011 BC 03 brochures, artikels, voorlichtingsmateriaal e.d. opstellen (niveau: toepassen) M SA 011 BC 04 ondersteunen in functie van de gewenste (gedrags)veranderingen. (niveau: toepassen) M SA 011 BC 05 B De rol van het gedrag bij het in stand houden, bevorderen en herwinnen van lichamelijke gezondheid De voornaamste gezondheidspsychologische inzichten worden uitgediept. Behavioral medicine (invloed van psychologische factoren op hormonaal en immunologisch functioneren in verschillende richtingen), psycho-immunologie Het meten van gezondheid (operationalisatie van het concept gezondheid, maten van somatische, psychische en sociale gezondheid, meetinstrumenten). De gezondheidspsychologische modellen (de naïeve modellen, de individugerichte modellen, de omgevingsgerichte modellen, recente modellen van sociale marketing). Een aantal problematieken waarin de gezondheidspsycholoog duidelijk kan interveniëren zoals stress burn out - slaap obesitas depressie - worden behandeld. Ex cathedra en discussie Actieve deelname is verplicht Groepsdiscussies Groepsopdrachten Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 37

Leerplandoelstellingen informatie geven (mondeling, vooral aan cliënt) preventief handelen adequaat doorverwijzen feedback geven en ontvangen U Inzichten in moderne chronische ziekten (obesitas, cvs) Pijn- en symptoomperceptie Preventie, vooral via modellen die gedragsverandering bevorderen (vaak meer bewegen, gezonde voeding ) Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 38

6.12 M SA 012, Interculturele communicatie, 40 LT Administratieve code: 9182 6.12.1 Algemene doelstelling van de module In deze module komt een overzicht van verschillende vormen van communicatie doorheen de belangrijkste culturen aan bod waarbij de visie op interculturele communicatie zo ruim mogelijk wordt gezien en evenzeer gericht is op de communicatie met kansarmen, doven, mensen met een handicap, 6.12.2 Beginsituatie Er zijn geen bijkomende instapvoorwaarden bovenop de algemeen geldende instapvoorwaarden van het decreet van 15 juni 2007 betreffende het volwassenenonderwijs. 6.12.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden Leerplandoelstellingen beroepsspecifieke informatie op een zelfstandige en kritische manier verwerven en verwerken. M SA 012 BC 01 een beeld krijgen van de verschillende vormen van interculturele communicatie. (niveau: weten) M SA 012 BC 02 kennis van interculturele communicatie toepassen in professionele situaties. (niveau: toepassen) M SA 012 BC 03 informatie verzamelen B U Een overzicht van verschillende vormen van communicatie doorheen de belangrijkste culturen waarbij de verschillende theoretische modellen aan bod komen. De visie op interculturele communicatie wordt zo ruim mogelijk aangeboden en is evenzeer gericht op de communicatie met kansarmen, doven, mensen met een handicap, Doceren Gebruik van audiovisueel materiaal Groepsgesprekken over eigen ervaringen vraagstelling analyseren onderzoekstrategie opstellen en toepassen Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 39

Leerplandoelstellingen integratief werken preventief handelen teamgericht werken oplossingsgericht werken Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 40

6.13 M SA 013, Statistiek I, 40 LT Administratieve code: 9176 6.13.1 Algemene doelstelling van de module In deze module wordt de plaats van de statistiek in het sociaal-wetenschappelijk onderzoek besproken. Hierbij wordt het begrip variabele (eigenschap) geïntroduceerd. Een belangrijk onderdeel bij het onderzoek is het operationaliseren en meten van variabelen. Er wordt hierbij een overzicht gegeven van de soorten variabelen en van de verschillende meetniveaus. 6.13.2 Beginsituatie Er zijn geen bijkomende instapvoorwaarden bovenop de algemeen geldende instapvoorwaarden van het decreet van 15 juni 2007 betreffende het volwassenenonderwijs. Elementaire rekenvaardigheid en wiskundige voorkennis wordt aangeraden. 6.13.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden Leerplandoelstellingen beroepsspecifieke informatie op een kritische en zelfstandige manier verwerven en verwerken. M SA 013 BC 01 de onderzoeksgegevens statistisch en klinisch ordenen en interpreteren. (niveau: weten) M SA 013 BC 02 oplossingsgericht werken B U Basisbegrippen : populatie, steekproef, variabele, meetniveau en meetschalen Frequentieverdelingen : tabellen, grafieken Centrummaten : Modus, mediaan, gemiddelde, gebruik van centrummaten en beperkingen Spreidingsmaten : Variatiebreedte, interkwartielafstand, gemiddelde absolute afwijking, variantie, standaardafwijking, lineaire transformaties De normale verdeling, vorm van de verdeling en invloed van transformaties (z-score) Correlatie en regressie : Spreidingsdiagram en In het leervak psychologische statistiek wordt de theorie gedoceerd. (bordschema en transparanten) De verworven theoretische inzichten worden aan de hand van veelvuldige oefeningen getoetst. (oefeningen tijdens en buiten de lesuren Studenten kunnen op vrijwillige basis bijkomende oefeningen aanvragen. Zij kunnen hun werkwijze en oplossing ter Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 41

Leerplandoelstellingen correlatiecoëfficiënt. Lineaire regressie Steekproeftechnieken en steekproeffout Univariate analyse De studie van één enkele variabele Er wordt aandacht besteed aan methoden om gegevens te verzamelen. Eenmaal de onderzoeker over zijn gegevens beschikt kan de analyse starten. Voor de beschrijving van één variabele omvat dit de volgende technieken: verbetering aan de lesgever voorleggen - frequentieverdeling opstellen - percentielen definiëren en berekenen, centrummaten definiëren en berekenen, - spreidingsmaten definiëren en berekenen, scheefheidscoëfficiënt en kurtosis Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 42

6.14 M SA 014, Statistiek II, 40 LT Administratieve code: 9177 6.14.1 Algemene doelstelling van de module In deze module wordt voornamelijk de inductieve statistiek behandeld - het onderscheid tussen populatie en steekproef, soorten steekproeven - de normale en standaard normale verdeling als kansverdelingen - de steekproevenverdeling van het gemiddelde - hypothesetoetsing (formuleren van hypothesen, fouten bij toetsen, 1- en 2-zijdige hypothesen) - toetsingsgrootheid, verwerpingsgebied - Betrouwbaarheidsintervallen - theorie wordt ook aangevuld met oefeningen - Z-toets en T-toets voor gemiddelde - Z-toets en T-toets voor verschil tussen twee gemiddelden - T-toets voor afhankelijke steekproeven - F-toets voor twee varianties - toets voor correlatie. Naast bovenvermelde parametrische toetsen worden ook enkele niet-parametrische technieken uitgewerkt 6.14.2 Beginsituatie De cursist moet de basiscompetenties bereikt hebben voor de module Statistiek I 6.14.3 Leerplandoelstellingen en leerinhouden Leerplandoelstellingen Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 43

Leerplandoelstellingen de onderzoeksgegevens statistisch en klinisch ordenen en interpreteren. (niveau: toepassen) M SA 014 BC 01 conclusies trekken uit psychologisch onderzoek. (niveau: toepassen) M SA 014 BC 02 psychologisch onderzoek uitvoeren in het kader van een wetenschappelijke opdracht. (niveau: toepassen) M SA 014 BC 03 wetenschappelijke onderzoeksliteratuur kritisch evalueren. (niveau: inzien) M SA 014 BC 04 oplossingsgericht werken B U Correlatie ( Pearson, Spearman, Kendalls tau, Cramers V) Kansen en kansverdelingen Toetsende statistiek: parametrische toetsen Variantieanalyse Non-parametrische toetsen voor één populatie Non-parametrische toetsen voor twee of meer populaties Effectgrootte en onderscheidingsvermogen van een toets In het leervak psychologische statistiek wordt de theorie gedoceerd. De verworven theoretische inzichten worden aan de hand van veelvuldige oefeningen getoetst. (oefeningen tijdens en buiten de lesuren, gebruik van SPSS binnen diverse leervakken). Studenten kunnen op vrijwillige basis bijkomende oefeningen aanvragen. Zij kunnen hun werkwijze en oplossing ter verbetering aan de lesgever voorleggen Leerplan Assistent in de psychologie 30/03/2009 44