POTPOURRI II Strafrecht en strafprocesrecht Tom De Meester (ed.) Len Augustyns Kris Beirnaert Pieter Tersago Antwerpen Cambridge
Potpourri II Strafrecht en strafprocesrecht Tom De Meester (ed.), Len Augustyns, Kris Beirnaert en Pieter Tersago 2016 Antwerpen Cambridge www.intersentia.be Coverafbeelding: Alexander Kuzovlev Thinkstock ISBN 978-94-000-0747-5 D/2016/7849/85 NUR 824 Alle rechten voorbehouden. Behoudens uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande toestemming van de uitgever. Ondanks alle aan de samenstelling van de tekst bestede zorg, kunnen noch de auteurs noch de uitgever aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige fout die in deze uitgave zou kunnen voorkomen.
VOORWOORD De wet van 5 februari 2016 tot wijziging van het strafrecht en de strafvordering en houdende diverse bepalingen inzake justitie 1 is de tweede van de stappen die door Minister van Justitie Geens zijn gezet in zijn ambitieuze hinkstapsprong. De eerste fase, de hink, kwam er door de hertekening van het gerechtelijk landschap. De tweede fase, de stap, is het Justitieplan, genoemd een efficiënte justitie voor meer rechtvaardigheid. 2 In deze tweede fase werd een eerste stap voornamelijk gezet inzake burgerlijke rechtspleging. 3 Nu is de tweede stap aan de beurt, in de vorm van de Potpourri II-wet, waarmee men voornamelijk snelle efficiëntiewinsten wil boeken inzake de strafprocedure. Zo wordt onder meer de mini-instructie uitgebreid en worden de vormvereisten inzake telefoontap herzien. Alle misdaden worden correctionaliseerbaar om het aantal assisenzaken te beperken, een procedure van voorafgaande erkenning van schuld (guilty plea) wordt ingevoerd, de verzwarende omstandigheid van de blijvende arbeidsongeschiktheid wordt afgeschaft en dwingende conclusietermijnen worden mogelijk. Er zijn wijzigingen aangaande de voorlopige hechtenis, de straftoemeting en de strafuitvoering. Het recht op verzet wordt beperkt, er wordt een grievenstelsel bij hoger beroep ingevoerd en ten slotte worden ook de cassatieberoepen tijdens het strafproces beperkt. Het strafproces moet hiermee moderner, sneller en efficiënter worden, zonder dat de kwaliteit van de rechtsbedeling of de rechten van de verdediging in het gedrang komen. Dit boek heeft niet de ambitie om in detail te analyseren of deze nobele missie geslaagd is. Dit zal de toekomst trouwens moeten uitwijzen. Daarbij zal het vooral van belang zijn hoe de betrokkenen in de praktijk met deze wijzigingen zullen omgaan. Een wet wordt niet enkel geschreven en gestemd, maar wordt ook geleefd en gevormd in de praktijk. Het was ook niet mogelijk om elke wijziging te bespreken, en al te theoretische beschouwingen werden achterwege gelaten. 1 Wet van 5 februari 2016 tot wijziging van het strafrecht en de strafvordering en houdende diverse bepalingen inzake justitie, BS 19 februari 2016, nr. 2016009064, 13130-13169, hierna: de Potpourri II-wet. 2 Https://cdn.nimbu.io/s/1jn2gqe/assets/Plan_justitie_18maart_NL.pdf. 3 D. Scheers en P. Thiriar, Potpourri I Gerechtelijk recht, Antwerpen,, 2015, 226 p. v
Potpourri II Strafrecht en strafprocesrecht De bedoeling van dit boek is wel de actoren op het strafrechtelijke terrein weze het magistraat, advocaat, parketjurist, griffier of andere geïnteresseerde lezer wegwijs te maken in een toch wel moeilijk te doorgronden mengelmoes van innovaties. Wat is er nieuw, wat is de bedoeling geweest van de wetgever, welke effecten hebben deze innovaties op het terrein, welke gevaren verbergen ze en welke interpretaties en moeilijkheden kunnen ze teweegbrengen? Toch wil ik graag nu reeds de hoop uitdrukken dat de Potpourri II-wet slechts een opstap(je) is, en dat de wetgever spoedig werk maakt van de broodnodige derde fase van de hinkstapsprong, de sprong zelf, namelijk de hoognodige fundamentele hervormingen van het straf(proces)recht, in de vorm van de aangekondigde nieuwe wetboeken van strafrecht en strafvordering. Hierin zal de wetgever eindelijk op een doorzichtige en doordachte manier moeten tonen waar hij precies naar toe wil met het Belgische strafrecht. Dit boek kwam tot stand in aangename samenwerking met Len Augustyns, Kris Beirnaert (beide advocaten) en Pieter Tersago (jurist studiedienst OVB en navorser UAntwerpen). Hun gedrevenheid om dit boek binnen een korte tijdspanne aan de geïnteresseerde Potpourri-practicus te kunnen aanbieden, waardeer ik ten zeerste. Ik dank hen hiervoor. Tom De Meester Advocaat vi
INHOUD Voorwoord............................................................ v Hoofdstuk I. Onderzoek........................................................... 1 Afdeling 1. Het mini-onderzoek (art. 28septies Sv.) Kris Beirnaert................................................... 1 Afdeling 2. De inbeslagneming per equivalent (art. 35ter Sv.) Kris Beirnaert................................................... 2 Afdeling 3. De telefonie (art. 88bis, 90quater, 90sexies en 90septies Sv.) Pieter Tersago................................................... 5 1. Afschaffing van de nietigheidssanctie in artikel 90quater Sv......... 6 2. Vordering medewerking telecommunicatie onderzoek via NTSU-CTIF (art. 88bis en 90quater Sv.)......................... 7 3. De weergave van de afgeluisterde communicatie in het procesverbaal (art. 90sexies en 90septies Sv.)............................ 8 Afdeling 4. De bescherming van getuigen (art. 103 Sv.) Pieter Tersago.................................................. 10 Hoofdstuk II. Voorlopige hechtenis Pieter Tersago.................................................. 11 Afdeling 1. De voorlopige hechtenis..................................... 11 1. De verminderde controle op de voorlopige hechtenis............. 11 A. Minder periodieke controles raadkamer en KI op de voorlopige hechtenis (art. 22 en 30 WVH)................... 12 B. Afschaffing verzoekschrift tot invrijheidstelling bij de raadkamer (art. 22bis WVH).............................. 14 C. Beperking verzoekschrift tot invrijheidstelling bij de vonnisrechter (art. 27 WVH).............................. 15 D. Afschaffing toezicht KI op langdurige voorlopige hechtenis (art. 136ter Sv.)........................................... 15 E. Geen onmiddellijk cassatieberoep meer tegen beslissingen inzake de voorlopige hechtenis............................. 16 F. Uitgestelde inwerkingtreding.............................. 17 vii
Potpourri II Strafrecht en strafprocesrecht 2. Voorlopige hechtenis onder elektronisch toezicht................ 17 3. De gekozen woonplaats geldt voor het hele strafproces (art. 29 WVH)............................................... 19 4. Opheffing onmiddellijk cassatieberoep tegen beslissing inzake beperking vrij verkeer (art. 20, 6 WVH)....................... 20 5. Nieuw aanhoudingsbevel vonnisrechter uitgebreid (art. 28 WVH)............................................... 21 Afdeling 2. Europees Aanhoudingsbevel na instemming verdachte.......... 21 Hoofdstuk III. Guilty plea De voorafgaande erkenning van schuld Pieter Tersago.................................................. 25 Afdeling 1. Het toepassingsgebied....................................... 26 Afdeling 2. De procedure van de vereenvoudigde afhandeling na erkenning van schuld...................................................... 27 1. Het voorstel van het Openbaar Ministerie....................... 28 2. Het al dan niet aanvaarden van dit voorstel gaat gepaard met procedurele waarborgen...................................... 29 3. De bekrachtiging van de overeenkomst door de strafrechter....... 32 Afdeling 3. De rol van het slachtoffer in de vereenvoudigde procedure na erkenning van schuld................................................. 34 Hoofdstuk IV. De minnelijke schikking Kris Beirnaert.................................................. 37 Afdeling 1. Beperking van het verval van de strafvordering tegen betaling van een geldsom...................................................... 37 Afdeling 2. Opname in het strafregister................................. 41 Hoofdstuk V. Verjaring van de strafvordering Kris Beirnaert.................................................. 43 Afdeling 1. Verjaringstermijnen (art. 21 V.T.Sv.).......................... 43 Afdeling 2. Aanvang verjaringstermijnen zedenmisdrijven op minderjarigen (art. 21bis V.T.Sv.).............................................. 46 Afdeling 3. Schorsing verjaring bij onontvankelijk of ongedaan verzet (art. 24 V.T.Sv.)....................................................... 48 viii
Inhoud Hoofdstuk VI. Assisen Len Augustyns.................................................. 51 Afdeling 1. Algemeen................................................. 51 Afdeling 2. De veralgemeende correctionalisering........................ 53 Afdeling 3. Impact van de nieuwe regeling op de gevangenisstraffen......... 55 Afdeling 4. Aanpassing van diverse modaliteiten......................... 59 Afdeling 5. De vernieuwde assisenprocedure............................. 61 Afdeling 6. Verzet inzake assisen....................................... 63 Afdeling 7. De toekomst?.............................................. 64 Bijlage I. Overzicht straffen............................................. 65 Bijlage II. Grievenformulier hoger beroep................................. 66 Hoofdstuk VII. Procedure ten gronde Tom De Meester................................................ 69 Afdeling 1. De dagvaarding om te verschijnen blijft geldig in geval van verdaging of voortzetting.............................................. 69 Afdeling 2. Invoering van dwingende termijnen voor het indienen van besluiten en de verplichting tot voorafgaande mededeling aan de partijen in strafzaken......................................................... 72 Afdeling 3. De verplichte vorm van conclusies............................ 81 Hoofdstuk VIII. Materieel strafrecht.................................................. 83 Afdeling. 1. De verzwarende omstandig heid van blijvende arbeidsongeschiktheid Tom De Meester................................................ 83 Afdeling 2. Bepalingen betreffende de corruptie Kris Beirnaert.................................................. 91 Afdeling 3. De verschoonbare doodslag, slagen en verwondingen Len Augustyns.................................................. 93 Hoofdstuk IX. Straftoemeting Tom De Meester................................................ 95 Afdeling 1. De opschorting, het uitstel en de probatie...................... 95 1. Geen uitstel meer van de werkstraf, de autonome straf onder elektronisch toezicht en de vervangende straffen................. 95 ix
Potpourri II Strafrecht en strafprocesrecht 2. Geen opschorting voor de meest ernstige misdaden.............. 98 3. Behoud van de uitsluiting van het gewoon uitstel op grond van de antecedenten, maar met aanpassing van de drempel voor het probatie-uitstel.............................................. 99 Afdeling 2. Wijzigingen aan de autonome probatiestraf................... 100 Afdeling 3. Het elektronisch toezicht als autonome straf.................. 102 Hoofdstuk X. Rechtsmiddelen..................................................... 113 Afdeling 1. Beperkingen van het recht op verzet Tom De Meester............................................... 113 1. De bedoeling van de wetgever................................ 113 2. De beperking in het licht van de rechtspraak van de Europese hoven..................................................... 115 3. Termijnen.................................................. 117 4. Onontvankelijk verzet....................................... 118 5. Ongedaan verzet............................................ 122 Afdeling 2. Bepalingen betreffende het hoger beroep Tom De Meester............................................... 133 1. Beroep op grieven (art. 204 Sv.)............................... 133 2. Verlenging van de termijnen voor hoger beroep (art. 203 Sv.)..... 148 3. Afstand en beperking van beroep (art. 206 Sv.).................. 152 Afdeling 3. Bepalingen betreffende het cassatieberoep Kris Beirnaert................................................. 153 1. Het onmiddellijk cassatieberoep inzake de regeling van de rechtspleging (art. 235bis Sv.)................................. 153 2. De controle op de toepassing van de bijzondere opsporingsmethoden (art. 235ter Sv.).................................... 155 Afdeling 4. Rechten van de Mens (art. 442bis Sv.) Kris Beirnaert................................................. 156 Afdeling 5. Onttrekking (art. 545 en 548 Sv.) Kris Beirnaert................................................. 158 Hoofdstuk XI. Strafuitvoering Pieter Tersago................................................. 163 Afdeling 1. Aanpassing tijdsvoorwaarden voorwaardelijke invrijheidstelling aan veralgemeende correctionalisering............................. 163 Afdeling 2. Verlenging van de beperkte detentie......................... 164 Afdeling 3. Wijziging, schorsing en herroeping van strafuitvoeringsmodaliteiten........................................................ 164 x
Inhoud Afdeling 4. Uitsluiting van veroordeelden zonder verblijfsrecht van de strafuitvoeringsmodaliteiten.......................................... 165 Afdeling 5. Voorlopige invrijheidstelling om medische redenen............ 166 Afdeling 6. Terbeschikkingstelling van de strafuitvoeringsrechtbank....... 167 Afdeling 7. Gerechtsbrief en cassatieberoep............................. 168 Hoofdstuk XII. Inwerkingtreding Tom De Meester............................................... 171 Vergelijkende tabel en wijzigingen Potpourri II........................... 173 xi