Deze artikelen regelen de verplichting tot het verstrekken van informatie en het recht van toegang tot de beroepslokalen. 121

Transcriptie

1 Hoofdstuk 2 De misdrijven In het fiscaal strafonderzoek gelden de gebruikelijke regels van het strafprocesrecht. De fiscus en het strafrechtelijk opsporingsapparaat opereren apart en zoals hierna verder zal worden verduidelijkt de fiscus mag niet actief meewerken aan het strafonderzoek De fiscus heeft eigen onderzoeksbevoegdheden en het valt buiten het bestek van deze uiteenzetting om hierop nader in te gaan. Niettemin zijn er soms raakpunten. Een fiscale visitatie bij een bank, uitgevoerd op grond van de artikelen 315 tot 319 van het WIB 1992 en 61 tot 63 WBTW 120, waarbij de administratie een veelheid van elektronische data kopieerde en documenten scande, werd door de fiscale rechtbank van Gent op grond van een onderzoek naar de feitelijke omstandigheden als een ware huiszoeking bestempeld. De uitgevoerde visitatie werd nietig verklaard 121. Het vonnis gaat zijdelings in op het verschil tussen een fiscale visitatie en een huiszoeking in strafzaken. Hoewel de finaliteit van beide fundamenteel verschillend is, moeten volgens de rechtbank in de twee gevallen zekere grondrechten in acht genomen worden. Bij een huiszoeking in strafzaken gelden de beginselen van subsidiariteit, proportionaliteit, de begrenzing van de zoeking in functie van de saisine van de onderzoeksrechter en diens voorafgaande toestemming en motivering. De vraag hoever een fiscale visitatie kan gaan is afhankelijk van de concrete omstandigheden, eigen aan de zaak, waarbij de fiscale belangen van de overheid moeten worden afgewogen met de grondrechten van de belastingplichtige, aldus de rechtbank 122. In het concrete geval bevond de rechtbank de omvang van de uitgevoerde visitatie niet proportioneel met de algemene vage motivering van het fiscaal onderzoek, en niet redelijk verantwoord. Op grond van de feitelijke omstandigheden kwam de rechtbank tot de conclusie dat de fiscale administratie een fishing expedition uitvoerde, die niet gericht was op de bank, maar op haar klanten, met als doel die klanten aan te zetten tot fiscale regularisatie. Te noteren valt dat een fishing expedition 123 ook op strafrechtelijk vlak als ongeoorloofd wordt beschouwd Naast het onderzoek naar en de vervolging van fiscale misdrijven in het algemeen verdienen de burgerlijke vordering van de fiscus, de schorsing van de verjaring en de verruimde minnelijke schikking speciale aandacht. 120 Deze artikelen regelen de verplichting tot het verstrekken van informatie en het recht van toegang tot de beroepslokalen. 121 Rb. Gent 11 juni 2013, inzake de NV Optima Bank v. de Belgische Staat, tekst te raadplegen op de website van de Juristenkrant, Tot op de datum van het afsluiten van deze tekst werd tegen dit vonnis geen hoger beroep ingesteld. 122 Naar aanleiding van het besproken geval verscheen in het tijdschrift Fiscale Actualiteit een artikel van prof. Maus, waarin de recente rechtspraak over de draagwijdte van het fiscaal visitatierecht nader besproken wordt. Zie M. Maus, De draagwijdte van het fiscaal visitatierecht. Is de grens bereikt? in Fisc.Act., nr. 23, p Door het Hof van Cassatie visvangstexpeditie genoemd en gedefinieerd als het zonder enige aanwijzing moedwillig aan bewijsgaring doen voor misdrijven waarvoor men binnen het gerechtelijk onderzoek niet gevat was (Cass. 28 mei 2013, arrest P N,

2 64 Deel II Strafprocesrechtelijke aspecten H o o f d s t u k 1 De burgerlijke vordering van de fiscus Afdeling 1 Wat kan de fiscus op burgerlijk gebied vorderen? 155. Over de omvang van de vergoeding, die de fiscus door middel van een burgerlijke vordering voor de strafrechter kan eisen, bestaat geen volledige duidelijkheid. Een onderscheid moet worden gemaakt tussen directe belastingen en btw, want er moet rekening gehouden worden met het feit dat de fiscus inzake directe belastingen zijn uitvoerbare titels zelf tot stand brengt in de vorm van kohieren. Men kan voor een schuld ten opzichte van een schuldenaar maar één invorderingstitel hebben. Zowel inzake directe belastingen als inzake btw is een burgerlijke vordering mogelijk, maar inzake directe belastingen is het bedrag van de vordering beperkt tot de schade, waarvoor het WIB geen eigen mogelijkheid tot herstel biedt. Hoe deze schade begroot moet worden is evenwel niet geheel duidelijk. Inzake btw zouden niet alleen de bedragen gevorderd kunnen worden, waarvoor het Btw-Wetboek geen eigen mogelijkheid tot herstel biedt, maar ook de btw zelf 124. Afdeling 2 De fiscus als burgerlijke partij 156. Kan de fiscus zich voor de onderzoeksrechter burgerlijke partij stellen? Wettelijk gezien bestaat daar geen bezwaar tegen. De fiscus is benadeelde door een fiscaal misdrijf in de zin van artikel 63 Sv., en kan alle rechten uitoefenen die toekomen aan diegene die beweert benadeeld te zijn door een misdrijf. Aan een burgerlijkepartijstelling zijn zelfs bepaalde voordelen verbonden. Men kan inzage en afschrift vragen van het dossier (art. 61ter Sv.), eventueel opheffing vragen van een onderzoekshandeling (art. 61quater Sv.), en om bijkomende onderzoeksdaden verzoeken (art. 61quinquies Sv.). Tegen een beschikking van afwijzing kan men hoger beroep instellen bij de kamer van inbeschuldigingstelling. 124 Zie hierover A. De Nauw, o.c., p , nrs

3 Hoofdstuk 1 De burgerlijke vordering van de fiscus Bij de opportuniteit van een klacht met burgerlijkepartijstelling door de fiscale administratie kunnen evenwel vraagtekens geplaatst worden. Anders dan de onderzoeksrechters beschikken de parketten over gespecialiseerde magistraten, die uit hoofde van hun functie ook een beleid kunnen voeren. Een klacht met burgerlijkepartijstelling ligt ook niet in de geest van de gang van zaken, die de wetgever voor ogen had toen hij het una via-overleg instelde, waarover later meer. Een klacht bij het parket is dan ook een meer aangewezen vervolg op het una via-overleg, dat logischerwijs een aangifte bij het parket voorafgaat.

4 66 Deel II Strafprocesrechtelijke aspecten H o o f d s t u k 2 De schorsing van de verjaring 158. De schorsing van de verjaring is de tijdelijke stilstand van de verjaringstermijn wegens een onmogelijkheid om vervolgingen in te stellen. Wanneer de omstandigheid die de vervolging onmogelijk heeft gemaakt, verdwijnt, loopt de rest van de verjaringstermijn gewoon verder. De schorsingsgronden liggen deels wettelijk vast en werden ook door de rechtspraak ietwat uitgebreid. In het fiscaal strafrecht gelden inzake schorsing van de verjaring geen bijzondere regels meer Van 1981 tot de afschaffing ervan door artikel 47 van de wet van 15 maart 1999 betreffende de beslechting van fiscale geschillen bestond in het fiscaal strafrecht een specifieke vorm van prejudicieel geschil, tijdens hetwelk de verjaring van de strafvordering geschorst was. Onder meer de artikelen 462 van het WIB 1992 en artikel 74, 4 WBTW verplichtten de strafrechter zijn uitspraak over de tenlastelegging uit te stellen wanneer vóór het sluiten van de debatten voor een andere gerechtelijke of administratieve overheid een geschil was aanhangig gemaakt over de toepassing van een fiscale regel, wanneer de oplossing van dit geschil de strafrechter van aard scheen dat ze een invloed kon hebben op de strafvordering. Tijdens dit uitstel was de verjaring van de strafvordering geschorst Zoals reeds aangegeven, werd deze schorsingsgrond inmiddels opgeheven. Sinds 10 februari 2013 is een nieuwe schorsingsgrond voor de verjaring van de strafvordering van toepassing 125. Die nieuwe schorsingsgrond heeft een algemene draagwijdte en betreft dus niet alleen vervolgingen in fiscale strafzaken. Uit de voorbereidende werken betreffende de bepaling die de nieuwe schorsingsgrond invoerde, blijkt evenwel dat de invoering tot doel had inzonderheid in financiële strafzaken bepaalde vertragingsmanoeuvres tegen te gaan. Afdeling 1 Tekst van de wet 161. Artikel 24, al. 3 en 4 V.T.Sv. luiden sinds 10 februari 2013 als volgt: De verjaring van de strafvordering is geschorst telkens als, in het kader van de regeling van de rechtspleging, door de onderzoeksrechter of door de kamer van inbeschuldigingstelling wordt beslist dat bijkomende onderzoekshandelingen moeten worden verricht. Hetzelfde geldt telkens 125 Art. 7 wet van 14 januari 2013 houdende diverse bepalingen inzake justitie, BS 14 januari 2013.

5 Hoofdstuk 2 De schorsing van de verjaring 67 als de raadkamer in het kader van de regeling van de rechtspleging, ingevolge een overeenkomstig de artikelen 61quinquies en 127, 3 van het Wetboek van Strafvordering ingediend verzoek, de rechtspleging niet kan regelen. De schorsing gaat in op de dag van de eerste zitting voor de raadkamer die vastgesteld werd met het oog op de regeling van de rechtspleging, zowel wanneer het verzoek geweigerd dan wel ingewilligd werd, en eindigt de dag voor de eerste zitting waarop de regeling van de rechtspleging door het onderzoeksgerecht wordt hervat, zonder dat elke schorsing evenwel langer dan een jaar mag duren. De verjaring van de strafvordering is geschorst telkens als de behandeling van de zaak door het vonnisgerecht wordt uitgesteld met het oog op het verrichten van bijkomende onderzoekshandelingen. In dat geval is de verjaring geschorst vanaf de dag waarop het vonnisgerecht beslist om de zaak uit te stellen tot op de dag voor de eerste terechtzitting waarop de behandeling van de zaak door het vonnisgerecht wordt hervat, zonder dat elke schorsing van de verjaring evenwel langer dan een jaar mag duren. Afdeling 2 Commentaar 162. Deze tekst voert een nieuwe schorsingsgrond in voor de verjaring van de strafvordering wanneer door het onderzoeks- of vonnisgerecht bijkomend onderzoek wordt bevolen. We weten dat alle fiscale misdrijven wanbedrijven zijn. De verjaring van de strafvordering voor wanbedrijven bedraagt in principe vijf jaar, termijn die in bepaalde omstandigheden maximaal kan worden verdubbeld. In fiscale strafzaken kan dit nipt zijn en de nieuwe tekst wil hieraan verhelpen. Op te merken valt dat de nieuwe tekst een algemene draagwijdte heeft en dus van toepassing is op alle strafzaken in het algemeen. Zoals reeds aangegeven, blijkt niettemin uit de voorbereidende werken dat de nieuwe bepaling vooral is ingegeven door opmerkingen, die destijds werden geformuleerd voor de parlementaire onderzoekscommissie omtrent de grote fiscalefraudedossiers 126. Er werd toen opgemerkt dat aanvragen van aanvullende onderzoeksdaden door in verdenking gestelden wel eens oneigenlijk worden gebruikt om het onderzoek van strafzaken in het algemeen, en fiscale strafzaken in het bijzonder, te doen aanslepen Wat houdt deze regeling nu in? 126 Parl.St. Kamer , nr. 2430/1, p. 6.