BedrijfsGezondheidsIndex 2008: Nederland niet klaar voor verhoogde AOW-leeftijd Een derde van de oudere Nederlandse werknemers (50+) is nog niet klaar voor een hogere AOW-leeftijd. Dat blijkt uit de LifeGuard BedrijfsGezondheidsIndex 2008 (BGI). Het onderzoek is afgenomen onder 10.447 werknemers bij 81 bedrijven uit verschillende sectoren. Van de onderzochte werknemers van 50 jaar en ouder (N= 2484) heeft 34% een en is daardoor minder goed in staat om aan de fysieke en mentale eisen van het werk te voldoen. Deze werknemers zijn minder gezond, voelen zich minder productief, verzuimen vaker en zorgen voor meer medische kosten. Doorwerken tot 67 jaar is voor deze groep dan ook een lastige opgave. Relevantie anno 2008 Binnen het Kabinet is er discussie alom of de huidige financiële situatie het al op korte termijn verhogen van de AOW-leeftijd onontkoombaar maakt. Minister Donner heeft een loonregeling in het leven geroepen waarbij werkgevers worden gestimuleerd om langdurig werklozen van 55+ in dienst te nemen. Eventuele langdurige ziektekosten voor deze medewerkers worden door de overheid vergoed. Feit is dat werkgevers gemiddeld steeds meer oudere werknemers in dienst zullen hebben, waarvoor bij langdurige ziekte geen vergoeding van de overheid is gereserveerd. Mede om die reden zullen zij zelf een effectief gezondheidsbeleid moeten voeren om de inzetbaarheid van hun personeel te kunnen garanderen. Elk jaar belicht LifeGuard een actueel thema binnen de BGI. Dit jaar is gekozen om, naar aanleiding van bovenstaande visie op arbeidsparticipatie, speciale aandacht te besteden aan de 50-plussers voor wie het langer doorwerken het snelst nadert. De LifeGuard BedrijfsGezondheidsIndex (BGI) Het doel van de BGI is om inzicht te krijgen in de gezondheid en inzetbaarheid (werkvermogen) van de Nederlandse beroepsbevolking. Gezondheid wordt binnen de BGI opgevat als een toestand van compleet lichamelijk, geestelijk en sociaal welbevinden. Naast de gezondheid van medewerkers worden ook belangrijke determinanten van gezondheid en werkvermogen meegenomen zoals leefstijl en gedrag (o.a. bewegen, voeding, alcoholgebruik, tabakgebruik en omgaan met stress) en werkbeleving (o.a. werkdruk, samenwerking, leermogelijkheden, zelfstandigheid in het werk). De BGI beschouwt het individu en zijn context. Bij de beroepsbevolking maakt de werkomgeving daar vanzelfsprekend een groot deel van uit. Uitkomst 2008 De score van de BGI ligt tussen de 1-10, waarbij 1 zorgwekkend is en 10 uitstekend. De gemiddelde BGI voor 2008 is gelijk aan die voor 2007, een 7.2.
Resultaten Werkvermogen Onder werknemers van 50 jaar en ouder heeft 34% een. (Ter vergelijking; bij jongere werknemers is dit 21%). Dit betekent dat deze groep werknemers minder goed in staat is om aan de fysieke en/of mentale eisen van het werk te voldoen. Ze hebben een grote kans op langer durend verzuim en geringe mogelijkheden voor interne mobiliteit. Daarnaast zullen ze eerder uit het arbeidsproces verdwijnen door arbeidsongeschiktheid, vervroegde pensionering of werkloosheid. Slechts 72% van deze werknemers verwacht over twee jaar nog aan het werk te zijn. Verzuim en medische consumptie Werknemers met een verzuimen minder dan hun collega s met een verminderd werkvermogen. Bij een slechter werkvermogen stijgt de kans op langdurig verzuim exponentieel ten opzichte van werknemers met een. Daarnaast bezoekt deze groep minder vaak een medisch specialist dan werknemers met een. Verzuim 1-9 dagen verzuim 42,5% 39,9% 10-24 dagen verzuim 4,8% 19,0% 25-99 dagen verzuim 100-365 dagen verzuim 0,9% 0,2% 4,7% 12,2% Figuur 1. Verzuim voor oudere werknemers met een t.o.v.. Medische consumptie Medische consumptie** 4,8 9,3 Aantal behandelde klachten** 1,3 4,3 Figuur 2. Medische consumptie en behandelde klachten voor oudere werknemers met een t.o.v..
Productiviteit, gezondheid en vitaliteit Werknemers met een hebben een slechtere fysieke en mentale gezondheid dan werknemers met een goede tot uitstekende score. Ook geven ze aan minder vaak veel energie te hebben. In de eerste groep scoort ruim 38% slecht tot matig scoort op mentale gezondheid, 61% slecht of matig op fysieke gezondheid en 31% slecht of matig op vitaliteit. In de tweede groep is dat respectievelijk 19%, 23% en 6%. Productiviteit, gezondheid en vitaliteit Productiviteit 8,8 9,6 Fysieke gezondheid 6,2 7,1 Mentale gezondheid 6,5 7,3 Vitaliteit 7,2 8,1 Figuur 3. Scores op fysieke en mentale gezondheid, en vitaliteit klachten voor werknemers met een verminderd werkvermogen t.o.v.. Gezondheid en vitaliteit zijn de belangrijkste voorspellers voor werkvermogen. Hoe hoger de score op gezondheid en vitaliteit hoe hoger de score op werkvermogen. Gezondheid en vitaliteit kunnen samen 55% van de verschillen in de scores van werkvermogen verklaren. Leefstijl en gedrag Het directe effect van leefstijl op werkvermogen is maximaal 7%, zo blijkt uit het onderzoek. Opvallend hierbij is dat omgaan met stress daar met 5% de grootste bijdrage aan levert. Roken en bewegen volgen als respectievelijk tweede en derde. De totale impact van leefstijl op werkvermogen is in wel groter dan de eerder genoemde 7%, omdat een groot deel van het effect indirect via gezondheid en vitaliteit wordt bereikt. Leefstijl verklaart 10% van de variatie in mentale gezondheid, 3% van het verschil in fysieke gezondheid en 15% van de variatie in vitaliteit. Hieronder worden per onderwerp de belangrijkste bevindingen weergegeven.
Leefstijl en gezondheid NNGB 78% 81% Fitnorm Voeding 51% 56% 61% 61% Alcohol Roken 88% 87% 77% 83% Ontspannen Omgaan met stress 65% 70% 70% 74% Figuur 4. Scores op bewegen (NNGB en Fitnorm), voeding, alcohol, roken en omgaan met stress voor werknemers met een t.o.v.. Bewegen Werknemers met een bewegen minder dan werknemers met een goed werkvermogen. Ruim 38% van hen voldoet aan de Nederlandse Norm gezond Bewegen (NNGB) tegenover 44% van de medewerkers met een. Ten aanzien van de Fitnorm is het verschil 22% tegenover 28%. Over het geheel genomen geeft ruim 60% van de werknemers aan het liefst meer te willen bewegen om aan de gezondheid te werken. Voeding Voeding is een thema waarin geen significante verschillen te zien zijn tussen de twee groepen. Van alle ondervraagden eet 90% voldoende groente (minimaal 4 opscheplepels), en 63% voldoende fruit (minimaal 2 stuks per dag). Van alle oudere werknemers ontbijt 87% altijd. Verder blijkt dat ruim een derde (37%) van deze werknemers onvoldoende drinkt tussen de maaltijden door. 16% van de totale groep geeft aan teveel vet te eten. Alcoholgebruik en roken Er is geen significant verschil gevonden tussen alcoholgebruik onder werknemers met een verminderd werkvermogen en de goedscorende groep. Van alle ondervraagden van 50 jaar en ouder drinkt 18% van de mannen meer dan 15 glazen alcohol per week en 30% tussen 8 en 14 glazen per week. Voor vrouwen is dit respectievelijk 11% en 29%. Van zowel mannen als vrouwen drinkt 5% meer dan 5 glazen per keer
en 30% 3-5 glazen per keer. Van de werknemers die minder goed scoren rookt 24% tegenover 18% in de groep met een goede score. Omgaan met stress Ten aanzien van omgaan met stress zijn er grote verschillen op te merken tussen de groep werknemers met een en de groep die goed scoort. Binnen de eerste groep gaat 42% iets doen om zich te ontspannen als hij zich gespannen voelt en in de tweede groep 55%. Daarnaast neemt in de eerste groep 42% voldoende tijd om zich te ontspannen tegenover 60% bij de tweede groep. Van de werknemers met een onderneemt 54% actie bij lastige problemen in plaats van af te wachten, tegenover 68% in de groep met een. Een ander verschil is gevonden in het actief vragen van hulp aan anderen. In de eerste groep schakelt 62% de hulp in van anderen als ze ergens niet uitkomen terwijl dat percentage binnen de tweede groep op 76% ligt. Overgewicht Van de werknemers van 50 jaar en ouder heeft 14% van de mannen en 9% van de vrouwen te maken met ernstig overgewicht (BMI>30). Daarnaast heeft 52% van de mannen matig overgewicht (BMI tussen 25 en 30) en 40% van de vrouwen. Volgens het Nationaal Kompas Volksgezondheid heeft 10% van de mannen ernstig overgewicht tegenover 12% van de vrouwen en bij matig overgewicht is dit 41% van de mannen tegenover 28% van de vrouwen. In totaal is 62% van de werknemers van 50 jaar en ouder te zwaar. In 2007 was 61% van de werknemers van 60 jaar en ouder te zwaar (BMI > 25). In figuur 5 is te zien dat 45% van de werknemers met een ernstig overgewicht heeft en en 28,1% in deze categorie gezond gewicht. Overgewicht en werkvermogen Ernstig overgewicht 45,0% 55,0% Overgewicht Gezond gewicht 28,1% 34,7% 65,3% 71,9% Figuur 5. Percentage werknemers in de categorieën ernstig overgewicht, matig overgewicht en gezond gewicht met een en een. Fitness De totale fitheid van werknemers met een is lager dan die van werknemers met een. 20% van de werknemers met een heeft een slechte totale fitheid tegenover 14% in de groep werknemers met een.
Werkbeleving Werknemers binnen de goed scorende groep scoren op alle onderzochte vlakken beter dan werknemers met een. Uit de analyses blijkt dat binnen de onderzochte populatie zelfstandigheid, werkdruk en de relatie met collega s de belangrijkste voorspellende factoren zijn. Alle aspecten van werkbeleving verklaren samen 14% van het verschil in de scores op werkvermogen. Evenals bij leefstijl is de daadwerkelijke impact op werkvermogen groter dan deze 14%, omdat een deel van het effect loopt via gezondheid en vitaliteit. Werkbeleving verklaart 12% van de variatie op de scores van mentale gezondheid, 4% op fysieke gezondheid en 12% op vitaliteit. Werkbeleving Afwisseling in het werk 59 67 Ontplooiing 75 79 Zelfstandigheid in het werk 48 59 Werktempo en werkhoeveelheid 74 81 Relatie met collega's Relatie met leiding 62 66 64 71 Figuur 5. Scores op afwisseling, ontplooiing, zelfstandigheid, werkdruk, relatie met collega s en leidinggevenden met een t.o.v.. Aanpak op maat Bovengenoemde resultaten geven stof tot nadenken over werken aan inzetbaarheid van werknemers. Van belang hierbij is een aanpak op maat per beroepsgroep. Uit de BedrijfsGezondheidsIndex is gebleken dat in een groep werknemers van 50 jaar en ouder met fysiek werk zelfs 50% een ervaart. In deze groep wordt verder in vergelijking met het gemiddelde in de groep werknemers van 50 jaar en ouder de fysieke gezondheid beduidend lager ervaren, wordt er meer gerookt, minder gesport, wordt de relatie met collega s beter ervaren, de relatie met leidinggevenden minder, wordt er minder zelfstandigheid in het werk ervaren en minder ontplooiingsmogelijkheden. In recent onderzoek bij hoogopgeleiden is aangetoond dat het werkvermogen en de mentale gezondheid van werknemers grotendeels verklaard kan worden verklaard door de inhoud van het werk en hoe mensen
hiermee omgaan. Deze medewerkers hoeven geen zware fysieke inspanningen te leveren op het werk en de werkzaamheden betreffen vooral mentaal belastende activiteiten die veelal onder hoge druk met scherpe deadlines moeten worden uitgevoerd. Een aanpak op maat is noodzakelijk om werknemers uit verschillende beroepsgroepen optimaal inzetbaar te houden. Tot slot De resultaten van dit onderzoek wijzen erop dat een ruim een derde van de oudere werknemers (34%) kampt met een. Met de wetenschap dat een verminderde gezondheid en/of werkvermogen een belangrijke bijdrage levert aan het vervroegd uittreden uit het arbeidsproces, is het van groot belang dat werkgevers structureel aandacht besteden aan de gezondheid en het werkvermogen van hun werknemers. Werkvermogen wordt vooral bepaald door gezondheid, arbeidsomstandigheden (m.n. stress) en in mindere mate ook de persoonlijke leefstijl van werknemers (m.n. omgaan met stress). Naast het creëren van nieuwe vangnetten door de overheid, zoals een loonkostenregeling waarbij werkgevers beschermt worden wanneer werknemers uitvallen, zou er een nieuwe cultuur moeten worden gecreëerd waarin werkgevers gestimuleerd worden gestimuleerd om actief op zoek te gaan naar manieren om werknemers optimaal inzetbaar te krijgen en te houden tot hun na hun 67 e. De aanpak voor optimale inzetbaarheid van werknemers zal per beroepsgroep verschillen en daarom ook maatwerk zijn. Aanbevelingen Om werknemers de mogelijkheid te bieden langer (gezond) te blijven werken, zullen er maatregelen moeten worden getroffen bij werknemers van 50 jaar, vooral onder hen met een verminderd werkvermogen. Er wordt aanbevolen te investeren in de zowel werkgerelateerde factoren zoals voldoende zelfstandigheid in het werk, voldoende ontplooiingsmogelijkheden, een gunstige werkdruk en een goede relatie met collega s, als in het verbeteren van leefstijl en gedragsfactoren zoals omgaan met stress Monitoren Het investeren in een goede gezondheid zal op de lange termijn zijn vruchten afwerpen. Daarom wordt aanbevolen om de effecten van gezondheidsprogramma s op de gezondheid en het werkvermogen van medewerkers te blijven monitoren in de komende jaren. LifeGuard publiceert jaarlijks de BGI en enkele opvallende resultaten van het voorgaande jaar. Zij hoopt op die manier een trend te signaleren die gekoppeld kan worden aan gemaakte inspanningen in de bedrijfsgezondheidszorg. LifeGuard werkt onder andere voor overheden, bouwbedrijven, telecombedrijven, schoonmaakbedrijven, callcenters, banken, (zorg-) verzekeraars, distributiecentra, ziekenhuizen, stomerijen en ICT-bedrijven. De onderzoeksgegevens die LifeGuard gebruikt voor het berekenen van de BGI representeren een goede afspiegeling van de Nederlandse beroepsbevolking. Voor informatie kunt u contact opnemen met: Folef Bredt, directeur R&D LifeGuard (folefbredt@lifeguard.nl 06 53846307) Dennis Lindeboom, programmamanager BGI LifeGuard (dennislindeboom@lifeguard.nl 06 48101623)